Enerji-Panorama-Ocak-Web

Türkiye Enerji Vakfı • Yıl: 2 • Sayı: 19 • Ocak 2015Mültecilerin kaçakla imtihanıAkaryakıtta ‘fiyat’ tartışması büyüyorNükleer santrala ‘askeri bölge’ statüsüKaya gazı oyunun kurallarını değiştirebilecek mi?Elektrik ve doğal gaz dağıtımı özelleşti ama tüketiciler memmun mu?

editörİmtiyazMurat FıratBarış dolu bir yıl diliyoruz2014’ü Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Ankara’ya yaptığıçok önemli bir ziyaretle kapattık. Yılın son günlerinde gerçekleşenbu ziyareti önemli kılan husus, Putin’in ‘Güney Akım’ı iptalettiklerini ve yerine Türkiye üzerinden geçecek yeni bir boru hattı inşaetmeyi istediklerini’ açıklaması oldu. Bu gelişme, Türkiye’nin yıllardanberi devam eden ‘enerji ticaret merkezi’ olma hayalinin gerçekleşmesiiçin çok önemli bir ilk adım olabilir. Ancak söz konusu projenin hayatageçirilmesi önünde ciddi engeller bulunduğunu da unutmamak gerekirve ayrıca Türkiye’nin gaz hub’ı olabilmesi için Rus gazının yanında ilavegaz girişlerine ihtiyacı var. 2015’te konuya ilişkin önemli gelişmelerinyaşanması beklenebilir ve biz de bu gelişmeleri yakından izleyip sizlerlepaylaşacağız.2014’ten 2015’e taşınan diğer önemli bir konu ise petrol fiyatlarındakidüşüş oldu. Son 6 ayda neredeyse yarı yarıya düşen ham petrol fiyatlarıülkemizdeki akaryakıt fiyatlarının da yoğun biçimde tartışılmasına yolaçtı. EPDK, fiyatları yakın takibe aldı ve oluşturduğu yeni fiyat metodolojisiile akaryakıt sektörü üzerinde ciddi bir baskı kurmaya hazırlanıyor.Doğal olarak akaryakıt sektörü de bu durumdan oldukça rahatsız.Sektör önümüzdeki günlerde EPDK’nın tavan fiyat uygulaması ile karşıkarşıya gelebilir. EPDK’nın sürekli piyasaya müdahale etmek yerine,hem tüketicinin hem de piyasa oyuncularının çıkarlarını gözetecek birformül bulması gerekiyor.Suriyeli mültecilerin yaşadığı dram hepimizin malumu. Onları her köşebaşında görmek mümkün. Tüm mal varlıklarını doğup büyüdükleriülkede bırakıp Türkiye’ye sığınan bu insanların, günümüzde en temelinsani ihtiyaçlardan biri haline gelen elektriği kaçak olarak kullanmaktanbaşka çareleri yok. Mültecilerin kaçak elektrik kullanımının artmasıelbette bölgedeki dağıtım şirketlerini olumsuz etkiliyor. Dağıtım şirketleribu sorunun üstesinden gelebilmek için formül arayışında. Konununenerji sektörü açısından yarattığı olumsuzluklar yüz binlerce mültecininyaşadığı dramı görmemize engel değil. Biz de ‘önce insan’ diyerek, mültecilerinyoğun yaşadığı bölgelere gidip bu drama tanıklık ettik. Mültecilerikaçak elektrik kullanımına iten sebepleri tüm çıplaklığıyla yerindegördük. Konuya ilişkin haberimizi ilgiyle okuyacağınızı düşünüyoruz.2015’in tüm dünyaya barışın hakim olduğu bir yıl olmasını temenniediyoruz.SahibiTÜRKİYE ENERJİ VAKFI İKTİSADİİŞLETMESİGenel Yayın YönetmeniEsin Gedikesingedik@tenva.orgSorumlu Yazı İşleri MüdürüMurat Fıratmuratfirat@tenva.orgHaber MerkeziNeşet Hikmet • Oğuz KaradenizDeniz Suphi • Esen ErkanAbone / Reklammuratfirat@tenva.orgİletişimAlternatif Plaza, Kızılırmak Mah.1446. Cad. No:12/37 Kat: 10Çukurambar / AnkaraT: +90 312 220 00 59 • F: +90 312 220 00 87TasarımMedya Time Reklam AjansıTel: (0312) 472 86 12 - 23www.medyatime.gen.trBasıldığı YerDumat Ofset Mat. San.Tic.Ltd.Şti.Bahçekapı Mah. 2477 Sk. No:6Şaşmaz-Etimesgut/ANKARADağıtımKurye / KargoYayın TürüYEREL SÜRELİ YAYINTÜM TÜRKİYE’DEBasım Tarihi25 Aralık 2014Enerji Panorama Dergisi, Türkiye Enerji Vakfı İktisadiİşletmesi tarafından yayımlanmaktadır. Dergideyer alan yazı, fotoğraf, illüstrasyon, grafik, haritagibi malzemelerden yazılı izin olmaksızın hiçbirşekilde alıntı yapılamaz. Türkiye Enerji Vakfı İktisadiİşletmesi, Türkiye Enerji Vakfı'nın iktisadi işletmesidir

sürdürülebilir enerji yatırımları yapmak isteyen KOBİ’lere2.000.000 Euro ya da karşılığı TL’ye kadar kredi desteğiHalkbank’ta.Türkiye Enerji Vakfı • Yıl: 2 • Sayı: 19 • Ocak 2015Fransız Kalkınma AjansıEnerjiVerimliliğiKredisiSera gazı emisyonununazaltılmasına katkı sağlamakve böylece iklim değişikliği etkilerininazaltılmasına destek olmak amacıyla,Mültecilerin kaçakla imtihanıAkaryakıtta ‘fiyat’ tartışması büyüyorNükleer santrala ‘askeri bölge’ statüsüKaya gazı oyunun kurallarını değiştirebilecek mi?Elektrik ve doğal gaz dağıtımı özelleşti ama tüketiciler memmun mu?Enerji PanoramaOcak 2015Yıl: 2 • Sayı: 1924Akaryakıtta ‘fiyat’ tartışmasıbüyüyorEPDK ile akaryakıt dağıtım sektörü arasındaki fiyattartışması büyüyor.28Petrol fiyatlarındaki değişim:Nedenleri ve etkileriKamp dışında yaşayan Suriyeli göçmenlerin kaçakelektrik kullanımı sektörde yeni bir tartışmanınfitilini ateşledi.56Nükleer santrala ‘askeri bölge’ statüsüNükleer santrallar artık ‘askeri tesisler’ gibi korunacak.Yeni yönetmelikle nükleer santral etrafında fotoğrafçekmek dahi yasak olacak…‘TÜRK AKIMI’DOĞAL GAZ HUB’IIÇIN YETERLI MI?326 EnerjiPanoramaOcak 2015

İçindekilerElektrik ve doğal gaz dağıtımı özelleşti58 ama tüketiciler memmun mu?Özelleştirmelerin ana hedefi tüketici memnuniyetinisağlamak. Buna karşın şikayetler azalmış değil.Editör ........................................................................................................................................4Kısa Kısa ...................................................................................................................................8Yatırım .................................................................................................................................... 16Kariyer ...................................................................................................................................18Prokom, Erzincan’da atık lastikten elektrik üretiyor .............................................................. 20Bosphorus Enerji Bakanlığı’na dava açtı ................................................................................ 22Akaryakıtta ‘fiyat’ tartışması büyüyor .................................................................................... 24Mültecilerin kaçakla imtihanı ................................................................................................ 28‘Türk Akımı’ doğal gaz hub’ı için yeterli mi? ......................................................................... 32Rusya’nın gaz projesi Türkiye’ye ne kazandırır? .................................................................... 38Mavi Akım’dan Türk Akımı’na Karadeniz’in doğal gazla testi ................................................ 41‘Yerel Hizmetin Oscarı’ ödülü YEDAŞ’ın ................................................................................. 44İlklerin kuruluşu UGETAM’dan bir ilk daha ............................................................................ 45Akaryakıt sektörüne ‘jet’ düzenleme5 bayisi olmayan dağıtım şirketine lisans iptali .................................................................... 50Elektrik ve doğal gaz piyasaları arasında arbitraj potansiyeli ............................................... 52Shell Select yeni mağaza konseptine ödül ............................................................................ 54Nükleer santrala ‘askeri bölge’ statüsü ................................................................................. 56Elektrik ve doğal gaz dağıtımı özelleşti ama tüketiciler memmun mu? ............................... 58Strateji Belgesi, ‘verimlilik ve tasarrufu’ öne çıkardı ............................................................. 62“Yenilenebilir enerjinin fosil yakıtlar ile rekabet gücü artıyor” ............................................. 64Kaya gazı oyunun kurallarını değiştirebilecek mi? ................................................................ 68Baskı altında bir enerji düzeni... ............................................................................................ 72Elektrik piyasasında kapasite kullanım oranı ve baz yük ihtiyacı .......................................... 76Oyun asıl şimdi başlıyor ......................................................................................................... 78ENERJİ IQ ............................................................................................................................... 72Enerji Sosyal Medyada ........................................................................................................... 76İstatistik .................................................................................................................................. 78Ocak 2015EnerjiPanorama 7

KISA KISAORHANELI VE TUNÇBILEK,ÇELIKLER’IN OLDUYılın son enerji özelleştirmesi 17 Aralık tarihindeyapılan Orhaneli ve Tunçbilek termik santralları oldu.İhaleyi 521 milyon dolarlık teklifiyle, Çelikler İnşaatkazandı. Orhaneli ve Tunçbilek santralleri özelleştirmeihalesinde son pazarlık görüşmeleri Özelleştirmeİdaresi Başkanlığı’nda yapıldı. İlk elemeli turda, BereketEnerji en düşük teklif veren istekli oldu ve elendi.Daha sonra verilen tekliflerde, Alsim Alarkoyarış dışı kaldı. Bu aşamadan sonra açık artırmabölümüne geçildi. Açık artırma bölümünde Çeliklerİnşaat ile Konya Şeker yarışırken, başlangıçtutarı 463.8 milyon dolar olarak belirlendi. KonyaŞeker, Çelikler İnşaat’ın 521 milyon dolarlıkteklifinden sonra ihaleden çekildi. BöyleceTunçbilek ve Orhaneli termik santralları ile ilgilikömür sahaları ve işletmelerin varlıklarının yenisahibi Çelikler İnşaat oldu.AYEDAŞ, SCADA ILE‘AKILLANDI’İstanbul Anadolu Yakası’nın elektrik dağıtımıyapan AYEDAŞ, akıllı şebeke projelerini hayatageçirmeye devam ediyor. Kontrol ve Veri ToplamaSistemi SCADA ile elektrik dağıtım sistemiuzaktan izlenerek anlık olarak takip ve kontroledilebilecek. Bu yıl uygulanmaya başlanacakSCADA ile toplam 90 ana dağıtım merkezi uzaktanizlenerek kumanda edilebilecek.SCADA sistemiyle orta gerilim elektrik şebekesindekikesintilerden anında haberdar olunarakarızlara en kısa sürede müdahale edilebilecek.SCADA sistemi ile orta gerilim kesintilerindenanında haberdar olup enerjisiz kalan bölgeyi enkısa sürede enerji sağlayarak elektrik kesintileriniminumuma indirmenin yanı sıra sistemin yükdengesi kontrol edilerek arızaların önceden önlenmeside söz konusu olacak.TANAP IÇIN 9 FIRMA IHALEYE KATILACAKAzerbaycan’daki Şah Deniz-2 Sahası’ndan çıkarılarakdoğal gazı Türkiye’ye ve Türkiye üzerindenAvrupa’ya taşıyacak olanTrans Anadolu DoğalgazBoru Hattı Projesi (TANAP) kapsamında TANAPDoğal Gaz İletim A.Ş. tarafından açılan ön yeterlilikihalesine ilişkin değerlendirmede SCADA ve telekomünikasyonmühendislik, satınalma ve inşaat (EPC)müteahhitleri ihalesine çağırılacak firmalar belirlendi.Türkiye üzerinden geçecek yaklaşık 1850 kilometrelikboru hattı için ihaleye çağrılmaya hak kazanan şirketlerşöyle: ABB Limited, Akkord Industry Construction-CobraGroup, Alcatel Lucent Teletaş, Havelsan-Milensİletişim İnşaat, Honeywell AŞ, OTFContracting, Prizma Grup-Thales Itaila, Telvent USA– Telvent Energia, Uskom Komünikasyon Sistemleri-Siemens.8 EnerjiPanoramaOcak 2015

KISA KISAAKILLI ŞEBEKELER ANKARA’DA BULUŞTUBISEN, MARKETTEELEKTRIK SATIYORPerakende elektrik satışı yapanBisen Elektrik, Metro ToptancıMarket ile yaptığı anlaşmaylamarketlerde elektrik satışını başlattı.Bisen Elektrik, Metro ToptancıMarket mağazalarında açtığı“Ucuz Elektrik Noktaları” ile hemelektrikte yeni dönemi anlatıyorhem de faturasını taşıyanlara yüzde10 indirim fırsatı sunuyor. MetroToptancı Market de düzenlenenkampanya ile elektrik faturasınıtaşıyan herkese 100TL’lik alışverişçeki hediye ediyor.Bisen Elektrik İcra KuruluBaşkanı C.Mesut Alparslan, “Türkiye’de45 şehirde 300’den fazlaacenteyle tüketicilere ulaşıyoruz.Son girişimimiz ile elektriği marketlerdenalınabilir hale getirdik.Şu an için 4’ü İstanbul’da olmaküzere 18 Metro mağazasındakistantlarımızda tüketicilerin başvurularınıalıyoruz. Şimdilik aydaminimum 133 lira elektrik faturasıödeyen tüketiciler bu fırsattanyararlanabiliyor. Önümüzdeki dönemdelimitin tamamen kaldırılmasıylatüm Türkiye bu fırsattanyararlanabilecek ve ülke ekonomisiiçin çok ciddi bir pazar oluşacak”dedi.Akıllı şebekeler Ankara’dabuluşacak29-30 Nisan 2015 tarihleriarasında İstanbul Haliç KongreMerkezinde, Bilim, Sanayive Teknoloji Bakanlığı, Enerjive Tabii Kaynaklar Bakanlığı veUGETAM himayesinde TRT,Sabah Gazetesi, Turkcell ve Vodafone’unana sponsorluklarında,HHB Fuar şirketi tarafındangerçekleştirilecek olan 3. Uluslararasıİstanbul Akıllı ŞebekelerKongresi ve Fuarı; 17 Aralık2014 tarihinde Ankara LimakOtel’de gerçekleştirilen özellansmanla tanıtıldı.Tanıtım toplantısına İstanbulAkıllı Şebekeler KongreBaşkanı Prof. Dr. Ümit DoğayArınç’ın ev sahipliğinde EnerjiBakanı Taner Yıldız, TBMMEnerji Komisyonu Başkanı İbrahimHalil Mazıcıoğlu ile farklıkurumlardan bürokratlar katıldı.Enerji ve Tabii Kaynaklar BakanıTaner Yıldız, tanıtım lansmanındayaptığı konuşmada “BuTürkiye’nin modern yüzünün enönemli göstergelerinden birisidir.Bunun düzenleniyor olmasıEnerji Bakanlığımızın enerji tasarrufuile ilgili yaptığı çalışmalarınen önemli başlığını teşkiledecek” diye konuştu.TÜRKIYE’NIN ELEKTRIKLI OTOBÜS KAMPÜSLERINDEOtokar tarafından tasarlanıp üretilen Türkiye’nin ilk elektrikle çalışanotobüsü Doruk Electra, aralık ayı boyunca İstanbul Üniversitesi, YıldızTeknik Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi kampüslerindeöğrenciler tarafından denendi.Otokar olarak üniversitelerle yakın işbirliği içinde çalıştıklarını belirtenOtokar Genel Müdür Yardımcısı Basri Akgül, “Çok farklı alanlardaüniversitelerle işbirliklerimiz sürüyor, Ar-Ge çalışmalarından uzun dönemlistaj çalışmalarına, teknik gezilere kadar farklı alanlarda gençlerlebiraraya geliyoruz. ‘Electra Kampüste’ etkinliği ile üniversite öğrencileriniTürkiye’de otomotiv sanayinde ulaşılan teknolojilerle tanıştırmayıamaçladık” dedi.Akgül, elektrikli toplu taşıma araçlarının çok önemli avantajları olduğunubelirterek “Örnek olarak, Doruk Electra’nın 100 km’de ortalamayakıt maliyeti 30 TL, öte yandan çevreye olan zararı da diğer araçlaragöre çok daha düşük” yorumunu yaptı.10 EnerjiPanoramaOcak 2015

YaşamınRenkleriniKuşandıkGeleneksel el sanatlarımızın vazgeçilmeziçini motifleri, şimdi Aygaz küçük tüplerde.

KISA KISASANAYICIENERJISININYÜZDE 45’INIBOŞA HARCIYOREnerji verimliliği alanındahizmet veren EWE Grubu şirketiEnervis, Ekonomi Bakanlığıişbirliğiyle Bursa Organize SanayiBölgesi’nde enerji verimliliğininfotoğrafını çekti. Tekstil veotomotiv firmalarında yürütülenetütlere göre, sanayici enerjisiniyüzde 45’lere varan oranda boşaharcıyor. Etüdün yürütüldüğü16 şirkette yapılacak iyileştirmeile yıllık 5,7 milyon TL tasarrufsağlanabilecek. Enervis’in, EWEAG uzmanları ile birlikte yürüttüğüetüt, sektörün önde gelen16 sanayi şirketinde gerçekleştirildi.Etüt raporu hakkında bilgiveren Enervis Genel MüdürüOsman Kipoğlu, ortalama yüzde22 enerji kazanç potansiyelitespit ettiklerini belirterek fabrikalardakiverimsizliğin en fazla,atık ısının tekrar değerlendirilmemesive basınçlı hava kayıplarıgibi sebeplerden kaynaklandığınıvurguladı. Enervis YönetimKurulu Başkanı Dr. Frank Quante,“Enerjiyi verimli kullanabilmeninyolunu gösteren, ‘AltınFırsatlar’ olarak adlandırdığımızprojeler hazırladık. Bu projelerinuygulanması durumunda Türkiyeekonomisi yılda 5,7 milyonTL kazanç sağlayacak” dedi.HALK ENERJI, ERZURUM GES IÇINÖNLISANS BELGESI ALDITürkiye’deki lisanslı GES kurulumsürecinde 12 Mayıs 2014tarihinde yapılan ilk ihalenin ardındanilk önlisans verme işlemide tamamlandı. Halk EnerjiGenel Müdürü Mustafa Atilla,Türkiye’nin ilk GES önlisans belgesiniEPDK Başkanı MustafaYılmaz’dan aldı. Önlisans belgesindeyer alan bilgilere göre, Erzurum’unAziziye ilçesi sınırlarındayer alan GES 4.9 megawatt (mw)gücünde olacak. Santralde yılda8.085.000 kilowatt/saat (kwh)elektrik üretilecek. İlgili mevzuatgereğince santralin 24 ay içindedevreye alınması gerekiyor.Lisanslı GES sürecinin bundansonraki sürecinde santralınkurulumu tamamlanacak veelektrik üretimine başlanacak.TEDAŞ’ın gerekli işlemleri tamamlamasınınardından da santralresmi olarak devreye alınacak veönlisans belgesi lisansa dönüştürülecek.Şirket yetkilileri Halk EnerjiErzurum GES’in 2015’te devreyealınacağını belirttiler.RWE & TURCAS GÜNEY ELEKTRIK'E ‘BÜYÜK ÖDÜL’Bu yıl 20’incisi düzenlenenICCI 2014-Uluslararası Enerji veFuar Konferansı kapsamında dördüncükez verilen “ICCI EnerjiÖdülleri” sahiplerini buldu. IICI2014- Uluslararası Enerji ve ÇevreFuarı ve Konferansı fuarı çerçevesindejüri tarafından yapılan değerlendirmesonucu; termik enerjisantralları kategorisi doğal gazalanından en yüksek puanla RWEElektrik Denizli Doğalgaz KombineÇevrim Elektrik Büyük Ödül’elayık görüldü. Türkiye’de ve dünyadaen önemli gündem maddelerindenbiri haline dönüşen enerji sektörüneverilen hizmetleri ve yapılan katkılarıdesteklemek amacıyla verilen ödülEnerji ve Tabi Kaynaklar BakanıTaner Yıldız tarafından RWE &Turcas Güney Elektrik Üretim A.Ş.Teknik Genel Müdürü Hans-JürgenPetschke’ye teslim edildi. Tümçalışanları tebrik ederek ödülü alanPetschke “Bu onur hepimizin, ilkgünden bu yana verdiğiniz destekiçin hepinize ayrı ayrı çok teşekkürederiz” dedi.14 EnerjiPanoramaOcak 2015

