odun esaslı panellerde açığa çıkan formaldehit ve formaldehit ...

III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi20-22 Mayıs 2010Cilt: V Sayfa: 1968-1975ODUN ESASLI PANELLERDE AÇIĞA ÇIKAN FORMALDEHİT VE FORMALDEHİTSINIRLARI HAKKINDA BİLGİLERSevda BORAN 1 ve Mustafa USTA 11 Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi, Lif ve Kağıt Teknolojisi, sevdaboran@gmail.comÖZETFormaldehit orta yoğunlukta lif levha (MDF), yongalevha, kontrplak gibi odun esaslı panellerdekitutkalların üretiminde kullanılan renksiz, zehirli ve güçlü bir kokuya sahip bir kimyasal maddedir. Odun esaslıpaneller arasında en yüksek formaldehit yayılımı MDF ürünlerinde görülmektedir. Formaldehit konsantrasyonuyüksek olduğunda insanlarda kansere neden olabilmekte ve özellikle kapalı ortamlarda göz, burun ve boğazdairritasyona ve birçok alerjik reaksiyona sebep olmaktadır. Günümüzde, formaldehit emisyonuna neden olanformaldehit esaslı tutkal ile üretilen levha ürünlerinde serbest formaldehit içeriğinde yasal sınırlamalar zorunluhale gelmektedir. Bu çalışmada, formaldehit sınırları hakkında güncel bilgiler değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Formaldehit, MDF, Odun esaslı panel, TutkalFORMALDEHYDE EMITTING FROM WOOD BASED PANELS AND INFORMATIONSABOUT FORMALDEHYDE LIMITSABSTRACTFormaldehyde is a colorless, poisonous, strong smelling chemical that is used to produce adhesives inwood based panels, such as medium density fiberboard (MDF), particleboard, and plywood. MDF is recognizedas being the highest formaldehyde emitting wood based panels. When the formaldehyde concentration ishigh, it may cause cancer in humans, and it causes eye, nose, throat irritation, and many allergic reactions inparticularly in enclosed environments. At the present time, it is required legal limitations at free formaldehydecontent in manufacturing board products produced with the formaldehyde based resin causing formaldehydeemission. In this study, it was evaulated the update knowlegdes about formaldehyde limits.Key words: Adhesive, Formaldehyde, MDF, Wood based panels11. GİRİŞFormaldehit, insan sağlığı ve çevre için çok zararlı olan renksiz, keskin ve kötükokulu bir kimyasal madde olup boyalar, kozmetikler, kumaş dokumalar, halı, cilalar,sigara dumanı, tekstil, buruşmayı önlemek için giysilerde ve odun esaslı birçok yapımalzemesinde ve dolayısıyla birçok ev eşyasında bulunmaktadır. Bu malzemelerdebağlayıcı olarak üre formaldehit, melamin formaldehit, fenol formaldehit vb. tutkallarkullanıldığından ve de bu tutkallarla üretilmiş levha ürünlerinden formaldehitin açığaçıkması söz konusu olduğundan açığa çıkan serbest formaldehit, sağlık açısından dikkatedilmesi zorunlu sınırlamalara uyulması gerekli hale gelmiştir.1968

Formaldehit açığa çıktığı ortamlarda, fabrikada çalışanlar tarafından teneffüsedilmekte ve göz, ağız ve vücudun diğer kısımlarıyla teması halinde zararlı olduğubilinmektedir. Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarla formaldehitin kanserojen etkisiolduğu belirlenmiştir. Ayrıca, odun esaslı tüm ürünlerin (MDF, yongalevha, kontrplak vs.)kullanım yerinde formaldehit çıkışı belli bir süre devam edeceğinden insan sağlığıaçısından, kullanılan bağlayıcının serbest formaldehit içeriğinin belirli standartlarkapsamında olması gerekmektedir.Bu çalışmada, günümüzde yaygın bir şekilde kullanılan odun esaslı panellerdenaçığa çıkan formaldehit oluşumu ve sınırları hakkında bilgilere değinilmiştir.2. FORMALDEHİT EMİSYONU VE OLUŞUMUOdun esaslı panellerin üretiminde, levha taslağının sıcak presleme aşamasındagerek yarıda kalan kondenzasyon reaksiyonu gereği metilol üre yapıları arasında vegerekse de polimerleşen tutkal ile odunu oluşturan lif yüzeylerindeki karbonhidratlarınC6’daki OH, halka oksijeni ve köprü oksijeni arasında bağlanma kurulacaktır. Bu yapılararasında kurulan bağlar kondenzasyon reaksiyonunun gereği olarak ya sadece su ya da suile formaldehit açığa çıkaracaktır. Burada ortaya çıkan formaldehit kondenzasyonreaksiyonunun sonucu olarak metilol üre yapıları arasında –CH 2 – şeklindeki bağlanmaylagerçekleşir. Bu oluşum pres sıcaklığı, pres basıncı ve ortam pH’ına bağlı olarak gerçekleşir.Oysa, üretilen tutkalın mol oranına ve üretim sonrası uygulanan vakumun büyüklüğüne veuygulama şekline bağlı olarak da tutkal içersinde bir miktar formaldehit kalmaktadır.Sonuç olarak; gerek tutkal üretim aşamasında levha içerisinde kalan formaldehit gereksede preste devam ettirilen kondenzasyon reaksiyonu sonucu oluşan formaldehit üretimdenhemen sonra levhadan çevreye yayılan formaldehitin ana kaynağını oluşturmaktadır.Ayrıca, üretilen levhaların kullanım sırasında rutubete maruz kalmaları sonucu özellikle,selülozun C6’daki OH grubuyla polimerleşen bağlanmalarda formaldehit bozunmaları sözkonusu olmaktadır. Bu tür bir bozunma da formaldehit yayılımına neden olmaktadır.Formaldehit miktarlarının düzeyine bağlı olarak üretilen levha ürünleri E1 ve E2olarak isimlendirilmektedir. E1’in ifade ettiği anlam direnç ve su ilişkileri bakımından en azEN normlarını karşılayan, diğer taraftan da sağlık açısından özellikle kanser riski ve alerjikastım oluşumuna neden olması bakımından risk içermeyen ürün anlamına gelmektedir.Formaldehitin insan sağlığı üzerine olan etkisinin en aza indirilmesi için Avrupa Birliğiülkelerinde serbest formaldehit miktarı 3-8 mg/100 gr levha olarak öngörülmektedir. HattaE0 olarak kabul edilen 2 mg/100 gr levhaya doğru bir geçiş söz konusudur (Roffael,1993).Formaldehitin insanları farklı şekillerde etkilediği, bazı insanlar fazla rahatsızlıkduymazken, bazılarının ise düşük düzeyde formaldehitten bile ciddi şekilde etkilenmesi sözkonusu olabilmektedir. Ayrıca, formaldehitin kendisi ya da diğer kimyasallarla hazırlananbileşikleri mobilya imalatında; boyalarda ve kaplamalarda koruyucu olarak, döşemeler veperdelere kalıcı şekil verilmesi amacıyla zamk ve yapıştırıcıların bileşeni olarakkullanılmaktadır. Evlerde tipik formaldehit kaynakları üre formaldehit tutkalı ile üretilenlevha ürünleridir. Bunlar içinde özellikle MDF ürünleri en fazla formaldehit yayanürünlerdir. Yapılan deneylerde formaldehit ve uçucu organik bileşiklerin MDF’den yapılanbüro mobilyalarından aylarca yayılabildiği belirlenmiştir. Mobilyalardan ortama formaldehityayılımı, ortam sıcaklığı ve nemin artması ile artış göstermektedir (Aksakal vd., 2005).1969

