Sayı 03 - Antalya Rehberler Odası

Aziz Paulus, Tarsus ve FelsefeHarun TURHAN, RehberPaulus : “Ben Tarsuslu birYahudi’yim “ diye yanıtladı,“Kilikya’nın önemsiz sayılmayanbir kentinin yurttaşıyım”(Havarilerin İşleri 21, 39).Antik Çağda yurttaşlık insana biryerde oturmasından çok, üstsoyundangelirdi. Şu halde Tarsusyurttaşı olan Paulus’un o siteyigörmüş olması gerekmez, heleorada oturmuş olması ise hiçgerekli değildir. Paulus’un gözegörünen ilişkilerinin tümü Kudüs’leydi.Paulus’un kişiliği veöğretisi üzerine ışık tutmak üzeresözde Tarsus’ta geçmiş, çocukluğundayaşadığı çevre konusundabirtakım varsayımlardanyola çıkmak, sağlam olmayantemellere dayanmak demektir.Aynen kent merkezindeki SenPol Çeşmesi denilen kaynağınPaulus ile bir ilişkisi olmadığıgibi. Bu su kaynağı muhtemelenantik çağda kullanılıyordu,fakat bunun Paulus ile bir ilişkisiolduğunu düşünmemiz için birneden yoktur.Hıristiyanlığı kabul etmesindenkısa bir süre sonra Kudüs’tençıkarıldığında dindaşlarının onugüvenlik gerekçesiyle Tarsus’agötürmeleri (İşler 9, 30) ve Barnabastarafından Antiokheia’ya götürülünceyekadar orada kaldığınıbiliyoruz. Paulus’un Roma yurttaşıolması ve bu yurttaşlığı ne şekildeelde ettiği de oldukça tartışmalıve karanlıkta kalan bir konudur.Pek çok uzman bu yurttaşlığınPaulus veya ataları tarafındansatın alındığını iddia eder ve buyurttaşlık bilindiği üzere babadanoğula geçer.Bursalı antik çağ yazarı Dio,kentteki hareketli politik yaşamındurumunu bize şöyle aralar: (34,19). İçinde çekişmeler olan yalnızcaBoule (Kurul) ve Demos(meclis) değildir, aynı zamanda“Ketenciler” konusunda da süreklitartışma vardır. Dio bunları deyimyerindeyse, “ana yapının dışındakalan kalabalıkça bir topluluk”diye anlatır. Daha sonra yazar buadamların yurttaşlık hakkı için 500drahmilik harcı ödemediklerindenötürü sitenin kamu yaşamının dışındabırakılmış olabilecekleriniileri sürer (34, 23). Bir askerinyaklaşık altı aylık ücretine eşit olanbu rakam, yoksul biri için epeyceparaydı. Şu halde, Paulus gerçektenTarsus yurttaşıysa, oldukçaayrıcalıklı bir topluluğun üyesiydi.Tarsus Kilikia’da bulunmasınakarşın, Paulus’un gününde Suriyeeyaleti içinde yer alıyordu.Önemli bir yol kavşağındaki büyükve verimli bir ovada kurulmuştur.Kilikia kapısından Suriye’ye inenyol üzerindedir. Bu kapı, Anadoluyaylasına girişi sağlayan pek azgeçitten biridir. Denize pek yakınolmamasına karşın, içinden geçenTarsus Irmağı (eski metinlerdeKydnos), gemilerin denizden kentekadar çıkmasına olanak verirdi.VII. Kleopatra İÖ 41 yılında MarcusAntonius’un aklını başındanaldığı ünlü Tarsus buluşmasınagelirken, görkemli saltanat kayığıile denizden kente kadar pek çalımlı,pek törensel bir yolculuk yapmıştı(Plutarkhos, Antonius 26).Makedonyalı İskender’i Suriye’yegiderken yolunun üzerinde TarsusIrmağı’na girmeye iten şey, sağlıknedenleri miydi bilmiyoruz, amaherhalde sonucun ciddi bir hastalıkolduğu anlaşılıyor. Adamınaz kalsın yaşamına mal olacakbu hastalığı antik çağ yazarlarısuyun soğukluğuna vermişlerdir(Arrianus, Anabasis 2, 4).En az İÖ 3. binyıldan kalmabir geçmişe sahip olan bu sitePaulus’un zamanında bölgeninen büyük sitesi ve Kilikia’nınmetropolis’i (anakent) idi. Strabonve diğer antik çağ yazarlarınınyazdığına göre, Tarsus aynızamanda yetiştirdiği filozoflarınsayısı ile dikkate değer bir yerdi(Strabon, Geographia 14, 13).Havarilerin İşlerinde (17, 18) sözüedilen iki okul yani stoacılar veepiküroscular, üyeleri o dönemde,yani Paulus’un gününde felsefeninyeni gelişmelerinin en önündegelmeseler de, herhalde en başarılıolanlardı. Epikurosculuğu,306 yılında Atina’da Akademiayakınlarında bahçeli bir evde okulunuaçan Samos Adası kökenlibir Atina yurttaşı olan Epikuros,stoacılığı Kitionlu (Kıbrıs’ta) Zenonkurmuştur. Bu ikinci okul adınıZenon’un derslerini verdiği agoranınkuzey duvarı dışındaki stoapoikile (boyalı stoa) adlı bir revaktanalmıştır. Gerek Epikuros’ungerek Zenon’un öğretilerini devralıpgeliştiren öğrencileri çıkmıştır.Bunlardan İÖ 3. yüzyılın sonundastoacı okulun başında bulunanTarsus’lu Chrysippus, okulunöğretilerini daha sıkı bir filozofiktemel üzerinde yeniden biçimlendirmiştir.Konunun uzmanları onunolağanüstü bilgili ve çalışkan biriolduğunu söylüyorlar. Ona görefelsefe bilgeliğe ulaşmak için biraraçtır, insan ve tanrıyla ilgili konularüstünde düşünmek demektir.Chrysippus’a büyük önemindenötürü “Stoacılığın orta direği” denirmiş.Tarsus’lu ünlü filozofların bazıları;Tarsus’lu Chrysippus’un öğrencisiZenon MÖ 212’ye doğru yaşamışve Stoa okuluna önderlik etmiştir.Eserleri azsa da öğrencilerininçokluğu anlatılır.Zenon’a göre, “evren sonlubir varlıktır, bilinmeyen bir gelecekteyanıp tutuşarak tükenecektir.”Tarsus’lu Aristoteles, MÖ 3. yüzyıl-108>109 ANTALYA REHBERLER ODASI DERGİSİ