YATIRIMESİN GEDİKKöyler suyunu güneşten alacak3. GES Ciner Holding’in olduTürkiye’de güneşe dayalı elektrik üretim santraliiçin önlisanslar verilmeye başlandı. İlkön lisansıHalk Enerji Erzurum GES, ikincisini de SolentegreEnerji Yatırımları almıştı. EPDK, geçtiğimizay üçüncü önlisansı Ciner Holding’e verdi. CinerHolding, Şırnak ili Silopi İlçesinde 7 MW’lık santralkuracak. Projenin inşaat çalışmalarına bu yıliçinde başlanacak.Aksaray’ın merkeze bağlı 7 köyündeki içme suyu tesislerininihtiyacı olan elektrik güneş enerjisinden sağlanacak.Aksaray’da İl Özel İdaresi tarafından hazırlananprojeyle merkeze bağlı 7 köyde, köy içme suyu tesislerininihtiyacı olan elektriğin karşılanması amacıyla güneşenerjisi santralı kuruldu.80 güneş paneliyle yaklaşık 20 KWh elektrik üretecekgüneş santralı, pompaların çalışması için gerekenelektrik enerjisinin yüzde 90’ına yakını karşılamasıbekleniyor. Santral sayesinde yazın şebekeden elektrikkullanılmasına gerek kalmayacak, kışın ise pompalarınihtiyacı olan elektriğin en az yüzde 50’si güneş enerjisindenkarşılanacak.Malezyalı Petronas,doğal gaz ve petrol arayacakMalezyalı enerji şirketi Petronas, Türkiye Petrolleri AnonimOrtaklığı (TPAO) ile işbirliği yaparak 2015 yılında Akdeniz’depetrol, Trakya’da ise doğalgaz arama faaliyetinebaşlayacak. Petronas’ın Türkiye’ye hem bölgedeki fonksiyonuhem de enerji kaynakları açısından önem verdiğinedikkat çeken TPAO kaynakları “Türkiye’nin hemdenizlerinde hem de karalarında petrol ve gaz aramafaaliyetlerimiz aralıksız sürüyor. Bu kapsamda kritik birgörüşme daha gerçekleştirdik. Bu yıl Petronas firmasıpetrol, doğal gaz ve kaya gazı arama faaliyeti için gelecek”dedi.Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre Türkiye’ninen fazla doğalgaz rezervi ve üretimi Tekirdağ veDüzce’de yapılıyor. Güneydoğu Anadolu Bölgesi ise kayagazı potansiyeli ile dikkat çekiyor.Vestas, Afrika’nın en büyükRES’ine imza atacakVestas, tamamlandığında Afrika’nın en büyükrüzgar santralı olacak olan Kenya’daki 310MW’lık Turkana Gölü Rüzgar Santralı için türbinsiparişi aldı.Vestas, 310 MW kurulu gücünde Turkana GölüRüzgar Santralı için 365 adet V52-850 kW türbintedarik edecek. Ayrıca şirket 15 yıl bakım ve onarımhizmeti de sunacak. Türbinlerin 2016 yılınınilk yarısında kurulmaya başlanması ve tesisin2017’nin ikinci yarısında faaliyete geçmesi bekleniyor.Vestas Orta Avrupa Başkanı Christoph Vogel,Afrika’nın en büyük rüzgar santralına hayat vermektendolayı oldukça memnun olduklarını belirterek,santralin Kenya’nın temiz enerji geleceğiiçin tarihi bir taahhüt olduğunu söyledi. Vogel,Doğu ve Kuzey Afrika’nın Vestas için anahtarpiyasalar olduğunu ifade ederek, Turkana GölüRES projesinin Kenya’yı kıtada rüzgar enerjisindeliderliğe taşıyacağını söyledi.16 EnerjiPanoramaOcak 2015

YATIRIMIntegreen, iki GES’i tamamladıGüney Yıldızı ve Alaaddinpetrol arayacakIntegreen, Isparta’da 1 MW ve 750 KW olmak üzere ikiadet toplam 1.750 KW kapasiteli güneş enerjisi santralininkurulumunu tamamladı. Escort Teknoloji Yatırımtarafından konu ile ilgili yapılan açıklamada, iştiraki AlestaGSYO A.Ş’nin hissedarı olduğu Integreen YenilenebilirEnerji Sistemleri’nin 1MW ve 750 KW olmak üzere ikiadet toplam 1.750 KW kapasiteli güneş enerjisi santralininkurulumunu tamamladığı duyuruldu. Açıklamada,lisanssız elektrik üretimi yönetmeliği kapsamında yapımıtamamlanan santralların üretime başladığı da belirtildi.Turcas’ın jeotermal ilgisi büyüyorTurcas Yenilenebilir Enerji Üretim,Denizli’de jeotermal kaynakarama amaçlı sondaj çalışmasıyapacak. Çevresel Etki Değerlendirmesiİzin ve Denetim GenelMüdürlüğü’nün internet sitesindekonu ile ilgili yapılan açıklamada,Turcas Yenilenebilir Enerji Üretimİran ve Ermenistan ortakHES kuruyorA.Ş.’nin Denizli ili Merkezefendiilçesi Hacıeyüplü Mahallesi mevkiindeyapmayı planladığı jeotermalkaynak arama amaçlı sondajçalışması projesi için ÇED sürecibaşladı.Turcas Petrol Yönetim KuruluÜyesi Batu Aksoy, geçen yıl yaptığıAladdin Middle East Limited ve Güney YıldızıPetrol Üretim AŞ, Diyarbakır’da ortak petrol üretecekler.Güney Yıldızı Petrol Üretim Sondaj MüteahhitlikAŞ ile Aladdin Middle East şirketleri,Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Petrol İşleriGenel Müdürlüğü’nden Diyarbakır’da petrol işlemeruhsatı talep etti.Diyarbakır il sınırları içerisindeki AR/AME-GYP/2674 hak sıra numaralı petrol arama ruhsatsahasında keşfedilen petrollü araziyle ilgili ruhsattalebi, ARİ/AME-GYP/K/M44-b3-1 paftasında1 adet müşterek petrol işletme ruhsatını kapsıyor.Söz konusu şirketler, ruhsat talebini, 19 Kasım2014 tarihli dilekçeleriyle iletti.açıklamada jeotermal enerjidenelektrik üretmek için çalışmalarabaşladıklarını söylemişti. Aksoy,Denizli’de Karakova, Aydın’da Koçarlıve İzmir’de Dikili’de aramaruhsatı aldıklarını, aramalarınolumlu sonuç vermesi halinde işletmeruhsatı başvurusu yapacaklarınıda açıklamıştı.İran ve Ermenistan, Aras nehri üzerinde ortak hidroelektriksantralı kuracak. İran Enerji Bakanı HamidÇitçiyan, 12. İran ve Ermenistan karma ekonomikkomisyonu oturumunun kulisinde bir açıklama yaparak,İran ve Ermenistan’ın Aras üzerine hidroelektriksantral kurulması için işbirliği yapacağını ve bununiçin özel bir ortak komite kurulduğunu açıkladı.Bakan Çitçiyan, iki ülkenin hidroelektrik ve rüzgar enerjisisantralleri inşa etme, elektrik iletim hatları kurma,demiryolları inşa etme ve maden aramaları gibi birçokalanda ekonomik işbirliği yapacağını ifade etti.Ermenistan Enerji Bakanı Yerevan Zekeriyan ise ikiülke arasındaki ekonomik işbirliğinde özellikle enerjialanında yapılacak işbirliğine vurgu yaparak, Ermenistan’ınİran’a her yıl bir milyon kilovatsaat elektriktransfer ettiğini ve bunun iki ülke arasında yapılmaktaolan üç elektrik iletim hattının tamamlanmasınınardından daha da artacağını umduğunu söyledi.Ocak 2015EnerjiPanorama 17

KARİYERESİN GEDİKAKSOY, BOTAŞ’AMÜDÜRYARDIMCISI OLDUEnerji yönetiminde bir süredirdevam eden atamalara yenilerieklendi. Enerji ve Tabii KaynaklarBakanlığı’nın Resmi Gazete’deyayımlanan kararına göreBoru Hatları ile Petrol TaşımaA.Ş.(BOTAŞ) Genel Müdür YardımcısıMustafa Asım Kafkas,başka bir göreve atanmak üzerebu görevinden alındı yerineise Ruhi Aksoy getirildi. Aksoy,BOTAŞ Arazi, İnşaat ve KamulaştırmaDaire Başkanı olarakgörev yapıyordu.Öte yandan Enerji ve Tabii KaynaklarBakanlığı Eti Maden İşletmeleriGenel Müdürlüğü’ndeaçık bulunan Yönetim KuruluÜyeliğine ise Metin Kayrak getirildi.TES-İŞ’İN YENİ BAŞKANIMUSTAFA ŞAHİN OLDUTürkiye Enerji,Su ve Gaz İşçileriSendikası (TES-İŞ) 10’ncu OlağanGenel Kurulu 13-14 Aralık 2014tarihinde TES-İŞGenel Merkezi’ndeyapıldı. Yapılanseçim sonucugenel sekreterlik göreviniyürüten Mustafa Şahin GenelBaşkanlığa seçildi.1952’de Osmaniye doğumlu Şahin,1976 yılında Adana DSİ’debaşladığı iş yaşamını farklı kurumlardasürdürdü. 2003’teTES-İŞ Genel Sekreteri olarakseçilen Şahin, dört dönemdirbu görevini sürdürüyordu. TES-İŞ’in yeni yönetimi şu isimlerdenoluşuyor: Genel Başkan:Mustafa Şahin, Genel BaşkanYardımcısı: Ferudun Yükselir,Genel Başkan Yardımcısı: ErsinAkma, Genel Sekreter: RıfatPakkan, Genel Mevzuat Sekreteri:İsmail Bingöl, Genel MaliSekreter: Sedat Çokol, GenelTeşkilatlandırma Sekreteri:Mehmet Solak ve Genel EğitimSekreteri: Metin Durdu.EMO, 60 YAŞINI KUTLADI26 Aralık 1954 yılında 672 üye ve6235 sayılı TMMOB yasası uyarıncakurulan ve 1982 Anayasasının135. maddesinde tanımlanankamu kurumu niteliğinde meslekkuruluşu olan TMMOB ElektrikMühendisleri Odası (EMO)kuruluşunun 60. yılını kutladı.Ankara’da İnşaat MühendisleriOdası Kültür Kongre MerkeziTeoman Öztürk Toplantı Salonu’ndayapılan “EMO BaşkanlarıAnlatıyor” konulu söyleşininardından, meslekte 25, 40, 50 ve60 yılını dolduran üyelere plaketve belgeleri sunuldu. Oda tarafındanyapılan açıklamada iseEMO’nun 60. yılının, TMMOB vebağlı odalarını etkisizleştirmeyedönük müdahalelerin gölgesi altındakutladığını belirtti. Açıklamada,demokratik işleyişe sahip,özerk yönetim anlayışı ile yönetilenmeslek örgütlerine ‘darbe’yapılmaya çalışıldığı ifade edilerek“Mühendisleri düşük ücretli,seslerini çıkaramayan, kolay yönetilebilirbir kitleye dönüştürmeisteği”ne dikkat çekildi.ENERJİDEN 3 İSİM DANIŞTAY’A ATANDICumhurbaşkanlığı kontenjanından Danıştay Üyeliği’neatanan 9 isimden 3’ü enerji sektörünün yakındantanıdığı isimler oldu. Enerji ve Tabii KaynaklarBakanlığı Müsteşar Yardımcısı İlker Sert,EPDK Hukuk Dairesi Başkanı Fatih Mehmet Alkışve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Eski TeftişKurulu Başkanı Cevdet Malkoç Danıştay Üyeliği’neseçildi.Başbakanlık Güvenlik İşleri Genel Müdürü Ali Ürker,Gümrük ve Ticaret Bakanlığı KooperatifçilikGenel Müdürü İsmail Kalender, Çalışma ve SosyalGüvenlik Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı MahmutBallı, Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş. GenelMüdürü Osman Tural, Kocaeli Büyükşehir BelediyeBaşkanlığı I. Hukuk Müşaviri Taha ErdinçBülbül ve Göç İdaresi Genel Müdürlüğü I. HukukMüşaviri Zeynep Kenan, Danıştay Üyeliği’ne seçilendiğer isimler oldu.18 EnerjiPanoramaOcak 2015

HABERESİN GEDİKProkom, Erzincan’da atıklastikten elektrik üretiyorTürkiye’de yılda 14 milyonaraçtan yaklaşık 400 binton lastik kullanılmayacakduruma gelerek atık olarakortaya çıkıyor. Bir petrol ürünüolan lastiğin doğada ayrışmaya isebaşlaması yaklaşık 150 yılı buluyor.Kısaca atık lastiklerin çevreye en azzararla bertaraf edilmesi her ülkeiçin önemli bir sorun. Atık lastiklerinyakılarak ortadan kaldırılmasıbir dönem çözüm olarak kullanılsada yüksek karbon salınımı veoluşturduğu zehirli gazlar nedeniyletercih edilen bir yöntem olmaktançıktı. Türkiye’de çeşitli sivil toplumkuruluşları başta Lastik SanayicileriDerneği (LASDER) olmak üzereatık lastikleri toplayarak ekonomiyekazandırma çalışmaları sürdürüyor.İşlenen atık lastiklerden çok farklıalanlarda kullanılan farklı ürünlerProkom Enerji, dünyada ve Türkiye’de ilk kez atık lastiklerden elektrik vegaz üretiyor. Erzincan’daki tesislerinde atık lastikleri ülke ekonomisineyeniden kazandıran Prokom, kendi elektriğini ve ısıtmasını atık lastiklerdensağlıyor…yapılıyor. Son dönemde lastiktenenerji üretimi de gündeme gelmeyebaşladı. Lastikten enerji üretimi‘piroliz’ adı verilen bir yöntemleyapılıyor. Bunu da dünyada ve Türkiye’deilk kez yapan KemhacıoğluŞirketler Grubu bünyesinde yeralan Prokom Enerji adlı şirket.Erzincan’da faaliyetlerinisürdüren Prokom Enerji, “Piroliztabanlı ÖTL (ömrünü tamamlamışlastik) Geri Kazanım tesisinde,atık lastikleri hammadde olarakkullanarak katma değeri yüksekyeni hammaddelere dönüştürülmesisürecini gerçekleştiriyor. 2009 yılındafaaliyetlerine “Lastik At EnerjiÜret” felsefesi ile başlayan Prokom,yüzde 100 yerli sermayeli bir şirket.Prokom’un Erzincan OrganizeSanayi Bölgesi’nde bulunan 43 binm2 alana kurulu fabrikasında granültesisi, piroliz tesisi ve elektriküretim santralı bulunuyor.Yıllık kapasitesi 120 bin tonYıllık atık lastik işleme kapasitesi120 bin ton olan Prokom’un20 EnerjiPanoramaOcak 2015

Prokom, Erzincan’da atık lastikten elektrik üretiyorHABERtesislerinde dört ayrı bölümbulunuyor. Bunlar; lastik hazırlama,pirolitik yağ üretimi, distilasyon vekarbon işleme. Ana ünitelerindışında, prosesin oluşturduğu gazıve dip yağını sistemde kullanılmaküzere saklayacak bir yağ ve gazdepolama sistemi de var.Granül tesisinde günlük 85ton ömrünü tamamlamış her türlülastik fiziksel olarak parçalanarakişleniyor. Büyük araç lastikleri farklımakineler yardımıyla üç ayrı boyutadönüştürülerek piyasaya veriliyor.Bu tesiste atıklardan, lastik takoz,conta, kapı fitilleri, halı saha, diğerspor sahaları ve çocuk parklarınıntabanında kullanılan döşememalzemeleri, yürüyüş parkı, suniçim halı saha döşeme malzemeleriüretiliyor.Küçük araç lastikleri ise piroliztesisinde işleniyor. Üretim kapasitesi25 ton olan bu tesiste lastiğinparçalanmasından sonra elde edilençelik teller preslenerek, sanayideyeniden kullanım amacıyla demirçelik tesislerine gönderiliyor. Enerjide piroliz tesisinde üretiliyor. Lastiklerdençıkarılan ve ham petroleeşdeğer olan pirolitik yağın damıtılaraknafta, benzin, dizel, fueloilve bitüm elde edilmesi mümkün.Ancak bu ürün ham haliyle enerjiüretimi amacıyla elektrik üretimsantralında yakıt olarak kullanılıyor.Isınma için de kullanılıyorBu bölümde elde edilen birdiğer ürün ise doğal gaza eşdeğerolan pirolitik gaz. Bu gaz da tesisiçinde mutfakta ve genel olaraktüm ısıtma sistemlerinde kullanılıyor.Enerji üreten bir diğer atıkise yağlar. 1. ve 2.sınıf atık yağlardistile edildikten sonra tesisin içihtiyacını karşılamak üzere elektriküretiminde, jeneratörler için yakıtolarak kullanılıyor. Prokom’unelektrik santralı yıllık 40 milyonkWh elektrik üretiyor. Tesiste, 3MW saat elektrik üretimi yapan 4adet jeneratör bulunuyor.TEKİRDAĞ’DA DA TESİSKURULUYOREcosave Çevre ve Enerji Sanayi adlışirket de 2013 yılında Tekirdağ’daatık lastiklerden elektrik üreteceğitesis için yatırıma başladı. Tekirdağ’ınMalkara ilçesinde yapımı süren veyaklaşık 9 milyon liralık yatırımla hayatageçirilmesi hedeflenen projeyleyılık 18 bin 720 ton ömrünü tamamlamışlastik işlemden geçirilecek.Eski lastikler, tel çıkartma, kırma veproliz işlemlerine tabi tutularak bertarafedilmesi ve ürün olarak yıllık 7 bin488 ton karbon siyahı, 1872 ton çeliktel ve 7 bin 488 ton prolitik yağı ilebirlikte, her reaksiyon başına 3.5 MWelektrik enerjisi üretimi hedefleniyor.Ocak 2015EnerjiPanorama 21

ANKARA KULİSİDENİZ SUPHİBOSPHORUSEnerji Bakanlığı’na dava açtıAli Şen ile Gazprom’un ortakolduğu Bosphorus Gaz, EnerjiBakanlığı’nı mahkemeye verdi.Gerekçesi ise Bakanlığın doğalgaz ithalini engellemesi…Rus enerji devi Gazprom’unTürkiye’deki iştirakiBosphorus Gaz ile Enerjive Tabii Kaynaklar Bakanlığı,gaz ithalatı ve kota konusundayaşanan anlaşmazlık nedeniylekarşı karşıya geldi. Bosphorus Gaz,Enerji Bakanlığı’nın, Rusya’dangaz ithal etmesine engel oluşturduğunuöne sürdüğü yazısının iptaliistemiyle yargıya başvurdu. EnerjiBakanlığı, BOTAŞ’a yazdığı yazıda,Bosphorus’un yıllık ithalat kotasınıdoldurduğunu anımsatmıştı.Rus Gazprom ile Ali Şen ortaklığıBosphorus Gaz, yıllık 2.5milyar metreküplük gaz ithalatkotasını ekim ayında doldurdu.Enerji ve Tabii Kaynaklar BakanlığıEnerji İşleri Genel Müdürlüğüde BOTAŞ’a bir yazı yazarak,Bosphorus’un yıllık ithalat miktarınıanımsattı; şirketin lisansındabelirtilen kotayı doldurduğunuvurguladı. Enerji Piyasası DüzenlemeKurumu (EPDK) da devreyegirdi, BOTAŞ’a Bosphorus’unithalat için nominasyon veremeyeceğini(miktar bildirip, ithalatyapamayacağını) belirtti.Bu girişimlerin ardından gaz22 EnerjiPanoramaOcak 2015

Bosphorus Enerji Bakanlığı’na dava açtıANKARA KULİSİithalatı kesilince Bosphorus, EnerjiBakanlığı’nın söz konusu yazısınınyürütmesinin durdurulması ve iptaliistemiyle yargıya başvurdu. Doğalgazsektöründe ‘ilk’ olarak kaydageçen davayı değerlendiren enerjiyönetimi, EPDK’nın Bosphorus’averdiği gaz ithalat lisansının koşullarınınaçık olduğunu belirterek,“Bosphorus’un lisansında yıllıkithalat miktarı 2.5 milyar metreküpolarak belirtiliyor. Şirket, bu miktarınüzerinde ithalat yapamaz. Bumiktarın aşılması halinde lisanssızfaaliyet söz konusu olur” yorumunuyapıyor.Enerji yönetimi, EPDK’nın halenBosphorus’la ilgili gaz ithalatıkonusunda incelemesinin sürdüğünübelirterek, “EPDK, ithalattalisans miktarlarının aşılıp aşılmadığınıinceliyor. Bu sürecin sonundaBosphorus, cezayla da karşı karşıyakalabilir” diyor.Batı Hattı’ndan 7 milyon metreküpeksik alınıyorRusya Devlet Başkanı VladimirPutin’in, Türkiye ziyaretiyle birlikteBatı Hattı’nda gaz akış sorunuçözüldü. Hattan, ekim ve kasımaylarında sözleşmede öngörülengünlük 42 milyon metreküp yerine24-25 milyon gaz ithal edilebildi.Rusya, Batı Hattı’ndan günlük 42milyon metreküp gaz veriyor. Ankara’daenerji kulislerine göre Türkiye,hattan 42 yerine 35-36 milyonmetreküp gaz çekiyor. Bosphorus’aait 6-7 milyon metreküplük gazınithalatı yapılmıyor. Türkiye’de, BatıHattı’ndan 7 şirket doğal gaz ithalediyor. Bunlar Akfel, Batı Hattı,Avrasya Gaz, Bosphorus, Enerco,Kibar ve Shellgaz. Şirketler, ithalettikleri gazı, şehiriçi gaz dağıtımşirketlerine ve serbest tüketicileresatıyor.KAZAKİSTAN’DANİTHALATA İZİN YOKRus Gazprom ile Ali Şen ortaklığıBosphorus, Kazakistan’dan gazithalatı yapmak için bir süre önceEPDK’ya lisans başvurusu yapmıştı.EPDK, Bosphorus’un Kazakistan’dan10 yıl süreyle gaz ithaletmek üzere yaptığı başvuruyu reddetti.Kaynaklar, Bosphorus’un başvurusununincelendiğini belirterek,“Şirket, Kazakistan’dan ilgili kurumya da kuruluşlardan gaz ithalatınailişkin gerekli anlaşmayı getiremedi.Bu nedenle ithalat lisans başvurusureddedildi” dedi.Ocak 2015EnerjiPanorama 23