Formaldehit emisyonuna etki eden başlıca faktörler; odun türü, üre/formaldehit(Ü/F) mol oranı, sertleştiricilerin türü, pres koşulları, tutkal miktarı, depolama süresidir(Pizzi, 1994). Ayrıca, formaldehit emisyonunu azaltmak için formaldehit tutucularınkullanımı da önemlidir.3. SERBEST FORMALDEHİTİ AZALTMA YOLLARIAraştırmacılar ve tutkal üreticileri modifiye edilmiş tutkalın UV yapısınıaraştırmaktadırlar. Fakat araştırmacıların elde ettikleri bulgular ticari kaygı nedeniyle gizlitutulmaktadır. Bu nedenden dolayı da tutkalın kimyasal yapısındaki sentez parametreleriçok iyi bilinmemektedir. Üstelik literatürde formaldehit içeriğini azaltmak için başarıylauygulanan birkaç yöntem mevcuttur. Bu yöntemlerin bazıları, sisteme ilave edilecekkimyasallar için gerekli teçhizattan ötürü ek maliyet getirmektedir. Kimyasallar etkiliolmasına rağmen fiyat olarak düşündürücüdür. Endüstride en çok kabul edilebilir yöntemformaldehit tutucu olarak adlandırılan ilave kimyasalların kullanımıdır. Levha üretimisırasında üre formaldehit tutkalına katılan formaldehit tutucular genelde yurt dışındangetirilerek pazarlanmaktadır. Bu kimyasalların da kuru madde olarak ton fiyatı 550-750dolar düzeyinde seyretmektedir. Diğer bir alternatif ise ÜF tutkalına belli oranda melaminilavesi yapmaktır. Bugün için melamin ülkemizde üretilmemekte ve yurt dışından da 1100-1400 dolar/ton olarak satın alınmaktadır. Dolayısıyla bu alternatif yöntem de tutkalmaliyetini artırıcı etkisinin yüksekliği nedeniyle kullanımı sınırlı kalmaktadır.Serbest formaldehiti azaltmak için diğer bir yol; ÜF tutkalı hazırlamanın sonundaikinci veya üçüncü ilave olarak üre veya melamin ilave etmektir. Bu durumda, melamininküçük miktarlarda dahi ilavesi levhadan formaldehit emisyonunun dikkate değer şekildeazaltmayı sağlayacaktır. Suya melaminin dayanıklılığı metilen melamin bağlarındayakalanan serbest formaldehit fazlalığının kolayca hidrolizlenmemesini sağlamaktır. Böylebir yaklaşımın ana kusuru maliyetinin yüksek olmasıdır. Serbest formaldehiti azaltmanındiğer bir yolu ise; tek başına E1 tipi levha üretme kapasitesi olmayan bir ÜF tutkalıhazırlamaktır. Fakat, bu tutkal ilave kimyasallarla karıştırıldığında kolayca E1 performansıgösterir. Bu amaçla, hızlandırıcılar, ½ veya daha yüksek Ü/F düşük kondenzasyonlu önpolimerlerinin oluşturduğu basit üre formaldehit karışımları ve absorplayıcı, 1/0.4-1/0.5mol oranındaki Ü/F düşük kondenzasyonlu ön polimerlerini veya basit üre formaldehitkarışımlarını kullanmaktır. Daha sonra, levhanın direnç ve emisyon özelliklerini belirleyentutkal karışımlarında E1 olmayan ÜF tutkallarının, hızlandırıcı ve absorplayıcının dengesioluşturulur. Böyle bir sistemin bir avantajı esnek olması ve üç bileşenin temel üretimideğiştirilmeksizin farklı koşullara uygulanmasıdır. Bu değişikliklerin hepsi tutkalkarışımındaki bileşenlerin oranıdır. Böylece, daha yüksek direnç gerekli ise daha yüksek birhızlandırıcı oranı kullanılır. Eğer, düşük emisyon gerekli ise daha yüksek bir absorplayıcıoranı kullanılır. Hızlandırıcı ve absorplayıcının oranı genel olarak ÜF tutkalının katımaddesinin %10-30’u kadardır. Düşük formaldehit emisyonlu bir ÜF tutkalı hazırlamanıniyi bir metodu da, tutkal hazırlaması süresince ürenin ilave sayısını artırmaktır. Böylece,üçüncü üre ilaveli bir tutkal, ikinci defa üre ilave edilerek hazırlanan tutkaldan daha iyi birdirenç ve daha düşük bir emisyon verir. Dolayısıyla dört üre ilavesiyle hazırlanan tutkal üçüre ilavesi ile hazırlanan tutkaldan daha iyi sonuç verecektir (Pizzi, 1994).Birçok ülkedeki yeni düzenlemeler ÜF tutkalı kullanan odun ürünlerindenformaldehit emisyonunu azaltmak için araştırmalara sevk etmektedir. Tutkalın maliyetini1970

