GiriŠve Genel Tanımlamalar Erkek ve Kadın Cinsiyet Hücrelerinin ...
GiriŠve Genel Tanımlamalar Erkek ve Kadın Cinsiyet Hücrelerinin ...
GiriŠve Genel Tanımlamalar Erkek ve Kadın Cinsiyet Hücrelerinin ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Dönem 1-Sunum 1-2009<br />
Giriş <strong>ve</strong> <strong>Genel</strong> Tanımlamalar<br />
<strong>Erkek</strong> <strong>ve</strong> Kadın <strong>Cinsiyet</strong> Hücrelerinin Gelişimi<br />
Ovülasyon<br />
Prof.Dr. Alp Can<br />
Ankara Üni<strong>ve</strong>rsitesi Tıp Fakültesi<br />
Histoloji-Embriyoloji ABD
Embriyoloji (Gelişim Bilimi)<br />
[embriyo=cenin, logos=bilim]<br />
• Tanımsal (deskriptif embriyoloji)<br />
• İnsanın gelişimindeki ş yapı-işlev ş ilişkisi ş<br />
• Gelişim mekanizmaları<br />
• Evrim<br />
• İnsanın üremesi <strong>ve</strong> üremenin kontrolü<br />
•Doğum anomalileri<br />
• Perinatoloji (doğum öncesi-sırası-sonrası)<br />
sırası sonrası)
Doğum ğ Öncesi Yaşamş<br />
(Prenatal Dönem)<br />
266 ± 10 gün (döllenmeden sonra)<br />
1. Embriyon öncesi dönemi (Pre-embriyon dönemi)<br />
Döllenmeden (fertilizasyon) 3. haftanın sonuna kadar olan süreç<br />
2. Embriyon dönemi<br />
4-8haftalar<br />
Hücrelerde farklanma, histiyogenezis<br />
3 cm boyunda 4.5 g ağırlığında<br />
3. Fetus dönemi<br />
9-38 haftalar<br />
Hücrelerde ileri farklanma, organogenezis
Prenatal Dönemde Büyüme<br />
Pre-embriyon dönemi Embriyon dönemi Fetus dönemi<br />
Haftalar 0-4 4-8 9-38<br />
Ağırlık 1.65 μg - 16 mg 16 mg - 4.5 g 4.5 g - 3500 g<br />
Büyüme hızı x10,000/ay x 300/ay x 100/ay<br />
Boy 140 μm - 5 mm TKB 5 mm - 30 mm TKB 3 cm - 36 cm TKB<br />
Büyüme hızı x 36/ay x 6/ay x 1.6/ay<br />
Tepe-Kalça Boyu
Doğum ğ Sonrası Yaşamş<br />
(Postnatal Dönem)<br />
• Doğum-7. yaş (infant <strong>ve</strong> çocukluk)<br />
• 7-14 yaş (sosyal yaşama adaptasyon)<br />
• 14-21 yaş (cinsel olgunluk, meslek vb)<br />
• 21-28 yaş (fiziksel olgunluk)<br />
• 28-35 yaş (sosyal yaşam, meslekte yükseliş)<br />
• 35-70 yaş (fiziksel düşüş)<br />
• Senil dönem (70 yaş sonrası)
• Genezis: Oluşum, doğum<br />
• Ontogenezis (ontogeni): Bir bireyin büyümesi, gelişmesi<br />
• Filogenezis (filogeni): Bir türün tek bir ata soydan zaman<br />
içinde değişimlere uğrayarak meydana gelmesi<br />
• Evrim: Bir canlıyı diğerlerinden ayırt eden morfolojik <strong>ve</strong><br />
fizyolojik karakterlerin gelişmesi yolunda geçirilen bir seri<br />
değişim olayı<br />
• Farklanma (diferansiyasyon): Bir hücrenin/dokunun işlev<br />
kazanma yolunda ilerlemesi süreci<br />
• Kalıtım: Biyolojik özelliklerin, genlerin bir kuşaktan diğerine<br />
Kalıtım: Biyolojik özelliklerin, genlerin bir kuşaktan diğerine<br />
aktarılması
Primordiyal germ (eşey, ş cinsiyet) hücreleri (PGH)<br />
• Kadında da <strong>ve</strong> erkekte e gametleri e oluşturmak ouştu üzere,<br />
e,<br />
• Gelişimin 2. haftasında epiblast tabakasından köken alan,<br />
• İlk kez 4. haftada vitellus kesesi duvarında ortaya çıkan,<br />
• 5. haftanın sonuna kadar gonadlara göç eden,<br />
• Bu göçleri sırasında <strong>ve</strong> sonrasında mitozla çoğalan hücrelerdir.<br />
4. hafta<br />
5. hafta
Germ hücrelerinin;<br />
– Ortaya çıkışları<br />
– Göçleri<br />
– Farklanmaları<br />
Gametogenez<br />
–Çoğalmaları (mitoz <strong>ve</strong> mayoz)<br />
– Olgunlaşmaları<br />
– Atılma<br />
– Döllenme (Fertilizasyon)<br />
– Embriyo oluşumu
Gametogenez<br />
Spermatogenez<br />
<strong>Erkek</strong>te haploid (23)<br />
kromozomlu<br />
spermatozoon’un gelişimi,<br />
olgunlaşması<br />
Ovogenez<br />
Kadında haploid (23)<br />
kromozomlu<br />
ovositin gelişimi,<br />
olgunlaşması<br />
l
Terminoloji<br />
Spermatozoon (tekil)<br />
Spermatozoa (çoğul) ğ Spermatozoonlar (çoğul)<br />
Ovosit (tekil)<br />
Ova (çoğul)<br />
ğ Ovositler (çoğul)
Mitoz
Mayoz<br />
leptonen<br />
zigoten pakiten diploten diakinez
Spermatogonyum<br />
Ovogonyum<br />
Spermatosit<br />
Ovosit
SRY geni<br />
• Seks kromozomları 1959’da<br />
gösterilmiş i <strong>ve</strong> 1966’da Y<br />
kromozomunun kısa kolu<br />
üzerinde “erkek farklandırıcı<br />
bölge”nin varlığı ğ sitogenetik<br />
tik<br />
olarak gösterilmiştir.<br />
• Buraya SRY (Sex-<br />
determining Region of the Y<br />
chromosome) denir <strong>ve</strong><br />
burası testis farklandırıcı<br />
faktörün (TDF) üretilmesini<br />
sağlar.