POLEMİKMURAT FIRATAkaryakıtta ‘fiyat’tartışması büyüyorEPDK ile akaryakıt dağıtım sektörü arasındaki fiyat tartışması büyüyor.EPDK’nın Kasım ayında akaryakıt fiyat metodolojisinde yaptığıdeğişikliğin, tavan fiyat uygulamasını sürekli hale getirdiğini iddiaeden dağıtıcılar konuyu yargıya taşımaya hazırlanırken, bayi sendikalarınınöncülüğünde Ankara’da bir araya gelen yüzlerce bayi düzenlemeyesert tepki gösterdiSon dönemde akaryakıtfiyatlarını yakın takibealan EPDK, kasım ayınınbaşında önce yeni akaryakıtfiyat metodolojisini uygulamayasoktu ve ardından bu metodolojiyeuygun hareket etmeyen dağıtımşirketlerini yazılı olarak uyardı.Dolayısıyla son bir aylık süreçteyapılan fiyat indirimlerinde hampetrol fiyatlarındaki hızlı düşüşünyanı sıra EPDK’nın uyarıları daetkili oldu.Ancak akaryakıt sektöründeyeni fiyat metodolojisine gösterilentepkiler de kolay kolay dinecekgibi görünmüyor. Kaçak akaryakıt,haksız rekabet, ilave istihdam yükügibi çok sayıda sorunla boğuşanve kar marjlarının yetersizliğindenşikayetçi olan akaryakıt bayileri,EPDK’nın fiyat metodolojisinetepkilerini göstermek üzere PÜİSve TABGİS’in ortaklaşa düzenlediği‘Akaryakıt Bayileri UlusalToplantısı’nda bir araya geldi.Türkiye genelinden bini aşkınbayinin katıldığı toplantıda konuşanPÜİS Genel Başkanı MuhsinAlkan, bayilerin, devletin ücretsizbirer vergi tahsildarı olduğunubelirterek, “Türkiye’de 2013 yılındaelde edilen toplam vergi gelirininyaklaşık yüzde 14’lik kısmınıkuruş kuruş toplamış bir sektörüz.Madem ki bayi karını bana fazlagörüyorsun o halde ÖTV’yi debana toplatma. Ben neden ÖTV’yipeşin vereyim, sonra da kuruş kuruştoplamaya çalışayım?” dedi.EPDK Başkanı bizle değil, kaçakçıylauğraşsınEPDK’nın akaryakıt bayilerineolan tutumunu da eleştirenMuhsin Alkan, “Asli görevlerindenbiri bu sektörü koruyup kollamakolan EPDK, anlamsız bir biçimdeyüksek akaryakıt fiyatları konusundadağıtıcıyla, bayisiyle sektörü24 EnerjiPanoramaOcak 2015

Akaryakıtta ‘fiyat’ tartışması büyüyorPOLEMİKMuhsin AlkanPÜİS Genel Başkanıhedef tahtasına oturtuyor”dedi. Alkan eleştirilerini şöylesürdürdü:“EPDK gözünü bayinin16-17 kuruşluk brütkarına dikmiş durumda.EPDK’nın bayi düşmanlığınıanlayabilmiş değiliz. Hergelen başkan maalesef bayiyidüşman, hırsız, kaçakçı gibigördü. Ama gerçek hırsızı,kaçakçıyı gözünün önündedolaşırken görmedi. SayınEPDK Başkanı, önce yolsuzluklarla,kaçakla uğraşsın, asligörevi odur. Ondan sonra gelsinbayinin 3-5 kuruş karıylauğraşsın. ‘Ucuz akaryakıt verde nasıl verirsen ver’ şeklindebir yaklaşımla hareketediliyor. Oysa sektörün tümbileşenlerinin adil bir dengeiçinde faaliyetlerine devametmesinin olanakları yaratılmalı.Ama EPDK’nın sayınbaşkanı bunlarla uğraşmakyerine, işi gücü bırakmış,bayinin karıyla uğraşıyor.”Sokağa çıkmak zorundabırakmayınEPDK yetkililerineseslenen PÜİS GenelBaşkanı Alkan, bayileriilgilendiren düzenlemeleryapılırken kendilerinden degörüş alınmasını gerektiğinibelirterek, “Bizi ilgilendirenbir düzenleme yapacaksanız,önce bize sorun. Sorun ki,rahat koltuklarınıza yaslanarakaldığınız kararlardan,binbir güçlükle sattığıakaryakıttan kazanacağı 3-5kuruşu evine götürmeyeçalışan bu namuslu, çilekeşbayi kesimi mağdur olmasın.Geçmişte bayinin haklarınıaramak için çeşitli eylemleryaptık. Bayiyi sokağa dökecekkararlara imza atmayın. Ziragerektiğinde sokağa çıkmaktançekinmeyeceğimizi herkesinbilmesini isterim. Sorunlarımızçözülmezse, ikincitoplantının hedefi başka olur.Bunun sonu istasyon kapatmayakadar gider” şeklindekonuştu.Ferruh Temel ZülfikarTAGBİS BaşkanıTavan fiyatın sürekli halegelmesi amaçlanıyorEPDK’nın yeni fiyatmetodolojisini eleştiren TA-BGİS Başkanı Ferruh TemelZülfikar da bu uygulamanınaçıkça kanuna aykırı olduğunuve bu düzenlemeyletavan fiyatın sürekli uygulanmakistendiğini iddiaetti. Fiyat metodolojisinegöre takip edilecek İngiltere,Fransa, Almanya ve İtalya“FİYAT METODOLOJİSİNİYARGIYA TAŞIYACAĞIZ”Akaryakıt Ana Dağıtım Şirketleri Derneği(ADER) Başkan Yardımcısı Cemil Direkci:“Akaryakıt fiyatlarıserbest piyasadabelirleniyor. 5015sayılı Kanun’un entemel prensiplerindenbiri budur.5015 sayılı Kanun’un10. maddesindefiyatlailgili müdahaleninne zaman yapılabileceği açıkça gösteriliyor. Kanunda,rekabete aykırı, eşgüdümlü hareketlerlefiyatların gerçeği aykırı olarak yükseltilmesi durumundaiki ayı geçmemek üzere tavan veya tabanfiyat kararı alınabileceği ifade ediliyor. Geldiğimiznoktada ise 80 dağıtıcı ve 12 bin 500 adet bayininolduğu bu piyasada tam rekabet şartları görülüyor.Buna karşın Mayıs 2014’te alınan tavan fiyatkararı kanaatimize göre yanlıştır. 2 aylık tavan fiyatkararını bile yanlış bulmamıza karşın sürekli tavanfiyat anlamına gelen fiyatlandırma metodolojisiise 2 aylık tavan fiyat kararından bile daha vahimdir.Kaldı ki sektör temsilcileri olarak RekabetKurumu ile yaptığımız görüşmelerde kurumunyetkilileri, kendi kriterlerine göre akaryakıt sektöründeyeterli rekabetin oluştuğunu ifade etti.2009 yılında ilk tavan fiyat kararı alınırken EPDKtarafından Rekabet Kurumu’ndan görüş alındı. Ozaman Rekabet Kurumu tarafından EPDK’ya verilengörüşte akaryakıt sektöründe yeterli rekabetinoluşmadığı, bu nedenle kanunda verilen tavan fiyatyetkisinin kullanılabileceği ifade edildi. 2014yılında ikinci tavan fiyat kararı verilirken ise RekabetKurumu’ndan benzer bir görüş talebinde bulunulmadı.Biz de bu gerekçelerle konuyu dernekolarak en kısa sürede yargıya taşıyacağız.”Ocak 2015EnerjiPanorama 25

POLEMİKAkaryakıtta ‘fiyat’ tartışması büyüyorile Türkiye’deki akaryakıt bayileriningenel giderleri arasında çokbelirgin farklar olduğuna dikkatçeken Zülfikar, AB’de olmayankredi kartı komisyonları, ulusalstok, otomasyon, ulusal marker,yazarkasa, personel, sorumlu müdür,iş sağlığı ve güvenliği uzmanı gibimasrafların toplamının litrede 12kuruş olduğunu kaydetti. Zülfikar,ayrıca AB ülkelerinde çok yaygınolan ancak Türkiye’de uygulamasıolmayan self servis istasyonlarlapompacı çalıştıran bir istasyon arasındalitrede 5 kuruş maliyet farkıolduğunu söyledi.TABGİS Başkanı Zülfikar, EP-DK’nın bayilerin motorin ve benzintürlerinin toplamını esas alarakkamuoyuyla paylaştığı verileredayanarak sektörün yüzde 93’ününzarar ettiğine dikkat çekerek, yıllıkenflasyon oranlarına göre hesapedildiğinde bayi ve dağıtıcının toplamkâr marjının aslında 50 kuruşolması gerektiğini, ancak şu andatoplam kârın litrede ortalama 44kuruş olduğunu kaydetti.Birçok istasyon kapanabilirEPDK’nın serbest piyasaya aşırımüdahaleleri sonucunda yakın vadedebaşta küçük istasyonlar olmaküzere pek çok istasyonun kapanmatehlikesiyle karşı karşıya olduğunuifade eden Zülfikar, bu müdahalecitutum nedeniyle, sektörel tümyatırımların sekteye uğrayabileceği,uluslararası şirketlerin pazardançekilebileceği ve akaryakıtsektörünün vade ve indirimlerlefinanse ettiği başta inşaat veulaştırma sektörlerinin de bundanson derece olumsuz etkilenebileceğiuyarısında bulundu.Bayilerin kar marjlarına ilişkingerçekleştirilen PÜİS ve TAB-GİS’in ortaklaşa sunumun ardındansöz alan bayiler yaşadıkları sorunlarıdile getirdi.EPDK: “2005 ÖNCESİ BAYİ PAYI 11, DAĞITICI PAYI 8 KURUŞTU”Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) Başkanı Mustafa Yılmaz, akaryakıt dağıtım şirketlerininpayları gerekçe göstererek kazanmadıklarını iddia ettiğini belirterek, payların hala yüksek olduğunusöyledi.1 Ocak 2005 (otomatik fiyatlandırma) öncesi bayi payının 11 kuruş, dağıtım şirketi payının8 kuruş alarak ayarlandığı dönemlerde sektörün bu payları sevinçle karşıladığını anlatan Yılmaz,“Şimdi, 43-44 kuruşluk paylar söz konusu. Ama, kazanmıyoruz diye itiraz ediliyor” dedi. EPDK’nınuyarısının ardından dağıtıcı ve bayi paylarının bir miktar gerilediğini belirten Yılmaz, “Paylar halenistediğimiz noktada değil” dedi. Yılmaz, EPDK’nın katkılı ürünlerin fiyatlarını da yakından izlediğinide belirterek, zaman zaman fiyatların artırıldığını ancak buna hızla müdahale ettiklerini söyledi.26 EnerjiPanoramaOcak 2015

0 OCAK 201

İZLENİMMURAT FIRATMültecilerinkaçaklaimtihanıKamp dışında yaşayan Suriyeli göçmenlerin kaçak elektrik kullanımı sektördeyeni bir tartışmanın fitilini ateşledi. Enerji Panorama olarak, kampdışındaki Suriyeli göçmenleri kayıt dışı tüketime iten nedenleri anlamakve dağıtım şirketinin bu konuda yaptığı mücadeleyi yerinde görmeküzere bölgeye gittik. İşte hayata ‘kaçak’ bağlananların hikayesiDaha önce yayınladığımız“Elektrikteki kayıp-kaçağa‘Suriyeli mülteci’ darbesi”başlıklı haberimizle konuyugündeme taşımıştık. Bu kez dekamp dışındaki Suriyeli göçmenlerikayıt dışı tüketime iten nedenlerianlamak ve dağıtım şirketinin bukonu ile ilgili yaptığı mücadeleyiyerinde görmek üzere bölgeyegiderek, iki gün boyunca görüpduyduklarımızı kayıt altına aldık.Suriyeli mülteciler ile bölgedekiyetkililerinin anlattıkları her nekadar birbirinden farklı olsa da, buluştuklarışöyle bir ortak nokta var:Suriyeli göçmenlerin kayıt dışı tüketimyapmak dışında alternatifleriyok ve bununla mücadele etmekmevcut koşullar altında neredeyseimkânsız. Sorunların asıl kaynağıise kontrolsüz sınır giriş-çıkışlarınadayanıyor.Bölgede yaklaşık 630 bin kişi kampdışında yaşıyorAdana, Gaziantep, Hatay, Kilis,Mersin ve Osmaniye illerindekamp dışında yaşayan göçmenlerinkayıt dışı tüketim yapmadığıalan hemen hemen yok gibi. 2011yılının Nisan ayında 250 göçmeninTürkiye’ye giriş yapmasıylabaşlayan göç dalgası her geçengün artarak devam ediyor. Son 2yılda kamplarda yaşayan Suriyeligöçmenlerin sayısı çok değişmezken;yaşanan artış kamp dışındakigöçmenlerin sayısının artmasındankaynaklanıyor. Resmi verileri göreşu anda bölgede yaklaşık 630.000göçmenin kamp dışında yaşadığıtahmin ediliyor. AFAD’ın 2014Suriye Raporu’na göre kamp dışındayaşayan göçmenlerin geçişlerininyüzde 75’inin gayri resmi girişnoktalarından yapıldığı belirtiliyor.Bu sebeple gerçek sayı tam olarakbilinemiyor.Bölgeden çarpıcı yaşam manzaralarıSuriyeli göçmenlerin yaşadığıkampların yönetimi AFAD’abırakılmış durumda. Bu kamplarınelektrik tüketimleri tek bir sayaçüzerinden düzenli olarak yapılıyorve faturaları düzenli olarak AFADtarafından ödeniyor.AFAD 2014 Suriye Raporuna28 EnerjiPanoramaOcak 2015

Mültecilerin kaçakla imtihanıİZLENİMgöre; kamp dışında yaşam ise harabebina, gecekondu, geçici barınak/plastik koruma, çadır ve sokaklardadevam ediyor. Ülkeye gayri resmigiriş noktalarından yapılan girişlersebebiyle geçici kimlik numarasıolmayan Suriyeli göçmenleri herköşe başında görmek mümkün.Bu göçmenlerin tamamına yakınıortaokul ve altı seviyede bir eğitimesahip. Kamp dışında yaşayan göçmenlerinyarısının mesleği yok ve içsavaş şartlarından kaçıp mesleklerinifarklı bir ülkede icra edebileceklerinsayısı da sınırlı. Ülkelerindeyaklaşık 600 TL’ye geçinen ailelerinoranı yüzde 85, iş arayanlarınoranı ise yüzde 77. Yüzde 80’ininSuriye’de yaşadığı evler kullanılamayacakduruma gelmiş. Yine aynırapora göre, bu göçmenlerin yüzde75’inin gıda, uyku malzemesi veyakıta erişimleri yetersiz.Hal böyle olunca da Suriyeligöçmenlerin kaçak enerji kullanmaktanbaşka çareleri bulunmuyor.Bölgede yaptığımız gezide karşımızaharabe bir evde yaşama tutunmayaçalışan bir göçmen çıkıyor.Ayaküstü yaptığımız kısa söyleşide,kendisinin 19 yıldır Türkiye’yezaman zaman giriş yaptığını ve buülkede çalıştığını öğreniyoruz. Suriye’dedinamo motoru kullandığını,sulama ve evinin elektrik ihtiyacınıkarşıladığı durumda bile 2 ayda 3TL civarında fatura ödediğini belirterek,“Savaştan kaçmak için öncetek başıma geldim ve şu anda yaşadığımyeri etüt ettim. Birkaç günsonra da ailemi getirdim. Dağıtımşirketi yetkilileri defalarca elektriğimizikesti ama her defasındaelektriği yeniden bağladım. Zatenbaşka çaremiz de yok” diyor.Yine Adana’da yaklaşık 1.000çadırın bulunduğu DoğankentMahallesi’nde bir genç çıkıyorkarşımıza. Suriye’de üniversiteöğrencisi olduğunu ve Türkiye’ye 2ay önce giriş yaptıklarını anlatan bugenç, yaşadıkları sıkıntılara dikkatçekiyor: “Adana’da iş bulabilirsektarım işlerinde günde 20 TL’yeçalışıyoruz. Günde 15-16 saatçalışıyoruz. Ama bu durum birsüreklilik arz etmiyor. Kazandığı-SURİYE’DE ELEKTRİK 60 KAT UCUZAnlatılanlar ve gördüklerimiz bizi çok etkiledi ve aklımıza şu soruyu getirdi: PekiSuriye’de iken durum nasıldı?Yaptığımız araştırmalar sonucunda Suriye’nin kayıp kaçak oranının yüzde 27 seviyesindeolduğunu ve Suriye’nin Türkiye’ye göre alım gücü anlamında 4 kat dahakötü durumda olduğunu öğrendik. Peki Suriye’deki elektrik fiyatları da bu doğrultudamı? Karşılaştığımız manzara çarpıcı. Suriye’de elektriğin birim fiyatı Türkiye’den60 kat daha ucuz.Bu oranlarla karşılaşınca insan kendisine “Elektrik birim fiyatı bu kadar ucuzkenniçin kayıp kaçak oranı yüzde 27 olur ?” diye sormadan edemiyor. Bunun bir tekaçıklaması olabilir: Bu kültürel bir alışkanlık.Ocak 2015EnerjiPanorama 29

İZLENİMmız paralarla gıda ihtiyacımızı bilekarşılamakta zorlanıyoruz. Kardeşleriminayağında ayakkabı bileyok. Ayda bir banyo yapabiliyoruz”.Kaçak elektrik kullanmaktan başkaçareleri olmadığına dikkat çekengenç Suriyeli göçmen, kullandığıelektriğin parasını ödeyememektenrahatsızlık duyduğunu ancak parasıolsa bile elektrik bedelini ödemekyerine çadırdan daha iyi şartlardayaşamayı tercih edeceğini söylüyor.Bölgesel bir mücadeleden çok dahafazlası gerekiyorGördüğümüz iç burkanmanzaralar sonrası konuyu bir dedağıtım şirketi yetkililerine sormakistiyoruz. Şirket yetkilileri, bölgeyegelen Suriyeli göçmenler sonrasıkayıp kaçak oranlarının yüzde 13seviyesinden yüzde 16 seviyesineyükseldiği bilgisini veriyor. Bu sorunlabaş edebilmek için her il içinayrı birer sorumlu belirlediklerini,bu süreçte çalışan personel sayısınıarttırdıklarını, personele kaçak ileetkin mücadele anlamında eğitimlerverdiklerini anlatan yetkililer,tüm bölge çalışanlarının bu konudaolağanüstü mücadele ettiğini vurguluyorlar.NASIL BİR ÇÖZÜM?Yaşam şartları kötü durumda olan, en temel gereksinim olan gıdaya dahi ulaşımdaproblem yaşayan, iletişim kuramayan, savaş şartlarından kaçarak ülkemize sığınmış,ne zaman geri döneceğini bilmeyen hatta geri dönüş umudunu yitirmiş, kültürelolarak kaçak kullanımına yatkın olan göçmenlerin kaçak elektrik kullanımınabaşvurması bu şartlar altında en doğal sonuç olarak ortaya çıkıyor.Kampların kapasitelerinin artırılması bir öneri olsa da, yaptığımız gezide bazı göçmenlerinkampa gitmeyi reddettiklerini gördük. Bu durum ise göçmenler arasındaetnik ve dini görüş farklılıklarının bulunduğuna işaret ediyor. Buna rağmen, buöneri en azından kampta yaşamaya sıcak bakan göçmenler için bir çözüm olabilir.Savaş sürdüğü müddetçe bu ve benzeri sorunlar da yaşanmaya devam edecek. Bunedenle ‘önce insan’ deyip, öncelikle yanı başımızda tüm acımasızlığıyla süren savaşınsürgün ettiği insanlarla empati kurmaya çalışmalıyız.25 Dakikada kesilen elektrik 2dakikada tekrar bağlanıyorŞirketlerinin devri sonrasındabu konuda yoğun tespitler yaptıklarını,tespitler sırasında zamanzaman mukavemet ile karşılaştıklarınıve genel olarak iletişim kuramadıklarını,tespit ettikleri yerlerdeelektrik arzına son verdiklerini vebu konuyu bir tutanağa bağladıklarınıifade eden yetkililer; elektrikarzına son verdikleri tesislerin 2-3saat geçmeden tekrar bağlandığınıMültecilerin kaçakla imtihanısöylüyorlar. Bölgelerinde iş ve işçisağlığına önem verdiklerini aktaranyetkililer; yaptıkları bu işleminortalama 25 dakika sürdüğünü,göçmenlerin ise yaptıkları aparatlarlacanlarını hiçe sayarcasına 2dakika içerisinde elektriği tekrarbağladıklarını belirtiyorlar. Yetkililer,tüm bunların yanı sıra bazıelektrik tesisatçılarının para karşılığındaSuriyeli mültecilerin kaçakelektrik kullanımına yardım ettiğinide sözlerine ekliyorlar.Görünen o ki; dağıtım şirketi,personeline ne kadar eğitimaldırırsa aldırsın, personel sayısınıne kadar artırırsa arttırsın buçetrefilli ve sosyolojik olguyla tekbaşına mücadele etmesi neredeyseimkansız.30 EnerjiPanoramaOcak 2015

KAPAKOĞUZ KARADENİZ / DENİZ SUPHİ‘Türk Akımı’ doğal gazhub’ı için yeterli mi?Türkiye’nin doğal gazda ticaretmerkezi yani hub olması için çokönemli avantajları olmasına rağmen dezavantajlarıda yok değil. Dezavantajların başındailk adımın Rusya ile atılmış olması geliyor. ÇünküAB, artan doğal gaz ihtiyacının karşılanmasındakaynak olarak Rusya’yı istemiyor. Bunun yanındaTürkiye’nin önemli doğal gaz rezervlerine sahipİran ve Azerbaycan’la da henüz somut birgörüşme yapmaması da eksiklik olarakgörülüyor32 EnerjiPanoramaOcak 2015