azaltmak veya performansını geliştirmek için ÜF tutkallarına modifiye maddeler ilaveedilmesi yoluna gidilmektedir. Odun tutkalları olarak kullanılan modifiye edilmemiş ÜFtutkallarının dayanımı daha azdır. ÜF tutkalları ılımlı asidik şartlarda ve yükseksıcaklıklardaki suya maruz bırakıldığı zaman hidrolize olmaktadır (Coppock, 1996).4. GÜNÜMÜZDE FORMALDEHİT SINIRLAMALARIOrman ürünleri endüstrisinde üre formaldehit tutkalı kullanılarak üretilenmalzemelerden ayrışan formaldehit emisyonu pek çok çalışma ve tartışmayı beraberindegetirmiştir. Özellikle kapalı kullanımlarda formaldehit emisyonunun dikkatle incelenmesigünümüzde de önemini korumaktadır. Odun esaslı levha ürünlerinde formaldehitemisyonunu sınırlandırmak için E1 standardı geliştirilmiştir. 10 yıl öncesine kadar Ü/F moloranı 1/2 olan tutkallar kullanılmaktaydı. Günümüzde ise MDF ve yonga levha üretimindeformaldehit emisyonu düşük (1/1.1) üre formaldehit tutkalları tercih edilmektedir (Pizzi,1994).Odun panel ürünlerinden açığa çıkan kabul edilebilir formaldehit seviyesi son onyıllık süre içerisinde devamlı olarak azalmaktadır. Formaldehit en son yeniden birsınıflandırma ile Uluslararası Kanser Araştırma Merkezi tarafından insan için kanserojen birmadde olarak tanımlanmış olup endüstrideki otoritelerin düzenlemesiyle, çevre örgütü(Green Organization), tüketici dernekleri ve işçilerin tepkileri, itirazları ve kaygılarıyla dahada önemli olmaya başlamıştır (URL-1, 2008).Kompozit odun panellerinden açığa çıkan formaldehitin yayılması esasen bupanellerin üretiminde bağlayıcı tutkal olarak üre formaldehit tutkalı kullanımı ile ilgilidir. Bututkalın yüksek reaktifliği ve düşük fiyatı ile kullanımının yaygın olması sonucu olarak,reaksiyona girmemiş serbest formaldehit varlığı ve hidrolize karşı direncinin düşük olmasıformaldehit emisyonuna neden olmaktadır. Düşük seviyede (üre-melamin-formaldehittutkalları, ÜMF) veya yüksek seviyede (melamin-üre-formaldehit tutkalları, MÜF) melaminkullanımı ile üretilen tutkal kopolimerleri hidrolitik stabiliteyi geliştirmektedir, fakat çokdüşük formaldehit emisyon değerleri açısından kesin olmayan bir durum içermektedir(URL-1, 2008).Üre formaldehit tutkalları on yıl süre içersinde odun esaslı panellerin (yongalevha,liflevha, kontrplak) ve diğer benzer ürünlerin üretiminde yaygın olarak kullanılmaktadır.Kompozit odun ürünlerinden formaldehit emisyonu ve kapalı alan hava kalitesi ilk olarakson zamanlarda 1970’lerde enerji krizine bağlı olarak, evlerin sızdırmayan kaplama yoluylaısı muhafazasına teşvik edilmesi sonucu halkın büyük bir kesiminin dikkatini çekmeyebaşlamıştır. Bu, dışarıdaki hava infiltrasyon oranını ve evdeki hava atmosferinin içindekihava kirleticilerinin hapsedilmesine yol açan toplam vantilasyon oranını azaltmaktadır.Avrupa, Kuzey Amerika ve Japonya bilim adamları odun esaslı panellerdenden açığa çıkanformaldehit emisyonunu ölçmek için test metotları geliştirmişlerdir (URL-1, 2008). Sonzamanlara kadar, formaldehit Dünya Sağlık Organizasyonu (WHO) tarafından insanlar içinmuhtemel kanserojen madde grubu içersinde yer almaktadır. (Grup 2A). 2004’te WHO’nunUluslararası Kanser Araştırma Merkezi formaldehitin yeniden sınıflandırılması gerektiğinekarar vererek, bilimsel veriler ışığında Grup 1 içersinde yer almasını önermiştir (URL-2,2004). Bu öneri, yasal olarak geçerli olmakla birlikte, işçi ve tüketici birlikleri, çevre örgütü(Green Organisation), düzenleyici yetkilileri, endüstri (formaldehit kullanıcı ve üreticileri)işletmeleri tarafından kabul edilmiştir. Teknolojik ilerlemeye bağlı olarak son 30 yılda1971