Gametogenezin Aşamaları
İnsanda<br />
Germ Hücresi<br />
Gelişimi
Spermatogenez &<br />
Spermiyogenez<br />
Geç spermatid<br />
Erken spermatid<br />
Primer spermatosit<br />
Sertoli hücresi<br />
Sıkı bağlantı birimleri<br />
Tip A soluk spermatogonyum<br />
Tip A koyu spermatogonyum<br />
Tip B spermatogonyum<br />
Bazal lamina<br />
Peritübüler hücreler
Tip B<br />
Spermatogonyum<br />
dinlenen<br />
Primer spermatosit<br />
Sekonder<br />
Spermatosit<br />
Spermatid<br />
bölünme<br />
Mitoz<br />
1. Mayoz<br />
bölünme<br />
2. Mayoz<br />
bölünme<br />
Kamçının gelişmesi<br />
Akrozom gelişmesi<br />
Çekirdek yoğunlaması
Mitoz<br />
Mayoz<br />
Olgunlaşma<br />
Farklılaşma
Ovogenez<br />
1. Ovogonyumların proliferasyonu<br />
7 milyon (5. ayda)<br />
2. Primordiyal foliküllerin oluşması<br />
Foliküler epitelyal hücrelerce (granüloza hücreleri=GH) sarılmış<br />
kortikomedüller foliküller<br />
3. Profaz-Ide I’de bekleme (MIS etkisiyle)<br />
İ<br />
4. Folikül olgunlaşması<br />
İntrauterin<br />
Postnatal<br />
Puberte ile birlikte (toplam 50.000 ovosit) 3-5 tanesi ileri gelişmeye<br />
başlar. Yaşam boyunca 400-500 ovosit ovüle olur.
Ovogenez & Follikülogenez
Primordiyal Folikül<br />
Primer Folikül<br />
Büyüyen Folikül<br />
Sekonder Folikül<br />
Graaf Folikülü<br />
ovülasyon<br />
Korpus Luteum<br />
dejenere olur<br />
Korpus Albicans
Terminoloji<br />
Ovoplazma<br />
Germinal<br />
<strong>ve</strong>zikül<br />
Çekirdekçik<br />
Zona<br />
pellucida<br />
Kumulus hc.
• Folikül Büyümesi<br />
Ovaryum Döngüsü<br />
– Puberteyle birlikte primer, sekonder <strong>ve</strong> Graaf folikülü (sadece 1<br />
adet) ortaya çıkar. ZP oluşur.<br />
• Hormon Üretimi<br />
– GH üzerinde FSH reseptörleri; teka interna hücrelerinde LH<br />
reseptörleri belirir. Hipofiz kaynaklı FSH <strong>ve</strong> LH etkisi altında teka<br />
interna’dan E 2 , GH’dan PG <strong>ve</strong> E 2 sentezlenip salgılanır.<br />
• Ovülasyon<br />
– Artan E 2 düzeyi LH sıçramasına neden olur. Graaf folikülündeki LH<br />
reseptörlerinin etkisiyle GH hücreleri TZP’lerini çekerler, ovülasyon<br />
olur.<br />
• Korpus Luteum<br />
– Teka interna hücreleri BM delerek GH hücrelerinin arasına girer.<br />
PG <strong>ve</strong> E 2 salgılanmaya başlar. İmplantasyon olursa salgılanma<br />
sürer, olmazsa salgılar düşer, korpus luteum, korpus albicans<br />
şekline dönüşür.
Ovülasyon<br />
14. gün
Ovülasyon<br />
LH yükselmesiyle;<br />
l<br />
– GH TZP’lerini çeker<br />
– ZP genişler<br />
– MIS etkisi ortadan kalkar<br />
– Mayoz kaldığı yerden hızla devam eder <strong>ve</strong> birinci<br />
mayoz tamamlanır<br />
– 1. kutup cisimciği atılır, 2. mayozun metafazına gelinir<br />
(sekonder ovosit) (ovülasyondan 3 saat önce)<br />
– LH, kollajenazları l akti<strong>ve</strong> eder, bunun etkisiyle<br />
i ovaryum duvarı incelir<br />
– Prostaglandinler ovaryum yüzeyinde kasılmaya<br />
neden olur <strong>ve</strong> ovülasyon gerçekleşir.
Change language