‘Türk Akımı’ doğal gaz hub’ı için yeterli mi?Türkiye, hala 1 Aralık’ta Rusya Devlet BaşkanıVladimir Putin’in Ankara’ya yaptığı ziyaretteyaşanan sürprizleri konuşuyor. Sürprizlerin ilkiBaşkan Putin’in, Rusya’nın Avrupa’nın doğalgaz ihtiyacını karşılamak için geliştirdiği ‘Güney AkımProjesi’nin’ iptal ettiklerini açıklamasıydı. Başkan Putinaçıklamasına, Karadeniz’den geçecek Güney Akım’ınucunun Türkiye’ye uzanacağı ifadesini de ekledi. Putin’inaçıklamalarının can alıcı noktasını ise Rusya’nıngazı Türkiye-Yunanistan sınırına kadar getirip, buradakurulacak hub (ticaret merkezi) üzerinden Avrupasatılacak olması oluşturuyor. Bu kuşkusuz Türkiye içinönemli bir adım.Putin, bu açıklamaları Cumhurbaşkanı RecepTayyip Erdoğan’la görüşmesinin ardından yapmıştı.Aynı görüşmede Gazprom ve BOTAŞ yeni boru hattıiçin mutabakat zaptı da imzaladı. Bu açıklama veimzalar, doğal olarak Avrupa Birliği’nin dikkatini çekti.Putin, Türkiye ziyaretinden kısa bir süre sonra ABKomisyonu Başkanı Jean Claude Juncker Rusya’danBulgaristan’a uzanacak Güney Akım Doğal Gaz BoruHattı’nın sonlandırılmasıyla ilgili, ‘Enerji konusundaherhangi bir şantajı kabul etmeyecekleri’ açıklamasıyaptı.Güney Akım’da yönün Türkiye’ye çevrilmesi (artıkTürk Akımı da deniyor) çok önemli bir adım. Kısacaözetleyelim: Avrupa’nın doğal gaz ihtiyacı her geçengün artıyor ve yeni arz kaynakları bulunmak zorunda.Fakat Avrupa, Ukrayna-Rusya krizi nedeniyle AvrupaGüney Akım dahil Rusya merkezli yeni arz kaynaklarınasıcak bakmıyor. Tam bu noktada Enerji ve TabiKaynaklar Bakanı Taner Yıldız da çok önemli bir gelişmeolarak yorumladığı projeden (Güney Akım’ın Türkiye’yeçevrilmesi) Türkiye’nin kazanımını 400 milyoneuro olacağı açıklamasını yaptı. Ancak Bakan Yıldıztemkini de elden bırakmayarak “Şu anda imzalananevrak bir niyet mektubudur. Türkiye, Güney Akımprojesinin tarafı ya da ortağı değil. Güney Akım’ınortakları Avrupalı ülkelerdir. Öte yandan böyle hayative uluslararası bir projenin konuşulduğu bir dönemde,projeyi finanse edecek Rusya’nın ciddi bir ekonomikkriz yaşıyor olması dikkat çeken bir ayrıntı. Sondönemde başta Ukrayna-Kırım olmak üzere AB veABD’nin Rusya ile ayrı düşmesi ve bu ikilinin Rusya’yaekonomik yaptırım uyguladığı bir döneme denk gelmeside ilginç. Projeyle ilgili ‘Rusya, Türkiye üzerindenAB’ye gözdağı veriyor’ eleştirilerini de yabana atmamakgerekir” değerlendirmesi yaptı.Hub için avantajlar varBu girişten sonra Türkiye’nin ‘doğal gaz hub’ı olmaşansını değerlendirelim. Türkiye’nin elinde halen Rusya’danMavi Akım (Karadeniz) ve Batı Hattı (Ukraynaüzerinden) yıllık 20 milyar metreküplük doğal gazalım kontratı var. Ayrıca özel şirketlerin Batı Hattıüzerinden 10 milyar metreküplük kontrat söz konusu.Rusya’nın Karadeniz’den inşa edeceği yeni boruhattının (Güney Akım) tamamlanıp faaliyete geçmesihalinde ilave yıllık 63 milyar metreküp daha doğal gazTürkiye’ye gelmiş olacak ancak bu miktar, hub olmakiçin yeterli değil. Bu durum, Türkiye’nin önemli potansiyelesahip olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Azerbaycanile geliştirilen TANAP hattı, ilk planda yıllık 16 milyarmetreküp doğal gaz taşıyacak. İran’ın Avrupa için geliştirdiğive Türkiye topraklarından geçmesi planlananAVRUPA’NIN DOĞAL GAZ TALEBİYILTALEP2020 5372025 5682030 5842035 605*Milyar metreküpTÜRKİYE KOMŞULARININDOĞALGAZ REZERVLERİ (2012)ÜLKEREZERV*DÜNYA PAYI(YÜZDE)İRAN 33,6 18,0RUSYA 32,9 17,6TÜRKMENİSTAN 17,5 9,3IRAK 3,6 1,9*Trilyon metreküp.BAZI AB ÜLKELERİNDE DOĞAL GAZTÜKETİMİÜLKETÜKETİM*DÜNYA PAYI(YÜZDE)ALMANYA 83,6 2,5İNGİLTERE 73,1 2,2İTALYA 64,2 1,3TÜRKİYE 45,3 1,4FRANSA 42,8 1,3HOLLANDA 37,1 1,1İSPANYA 29,0 0,9BELÇİKA 16,8 0,5POLONYA 16,7 0,5ROMANYA 12,5 0,4*Milyar metreküpKaynak: EPDK, Uluslarası Enerji Ajansı, BOTAŞ, 2013KAPAKOcak 2015EnerjiPanorama 33

KAPAKve yılda 35 milyar metreküp gaz taşıyacakolan boru hattının yanı sıra yakıngelecekte ön plana çıkacak olan Irak davar. Ayrıca İran üzerinden gelmesi olasıTürkmen gazını da unutmamak lazım.Tüm bunlar ilk bakışta doğal gazdaTürkiye’nin merkez olması konusundayeterli görünüyor. Gaz ticaretinedahil olacak AB ülkeleri ile Akdeniz’dedoğal gaz araması yapan İsrail ve KıbrısRum kesiminin çalışmaları da gözönüne alınırsa Türkiye’nin eli sağlam.Kısaca Rusya Devlet Başkanı Putin’inaçıklamalarının altı doğal gaz ve boruhatlarıyla doldurulabilirse yeni merkezinTürkiye olması için hiçbir engelkalmıyor.Olumsuzluklar da varYukarıda çizdiğimiz olumlu tabloyabir de diğer taraftan bakalım. ‘Hub’olma stratejisinin ilk adımının Rusya ileatılmış olması kaygıları artırıyor. ÇünküAB’nin artan doğal gaz ihtiyacının karşılamakiçin Rusya’yı güçlü bir kaynakolarak istemediği bilinen bir gerçek. Öteyandan, Türkiye transit geçişine izinverdiği İran ve Azerbaycan doğal gazıkonusunda henüz somut bir görüşmede yapmadı. Aynı belirsizlik Irak doğalgazı için de geçerli. Kısaca İran, Azeri,Irak ve Türkmen doğal gazı için Türkiyeiçerisinde kurulacak hub’da işlemgörmesi veya bu hub üzerinden dünyapazarlarına ulaşması görüşmelerinin biran önce tamamlaması gerekiyor. Tüm bugörüşmelerin ana belirleyicisinin de ABolacağını da vurgulamalıyız. Zira, Türkiyeüzerinden halen geçen ve geçecekdoğal gazın ana alıcısı AB ülkeleri olacak.AB’nin bu gazı hub üzerinden miyoksa transit olarak mı almak isteyeceğiplanın belirleyicisi olacak.Hiç kuşkusuz Türkiye’nin öne çıkanuluslararası projelerde adının geçmesiveya yer alması çok önemli. Ancakbundan daha önemlisi ve hayati olanTürkiye’de bir doğal gaz hub’ı, yaniticaret merkezinin kurulmasıdır. Yakıngelecekte atılacak adımlar süreci netleştirecektir.Hub, birden fazla noktadan gelen arzınbir noktada toplanıp yine birden fazlaalıcıya dağıtılması yoluyla yapılan ticarifaaliyetin merkezi alanı olarak tanımlanıyor.Hub’ların önemi; ikili anlaşmalarlagizli belirlenen fiyatlar yerine çok sayıdaoyuncu ile sağlıklı ve rekabetçi fiyatlarınoluşmasını sağlayarak verimlilik, esneklik,şeffaflık, finansal ticaret ve risk yönetiminekatkı sağlaması noktasında ortayaçıkıyor.Hub’lar yapısal olarak ikiyeayrılıyor.• Fiziki Hub: ABD, Louisiana’da HenryHub ve Belçika’daki Zeebruggefiziksel merkezler olarak biliniyor.Bu tür hub’larda ticaret, fiziksel hatlarınkesiştiği gerçek bir noktadayapılıyor ve ticaret koşulları hub’ınbulunduğu bölgenin özelliklerindenetkileniyor.• Sanal Hub: İngiltere’deki NBPve Hollanda’da TTF (Title TransferFacility) örnek olarak verilebilir. Butür hub’larda tüm piyasa hipotetikolarak tek bir noktayı oluşturuyorve gazın bu sanal noktadan geçtiğivarsayılıyor. Bir pazarın hipotetik tekbir sistem olarak kurulabilmesi içinşebeke bağlantılarının yeterli sağlamlığasahip bulunması şart.Avrupa’daki ülke örneklerine bakıldığında;Ô İngiltere’den sonra en yüksek derecedehub olma potansiyeline sahip ülkeninBelçika olduğu; bu ülkenin görecedüşük depo kapasitesine rağmen yüksekmiktarda LNG kapasitesine sahip olduğuve daha da önemlisi boru hattı kesişimbölgesinde bulunduğu ve dolayısıyla birfiziki hub konumunda olduğu görülüyor.‘Türk Akımı’ doğal gaz hub’ı için yeterli mi?HUB NEDİR?Ô Depolama kapasitesi en yüksek olanülke olarak Avusturya’ya baktığımızda2001 yılında OMV tarafından Baumgartenbölgesinde kurulan Central EuropeanGas Hub’daki (CEGH) ticari faaliyetlerhenüz düşük seviyede olduğundan buhub’ın doğuş aşamasında olduğu görülüyor.CEGH, Rus gazının Avrupa’ya olanithalatı açısından da boru hatlarının kesişimnoktası. Gazprom, 2008 yılında yüzde50 hisse ile CEGH’ın hissedarı oldu vehub’ın hâlihazırda tek kaynak noktasınınRusya olması ve gaz ticaretinin uzun dönemlisözleşmelere dayalı yapılması zayıfnoktası olarak gösteriliyor. Avusturya’nıncoğrafi konumundan ve daha da önemlisiyüksek depolama kapasitesinden doğanavantajını zayıflatıyor.Ô 2003 yılında İtalya’da kurulan PSV(Punto di Scambio Virtuale) ise özelliklecoğrafi konumundan da kaynaklı ciddibir potansiyele sahip. Ancak bu potansiyelinhayata geçirilebilmesi için yüzde17 seviyesindeki depolama kapasitesiniartırmak ve daha da önemlisi şebekesinigeliştirici ve LNG kapasitesini artırıcıyönde büyük ölçekli yatırımlar yapılmasıgerekiyor. Ayrıca şeffaflık eksikliği ve bağımsızbir şebeke işleticisinin yokluğuda hub’ın gelişiminin önündeki engellerolarak gösteriliyor. Mevcut şebekenin geliştirilmesive LNG terminali yatırımlarınıntamamlanmasının ardından PSV’ninyüksek likiditeye sahip bir hub olacağıöngörülüyor.Ô Avrupa’daki diğer ciddi potansiyelesahip olan diğer hub’lar ise Fransa’dakurulu olan ve görece yüksek sayıdakioyuncunun faaliyet gösterdiği ve üç farklıhub’ın birleşmesiyle oluşan PEG (Pointd’Echange de Gaz)54 ve Almanya’dakurulu Gaspool’dur. Gaspool’da ticaretiyapılan gaz miktarı, son yıllarda ciddi anlamdaartış gösteriyor. Bu artışın nedeniise kısa ve uzun dönemli sözleşmelerinbir arada olduğu bir portföy oluşturulması,şebeke işleticilerinin aralarındakikoordinasyonun artması, yeni depolamatesislerinin inşası.34 EnerjiPanoramaOcak 2015

Rusların blöf yaptıklarını sanmıyorumRusların blöf yaptıklarınısanmıyorumKAPAKGökhan Yardım, Rusya ile Türkiye’yi birbirine bağlayan Mavi Akım Doğal Gaz BoruHattı’nın inşa sürecinde BOTAŞ Genel Müdürü olarak görev yaptı. Yardım, RusyaDevlet Başkanı Vladimir Putin’in, Türkiye ziyaretinde gündeme gelen ve ‘Türk Akımı’olarak adlandırılan yeni boru hattı teknik ve stratejik yönleriyle değerlendirdi.Yardım, Enerji Panorama’nın konuya ilişkin sorularını şöyle yanıtladı:‘Türk Akımı’nı enerji ve gaz sektörleriaçısından değerlendirir misiniz?Rusya Federasyonu’nun GüneyAkım yerine önerdiği yeni boruhattının Türkiye açısından önemibüyük. Bu boru hattıyla gaz öncelikleBalkanlara, Orta Avrupa veAvrupa’nın diğer bölgelerine Türkiyeüzerinden gidecek. Türkiye’ye,Ukrayna üzerinden gelen 14 milyarmetreküp gaz da bu yeni hattanverileceğine göre bu boru hattınınhem stratejik hem de politik açıdanönemi yadsınmaz.Ukrayna üzerinden Batı Hattı’ndan gelengazın, bu yeni hatta yönlendirilecekolmasının avantajı nedir?Ukrayna üzerinden gelen ve1993 yılından itibaren zamanzaman sorunlar yaşanan gazın,yeni hatta kaydırılması son dereceönemli. Mavi Akım hattının 2003yılından beri sürekli, düzgün vegüvenilir bir şekilde çalıştığı düşünülürse14 milyar metreküplükgaz akışının kesintisiz akmasınınönemi teknik açıdan kendiliğindenortaya çıkar.Gökhan YardımBOTAŞ eski Genel MüdürüYeni hattın izleyeceği güzergahailişkin düşünceniz nedir? Rusya’dançıkan hat, Türkiye’ye hangi noktadabağlanır?Bu boru hattının, Mavi Akımhattı gibi Türkiye’ye kısa mesafedeprojendirileceğini tahmin ediyo-Ocak 2015EnerjiPanorama 35

KAPAKrum. Bu açıdan güzergah saptanmasındasorun çıkacağını düşünmüyorum.Zaten Mavi Akım’ın ilkprojelendirilmesinde de bir 3’ncühat daha vardı ve İsrail’e uzatılacaktı.Yani hazır bir güzergah vardemek istiyorum.Hattın Rusya’dan Trakyauzatılmasından söz ediliyor. Bu hattınmaliyeti ve teknik açıdan uygun mu?Boru hattının Karadeniz’i geçip,Trakya’ya gitmesi maliyeti artırır.Bunun bir anlamı olmaz. Türkiyetopraklarında da mevcut hatlarıtakip edebilir ve Yunanistan’a ulaşırdiye düşünüyorum.Böyle bir projenin maliyeti nedir?Yaklaşık bir rakam vermek mümkün mü?Maliyet için rakam vermemuygun olmaz ama bu önerdiğimgüzergahtaki boru hattının, GüneyAkım’a göre daha ucuz olacağı kesin.Yeni boru hattı Avrupa pazarınıhedef aldığına göre ve Avrupa’daserbest piyasada gaz fiyatları tespitedildiğine göre Trakya’da bir ticaretmerkezinden söz edebiliriz. AB’de,Selanik’te bir ticaret merkezi olmasıve Türkiye ile Yunanistan ticaretmerkezlerinin paralel çalışmasıyönünde Yunanistan’ın da yapılançalışmaları desteklediğini umuyorum.Biz Türkiye olarak bir geçişülkesi olmak yerine Balkanlar veOrta Avrupa için ticaret merkeziolma yönünde politika oluşturmalıyız.Sonuçta bu belirttiğimizcoğrafyaya baktığımızda en büyükdoğal gaz tüketiminin olduğuülke Türkiye. Bu tüketim de bizimbüyük gücümüz.Türkiye’nin gaz ticaret merkezi olabilir mi?Türkiye gaz ticaret merkeziolabilir. Azeri gazı, Kuzey Irak gazı,belki İran gazıyla birlikte milyonlarcadoların döndüğü bir gazticaret merkezi haline gelmemizikolaylaştırır ve yaratılacak rekabetortamından da Türkiye hem likiditeninartması hem de fiyatlarınpiyasa tarafından belirlendiği birpazar haline gelebilir.Ruslar satranç oynamayı severRusya Federasyonu, bu projeyi nasılfinanse edecek?AB, Türkiye’nin bu politikdüşünce ve hedefini engellemekisteyebilir ancak uzun vadedeyapabileceği fazla bir şey yok. Gazsisteme girdikten ve serbest piyasayaaçıldıktan sonra hangi metanmolekülü Rus, hangisi İran bunuRusların blöf yaptıklarını sanmıyorumbelirlemek imkansız. Boru hattındainşaat sırasında da AB ülkelerininbirçok firması iş alacak. Önemli olanfinansman. Rusya Federasyonu buekonomik şartlarda projeyi nasıl finanseedecek? Herhalde bu sorununcevabını Kremlin düşünüyordur.Ruslar satranç oynamayı severler.Rusların bu boru hattını teklifederken blöf yaptıklarını zannetmiyorum.Devletlerarası politikada dündündür bugün de bugündür sözünehele Ruslar’da karşılaşmadım. Türkiye’yene diyecekler?Sizce, ‘Türk Akımı’nı engellemeküzere başka bazı sorunlar gündemegelebilir mi?Bu boru hattı projesi şu andadaha başlangıç aşamasında ama ikitarafta da irade olursa hızla ilerlersanırım ama kolay olmayacak.Özellikle Türkiye’ye karşı zorluklarçıkarılacak, kampanyalar yürütülecektir.Mavi Akım’ı engellemekiçin ne yapıldıysa bu projede dahafazlası yapılacaktır. Ondan eminimama görünüm, politik açıdan istikrarlıbir yapı var şimdilik. BOTAŞbüyük ve ulusal bir kuruluşumuz,büyük uluslararası projeleri gerçekleştirmiştir.Geçmişte ne yaptıysabaşarılı çalışmalarına bugün dedevam edecektir.36 EnerjiPanoramaOcak 2015

Güney Akım-Türk Akımı kim kaybetti, kim kazandı?Güney Akım, 2000’li yıllarınikinci yarısında Rus enerji deviGazprom ile İtalyan ENI arasındayapılan bir anlaşmayla doğdu. İtalyaile Rusya arasında Güney Akımprojesinin gerçekleştirilebilmesiiçin Haziran 2007’de bir mutabakatzaptı imzalandı. Projenin, Karadeniz’inaltından Rusya, Türkiye veBulgaristan karasularından geçerek930 kilometrelik bir hatla Avrupa’yaulaşması öngörüldü. Kara geçişininBulgaristan’dan başlaması Sırbistan,Macaristan, Slovenya’yı aşarak İtalya’yaulaşması kararlaştırıldı.2012’de projenin Karadenizaltından geçecek kısmını finanseedeceği düşünülen Alman Wintershallve Fransız EDF firmalarınınhisse oranı yüzde 15’er, buna karşılık(yüzde 30 oranında hisse satışıyapan) İtalyan ENI’nin hisse oranıyüzde 20 ve Rus Gazprom’un hisseoranı da yüzde 50 olarak belirlendi.Boru hattı inşaat çalışmalarına2012 Aralık ayında başlandı.İtalyan SAIPEM (ENI) Mart2014’te deniz altında geçecek ilkhattın finansmanı için 2 milyareuro vereceğini karara bağladı.Ancak Ukrayna’da yaşanan krizsonrasında Avrupa ve ABD, Rusya’yacephe aldı; bazı yaptırımlar hayatageçirildi. Avrupa’nın, Rusya’danpetrol ve doğal gaz alımını kısmasıgündeme geldi. ABD ve AB’ninbaskılarının da etkisiyle Bulgaristanhükümeti, Güney Akım’a kapılarınıkapattı. Bulgaristan BaşbakanıOresharski, ABD ve AB’nin etkingirişimleri sonucu Gazprom’un milyarlarcaeuro yatırdığı Güney Akımprojesi çalışmalarının Bulgaristantopraklarındaki kısmının blokeedildiğini açıkladı.Gazın yeni yönü TürkiyeGüney Akım projesinin blokeGüney Akım-Türk Akımıkim kaybetti, kim kazandı?edilmesinden sonra Rusya DevletBaşkanı Vladimir Putin, “Rusya’nındoğal gaz arzına yeni bir yön tayinetmesi gerektiğini” açıkladı. Buyön de Türkiye olarak belirlendi.Türkiye ile Rusya, yeni hat içinkolları sıvadı.Gazprom ile BOTAŞ’ın imzaladığımutabakat zaptına göre,yapılacak boru hattının kapasitesi63 milyar metreküp olacak. Bunun14 milyar metreküplük bölümüTürkiye için ayrılacak. Kalanyaklaşık 50 milyar metreküpü debir doğal gaz teslim noktasınıntesis edileceği Türkiye-Yunanistansınırına aktarılacak.Türkiye halen Mavi Akımüzerinden yılda 16 milyar metreküp,Batı Hattı’ndan da 10 milyarmetreküp doğal gaz alıyor. Türkiye’ningaza olan ihtiyacı her yıl artıyor.Türkiye’nin, bu hatla birliktehem artan gaz ihtiyacını rahatçakarşılama olanağı doğacak hem dedünya enerji haritasında konumugüçlenecek. İsrail ve Kürt gazını daTürkiye’ye gelmesi, ülkenin enerjiköprüsü yerine merkezi olma şansınıartıracak. Türk tüketicilerininve sanayinin daha rekabetçi fiyattangaz kullanmasının da önü açılacak.Çin’e 4 bin km boru hattıRus doğal gazının Çin’e arzı daKAPAKartacak. Gazprom, Çin’e 2018 yılınakadar, yılda 38 milyar metreküpgaz verecek. Yani yaklaşık olarakbugün Avrupa’ya verilen gazındörtte biri. Moskova yönetimi, 20milyar dolar dolayında öngörülenÇin yatırımından da yararlanarakÇin’e vereceği doğal gaz için 4 binkilometre boru hattı inşaatıylabirlikte, Doğu Sibirya ve Pasifiklerearz edilecek petrol boru hattı inşaatıprojesini de gerçekleştirmeyitasarlıyor.Kaybeden kim?Bu durumda kim kaybetti?Bulgaristan, yıllık ortalama450-500 milyon dolar dolayındatransit geçiş hakkından oldu.Güney Akım’ın iptaliyle birlikteİtalyan SAIPEM firması, projeyegöre Karadeniz’in altında geçecekilk doğal gaz boru hattı ihalesinikaybetti. SAIPEM, bunun yanı sıraGüney Akım projesinin gerçekleşmesihalinde diğer sözleşmelerinde ilave edilmesiyle 2.4 milyar eurotutarı değerinde ikinci hat destekçalışmaları sözleşmesinden de oldu.Bu projenin iptal edilmesi üretimdüzeyinde düşüşlerin yaşandığıbir dönemde Avrupa ülkelerinihem istihdam, hem sanayi hemde hizmet sektörlerini de olumsuzetkileyecek.Ocak 2015EnerjiPanorama 37