önemli ölçüde iş yerlerindeki formaldehit emisyon seviyesi azalmıştır (URL-3, 2004).2005’te yeni toksikoloji ve kanser çalışmaları, Avrupa ve Amerika’da çeşitli bağımsızaraştırma merkezlerinin bağlı olduğu Formaldehit Konseyi ve FormaCare tarafındanbaşlatılmıştır. Bu arada, Fransa Meslek Risk Önleme Enstitüsü (INRS) ve Alman FederalRisk Değerlendirme Enstitüsü (BfR) tarafından Avrupa’daki formaldehitin yenidensınıflandırılması için öneriler yapılmıştır. Bununla birlikte, Avrupa Kimyasal Bürosu (ECB)yeni çalışmaların sonuçları elde edilinceye kadar formaldehitin yeniden sınıflandırılmayatabi tutulmasını ertelemiştir (URL-4, 2006).Formaldehite en çok maruz kalan mesleklerin başında vernikleme, tekstil, giysi,kürk üreticileri, fabrikalarda levha üretiminde çalışanlar gelmektedir. En az maruz kalınanseviye formaldehit üretiminde ortalama konsantrasyon

Tablo 1. Avrupa, Avustralya, Amerika ve Japonya’daki odun esaslı paneller için formaldehit emisyonstandartlarıÜlke Standart Test Yöntemi Levha sınıfı Limit değeriAvrupaKabin EN 717-1≤ 0.1 ppmE1-PB, MDF, OSBPerforatör EN 120≤ 8 mg/100gKabin EN 717-1≤ 0.1 ppmGaz Analizi EN 717- E1-PW2≤ 3.5 mg/hxm²AvustralyaU.S.A.JaponyaEN 13986AS/NZS 1859-1& 2ANSIA208. 1 & 2(PB&MDF)JIS A 5908&5905(PB& MDF)Kabin EN 717-1Perforatör EN 120Kabin EN 717-1Gaz Analizi EN 717-2Desikatör AS/NZS4266.16Geniş Kabin ASTME1333Geniş Kabin ASTME1333Geniş Kabin ASTME1333Desikatör JIS A1460E2-PB, MDF, OSBE2-PWE0-PB, MDFE1-PBE1-MDFE2-PB, MDFPB, MDFPWPW duvarpanelleriF**F***/E0>0.1 ppm>8 mg/100g≤30 mg/100g>0.1 ppm>3.5 mg/hxm²≤8.0 mg/hxm²≤ 0.5 mg/L≤ 1.5 mg/L≤ 1.0 mg/L≤ 4.5 mg/L≤ 0.3 ppm≤ 0.3 ppm≤ 0.2 ppm≤ 1.5 mg/L≤ 0.5 mg/LF****/E0 ≤ 0.3 mg/LPB:Yonga levha, MDF:Orta yoğunlukta lif levha, OSB: Yönlendirilmiş yonga levha, PW: KontrplakEU içinde, formaldehit şimdilik şüpheli kanserojen kategorisinde en düşük seviyedeyer almakta olan kategori 3-R40 maddesi olarak sınıflandırılmıştır. Barselonakonferansında ortaya konulan verilere göre bu kategori hala geçerliliğini korumaktadır(Gelbke, 2008). EU’da formaldehitin sınıflandırılması kimyasallarda ve kimyasalların güvenlikullanımında yeni REACH düzenlemesi adı altında görülmektedir. Amerika’da EPAtarafından yapılan sınıflandırma formaldehitin insanda muhtemel bir kanserojen etkiyeneden olduğunu belirtmektedir (URL-1, 2008).Halen, Almanya yönetimi liflevha için (perforatör metodu ile test edildiğinde) 7mg/100g levha ve yongalevha için 6.5 mg/100g levha E1 emisyon değerine uygun olarakgörülmektedir (Roffael, 2006). Avusturya, Danimarka ve İsveç gibi ülkeler de sadece E1sınıfı olan levha üretiminde Almanya’yı takip etmektedir. Bununla birlikte, çoğu Avrupaülkeleri hala E2 sınıfı levhanın dağıtım ve üretimine izin veren mevzuatı uygulamaktadır.Son zamanlarda, EPF üyeleri sadece E1 tipi levha üretimini uygun bulmuşlardır (EUWID,2007). Aynı zamanda, üyeler devam eden üretim denetlemeleri için E1 sınıfı değerini esasalmışlardır (URL-1, 2008).Formaldehit emisyonundan kaynaklanan sorunların çözümü üzerine birçok çalışmayapılmış ve çözüm alternatifleri olarak;1973

