İçindekiler - STGM

Leyla Neyzi, Sabancı Üniversitesi
yaş (ve cinsiyet) hiyerarşisinde sürekliliği esas alan bir dönemdi. Öğrenci
hareketine damgasını vuran lider kültü, Che Guevera, Atatürk ya da
Alpaslan Türkeş gibi çağdaş siyasi liderler kadar, Anadolu’nun destan
kahramanlarını da model alır. 9 Eşitlikçi söylemine rağmen, pratikte öğrenci
hareketi, “büyükler” ve “küçükler” (ve kadınlarla erkekler) arasındaki
hiyerarşi üzerinden örgütlenmişti. Erkekler baskın konumdaydılar;
harekette kadınların rolü üzerine hala yeterince araştırma yapılmamıştır
(Berktay 1990, Ciliv 2002).
Bu dönemde gençlik, kamusal söylemde ulusal çıkarlara karşı bir tehdit
olarak yeniden kurgulanır. Medyada eylemci öğrencilerden “eşkıya” veya
“haydut” diye söz edilir (Feyizoğlu 1998: 288). Öğrencilerse yönetimin
kendisinin gayrimeşru olduğunu savunurlar. Sol hareketi başlatmış olan
öğrenciler otobiyografik anlatılarda kendilerini cumhuriyetin ilk yıllarıyla
özdeşleştirme eğilimindedirler. 1972’de idam edilen öğrenci lideri Deniz
Gezmiş, babasına yazdığı mektupta, babasının kuşağı ve kendi kuşağı
arasında var olduğunu düşündüğü devamlılığı dile getirir: “Baba, sana
her zaman müteşekkirim. Çünkü Kemalist düşünceyle yetiştirdin beni.
Küçüklüğümden beri evde devamlı Kurtuluş Savaşı anılarıyla büyüdüm.
Ve o zamandan beri yabancılardan nefret ettim. Baba, biz Türkiye’nin
İkinci Kurtuluş Savaşçılarıyız.” (age: 266).
İlginç olan, güncel değerlendirmelerin, 68 kuşağını bir yandan ’80 kuşağının
karşıtı olarak kurgularken, bir yandan da Cumhuriyet kuşağının ardılı
olduğunu vurgulaması. 1960’larda öğrenci olan Gündağ Kayaoğlu’nun
anlattıkları buna bir örnek: “Biz eskilerin dediği gibi diğerkâm, yani özgeci
yetiştik. Kendinden önce başkasını düşünmek. Başkasını derken, işte
milletini, vatanını yahut işte okuldaki sıranı bile koruman gerekir. ‘Bu
devletin malıdır, sen onu korumalısın, devlet sana emanet, Cumhuriyet
senin.’ Bu şekilde yetiştik. Hep fedakârlık yapmaya yönelik, toplum için
bir şeyler yapmaya hazır yetiştik. Suçlamıyorum şimdiki gençliği ama,
‘bu işten benim avantam ne olacak ağabey’ zihniyetiyle yetişmedik. Ben
Atatürk’ü 70 yıl sonrasının hesaplarını dahi yapabilmiş birisi olarak görüyorum,
70 yıl öncesinin şartlarıyla yapmıştır, ama bu tamamen modası
9 İronik bir biçimde, ‘60’ların siyasi liderlerinin kendileri de kültleşmişlerdir.
34