KONUK YAZARAURA SABADUS / TURKISH ENERGY HUB DAILY EDITÖR • ICIS PUBLICATIONÇEVİRİ: CEMRE ÜNAL / TENVA STAJYER • SERHAN ÜNAL / TENVA ARAŞTIRMACIRusya’nın gaz projesiTürkiye’ye ne kazandırır?Rusya Devlet Başkanı Putin’inTürkiye-Yunanistansınırına 50 milyar metreküpdoğal gaz iletmesibeklenen Güney Akım Boru HattıProjesi’ni rafa kaldırarak yerine,birçok tartışmalara yol açan Karadeniz’iboydan boya geçen dahakısa bir rotayı önermesi bir sürprizeneden olduğu kadar projenin Türkiye’yinasıl etkileyeceği üzerinesoruları da peşi sıra getirdi.Yayımlanan haberlere göre, budeğişikliğin Rusya Devlet Başkanı’nın1 Aralık tarihli Ankara ziyaretisırasında duyurulması, GüneyAkım Boru Hattı’ndaki değişikliğinGazprom partnerlerini dahişaşkınlık içinde bırakacak derecedeani yapılmış olmasına işaret ediyor.Avrupalı iş ortakları ENI, EDF veWintershall ile çalışan Rus yetkililer,63 milyar metreküp/yıl kapasitesindekiboru hattını Karadenizüzerinden Bulgaristan’a bağlamayıplanlıyor. Bu hattın bir ucununİtalya’ya diğer ucununsa Avusturya’yauzanması hedefleniyor.Bu U-dönüşü Türkiye’de karmaşıkduygularla karşılandı. Bazıkesimler ülkeye ulaşacak olan yüksekmiktardaki doğal gazı büyüyenekonomiyi besleyecek bir faktörve enerji piyasalarının genişlemesiolarak memnuniyetle karşıladı.Diğerleri ise Gazprom gazsatışlarının Türkiye’nin enerji ithalatınınyüzde 50’den fazlasını karşılıyorolmasını ve Rus şirketlerininTürkiye’deki varlıklarını konsolideetmek adına elektrik sektöründekimal varlıklarını artırıyor olmasını38 EnerjiPanoramaOcak 2015

Rusya’nın gaz projesi Türkiye’ye ne kazandırır?KONUK YAZARda göz önünde bulundurarak, Rusya’nınTürkiye’nin enerji piyasalarıüzerinde artan etkisi üzerine ciddikaygıları olduğunu dile getirdi.Gerçekleşen olayın etkilerinianlamak için sorulması geren ikisoru var: Orta vadede yeni birTürk-Rus gaz merkezi oluşmaihtimali nedir ve bunun Türkiye’ninenerji stratejisi üzerine nasıl biryansıması olacaktır?Arka planTürkiye’nin Rusya’yla olanilişkisinin son yıllarda gittikçe geliştiğinigözlemlemek mümkün. İkiülke arasındaki ticaret 10 yıl öncekideğer olan 5 milyar doların yedikatı artış gösterdi. Bu değerin 2020sonuna kadar 100 milyar dolara çıkarılmasıhedefleniyor. Rus turistlerTürkiye’nin önde gelen sahillerindealışılageldik bir görüntü oluştururkenTürk yatırımcıların Rusya’datoplamda 50 milyar dolarlık anlaşmalarasahip olduğu söyleniyor.Türkiye’nin Avrupa Birliği ileolan ithalat-ihracat değerlerinin2008-2011 yılları arasında sırasıyla52 ve 38.7 milyar euro ortalamayasahip olduğu biliniyor. BöyleceAB, Rusya tarafından takip edilenİslam İşbirliği Teşkilatı ülkelerininönüne geçerek, Türkiye’nin enbüyük dış ticaret ortağı konumunaerişiyor. Benzer olarak AB verileriRusya’nın da en büyük ticaretpartneri olan AB ile 2011 yılında200 milyar euroluk ihtalat ve 108.3milyar euroluk ihracat yaptığınaişaret ediyor.AB ile olan sıkı bağlara rağmen,Ukrayna sorunundan kaynaklananyaptırımların bir etkisi olarakAnkara ve Moskova’nın Brüksel ileolan bağları zarar görmeye başladıve yakın zamanda gerçekleşen olaylarauygun bir zemin yarattı.Bir yandan, Rusya’nın NA-TO’nun Doğu’ya doğru yapacağıbir baskı korkusu (‘Drang nachOsten’ veya Sovyetler Birliği’ndekiBatı karşıtı propagandanın omurgasıolan Doğu konsepti) hali hazırdaUkrayna üzerinden artmaktaolan gerginliği iyice tırmandırdı.Öte yandan AB, Rusya’nın enerjisektöründeki baskısını azaltmakiçin ithalat seçeneklerini çeşitlendirmeyoluna gitti ve altyapıdakiRus tekelini sonlandırmak adınaüçüncü tarafların boru hatlarınaerişimini sağladı. Gazprom’unAvrupa iştiraklerine şafak baskınlarıdüzenlenmesi tekelcilik karşıtıyapılan araştırmaların bir sonucuolarak yorumlanabilir.Brüksel’in Ankara’nın sabrınıyaklaşık 30 yıldır beklemede olanüyelik başvurusunda ayak sürüyerekdeniyor olması, Türkiye’nin de ABile olan ilişkilerinde gerilemeyeneden oldu. Brüksel ise Türkiye’yiAnkara’nın AB üyelik kriterlerineuymak konusundaki azalan isteğisebebiyle eleştiriyor.Bu bilgiler değerlendirildiğindeTürkiye ve Rusya’nın ortak bir paydadabuluşarak 63 milyar metreküp/yıllıkprojede birleşmeleri çokda şaşırtıcı olmadı.Bu projenin temellerinde hata varRusya-Türkiye 63 milyarmetre küplük gaz boru hattınınduyurulması bir yana bırakılsın,Gazprom’un 14 bcm gazın Türkiye’ye,50 bcm’in ise Avrupa’yaaktarılacağı yönündeki basit bir hesaplamahatası duyurulması transferhacimleri belli olmayan Türkiye’yizor durumda bıraktı.Gazprom hala belirtilen 14milyar metreküp/yılın Türkiye’ninithal etmekte olduğu 30 milyarmetre küp yıla mı dahil olduğuyoksa hacimlerde tamamen bir kaymayamı neden olacağı üzerine biraçıklama yapmadı. Bu belirsizliğinboyutu Gazprom tarafından yapılanbir basın açıklamasında yer alan14 milyar metre küp için “BalkanKoridor’u üzerinden ulaştırılanmiktara eşit” şeklinde yapılantanımla daha da arttı.63 milyon metre küp/yıl olanprojenin Rusya tarafından Çin’e taahhütedilen hacmin 5 milyar metreküp/yıl gerisinde kalıyor olmasıbir soru işareti (ve bir tebessüm)oluştururken, Türk-Yunan sınırındabırakılan 50 milyar metreküp/yılhacmindeki gazı nispeten küçükBulgaristan, Yunanistan veya birazdaha geniş bir bölgenin nasıl sindirebileceğisorusu akılda kalmayadevam ediyor.Çin’in gaz talebinin 2019yılına kadar 315 milyar metre küpügeçmesi beklenirken, Bulgaristanve Yunanistan’ın toplan talebininyıllık 10 milyar metre küpü aşmasızor görünüyor. Ayrıca IEA’nıniyimser öngörüsü doğrultusunda,2025 yılına kadar Güney DoğuAvrupa bölgesinin toplamda (Romanyave Balkanların batısı dahilolmak üzere) yıllık 44 milyar metreküplük tedariki kaldıramayabileceğibiliniyor.Diğer bir seçenek, Türkiye’deki50 milyar metre küp gazı sıvılaştırarakküresel marketlere sürmekolabilir. Bu Rusya için, sıcak sularainmelerini sağlayacak cazip bir seçenek.Ancak gazın likide edilmesiiçin gereken altyapı maliyetlerininçok yüksek olması ve küreselpiyasaların büyüdüğü düşünülürse,Amerika ve Avustralya’da oluşanproje artışı sorgulanması gerekenbir durum haline geliyor. Dahası,böyle bir durum Türkiye ve İsrail’idoğrudan rekabet içinde bıraktığından,Washington bu planları,koruması altındaki İsrail’in kendiLNG sektörünü oluşturmasınaengel teşkil ettiği gerekçesiyle pekde güler yüzlü karşılamayacaktır.Geçmişte, Rus inşaat firmalarıbu büyüklükteki projeleri zevklekarşılıyorlardı. Ancak Ukraynanedeniyle ortaya çıkan yaptırımlariçin nakit para elde etmede ülkeninzorlanması ve rublenin dolara karşırekor seviyede değer kaybetmesiOcak 2015EnerjiPanorama 39

KONUK YAZARRusya’nın gaz projesi Türkiye’ye ne kazandırır?sonucu cömert fırsatların, en azındanşimdilik masada olmadığınısöylemek doğru olacaktır.Almanya’ya ulaşan 55 milyarmetreküplük Kuzey Akım BoruHattı’nın, muhalifler tarafındanticari olarak abartıldığı öne sürülsede politik olarak Rusya’nın DoğuAvrupa’ya karşı elinde bulundurduğubir koz. Peki, Rus-Türk projesigerçekleştiğinde bu Türkiye için nedemek olacak?Türkiye’ye etkileriEn önemli ve en doğrudansonuç; Türkiye’nin bölgesel enerjimerkezi haline gelmesi isteğiüzerinde olacak. Bu vizyon Hazar,Orta Doğu ve Doğu Akdenizülkelerinde oluşturulacak çokluve çeşitli doğal gaz ihracatınınplanlanmasıyla doğrudan ilintili.Böylesine bir strateji, Türkiye’nindünyadaki hidrokarbon rezervlerinindörtte üçüne yakın olması veekonomisinin büyük ölçüde ithaledilen yakıt ve gaza dayalı olduğudüşünüldüğünde anlam kazanıyor.Kamu ve özel sektörün, 2020yılına kadar Hazar ve Irak KürtBölgesel Yönetimi’nden 16 milyarmetreküp büyüklüğünde bir ithalatüzerine planlamaları devam ediyor.İsrail’den yıllık 8 milyar metreküpdaha gelmesi sonucunda Hazar veIrak kapasitelerinin uzun vadedeartırılması söz konusu olabilir.Diğer bir yandan, Rusya Türkiye’yeolan ihracatını yıllık 14 milyarmetreküp daha artırırsa Türkiye’nindiğer ülkelerden yapacağı ithalatmiktarı azalacak. Türkiye için dahafazla doğal gaz kaynağına erişimönemli olsa da kaynakların çeşitliliğinisağlamak da bir o kadarönemli. Dahası, Türkiye’de geçtiğimizyıllarda artan gaz talebinin,güçsüzleşen küresel makroekonomikortamın ve enerji karışımındaTürkiye’nin üretiminin gazdanlinyite kayması sonucu yavaşladığınısöylemek yanlış olmayacaktır.Bu noktada sormaya değer diğer birsoru ise; Türkiye’nin bu gaz fazlasınınasıl sindireceğidir?Öte yandan, eğer Rusya, Avrupa’ya50 milyar metre küplük satışyapıp sadece 14 milyar metreküpüek bir yükleme yapmadan Türkiye’yekaydırırsa, Türkiye’nin bölgesel enerjimerkezi olma yönündeki planlarınınnasıl etkileneceği ise zihinlerdekisoru işaretini korumakta.Yeni boru hattının rotasının nasılolacağını hala bilmiyoruz. Ancaktamamen faydacı bir yaklaşımladüşünüldüğünde Türkiye temsilcisiBOTAŞ’ın Gazprom ve diğer rakiportaklarla Türkiye’den Avrupa’ya 16milyar metreküp gaz taşımak üzeretasarlanmış Trans-Anadolu BoruHattı Projesi ile bu yeni projeyibirleştirmesi söz konusu olabilir.Azeri petrol ve gaz şirketi SOCAR,TANAP üzerinden gerçekleşecektransfer masraflarının karşılanmasıiçin gaz kaynakları aradığınıduyurdu. Rusya’dan gelecek hacimartışı bu masrafları karşılayabilecekkapasitede olsa da bu durumAzerbaycan’ın gelecekte Avrupa’yadaha fazla gaz ihraç etme planlarınadarbe vuracaktır.Ayrıca, Türkiye’ye ithalat fiyatı6.50/MMBTu dolar olarak açıklananKuzey Irak gazı bölgedeki enucuz kaynak olmasının yanı sıraAvrupa için de gerçekten ilgi çekici.Kuzey Irak gazı, Rusya’nın Türkiye’dekiplanları için oyunun kurallarınıdeğiştiren zorlu bir rakip.Ancak bölgedeki en büyük üreticiolan Rusya’nın Türkiye içinde vemuhtemelen Avrupa’da rekabetikabul edip etmeyeceği sorgulamayaaçık bir durumda.Sonuç olarak,Türkiye’nin Rusya’nın son projesinikabul edip etmemesi ülkeninAB ile olan ilişkilerini etkileyecek.Tasarlanan yeni rota üzerindenTürk-Yunan sınırına gaz akışınınsağlanması Güney Gaz Koridoru’nungelişimini engellemenin yanındaGüney ve Doğu Avrupa’nın,Rus gazına erişimini de kesecektir.Ayrıca, bu durum Türkiye’ninkomşularıyla geliştirmeyi planladığıilişkilerinde kesintiye uğramasınaneden olacaktır.Rusya Devlet Başkanı Putin’ingaz projesini açıklamasından kısabir süre sonra AB Dış İlişkiler temsilcisiFederica Mogherini ve İngiltereBaşbakanı David Cameron’unTürkiye’yi AB üyelik süreciyle ilgiliziyaret etmeleri şaşırtıcı olmadı.Bu analizin sonucu olarak ikisorunun sorulması gerekir.Ilk olarak, Türkiye bu projeden nasılfaydalanacak?Ne Putin ne de GazpromTürkiye’nin bu proje sonucundafazladan gaza erişimi olup olmayacağınadair bir açıklamada bulunmadı.Bu ikilinin aynı zamandaözel Türk şirketlerinin bu projenininşaatı, bu hatta erişim ve benzeriiş ortaklığı şartları üzerine de Türkiye’ninpiyasalarında ulaşmaya sözverdiği liberalleşmeyi göz önündebulundurarak bir açıklama getirmesigerekiyor.Ikinci olarak, proje gerçekleşirseTürkiye’nin rolü ne olacak?Türkiye, Doğu’daki zenginhidrokarbon kaynaklarının Batı’dakiyüksek tüketim pazarıylabuluştuğu bölgesel enerji merkeziolma yönündeki çalışmalarını biryana bırakmamalıdır. Türkiye, enönemli ortağı olan Avrupa ile kenditicaret ve politik ilişkilerini kurmalıdır.Bunun için en iyi yollardanbiri de alternatif gaz kaynaklarınınserbest akışını sağlamak ve kuvvetlendirmektengeçiyor. Öte yandanAvrupa’nın Türkiye’yi desteklemeyibırakmaması ve iki tarafı bir arayagetiren faktörlerin politik ve ekonomikmenfaate dayalı olduğunuunutmaması gerekiyor.40 EnerjiPanoramaOcak 2015

ANALİZNEŞET HİKMETMavi Akım’dan Türk Akımı’naKaradeniz’in doğal gazla testiRusya Devlet Başkanı VilademirPutin, Aralık ayıbaşında Türkiye’ye yaptığıziyarette, hiç beklenmedikbir açıklama yaparak sadece ülkemizindeğil tüm dünyanın enerjidengelerini değiştirebilecek yeni birprojeyi gündeme taşıdı.Bu proje ekonomik ve teknikolarak yapılabilirliği, kaynakçeşitliliği, siyasetteki enerji dengelerigibi çok sayıda konuda yıllarcatartışılacak.Putin, Türkiye ziyaretinde Rusgazını Karadeniz üzerinden Bulgaristan’a,buradan da Güney ve OrtaAvrupa’ya taşıyacak olan, yaklaşık40 milyar dolarlık Güney AkımBoru Hattı Projesi’nden vazgeçtiklerinidünya kamuoyuna duyurdu.Bunun yerine Karadeniz altındanPutin’in açıklaması ile bir anda 63 milyar metreküp gibi dev bir kapasiteyesahip yeni bir doğal gaz projemiz oldu. Yapılabilirliği yıllarca tartışılacakolan “Türk Akımı”nın “yapılabilirliğini” anlamak için Mavi Akım projesiyleilgili geçmişi 20 yıl önceye kadar giden tartışmaları hatırlamakta fayda varTürkiye’ye uzanacak ve buradanYunanistan’a ulaşacak olan yeni birboru hattı inşa etmeyi planladıklarınıaçıkladı.Ziyaret sırasında Gazprom ileBOTAŞ’ın imzaladığı mutabakatzaptına göre, yapılacak boru hattınınkapasitesi 63 milyar metreküpolacak. Bunun 14 milyar metreküp’üyani Batı Hattı aracılığıylatedarik edilmekte olan hacimle eşitmiktarda doğal gaz, Türkiye’dekitüketiciler için ayrılırken, yaklaşık50 milyar metreküpü bir gaz teslimnoktasının tesis edileceği Türkiye-Yunanistansınırına aktarılacak.Yeni doğal gaz boru hattının başlangıçnoktasının daha önce GüneyAkım için planlanan Russkayakompresör istasyonu olacak.Güney Akım Boru Hattı, 931kilometresi Karadeniz, bin 455 kilometresiAvrupa karasında toplam2 bin 386 kilometre uzunluğa sahipolacaktı. Sadece Karadeniz geçişininmaliyeti yaklaşık 22 milyarOcak 2015EnerjiPanorama 41

ANALİZMavi Akım’dan Türk Akımı’na Karadeniz’in doğal gazla testiDönemin 3 başbakanı Mavi Akım nedeniyle bir araya gelmiştidolar olacaktı. Ancak “Türk Akımı”güzergâhında, Karadeniz geçişi 2bin 100 kilometre kısalacağı içinmaliyet de hesaplamalara göre yaklaşık10 milyar dolar kadar düşmüşolacak. Özellikle petrol fiyatlarındakidüşüşün Rusya ekonomisinizora soktuğu bu dönemde, 10 milyardolarlık maliyet düşüşü Rusyaiçin oldukça avantajlı görünüyor.42 EnerjiPanoramaOcak 2015Rusya, bir taşla iki kuş mu vuracak?Projenin duyurulmasıyla birlikteuzmanlar olası etkilerini değerlendirmeyebaşladı. Genel olarak kabulgören görüş şu:Rusya, Güney Akım projesiniiptal ederek Avrupa Birliği’ne siyasibir mesaj verdi. Türkiye ise doğalgaz ithalatının yaklaşık yüzde 58’iniRusya’dan karşılıyor. Aynı zamandaTürkiye doğusu ve güneyindebulunan gaz kaynaklarını Avrupa’yakendi toprakları üzerindentaşıyarak bir enerji koridoru olmakistiyor. Rusya, Güney Akım’ın farklıbir versiyonunu Türkiye’ye ulaştırmayıve böylece AB üyesi olmayanTürkiye üzerinden Yunanistan veBulgaristan aracılığıyla bu gazısatmayı planlıyor. Bir bakış açısınagöre, “Rusya Türkiye’ye büyükmiktarda gaz getirerek hem Türkiyepazarına egemen olacak hem deTürkiye üzerinden Avrupa’yagidecek Kuzey Irak, Doğu Akdeniz,Türkmenistan ve İran gazının önünegüçlü bir set çekme imkânınakavuşacak.”New York Times ise Türkiye’nin“kazanan” taraf olduğunu, Batı veRusya arasındaki çatlaktan düşükfiyattan uzun vadeli enerji anlaşmalarıçıkararak bu gerilimden istifadeettiğini yazdı.Konunun siyasi ve ekonomikboyutlarındaki tartışmaları sonrayabırakarak böylesi bir projenin teknikolarak yapılabilirliği noktasınaodaklanalım. O vakit, Enerji veTabii Kaynaklar Bakanı TanerYıldız’ın adının “Türk Akımı”olmasını istediği bu projenin teknikolarak hayat bulmasının temelindebir başka projenin, Mavi Akım’ınyapılabilmiş olmasına dayandığınıgörüyoruz.“Mavi Hayal” dendiMavi Akım’ın yapılış sürecindegeçmişi 1995’lere kadar uzanan“renkli” tartışmaları şöyle bir hatırlayalım.Mavi Akım projesininfikri ortaya atıldığında bir hususön plana çıktı. Bu da dünyanın enderindeki doğal gaz boru hattınınteknik olarak yapılamayacağıydı;Karadeniz’in 2 bin 140 metre altınadoğal gaz boru hattı döşenemezdi.Sebepleri şöyle sıralanıyordu: Her iki ülke tarafında, denizdibine inen yamaçlar ve deniz dibi,jeolojik yapı bakımından tehlikeliolarak tanımlanıyordu. 2 bin 140 metre derinliktekiçok yüksek basın, olası dönme vekırılma gibi kuvvetlerle birleşinceborunun kırılma riski çok yüksekti. Tarihsel veriler Karadeniztabanı ve yamaçlarındaki sismik