-Yeni tutkal formülasyonlarının geliştirilmesi,-Alternatif tutkallama sistemlerinin (PF, PMDI) uygulamaya alınması,-Biokütle ürünleri veya yan ürün esaslı tutkalların (örneğin soya, tanen, lignin)kullanımının yaygınlaştırılması bunlar arasında sayılabilir (URL-1, 2008).5. SONUÇE1 özellikte levha üretebilmek için öncelikle levha üretiminde kullanılan tutkalınüretiminden ileri gelen serbest formaldehit içeriğinin olduğunca düşük ve levhayakazandıracağı direnç özelliklerinin de TSE ve EN standartlarının içerdiği değerlerikarşılaması gerekmektedir. Ayrıca, tutkal yapısında oluşturulan bağların nemden vesıcaklıktan daha az etkilenebilir özellikte olması sağlanmalıdır. Ancak, günümüzde belirtilenbu koşullar göz önünde bulundurularak üretilen tutkalların E1 özellikte levha üretiminisağlayamayacağı açıktır. Tutkal üretimi sırasında son bir üre ilavesi ile ya da formaldehitbağlayıcıları gibi kimyasalların kullanımı ile bu olumsuzluklar giderilmeye çalışılmaktadır.Ancak, bu tür kimyasalların kullanımının da hem ek bir maliyet getirdiği hem de tutkalınkarakteristik özelliklerini olumsuz etkileyebileceği ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır.Bu sebeplerden dolayı odun esaslı panellerin üretiminde yaygın olarak kullanımı sözkonusu olan tutkalların farklı kimyasallarla modifiye edilerek ve yasal düzenlemelere uygunolarak levha ürünlerinde ortaya çıkan formaldehitin azaltılması sağlanmalı ve böyleceformaldehitin çevre ve insan sağlığına olan zararları en aza indirgenmeye çalışılmalıdır.6. KAYNAKLARAksakal F., Acar Vaizoğlu, S., Güler, Ç. (2005), Mobilyalardaki Kimyasallar ve SağlıkEtkileri, cilt 14 , sayı 12, 268.Coppock, K. (1996), Durable Wood Adhesives from Furfural-Based Diols, Diamines, andDiisocyanates, University of Wisconsin, Madison.Euwid (2007), Wood-Based Panels Industry Wants to End Talks on Emissions Soon, WoodProducts and Panels, 81 (31), 1&13.Gelbke, H.P. (2008), Formaldehyde : The Toxicological Profile and Regulatory Issues,Proceedings of the Technical Formaldehyde Conference, WKI, 13-14 March,Hannover, Germany.Global Insight, (2005), The Economic Benefits of Formaldehyde to the United States anCanadian Economies, August.Marutzky, R., Dıx, B., (2004), Adhesive related VOC-and Formaldehyde –Emissions fromWood products: Tests, regulations, standards, future developments. In:Proceedings of the COST E34 Conference, Innovations in Wood Adhesives, ed.Milena Properzi, Frederic Pichelin and Martin Lehmann, pp.91-106. University ofApplied Sciences Bern, HSB, Biel, Switzerland.Pizzi, A., (1994), Advanced Wood Adhesives Technology.Marcel Dekker, Inc.Roffael, E., (1993), Formaldehyde Release from Particleboard and Other Wood BasedPanels, Malayan Forest Records No.37.1974

Roffael, E., (2006), Volatile Organic Compounds and Formaldehyde in Nature, Wood andWood Based Panels, Holz als Roh-und Werkstoff, 64, 144-149.URL-1, (2008), http://www.chimarhellas.com/wp-content/uploads/2008/07URL-2, (2004), http://www.iarc.fr/ENG/Press_Releases/archieves/pr153a.htmlURL-3, (2004), http://www.formaldehyde.org/pdfs/IARCQA.pdfURL-4, (2006), http://www.formaldehyde-europe.org.URL-5, (2007), http://www.formaldehydeeurope.org/pages/fileadmin/formaldehydeURL-6, (2007), http://www.inrs.fr/1975