İçindekiler - STGM

Leyla Neyzi, Sabancı Üniversitesi
riyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret damarlarındaki asil kanda
mevcuttur!” (Atatürk 1989:1197).
Eski Maarif Vekili (1932-33) Reşid Galib tarafından yazılan “andımız”
ise, törenlerde ilkokul çocuklarının hep bir ağızdan bağırmalarıyla aktarılır:
“Türk’üm, doğruyum, çalışkanım. Yasam, küçüklerimi korumak,
büyüklerimi saymak; yurdumu, milletimi özümden çok sevmektir. Ülküm
yükselmek, ileri gitmektir. Varlığım Türk varlığına armağan olsun!”
(Sakaoğlu 1992: 61). Bu antta, büyükler ve küçükler arasındaki ilişki
“Türklüğün” bir vasfı olarak yeniden kurgulanır. Burada, cumhuriyetin
“varlığı,” bireyin “varlığı”ndan önce gelir. Birey, gerektiğinde kendini
milleti için feda etmeye hazır olmalıdır.
“Genç” cumhuriyetin kazanımlarından en çok faydalananlar da gençlerdi.
Türkiye toplumunda başarının simgesi ve bireysel yükselme aracı
olan eğitim, bir kutsallık halesiyle çevrelenmişti. Kendilerini yeni sistemle
en çok özdeşleştirenler, bu dönemde eğitim kurumlarında okuyabilen
ve bu sayede yükselmiş olanlardı. 1920’lerde eğitim görmüş bir
hanım, şöyle diyor bir belgeselde: “Çok muteber bir gençlik yaşadık.”
(Sakızlı: 1998). Atatürk’ün şahsında cisimlenen Cumhuriyetin ana-baba
olarak tanımlandığı yaşamöyküsü anlatılarında akrabalığın mecazi kullanımı
göze çarpar. Emekli bir profesör, Atatürk’ün cenaze törenini şöyle
anımsar: “Kesinlikle bir devlet adamının cenazesine benzemiyordu. Çok
yakın bir akrabamızı kaybetmiştik sanki.” (age).
Cumhuriyet kurulduğunda sekiz yaşında olan Fazıl Hüsnü Dağlarca, bu
geçiş dönemini mistik bir deneyime benzetir. Resmi metinlerin kuru pozitivizmiyle
tezat teşkil eden bu lirik anlatı, çekirdek bir grubun (en
azından bugün anımsadıkları biçimiyle) Kemalizmle kendilerini ne derece
özdeşleştirdiklerini gösteriyor: “Cumhuriyet bizim için özlemi duyulan
kızdır. Ben sekiz yaşında iken Cumhuriyet ilan edilmişti. Tüm ev belki
de hepimiz birden değişmiştik. Ev büyümüştü sanki. Bahçemiz daha da
ağaçlanmıştı sanki. Kitaplarım bile daha anlaşılır olmuştu.” (Öktülmüş
1998: 23).
Bu dönem boyunca, eğitimli gençlik ile Anadolulu gençler arasındaki
uçurum önemli olmaya devam etti. Kırsal kökenli gençlerin ilkokula gide-
30