Mavi Akım’dan Türk Akımı’na Karadeniz’in doğal gazla testiANALİZMavi Akım’ın bir düş olmadığını göstermek için gazeteciler İtalya’ya götürülmüş, Ruslar Ankara’da ikna toplantılarıyapmış, hatta konuyla ilgili bir de tez yazılmıştıetkinliklerin çok yüksek olduğunugösteriyordu. Deniz tabanında aktif çamurvolkanlarının varlığı, hattın döşenmesive sonrası için önemli sorunlartaşıyacaktı. Yüksek oranda hidrojen sülfitve asidite nedeniyle özellikle içkorozyon riski fazlaydı. Korozyon riski nedeniyle özelboru malzemesi kullanımı ve 3kat kaplama zorunluluğu maliyetibüyük oranda arttıracaktı. Bu teknoloji daha önce MeksikaKörfezi’nde Mensa Sahası’ndadenenmişti ancak bu kadarderinlikte daha önce hiç uygulanmamıştı. Tüm bu zorluklara rağmen boruhattı döşense bile asıl zorluk buhattın bakımı ve onarımının nasılyapılacağıydı.Bu bakışla “Blue Stream” olarakadlandırılan proje kimilerine göre“Blue Dream” yani “Mavi Hayal”di.Ikna çalışmaları gazetecilerle başladıO yıllarda projenin uygulanabileceğikonusunda dönemin BOTAŞve Gazprom yönetimleri yoğunbir kamuoyu oluşturma ve iknaçabasına girdi. Öncelikle bir grupgazeteci İtalya’ya götürülerek projenindeniz altı geçişini üstelenecekolan ENİ tarafından ağırlandı.Gazeteciler boruyu döşeyecek olanSAİPEM 7000 gemisine bindirildi,“J yöntemi” ile denizin altına borununnasıl indirildiği uygulamalı veteorik olarak anlatıldı.Aynı dönemde BOTAŞ GenelMüdürlüğü’nün de olduğu Bilkent’tetutulan ofiste Rus yetkilileraralarında bu satırların yazarı daolan gazetecilere proje hakkındaayrıntılı sunumlar yaptılar.BOTAŞ cephesinde ise döneminGenel Müdürü Gökhan Yardım,konuyla ilgili bilimsel destekbulmak için personelinden istifadeetti. O yıllarda BOTAŞ’ta metalurjimühendisi olarak görev yapan HasanÖzkoç, ODTÜ yüksek lisansprogramında Mavi Akım projesiaçısından Karadeniz’deki hidrojensülfür çözeltisinin korozyon etkisinikonu olarak seçti. Özkoç tezinde,hidrojen sülfür çözeltisinin döşenecekboru hattı üzerinde korozyonetkisi yaratmasının mümkünolmadığı sonucuna vardı.BOTAŞ Genel Müdürü GökhanYardım “Bu tezin, Mavi Akımprojesine, ‘korozyon’ gerekçesiylekarşı çıkanlara iyi bir yanıt olduğu”yönünde basına demeçler verdi.Yüce Divanlık da olduKonunun bir de Yüce Divanve yargılama boyutu olduğunu dahatırlatalım ve iddiaları sıralayalım:“Sözleşmenin yapım işi 1999’da,hükümetin izni bile alınmadan imzalanmışhatta iş, ihale bile yapılmadanANAP’a yakınlığı bilinen bir firmayaverilmişti. Anlaşmaya göre boruhattını inşa edecek kuruluşu, Rusdoğal gazını Türkiye’ye satacak olanGazprom seçecekti. Öztaş-Hazinedaroğlu-Stroytransgaz(OHS) adıverilen bu konsorsiyum, Mavi Akım’ıtaşıyacak hattı inşa edecekti. Bu aradaTümaş da hattın Samsun-Ankaraarasındaki bölümünün maliyetinitespit etmek üzere bir fizibilite çalışmasıyaptı. Çıkacak maliyeti BOTAŞkarşılayacaktı. Ancak BOTAŞ projemaliyetini ‘ucuz’ ve ‘eksik’ görerekTümaş’a ‘fiyatı artırın’ dedi. Olayaçığa çıkınca, BOTAŞ, farklı jeolojikyapıda oldukları için aynı parayamal olması imkansız olan DoğuBeyazıt-Erzurum hattının birimmaliyetini, Samsun-Ankara hattı içinde esas aldı. Projenin de, ihaleye bileçıkılmadan OHS Konsorsiyumu’nun340 milyon dolara yapmasına kararverdi. Konsorsiyumun içinde yer alanÖztaş ve Hazinedaroğlu şirketleriANAP’a ve Mesut Yılmaz’a yakınlıklarıylatanınıyordu.”Beyaz Enerji Operasyonu kapsamındaMavi Akım da gündemegeldi. 9 Ekim 2002’de Danıştay 2.Dairesi BOTAŞ eski yöneticisi 4 kişihakkında soruşturma izni verdi. AnkaraCumhuriyet Başsavcılığı, MaviAkım Projesi’nde “görevlerini kötüyekullandıkları” iddiasıyla 3’er yıla kadarhapis istemiyle dava açtı. Yıllar sürentüm bu sürecin sonunda Yüce Divanve yargılama süreçlerinde herhangibir ceza çıkmadı.Şimdi yeni hat zamanıAradan geçen yıllar MaviAkım’ın bir düş olmadığını gösterdi.Bilakis Türkiye’nin hep bıçaksırtında giden arz talep dengesindekış aylarında yaşanan açıkta, basınçdüşmelerinde hep Karadeniz’inbinlerce metre altından geçen boruhattından sağlanan ilave doğal gazçekişleri kurtarıcı oldu.Bugün yıllardır sorunsuzşekilde ülkemize en büyük doğalgaz akışını sağlayan Mavi Akımkapasitesinin 3 milyar metreküpdaha arttırılması düşünülüyor. Üstelikyanına bir de Türk Akımı’nındöşenmesi planlanıyor.Bakalım Türk Akımı da “TürkishDream” diye mi tartışılacak,yoksa yine “hayaldi gerçek oldu” mudiyeceğiz.Ocak 2015EnerjiPanorama 43

HABER‘YEREL HIZMETIN OSCARI’Ödülü YEDAŞ’ınYEDAŞ’ın bölgesinde verdiğihizmetler ve vatandaşa yaklaşımıAnadolu Basın Birliği’nce‘En İyi Hizmet ve MarkaŞirket’ unvanını kazandırdı.YEDAŞ Genel Müdürü Türkoğlu,“Her alanda paydaş olmaanlayışımızı sürdüreceğiz.Sorumluluğumuz ve hedeflerimizinfarkındayız” dedi44 EnerjiPanoramaOcak 2015Anadolu Basın Birliği(ABB) Genel BaşkanYardımcısı ve SamsunŞube Başkanı FerruhÇetin, YEDAŞ Genel MüdürüNurettin Türkoğlu’nu ziyaret etti.Samsun medyasına vermiş olduğudesteklerden dolayı teşekkür edenve ABB Yönetim Kurulu adına plakettakdim eden Çetin, “YEDAŞ,bölgemizin marka şirketi” dedi.Genel Müdür Türkoğlu ise “Aldığımızödüller ve tebriklerle Avrupa vedünyanın dikkatini çeken şirketimizinbölgesine kattığı onlarcadeğerleri sayfalarına taşıyarak,bizleri onurlandıran medya temsilcilerineteşekkür ediyorum. Medya,YEDAŞ’ın Avrupa MükemmellikÖdülü yolundaki vazgeçilmez, değeritartışılmaz unsurlarıdır” dedi.Genel Merkezi Ankara’dabulunan ve Anadolu’da görev yapanyerel gazetecilerin üyesi olduğuAnadolu Basın Birliği SamsunŞube Başkanı Ferruh Çetin, ‘YerelHizmetin Oscar’ı olarak ta isimlendirdikleri“En Başarılı HizmetÖdülü”nü bu yıl da YEDAŞ’a vermektenonur duyduklarını söyledi.ABB Başkanı Çetin, “YEDAŞ,bölgede rol model olacak hizmetanlayışı ile ‘Farkındalık’ kazandırdı.Bu kadar kısa bir dönemde hedeflenenstratejilerin hayata geçirilmesiancak bir liderlik öngörüsüyle gerçekleşebilir.Genel Müdür NurettinTürkoğlu’nun bakış açısı ve vizyonutamamen liderlik, kalite ve sürdürülebilirlikanlayışı üzerine kurulmuşbir yönetim modeli. YEDAŞ’ınbu anlamda bölgeye kattığı katmadeğerler tartışılmazdır ve doğruhedeflerdir. Türkoğlu ve şirketçalışanlarını kutluyoruz. Bu ödüllergibi çok daha fazla ödülü hak edenbir şirket” dedi.Medya en önemli paydaşımızSamsun, Ordu, Çorum, Amasyave Sinop illerinin güçlü basını vemedya kuruluşlarının Türkiye’ninsayılı illeri arasında yer aldığınınaltını çizen YEDAŞ Genel MüdürüNurettin Türkoğlu, “Ulusal veyerel medya kuruluşları YEDAŞ’ın4 yılda elde ettiği başarılarını kendikalemleri ile süsleyerek, sayfalarınataşıyor. Bu başarılarımızın yazılıve görsel medya sayfalarında yeralması YEDAŞ için onur verici.Bizler medyayı paydaşlarımız olarakgörüyoruz. YEDAŞ’ın AvrupaMükemmellik Ödülü yolundakivazgeçilmezleri arasında yer alanmedyanın değeri tartışılmazdır”diye konuştu.29 Aralık 2010’da vizyonunudoğru belirleyen YEDAŞ’ın 2019yılında kurumsal ve operasyonelmükemmellik alanında Avrupa’nınilk 10 şirketi arasında yer alacağınıiddia ettiklerini ve şu anda ilk 3 şirketarasında yer aldıklarını belirtenTürkoğlu, “Bizler daha da büyümeyi,hedefimizi Avrupa MükemmellikÖdülü’ne çevirirken, bizi bugünbu ödüle götüren stratejilerimizi dehep hatırlayacağız” dedi.

HABERMURAT FIRATIlklerin kuruluşuUGETAM’dan bir ilk dahaMYK tarafından yetkilendirilmişilk belgelendirmekuruluş olanİstanbul BüyükşehirBelediyesi iştiraki UGETAM,ulusal ve uluslararası alanda yapılanMesleki Yeterlilik Belgelendirmesınavları sonucu başarılı olankişilere İstanbul’da yapılan törenlesertifika verdi. İstanbul CrownePlaza Hotel’de düzenlenen sertifikatörenine TBMM Sanayi, Ticaret,Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi veTeknoloji Komisyonu Başkanıİbrahim Halil Mazıcıoğlu, AKParti İstanbul Milletvekili OsmanBoyraz, Enerji Piyasası DüzenlemeKurumu Başkanı (EPDK) MustafaYılmaz, MYK Başkanı BayramAkbaş, GAZBİR Başkanı YaşarArslan, UGETAM Yönetim KuruluBaşkanı Prof. Dr. Ümit DoğayArınç ve sektör temsilcileri katıldı.“TANAP’ın kontrolörü de UGETAMolmalı”TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji,Tabii Kaynaklar, Bilgi ve TeknolojiMesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) tarafından yetkilendirilmiş ilk belgelendirmekuruluş olan UGETAM’ın, hizmet profiliyle sektöre kalite ve güvenverdiğine dikkat çeken EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz, “UGETAM demekgüvenlik demek, UGETAM demek eğitim demek, UGETAM demek kalitedemek, UGETAM demek tecrübe demek” dedi.Mustafa YılmazEPDK BaşkanıKomisyonu Başkanı İbrahim HalilMazıcıoğlu, UGETAM’ın ilklerinkuruluşu olduğuna dikkat çekerek,“UGETAM’a ziyaretim esnasında,bana UGETAM projesinin fikirbabasının CumhurbaşkanımızSayın Recep Tayyip Erdoğan olduğunuve UGETAM yerleşkesininkurulması talimatının da kendileritarafından verildiğini söylediler.Kurumlar ileriyi gören, ufku genişinsanlar tarafından yönetilirseinanın her şey farklı oluyor. Çokşükür ki bugün Türkiye’de milletinadamı, halkın sevdalısı RecepTayyip Erdoğan gibi bir Cumhurbaşkanımız,Ahmet Davutoğlu gibide bir Başbakanımız var. Biz deonlarla birlikte çalışmaktan çok büyükmutluluk ve huzur buluyoruz.Kurulduğu günden beri çok büyükyeniliklere imza atan, eğitim ve irfanyuvası olan UGETAM’ın baştaÜmit Hocam olmak üzere tüm yöneticikadrolarını tebrik ediyorum”dedi. Vatandaşlarda yabancıların buOcak 2015EnerjiPanorama 45

HABER‘Yerel Hizmetin Oscarı’ Ödülü YEDAŞ’ınİbrahim Halil MazıcıoğluTBMM Enerji Komisyonu Başkanıtür işleri daha iyi yapacağı şeklindeyanlış bir algının bulunduğuna dikkatçeken Mazıcıoğlu, “Lütfen TürkMilleti bu algıdan vazgeçsin. Bizimarkamızda UGETAM var. İnşallahTANAP projesinde kontrolör sizlerolmalısınız” diye devam etti.EPDK Başkanı Mustafa Yılmazda, UGETAM’ın Türkiye’yeçok büyük şeyler kattığına dikkatçekerek, “Yalnız Türkiye’ye değilben Azerbaycan’a gidiyorum UGE-TAM’ın etkisini görüyorum orada,Gürcistan’a gidiyorum UGETAMorada. Biz gazı Azerbaycan’danalıyoruz. Fakat doğalgaz ile nasılısıtılır, doğalgazdan nasıl güvenlibir şekilde istifade ederizi UGE-Bayram AkbaşMYK BaşkanıTAM’dan öğreniyorlar” dedi. Enerjisektörü için eğitimli insan gücününyetkilendirilmesinin büyük önemtaşıdığını belirten Yılmaz, “Çünküsektörün büyüklüğü ve aynı zamandagüvenliği eğitimle ve insanladoğru orantılıdır. Enerji sektöründekiçalışma alanları asla hata kabuletmez. Bu alanda yapılan faaliyetlerinbir bütünlük içerisinde yapılmasıgerekmektedir” diye konuştu.“UGETAM; güvenlik, eğitim, kalite vetecrübe demek”Enerji sektöründe yapılan işlerdebelli standartları yerine getirmeninönemine işaret eden Yılmaz,UGETAM’ın sektördeki önemineYaşar ArslanGAZBİR Başkanıilişkin şunları söyledi:“Sektörel bazda oluşturulanmeslek standartları içerisinde ilkolarak enerji özelinde doğalgazsektörü mesleklerinin standartlarınınyapılmış olmasından dolayıda büyük mutluluk duyuyorum.Hepsinden önemlisi bu alandamesleksizlik sıfatı ortadan kalkmıştır.Özellikle doğal gaz sektöründeçalışacak kişiler kendialanları doğrultusunda yeterlilikleriartık belirlenmiştir. Uluslararasıalanda enerji altyapı ihtiyacı vedonanımını karşılama konusundamerkezi rol oynayan UGETAM,hizmet profiliyle sektöre kalite vegüven vermektedir. Gerçekleştirdiği46 EnerjiPanoramaOcak 2015

‘Yerel Hizmetin Oscarı’ Ödülü YEDAŞ’ınyenilikçi projelerle de başarısınıuluslararası boyutlara taşıyor olmasıenerji alanında ülkemizin prestijiaçısından önem taşımaktadır. Sonyıllarda giderek büyüyen enerjisektörünün altyapısının kuvvetlendirilmesi,can ve mal emniyetininen yüksek düzeyde sağlanmasıbakımından artık zorunlu hale gelmiştir.Sektörün tarafsız, bağımsızve akredite bir kuruluş tarafındanson derece dikkatle yönetilmesigerekiyor. UGETAM, tüm buunsurların yönetimini; enerji gibititizlik ve dikkat gerektiren birsektörde başarılı bir şekilde sorumlulukbilinciyle yapmaktadır. Yani;UGETAM demek güvenlik demek,UGETAM demek eğitim demek,UGETAM demek kalite demek,UGETAM demek tecrübe demek.”“Ilk yetki verilen belgelendirmekuruluşu UGETAM”MYK Başkanı Bayram Akbaşise, UGETAM’ın ilk yetki verdikleribelgelendirme kuruluşu olduğunubelirterek; “Bugün 33 taneUGETAM gibi yetkilendirdiğimizgibi belgelendirme kuruluşumuzvar. Ama hemen altını çiziyorumUGETAM ilk akredite kurumProf. Dr. Ümit Doğay ArıçUGETAM Yönetim Kurulu Başkanıolmuştur. Biz faaliyete başlarkeno anlamda da ilk olması ve bizimönümüzü açmasında özel bir yeriolduğunun altını çizmek gerekir”dedi.“Çalışmalarımızı uluslararası düzeyetaşıdık”UGETAM Yönetim KuruluBaşkanı Prof. Ümit Doğay Arınç,UGETAM’ın, MYK tarafından“01” yetki numarası ile yetkilendirilmişilk belgelendirme kuruluşuolduğuna dikkat çekerek, UGE-TAM’ın, almış olduğu bu yetki ilesadece Türkiye sınırlarında kalmayarakçalışmalarını uluslararasıdüzeye taşıdığını söyledi. Gelinennoktada UGETAM’ın uluslararasıHABERalanda da belge verdiğini ifade edenProf. Dr. Arınç, “Kuruluşumuz,uluslararası standartlara uygun sistematikbir çalışmayla uygulamalıteknik eğitimler dışında deney, belgelendirme,kalibrasyon, denetimve yenilenebilir enerji hizmetleriylede faaliyet alanını genişletmiştir.Kurumsal bir yapı, kimlik vekapsamıyla ilgili alanda ulusal veuluslararası sektörde öncü ve tercihedilen bir kuruluş olarak yer almakvizyonu ile yola çıkan UGETAM,bu hedefini önemli oranda gerçekleştirmiştir”dedi.GAZBİR Başkanı Yaşar Arslan,UGETAM’ın yaptığı çalışmalarınTürkiye doğal gaz sektörüne büyükbir güven duygusu verdiğinin altınıçizerek, “Bu güven duygusununda sektörümüzün bugüne kadargöstermiş olduğu gelişimde çokönemli bir katkısının olduğunudüşünüyorum” şeklinde konuştu.Konuşmaların ardından Azerbaycan,Gürcistan, Bulgaristan,Özbekistan, Kırgızistan, Karadağ,Sırbistan, Bosna Hersek, Makedonya’danve Türkiye’nin dörtbir yanındaki doğal gaz dağıtımşirketlerinden gelen katılımcılaraMesleki Yeterlilik Belgeleri verildi.Ocak 2015EnerjiPanorama 47

HABERDENİZ SUPHİAKARYAKIT SEKTÖRÜNE ‘JET’ DÜZENLEME5 bayisi olmayan dağıtımşirketine lisans iptaliEPDK, bayisi olmayan akaryakıt dağıtım şirketlerine ‘6 ay içinde 5 bayianlaşması yapmazsanız lisansınız iptal edecek’ uyarısı yaptı. 6 ay boyuncaçalışmayan istasyonların kapısına da kilit vurulacak. Hedef, jet yakıtta suistimaliönlemek…Enerji Piyasası DüzenlemeKurumu (EPDK), akaryakıtsektöründe kaçağı veusulsüz akaryakıt satışlarınıönlemek için yeni bazı adımlarattı. Buna göre akaryakıt dağıtımşirketleri, 6 ay içinde en az 5 bayiliksözleşmesi yapacak. EPDK BaşkanıMustafa Yılmaz, bu düzenlemeyiakaryakıt sektöründe özelikle jetyakıtına dönük suiistimalleri önlemekiçin yaptıklarını açıkladı. Kurum,6 ay çalışmayan istasyonun dalisansını iptal edecek. Bu kapsamda600 dolayında istasyon bulunuyor.EPDK, Petrol Piyasası LisansYönetmeliği’nde bu amaçla kritikbazı değişiklikle yaptı. EPDK,akaryakıt dağıtım şirketlerine enaz 5 bayiden oluşan bayi teşkilatıkurma zorunluluğu getirdi. Halenfaaliyette olup da bayisi bulunmayanşirketler, 6 ay içinde bayi teşkilatınıkurmak zorunda. Dağıtım50 EnerjiPanoramaOcak 2015

AKARYAKIT SEKTÖRÜNE ‘JET’ DÜZENLEME 5 bayisi olmayan dağıtım şirketine lisans iptaliHABERşirketleri, akaryakıt ithalatını bayiteşkilatını kurduktan sonra yapabilecek.Yeni kurulan tüm dağıtımşirketlerinin 6 ay içinde bayilikteşkilatını tamamlaması gerekiyor.Bayii olmayan dağıtım şirketininlisansı iptal edilecek.EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz,bu düzenlemenin akaryakıtsektöründeki özelikle jet yakıtınadönük suiistimalleri önlemek içingerçekleştirdiklerini söyledi. Bazıakaryakıt dağıtım şirketleri ya daihrakiye şirketleri, ÖTV’siz olanjet yakıtını uçaklara satmak yerinepiyasaya sürüyor ve milyonlarcaliralık vurgun yapıyor. EPDK, bukonuda çok sayıda şirketin lisansınıiptal etti.Faaliyeti olmayan 600 istasyonkapanabilirEPDK, bu dönemde akaryakıtsektöründe ses getirecek bir başkaadım daha attı. Buna göre 6 aysüresince faaliyette bulunmayanbayilerin lisansı iptal edilecek. BaşkanYılmaz, bu düzenleme ile ilgiliolarak da “600 dolayında istasyondaaylardır hatta bazılarında yıllardırbir faaliyet yok. Düzenleme ile 6ay süresince faaliyette bulunmayanbayilerin lisansı iptal edilecek” dedi.Sektörle ilgili önemli birdüzenleme de ÖTV’siz yakıtlarlailgili. ÖTV’siz yakıtlarda mevzuataaykırı satış yapan ve lisansı iptaledilen tüzel kişiye, lisans iptalinekonu fiilin işlendiği tarihte, butüzel kişilikte doğrudan veya dolaylıyüzde 10’dan fazla paya sahiportaklara, yönetim kurulu başkan veüyeleri ile temsil ve ilzama yetkiliolanlara yeni lisans verilmeyecek.Bu kişiler, lisans başvurusu yapantüzel kişiliklerde doğrudan veya dolaylıpay sahibi olamayacaklar.SERMAYEGÜÇLÜLÜĞÜİSTENECEKYönetmelikte yapılan değişiklikuyarınca dağıtıcı ve ihrakiye teslimilisansı başvurularında yeterliteknik ve ekonomik güce sahipolunduğunun tespiti amacıyla tüzelkişiler, bağımsız denetimdengeçmiş veya vergi dairelerince tasdiklenmiş,son üç yıla ait bilançove gelir tablolarının aslı veya noteronaylı suretlerini (lisans sahibi tüzelkişinin yeni kurulmuş olmasıhalinde, kuruluş bilançosunun) vefaaliyetlerinde kullanılan tesislereilişkin bilgileri içeren beyanı EP-DK’ya ibraz edecek.Gerçek kişiler ise vergi dairelerincetasdiklenmiş son üç yıla ait gelirvergisi beyannameleri, tapu kayıtları,banka ve aracı kurum hesapbilgileri ve faaliyetlerinde kullanılantesislere ilişkin bilgileri içerenbeyanı ibraz edecekler.FESİHTE EPDK’YA BİLGİ ŞARTI GETİRİLDİBayilik sözleşmeleri tek taraflı veya karşılıklı olarak fesih edilmeleri durumundaEPDK’ya yine 1 ay içinde bildirilecek ancak diğer fesih durumlarındabu süre 2 ay olacak. Yönetmelik uyarınca bayiler faaliyetlerinihaklı ve mücbir sebepler hariç, altı aydan uzun süreli durduramayacak.ÖTV’siz satışlarda, temin ve satış arasında mutabakatsızlık tespiti halindesatışın mevzuata uygun olarak gerçekleştiği belirleninceye kadarlisans sahibinin ÖTV’siz akaryakıt temini EPDK tarafından geçici olarakdurdurulacak.Ocak 2015EnerjiPanorama 51

VİZYONYRD. DOÇ. DR. FEHMİ TANRISEVER / TENVA ARAŞTIRMA MERKEZİBİLKENT ÜNİVERSİTESİ İŞLETME FAKÜLTESİElektrik ve doğal gaz piyasalarıarasında arbitraj potansiyeliRisk ve getirinin orantılı olmasıfinansal piyasaların en temel prensiplerdenbiri. Bu oranın ne olmasıgerektiği sorunsalı da finans literatüründekitemel araştırma konulardanbiri. Finansal piyasalarda riskve getirinin orantısal olması kısaca“there is no free lunch” diye tabiredilir. Yani risk almadan kazançsağlayamazsınız. Ancak piyasalarınverimli olarak çalışmadığı durumlardarisk ve getiri arasındaki butemel ilinti kopabilir ve bazı piyasaoyuncuları aldıkları riskle karşılaştırıldığındaorantısız şekilde yüksekkarlar elde edebilir. Bu durumaarbitraj denir. Arbitraj piyasa oyuncularınınolağan iş modellerinindışında bir fırsattır ve elbette piyasaoyuncuları tarafından tespit edilipdeğerlendirilmelidir. Türkiye’deelektrik ve doğal gaz piyasalarınınyüzde yüz verimli çalışmamasındandolayı, doğal gaz kombine çevrim52 EnerjiPanoramaOcak 2015

Elektrik ve doğal gaz piyasaları arasında arbitraj potansiyeliVİZYONŞekil 1: DKÇS İş Modelisantralleri (DKÇS) için zamanzaman arbitraj fırsatları ortaya çıkabiliyor.Bu yazımızda arbitrajın nesıklıkla ortaya çıktığı ve santrallarınkarına olan etkisini inceleyeceğiz.DKÇS’lerin iş modelinintemelini doğal gaz piyasasındantedarik edilen gazın santralda elektrikenerjisi üretiminde kullanılarakelektrik piyasasına satılması teşkileder (Şekil 1). Diğer bir deyişlesantral bir tür metayı alır ve başkabir tür metaya çevirir. Bu aradaelektrik ve doğal gaz fiyatları arasındakifark da santralın katma değerinitanımlar. Verimli piyasalardadoğal gaz ve elektrik fiyatları bellibir pariteyi takip eder. Yani doğalgaz fiyatındaki artışlar, piyasa dinamikleriiçinde belli oranda elektrikfiyatlarına yansır. Ancak Türkiye’debu durum her zaman geçerli değil.Doğal gaz piyasası serbest olarakişlemediği için elektrik fiyatlarındakianormal artışlar gaz fiyatlarınaanında yansımayabiliyor. Meselagün öncesi piyasasındaki elektrikfiyatı tavan fiyat olan 2000 kuruş/kWs’e ulaştığında bile doğal gazfiyatları fazla tüketim cezaları ileberaber sadece yüzde 25 artabilir.Bu durumda santral operatörlerininkarı, anormal yüksek değerlere ulaşacağından,santrallar durmaksızınüretim yapıp gün öncesi piyasasına(GÖP) satış yapmaya çalışacaklardır.Bu durum pik saatlerde doğalgaz sıkıntısını daha da artıracaktır.Peki bu durum ne sıklıkla Türkiyepiyasalarında yaşanıyor? Figür1, Aralık 2009 ile Aralık 2014arasındaki saatlik GÖP ve BOTAŞfiyatlarını kullanarak DKÇS’lerininsaatlik brüt kar oranlarının rastlanmasıklığını gösteriyor.Bu figürden açıkça anlaşılacağıüzere saatlik brüt kar marjı doğalgaz ve GÖP fiyatlarındaki değişimlerebağlı olarak 200 kuruş/kWs ile-16 kuruş/kWs arasında değişiyor.Yüzde 43 ihtimalle saatlik bazdakar marjları eksi olduğu için santralçalıştırılamıyor. Yüzde 54 ihtimallesantral 0 ile 6 kuruş/kWs kar marjıile çalıştırılıyor. Nadir de olsa karmarjları, 10 kuruş/kWs’in üzerineçıkabiliyor. (yüzde 0.61 ihtimal ile).Ortalama olarak ise santralın çalıştığısaatlerdeki brüt kar marjı, 0.87kuruş/kWs olarak gerçekleşiyor.Standard sapma ise 5.28 oldu.Bu noktada ortalamanın 3standart sapma üstündeki fiyatları,anormal olarak ya da arbitrajdurumu olarak değerlendireceğiz.Bu durumda 0.87+3*5.28=16.71kuruşun üstündeki kar marjları,piyasada getirinin risklerin çoküstünde olduğu arbitraj durumuolarak değerlendirilebilir. Kar marjının16.71 kuruşun üstünde olasısıklığı ise sadece yüzde 0.27’dir.Bu durum geçen 4 yılda toplam72 saatte gerçekleşti. Ancak eldeedilen yüksek getiriler hesaba katıldığındabu durumun ortalama brütkar marjına etkisi 0.15 kuruştur.Dolayısıyla yıl boyunca elde edilenbrüt karın yüzde 17.2’si arbitrajdurumundan elde edilmiştir. (Budurumlarda santralın doğal gazsıkıntı yaşamadığı varsayılmıştır.Doğal gaz arzının yeterli olmadığıdurumlarda santraller YAT talimatıalabilir.)Santrallarin sabit giderleri dedüşüldükten sonra, arbitraj karlarınınnet kara etkisi çok dahafazladır. Bununla beraber önümüzdekiyıllarda doğal gaz piyasasıserbestleştikçe gaz fiyatları elektrikfiyatlarına daha hızlı tepki verecekve arbitraj fırsatları yavaş yavaşortadan kalkacaktır. Sonuç olarak,santral yatırımı planlayan piyasaoyuncuları fizibilite analizlerindebu konuya dikkat etmeliler.Figür 1: GÖP’e Satışta Brüt Marjinal KârOcak 2015EnerjiPanorama 53

HABERShell Select yeni mağazaShell & Turcas, Shell Select– yeni market konseptiprojesini, müşterilerininistasyonlardaki yakıt dahiltüm alışveriş deneyimini mükemmelleştirmekamacı ile geliştirildi.Proje kapsamında Shell müşterilerine,istasyonlarda oluşturulankahve köşelerinde taze çekirdektençekilen al-götür kahve servisi ilebirlikte Shell’e özel deli2go markasıylakatkısız, taze ve ve lezzetlisandviçler sunmaya başladı. ShellSelect mağazalarının modern marketdüzenlemesi ve sunduğu genişürün portföyü ile Shell & Turcas,müşterilerilerinin “yollardaki” tümihtiyaçlarını karşılıyor.Shell & Turcas PerakendeSatışlar Pazarlama Müdürü GündenYılmaz kazanılan ödülle ilgiliolarak: “Game Changers Türkiyeyarışmasında Shell Select – yenikonseptine ödülTürkiye’nin en yenilikçi şirketlerinin bağımsız bir kurul ve tüketici oylarıylabelirlendiği Game Changers (Oyunu Değiştirenler) Turkey yarışmasındaShell & Turcas, Shell Select – yeni market konsepti projesiyle “Tasarla: İşletmeniDeğiştir” kategorisinde birincilik ödülünü kazandımarket konsepti projesiyle kazandığımızbu ödül, yenilikçi yaklaşımımızısürdürmek konusunda biziheyecanlandırdı. Yeni konseptesahip yaklaşık 70 Shell Select marketinde;seköründe öncü olan firmaortaklıklarımız ile müşterilerimizehizmet vermekteyiz" dedi.Shell Ticari Akaryakıtlar,öncü bayilerini ABD’de misafir ettiShell & Turcas Petrol A.Ş, Eylülve Ekim aylarında gerçekleştirilenözel bir yarışma kapsamında belirlenenzorlu hedefleri gerçekleştiren 15Ticari Akaryakıtlar Öncü Bayisini,22 - 29 Kasım 2014 tarihleri arasındaABD’de misafir etti.Tüm faaliyetlerinde bayilerindengelen geribildirime her zamankulak veren ve ortak başarı içinbayileriyle mükemmel bir iş birliğisergileyen Shell & Turcas, TicariAkaryakıtlar Öncü Bayileri içindüzenlenen yarışma çerçevesindehedeflerini tutturan 15 bayisi içinABD’nin California eyaletindenbaşlayıp Nevada’ya uzanan sürprizlerdolu bir seyahat düzenledi.Los Angeles ve San Diego ileeğlence şehri Las Vegas’ı da kapsayanbir haftalık seyahate katılanÖncü Bayiler, aynı zamanda LosAngeles Lakers’in son NBA maçınıve göz kamaştırıcı bir Cirque duSoleil gösterisini de izleme imkânıbuldu.Shell Ticari AkaryakıtlarMüdürü Evren Diker Arın,yarışmayı kazanan Öncü BayiProgramı’ndaki bayilerin katıldığıABD seyahatinin, Shell & Turcasve iş ortaklarına hem 2014’tekibaşarılarını birlikte kutlama, hemde 2015’e yüksek bir moralle girmeimkânı sağladığını belirtti. Arinayrıca, Shell & Turcas ve bayilerinin,bu tür organizasyonlarlabaşarılı bir ekip olmanın haklıgururunu yaşadığını da ifade etti.54 EnerjiPanoramaOcak 2015

HABERDENİZ SUPHİNükleer santrala‘askeri bölge’ statüsüNükleer santral çalışmalarınahız verilirken, kurulacaktesislerde alınacakgüvenlik önemleri debelirlendi. Nükleer santrallar askeritesisler gibi korunacak; etrafında 1kilometrelik ‘özel güvenlik bölgeleri’oluşturulacak ve uçaklar hava sahasına25 kilometreden fazla yaklaşamayacak.Santralları çevreleyen telörgülere ‘fotoğraf çekmek yasaktır’levhaları asılacakNükleer santrallar artık ‘askeri tesisler’ gibi korunacak. Yeni yönetmeliklenükleer santral etrafında fotoğraf çekmek dahi yasak olacak…Askeri Yasak Bölgelerve Güvenlik BölgeleriYönetmeliği’nde, kurulmasıplanlanan nükleer santrallarla ilgiliçeşitli düzenlemeler yapıldı. Yeniyönetmeliğin esasları şöyle:Bir kilometrelik güvenlik bölgesi:Nükleer tesislerin ve eklentilerinindış sınırlarından itibarenen fazla 1 kilometreye kadar geçennoktaların birleştirilmesiyle ‘özelgüvenlik bölgeleri’ oluşturulacak.Üzerinde kuş uçmayacak:Nükleer santralların dış sınır-56 EnerjiPanoramaOcak 2015

Nükleer santrala ‘askeri bölge’ statüsülarından itibaren yatay olarak heryönde en az 25 kilometrelik havasahasını kapsayacak şekilde ‘2. DereceHava Askeri Yasak Bölge’ ilanedilecek. Uçuş yasağı dikey olaraklimitsiz yüksekliğe kadar uzanacak.Tesis sınırdaysa hava yasak bölge,milli sınırlar dışına taşmayacak.Yalnızca Genelkurmay Başkanlığı’nınizin verdiği yerli hava araçlarıbu hava sahasını kullanabilecek.Denizde iki mil: Nükleer tesisiçevreleyen özel güvenlik bölgesinindeniz sınırı, kara sınırının sahildebittiği noktadan itibaren denizyönünde en az 100 metre, en çok 2deniz mili uzaktan geçirilen noktalarınbirleştirilmesiyle tespit edilecek.Valilikçe izin verilenler dışındakimse bu bölgeye giremeyecek.Elektronik koruma: Nükleertesislerin etrafı tel örgü veyaduvarla çevrilecek. Üzerine, askeriMİT’İN KORUMA ALANI GENİŞLEDİYönetmelikte MİT ile ilgili düzenleme de yapıldı. MİT, nükleer tesisler vediğer stratejik kamu tesisleri gibi, çevresinde ‘özel güvenlik bölgesi’ oluşturulacaktesisler arasında yer alıyor. Özel güvenlik bölgelerinin sınırı, diğerkamu tesisleri için azami 400 metre olarak belirlenirken, nükleer tesislerlebirlikte MİT için oluşturulacak özel güvenlik bölgelerinin sınırı 1 kilometreyeyükseltildi.tesislerdeki gibi, “Girmek, fotoğrafve video çekmek, not almak yasaktır”levhaları asılacak. Motorize,yaya ve köpekli devriye korumasısağlanacak. Erkan algılama sistemleri,kamera ve kartlı geçiş sistemleriyleelektronik koruma sağlanacak.Kapılara optik plaka okuma,kartlı bariyer sistemleri kurulacak.Yangın, kimyasal, biyolojik, nükleerrisklere karşı önlem alınacak.HABERİKİSİ DE DENİZKIYISINDATürkiye’nin sahip olacağıiki nükleer santral da denizkıyısında inşa edilecek.İlk nükleer santralın Mersin Akkuyu’da2020 yılında hizmete girmesiplanlanıyor. Rusya, 4 ünitedenoluşacak toplam 4 bin 800 MW kurulugüce sahip santral için 20 milyardolar yatırım yapacak. İnşaatlisansının 2015 sonunda alınması,inşaatın Ocak 2016’da başlamasıöngörülüyor.İkinci nükleer santral Fransa-Japonyaişbirliğiyle Sinop’ta inşaedilecek. Toplam yatırım tutarı20-22 milyar dolara yakın olmasıöngörülen ikinci santral, dört ünitedenoluşacak ve 4 bin 500-5 binMW kurulu güce sahip bulunacak.İnşasına 2017’de başlanması planlanıyor.Ocak 2015EnerjiPanorama 57

DOSYAOĞUZ KARADENİZ / MURAT FIRATELEKTRIK VE DOĞAL GAZ DAĞITIMI ÖZELLEŞTIama tüketiciler memmun mu?Son yıllarda doğal gaz veelektrik sektöründe hızlıbir özelleştirme süreciyaşandı. Enerji PiyasasıDüzenleme Kurumu (EPDK)yaptığı ihalelerle şehir içi doğalgaz dağıtımının tamamı (İGDAŞhariç), özel şirketler eliyle yapılmayabaşlandı. Doğal gazın yanındaelektrik sektöründe de hızlı birözelleştirme yaşandı. Daha öncekamu eliyle yapılan 21 bölgeninelektrik dağıtımı, artık özel sektörünhakimiyetinde.Özelleştirmenin amacı, kalitelive kesintisiz elektrik ve doğalgaz hizmetlerini sunmak, bununiçin altyapı yatırımlarını tamamlamakve şebekeleri modernizeetmek. Nihai hedef ise tüketicininÖzelleştirmelerin ana hedefi tüketici memnuniyetini sağlamak.Elektrik ve doğal gaz dağıtımının neredeyse yüzde 100’ü artık özelsektör tarafından yapılıyor. Buna karşın şikayetler azalmış değil.Kamuya yapılan şikayetler incelendiğinde temel sorunun dağıtımşirketlerinin müşteri hizmetleri birimlerinin yetersiz olduğu ortayaçıkıyor. Şikayet listesinin tepesinde ise fatura tutarları ve enerji dışındakikalemler yer alıyor…ELEKTRİK VE DOĞAL GAZ DA TÜKETİCİ ŞİKAYETLERİSEKTÖRŞİKAYET ADETİELEKTRİK 1.335DOĞAL GAZ 1.04058 EnerjiPanoramaOcak 2015

Elektrik ve doğal gaz dağıtımı özelleşti ama tüketiciler memmun mu?DOSYAmemnuniyeti. Dağıtım şirketleri, ihalelerinardından belirlenen takvimler ışığında yatırımlarınısürdürüyor, çoğu bu konuda ciddiyol aldı. Gelelim, tüm bu yatırımların nedeniolan tüketici memnuniyetine, burada hangiaşamadayız?Net bir yanıt vermek mümkün değil,memnuniyeti artıran kadar hala çok sayıdaşikayetin konusu olan şirketler var. Tüketicilerinşikayetlerini hangi araçlarla, nasıl venereye iletecekleri de yasalarla belirlenmişdurumda. Şikayetler bir dönem o kadarartmıştı ki çözüm bulamayan aboneler çareyiBaşbakanlık’ta aramıştı.Yapılan çalışmalar hem doğal gaz hemde elektrik abonelerinin şikayetlerinin çokönemli kısmının bağlantı ve fatura ödemeleriyleilgili olduğunu gösteriyor. Açma-kapamave diğer konular daha alt sıralarda yeralıyor.Yasaya göre tüketiciler, dağıtım şirketleriyleilgili şikayetlerini Enerji Bakanlığı,EPDK, Kamu Denetçiliği Kurumu veDOĞAL GAZ ABONELERİ ŞİKAYET DAĞILIMI Fatura, sayaç ve fiyat Abone bağlantı bedeli Proje onay ve gaz açma işlemlerindegecikme Güvence bedeli ve iadesi Serbest tüketici Gaz açma/kapama bedeli, gecikmiş faturalar Taksitlendirme Servis hattı, servis kutusu montajı ve montajsüresi Bağlantı görüşüne itiraz Can ve mal güvenliği Dağıtım tesislerinin kullanıcılara yaptırılmakistenilmesi Bakım onarım ihtiyacı Kesintiler Teknik kalite (gerilim düşümü, voltaj dalgalanması,harmonikler) Cihaz hasarları Sayaç yerinin değiştirilmesi Sayacın okunmaması veya hatalı okunmasıTÜKETİCİLER DOĞRU VE EKSİKSİZBİLGİLENDİRİLMELİBülent Çebin, Tüketici GüvenliğiDerneği (TGDER) EnerjiKomisyonu Başkanı:Gelişen ve değişen dünya şartlarıiçinde; beslenme, barınma, giyim,temizlik, ısınma, elektrik, içecek subulma, ulaşım, haberleşme gibiihtiyaçlar tüketicinin en temel haklarınbaşında geliyor. Tüketicilerindoğrudan kararlar almasına yardımcıolacak bilginin sağlanmasını, satın alacağı elektrik hizmeti ilebu elektriği üreten, satan kuruluşların elinde olan bilgileri doğru,tutarlı ve eksiksiz olarak zamanında tüketicilere verilmesini ifadeeder. Bu hak kapsamında elektrik ve buna bağlı hizmetlerin özellikleri,kullanım, bakım koşulları ile tehlikeleri ve risklerine ilişkintüketicilerin doğru ve eksiksiz olarak bilgilendirilmesi gerekiyor. Ancaktüm bunlara rağmen bazı elektrik dağıtım, perakende ve toptansatış şirketleri zaman zaman mevzuatın dışına çıkarak haksız kazançelde ediyor. Bu hizmetler birbirleriyle o kadar iç içe ki ayrılmasındagüçlükler yaşanıyor. Karmaşadan gelen bu güç de zaman zaman kötüyekullanılır bir hale geldi.Şikayetler ve çözümüne gelince:Dağıtım şirketleri ile tedarik şirketleri tarafından, tüketici hizmetlerimerkezlerinin bünyesinde, tüketicilere yönelik 24 saat kesintisizhizmet verecek şekilde çağrı merkezi kurmak zorunda. Zorundadırama nasıl çalışması gerektiği konusunda bir standart yok. Birçokçağrı merkezinde vatandaşlar 15-20 dakika hatta bekletiliyor. Ayrıcaabonelerin faturaların üzerinde bulunan ilk ve son endeks değerlerineçok dikkat etmek gerekir; kesme/ açma bedeli ancak sayaç fizikiolarak sökülerek elektriğin kesilmesi durumunda aboneye yansıtılır.Fiziki olarak elektrik kesilmeden bu bedel alınamaz. Tüketici HizmetleriYönetmeliği’inde bu hususlar açıkça belirtilmesine rağmen bazıdağıtım şirketleri bu bedeller üzerinden ciddi olarak kazanç sağlıyor.Bir diğer sorun da aboneliğin sonlandırılması durumunda güvencebedeli iade edilmesinde karşılaşılan güçlükler. Sık sık yaşanansorunlardan biri de sayaç okuma hataları. Maalesef faturalarını çokdikkatli incelemeyen aboneler, tükettiğinin üzerinde fatura ödüyor.Hata fark edilse dahi düzeltilmesi uzun zaman alıyor.Ocak 2015EnerjiPanorama 59

DOSYABİMER’e (Başbakanlık İletişim Merkezi)yapıyor. Ancak ilk şikayet yeri doğal olarakdağıtım şirketinin kendisi. Şirketler yasagereği tüketicilerle iletişim kurmak için çağrımerkezleri oluşturmak zorunda. Tüketici öncebu merkezlere başvuruyor, sorunu çözülmezsekamunun kapısını çalıyor.Hala devlet de sananlar varDoğal gaz ve elektrik abone şikayetleriEPDK’nın yanı sıra BİMER, Enerji ve TabiiKaynaklar Bakanlığı ile Kamu DenetçiliğiKurumu’na da yapılıyor. EPDK’nın 2012 ve2013 yılları verilerine göre sadece doğal gazdaKurum’a ulaşan başvuru ve şikâyetlerin ağırlıklıbölümünü abone şikayetleri oluşturuyor.Yapılan başvuru ve şikayetlerin belirli bölgelerdeyoğunlaştığı gözleniyor.EPDK yetkilileri, başvuru sahiplerinin doğalgaz dağıtım hizmetinin belediyelerce ve-ELEKTRİKTE ABONELERİ ŞİKAYET DAĞILIMIa Güvence bedellerinin ödenmemesi.a Elektrik kesintileri.a Kesme / açma bedeli.a Faturaların normalden yüksek gelmesia Çağrı merkezi sorunua İcra dairesinden gelen ödeme emirleria Borç yüzünden yapılan kesintilera Abonesiz kaçak kullanıma Faturalara Özel hat ve trafo devria Serbest tüketici listeleria Perakende satışa Rekabete aykırı uygulamalara Yetkin olmayan personela Hâkim durumun kötüye kullanılmasıa Toptan elektrik satışa Sözleşmelerdeki haksız şartlara Mevzuata aykırı fatura düzenlenmesia Mevzuata aykırı fatura tahsilatıa Tüketicinin tüketimlerinin verilmemesia Sorunlara duyarsız kalınmasıKAYNAKLAR: EPDK, TGDER, 2013.Elektrik ve doğal gaz dağıtımı özelleşti ama tüketiciler memmun mu?ŞİKAYET NEDENİ TESİSATFİRMALARIYaşar Arslan, TürkiyeDoğalgaz Dağıtıcıları Birliği(GAZBİR) Başkanı:EPDK tarafından kısa bir süreönce açıklanan 2013 yılı DoğalGaz Piyasası Sektör Raporu’nda,“Tüketiciler tarafından dağıtımşirketlerine yapılan başvuru veşikâyet konuları“ değerlendirmesinde;şikayetlerin yüzde 63oranında sertifikalı şirketlerinfaaliyetleriyle ilgili olduğu ve vatandaşların bu şikayetlerini dağıtımşirketlerine ilettiği görülüyor. GAZBİR bünyesinde yaptığımızçalışmalar da EPDK Sektör Raporu’ndaki istatistiği doğruluyor.Dağıtım bölgelerinde faaliyetlerini sürdüren sertifika sahibi iç tesisatfirmalarının faaliyetleri, mevzuattaki denetim eksikliklerdendolayı yeterli seviyede denetlenemiyor. Bunun yansıması olarakda müşterilerin iç tesisatları, gerekli standartlara uygun olarakyapılmadığından, bölgede faaliyet gösteren doğal gaz dağıtımşirketleri tarafından onaylanmıyor. Yapılmış olan uygulamanıntadil edilmesi ve tekrar dağıtım şirketi tarafından incelenmesisüreçleri yenilenmek zorunda kalınıyor.Yeterli tesisat şirketi yokBu ve benzeri durumlar, müşteriler açısından zaman ve maddikayıpların oluşturduğu gibi hem iç tesisat güvenliğini riske atıyorhem de dağıtım şirketlerine de büyük bir iş yükü getiriyor. Konununbir diğer boyutu da seviyesi çok yüksek olmayan ilçelerdeteknik yeterliliğe sahip yeteri kadar firmanın olmaması. Sertifikalıfirmaların faaliyetlerinin standartlara uygun hale getirilmesiiçin bazı mevzuat bazlı düzenlemelerinin yapılmasının gerektiğinidüşünüyoruz. Doğal Gaz Piyasası Kanun değişiklik tasarısında,iç tesisat dönüşümlerine doğal gaz dağıtım şirketlerinin aracılıkedebilmesine ilişkin bir hükmün eklenmesini talep ettik. Bu,kesinlikle serbest piyasadaki rekabeti bozacak bir talep değildir.Tam aksine, hem müşterilerin güvenli tesisatlara sahip olmasınahem de mali nedenlerle doğal gaz kullanımına geçemeyen müşterilerinsisteme kazandırılmasına yöneliktir. Bu düzenlemeninhayata geçirilmesi halinde müşterilerin iç tesisat firmalarındankaynaklı şikayetlerinin belirgin oranda düşeceğini düşünüyoruz.”60 EnerjiPanoramaOcak 2015

Elektrik ve doğal gaz dağıtımı özelleşti ama tüketiciler memmun mu?DOSYArildiği konusunda yaygın bir kanıyasahip olduğunu ayrıca vatandaşlarındoğal gaz dağıtımında karşılaştıklarısorunları doğrudan dağıtımşirketiyle çözemeyeceği kanısınınyaygın olduğunu belirtiyor. Dağıtımşirketlerinin de kamuda yoğunlaşanşikayetlerde rolü olduğunu belirtenyetkililer “Başvuru sahipleri yeterlidüzeyde yönlendirilmiyor ya da zamanındayanıt verilmiyor. Şikayetlerinönemli bir kısmı kısa süredegiderilebilecekken bize geliyor; buda çözüm sürecini uzatıyor” yorumunuyapıyor. Bu durum da dağıtımşirketlerinin, müşteri başvuruve şikâyetlerini değerlendirmek içinkurdukları müşteri hizmetleri biriminin,ihtiyacı karşılayacak şekildemodernize edilmesi ve çalışanlarınıeğitmesi gerektiğini ortaya koyuyor.DOĞALGAZ ABONELERİNİN ŞİKAYET DAĞILIMIKAYNAK: EPDK.ELEKTRİK ABONELERİNİN TÜKETİCİ ŞİKAYET DAĞILIMIOcak 2015EnerjiPanorama 61

HABEROĞUZ KARADENİZStrateji Belgesi, ‘verimlilikve tasarrufu’ öne çıkardıEnerji ve Tabi KaynaklarBakanlığı, 2015-2019Stratejik Planı’nı açıkladı.Türkiye’nin gelecek 5 yıllıkenerjisinin fotoğrafını çeken planınana ruhunu ‘enerji arz güvenliği,verimlilik ve tasarruf ’ oluşturuyor.Stratejik Plan’da doğal gaza özelyer ayrılırken depolama kapasitesininuzun vade de tüketimin yüzde20’sini karşılayabilmesi için gerekliyatırımların yapılmasına vurgu yapılıyor.Planda depolama kapasitesininen az, tüketimin yüzde 10’unaçıkarılması, iletim sisteminin kısave uzun vadede arz-talep dengesinegöre yeter hale getirilmesi dehedefleniyor.Verimlilik ve tasarrufa dikkatEnerji Bakanlığı’nın açıkladığı 2015-2019 Stratejik Plan’da verimlilikve tasarrufa vurgu yapılıyor. Dikkat çeken bir başka başlık isekoordinasyon. Plan’da “Bakanlığımız merkez birimleri ile bağlı, ilgili,ilişkili kuruluşlar arasında etkin koordinasyonun sağlanması,tasarlanan enerji politikalarının hayata geçirilmesinde önem arzediyor” deniyorçekilen planda ilginç bir tespite yerveriliyor: Bakanlığımızın etki alanıve ülkemizin enerji politikalarındaüstlendiği rol göz önüne alındığında,Bakanlığımız merkez birimleriile bağlı, ilgili, ilişkili kuruluşlararasında etkin koordinasyonun sağlanması,tasarlanan enerji politikalarınınhayata geçirilmesinde önemarz etmektedir.Planın temelini ise enerjideverimlilik ve tasarruf oluşturuyor.Bu kapsamda öncelikle kamu santrallarındagerekli bakım, onarım verehabilitasyon yapılacak. Bununlabirlikte genel aydınlatmalarda 201962 EnerjiPanoramaOcak 2015

Strateji Belgesi, ‘verimlilik ve tasarrufu’ öne çıkardıyılı sonuna kadar en az yüzde 40 tasarruf sağlanacak. Yineenerjinin en önemli sorunlarından olan kayıp-kaçak oranıise yüzde 10’lara düşürülmesi için gerekli çalışmaların yapılmasıhedefleniyor. Planda önemli bir konuya da vurguyapılıyor: Sanayi, ulaşım, konut ve genel aydınlatma gibialanlarda, enerji verimliliği potansiyelinin değerlendirilebilmesiiçin mevzuat, teşvikler, bilgilendirme, farkındalıkkampanyaları, yeni teknolojilerin hayata geçirilmesi vebenzeri konularda adımlar atılacak.Kömür 60 milyar kWh’ye çıkarılacak2015-2019 Strateji Planı’ında yerli enerji kaynaklarınaözel önem verildiği dikkat çekiyor. Rüzgar, su güneş,jeotermal gibi yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarınınyanı sıra kömür gibi yer altı enerji kaynakları da ekonomiyekazandırılacak. Hedef, plan sonuna kadar yerli kömürdenelektrik üretimini yıllık 60 milyar kWh’e çıkarmak.Planda nükleer enerjiye de vurgu yapılırken yurtiçi veyurtdışı petrol üretiminin tüketimin yüzde 13,6’sını karşılanmasıhedefi de dikkat çekiyor. Dünyada son dönemdeöne çıkan enerji kaynaklarında olan kaya gazına da yerverilen planda bu kaynağın da ekonomiye kazandırılmasıüzerinde duruluyor.Plan kapsamında bölgesel enerji piyasalarına da vurguyapılıyor. AB İletim sistemi ENTSO-E ile kalıca bağlantısağlandıktan sonra 2019 sonuna kadar kapasitenin ikikatına çıkarılması, yatırımların kolaylaştırılması, çevreyeuyumluluk, komşu pazarlarla entegrasyon, EPİAŞ ilebirlikte enerji piyasalarının yeniden yapılandırılması,hammadde tedariğinin kolaylaştırılması, madencilikpolitikaları, ulusal ve uluslararası petrol-gaz boru hatlarıve insan kaynaklarında yeniden yapılandırılması gibiayrıntılar da planda yer buluyor.KOORDİNASYONDA SORUN VARPlanda dikkat çeken başlıklardan biri de Enerji Bakanlığı içindekikoordinasyonun iyileştirilmesi. Yapılan bir anket çalışmasıkurum personelinin koordinasyonda memnu olmadığı ortayaçıkıyor.PERSONELİN BAKANLIK İÇİN KOORDİNASYONMEMNUNİYETİORAN(Yüzde)Memnunum 33,4Memnun değilim 31,3Kararsızım 25,1Hiç memnun değilim 9,6Çok memnunum 0,6ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ İÇİNYAPILMASI GEREKENLERHABERDoğal gaza bağımlı elektrik enerjisi üretim yapısıönemli bir risk taşıdığından, doğal gazın elektriküretimindeki payının azaltılmasına ve ithalattakaynak ülkelerin çeşitlendirilmesine ihtiyaç var.Elektrik enerjisi ve doğal gazda sektörel büyümeyidesteklemek üzere iletim ve dağıtım altyapısıyatırımlarının devam etmesine ve zamanında tamamlanmasınaihtiyaç duyuluyor.Mevcut durumda doğal gaz depolama kapasitesiyeterli değil, arttırılması gerekiyor.Güneş, rüzgar, hidroelektrik, jeotermal, biyokütle,dalga ve akıntı gibi yenilenebilir enerji kaynaklarındahem elektrik enerjisi üretimi hem de ısı üretimiaçısından önemli bir potansiyel var. Ancak bupotansiyelin tam anlamıyla hayata geçmesi içinfinansman imkanlarının geliştirilmesi, mevzuatıngüncellenmesi, iletim altyapısınıngüçlendirilmesive yatırımcı farkındalık artırılmalı.Türkiye, konumu gereği bir enerji geçiş merkezi(hub) olmaya elverişlidir ancak ilgili altyapı, piyasaoluşumu ve bölgesel etkinlik gereksinimlerineihtiyaç duyuluyor.Petrol ve doğal gazda önemli bir dışa bağımlılıksöz konusu. Petrol ve doğal gaz araması yapankurumların faaliyetlerin arttırılmasına, kaya gazıarama ve üretimine yönelik inisiyatiflerin alınmasına,güçlü yerli şirketlerin yurt dışı etkinlikleriniarttırarak yurt dışı kaynakların da ülke kullanımınasunulması çalışmaları yürütülmeli.Elektrik enerjisinde puant talebi azaltmak üzeresanayi sektöründe önemli bir talep yönetimi potansiyelibulunmasına karşın aktif talep yönetimiuygulama yönünde mevzuat ve piyasa yapısınıngeliştirilmesine ihtiyaç duyuluyor.Ocak 2015EnerjiPanorama 63

YEŞİL ENERJİESEN ERKAN“Yenilenebilir enerjinin fosilyakıtlar ile rekabet gücü artıyor”Dünya Doğayı Koruma Vakfı WWF Türkiye için hazırlanan “Türkiye’nin Değişen Elektrik Piyasaları Raporu” Türkiye’ninenerji geleceğini ortaya koyuyor. Rapor, yenilenebilir ve fosil yakıtlara yapılacak yatırımın 400 milyardolar düzeyinde olacağını ortaya koyuyor, tercih kamu yönetiminin olacak…Dünya Doğayı KorumaVakfı WWF Türkiyetarafından görevlendirilenBloomberg New EnergyFinance (BNEF), Türkiye elektrikpiyasası üzerine özel bir analizgerçekleştirerek alternatif elektrikenerjisi arz senaryoları üzerinebir değerlendirme yaptı. 40 yıllıkdeneyimiyle dünyanın en büyükve bağımsız doğa koruma kuruluşlarındanbiri olan WWF’ninTürkiye’deki ulusal örgütü, insanındoğayla uyum içinde yaşadığı birgelecek kurmak için yıllardır çalışmalarınısürdürüyor. BNEF isimliorganizasyon ise özellikle finansal,ekonomik ve politik analizlerininyanı sıra bölgesel ürünlerinkendilerine özgü enerji sistemlerineyönelik görüşler sunması ile tanınıyor.“Türkiye’nin Değişen ElektrikPiyasaları Raporu” adıyla yayınlanançalışma, Avrupa İklim Vakfı(European Climate Foundation)tarafından finanse edildi. Türkiyeenerji sektörü, elektrik piyasasınınyapısı ve geleceğe yönelik gelişimplanlarına yer veren rapor, öncelikleelektrik sektörünün nihai fotoğrafınıçekiyor. “Mevzuat, PiyasaYapısı ve Serbestleşme” başlıklarıile elektrik sektörünün geçmiştenbugüne geldiği noktayı özetleyençalışma, yakın geleceğe yönelik şuaçıklamalara yer veriyor…2016 yılında rekabetçi bir piyasanınoluşturulması hedefleniyor:En yeni stratejik dokümanlar veaçıklamalarla enerjide arz güvenliği,bağımsızlık ve rekabete netbir şekilde odaklanılmakta, piyasayapısının yeni politika araçlarıyladikkatli bir şekilde şekillendirilme-64 EnerjiPanoramaOcak 2015Kaynaklar:WWF-TÜRKİYE: www.wwf.org.tr“Türkiye’nin Yenilenebilir Gücü-Türkiye için Alternatif Elektrik Enerjisi Arz Senaryoları”“Türkiye’nin Değişen Elektrik Piyasaları Raporu”

“Yenilenebilir enerjinin fosil yakıtlar ile rekabet gücü artıyor”ye devam edeceğine dair göstergelerbulunmaktadır. Elektrikiletimi ve dağıtımındaki devletkontrolünün azalmasına dair birtakım göstergeler bulunsa dasöz konusu değişiklikler henüzpiyasanın tamamına sirayet etmişdeğil. Özelleştirme hamlesinin birparçası olarak Türkiye ElektrikDağıtım A.Ş.’nin (TEDAŞ) yetkilerisınırlandırıldı özel şirketlereelektrik dağıtımı için Enerji PiyasasıDüzenleme Kurumu’ndan(EPDK) lisans alma fırsatı verildi.Piyasanın bugünkü yapısındaküçük ölçekli tüketiciler henüzkendi tedarikçilerini seçemiyor,bulundukları dağıtım bölgesindeEPDK tarafından onaylanantarifeler üzerinden elektrik enerjisialımı yapabiliyor. Serbest tüketiciolabilmek için gerekli elektriktüketiminin aylık 133 TL (63 ABDDoları) seviyesine kadar indirilmişolması, perakende piyasalarda devletkontrolünün azaldığını ve daharekabetçi bir yapıya geçilmekte olduğunugösteriyor. Gelecekte dahafazla tüketici kendi tedarikçisini2023-hedefler-tablosuseçebilecek. edebilmektedirler.”• Resmi projeksiyonlara göreönümüzdeki 20 yıl boyunca enerjitalebinde kayda değer bir artış gerçekleşecek,2023 yılına gelindiğindetalep ikiye katlanacak.• Talep artışının yeni kömür,hidroelektrik ve rüzgâr kurulusantrallarıın inşası ile karşılanmasıhedefleniyor.• Dış ticaret dengesinin iyileştirilmesive dışa bağımlılığın azaltılmasınadair çalışmalar çerçevesinde,doğal gaz kurulu gücünde artışolmaması umuluyor.YEŞİL ENERJİ“Türkiye’nin YenilenebilirGücü-Türkiye için AlternatifElektrik Enerjisi Arz Senaryoları”başlıklı çalışma ise 2023 hedeflerinibir adım daha ileri götürüyor veBNEF’in 3 ayrı senaryo çerçevesinde2030’a kadar Türkiye’nin elektriktalebini hangi kaynaklardankarşılayabileceği analizini sunuyor.Resmi Planlar Senaryosu(RPS): RPS resmi elektrik talepartışı projeksiyonları, 2023 yılı içinkömür, nükleer ve yenilenebilirenerji kaynaklarına dair kurulugüç hedefleri ve 2030’a uzananresmi projeksiyonlar çerçevesindeoluşturuldu.Mevcut Politikalar Senaryosu(MPS): Elektrik piyasası vesektörün güncel durumu, hükümetpolitikaları ve mevcut proje stokuparametreleri üzerine inşa edilenMPS ile 2030’a kadar Türkiye’deelektrik talep ve arzının ne yöndeevrileceğine dair ana akım olaraknitelendirilebilecek öngörülerdebulunuluyor.Yenilenebilir Enerji Senaryosu(YES): YES çerçevesinde 2030yılına kadar rüzgâr ve güneşe dayalıkurulu gücün; doğal gazın bugünsahip olduğu, kömürün de mevcutpolitikalar çerçevesinde gelecektesahip olacağı hâkim rolü üstlenebileceğivarsayımı altında değerlendirmeleryapıldı.Ocak 2015EnerjiPanorama 65

YEŞİL ENERJİ“Yenilenebilir enerjinin fosil yakıtlar ile rekabet gücü artıyor”“Doğal gazın elektrik üretimindekipayı azalıyor”Rapor, yenilenebilir kaynaklarınelektrik enerjisinde arz güvenliğinisağlamak için Türkiye’nin temelönceliği olabileceğini, yenilenebilirenerji ağırlıklı bir stratejinin fosilyakıtlara dayalı bir rotadan dahamaliyetli olmayacağını ortaya koyuyor.Öncelikle, elektrik talebindekiartışın karşılanması için her üçsenaryo altında da elektrik kurulugücündeki artış göze çarpıyor.Buna göre, 2030 yılına kadarMevcut Politikalar Senaryosu’nagöre 56 GW, Yenilenebilir EnerjiSenaryosu’na göre 72 GW, ResmiPlanlar Senaryosu’nda ise 101GW’lık ek kurulu güce ihtiyaçduyulacak. Mevcut PolitikalarSenaryosu altında toplam 19 GWilave kömür kurulu gücü devreyegirecek. Yenilenebilir Enerji Senaryosualtında ise ilave kömür kurulugücü 3,3 GW civarında kalırkentoplam 60 GW yenilenebilir enerjikurulu gücü devreye girecek.Türkiye’nin enerji arz güvenliğistratejisinin önceliklerine paralelolarak, her üç senaryoda da doğalgazın elektrik üretimindeki payınınazalacağı öngörülüyor. ResmiPlanlar ve Mevcut PolitikalarSenaryoları altında, yerli kömürElektrik enerjisi kaynak dağılımı 2030Resmi planlar senaryosu kurulu güçkaynaklarının geliştirilmesi veyeni kömür sahalarının açılmasınayönelik teşvik edici politikalarısonucunda, kömürün elektriküretimindeki payının önemli ölçüdeartacağı öngörülüyor. Buna karşılık,Yenilenebilir Enerji Senaryosu’nagöre, 2030 yılında elektrik talebininyüzde 47’sinin yenilenebilirenerji teknolojileriyle karşılanmasımümkün. Hidroelektriğin yüzde25 olan payı 21’e inecek, rüzgâr vegüneş enerjisinin günümüzde yüzde3 olan toplam payı ise 25’e çıkacak.Elektrik ihtiyacı resmi tahminlerdenyüzde 25 daha az olacakAnaliz, Türkiye’nin elektrikihtiyacının 2030’a kadar her yılyüzde 5’ten fazla artış göstereceğiniöngören resmi projeksiyonlarıdetaylı bir şekilde inceliyor. Resmiplanlara göre, doğal gazdan elektriküretiminde kayda değer bir düşüşlekömürden elektrik üretiminde ciddibir artış görülmesi, elektrik sektöründenkaynaklanan emisyonlarınise neredeyse iki katına yükselmesibekleniyor. BNEF tarafından yapılananaliz, Türkiye’nin bu politikasını,iki farklı olası senaryoylakarşılaştırıyor.Bu senaryoların her ikisi deTürkiye’nin gelecekteki elektrikihtiyacının resmi tahminlerin altındakalacağını öngörüyor. Türkiyeekonomisinin, Batı Avrupa ekonomilerininyolunu izlemesi, hizmetsektörünün payının artması veenerji verimliliğinde gelişmeler yaşanmasıdurumunda, 2030 yılındaelektrik talebinin resmi tahminlerinyüzde 25 aşağısında gerçekleşeceğiöngörülüyor.Maliyet 400 milyar dolarAraştırmaya göre, 2030’akadar Türkiye’nin artan ihtiyacınıkarşılayacak elektriğin üretimi içintaş kömürü ve yerel linyit önceliklimevcut stratejinin maliyetiyle66 EnerjiPanoramaOcak 2015

DÜNYA GÜNDEMİESEN ERKANKaya gazı oyunun kurallarınıdeğiştirebilecek mi?ABD’nin ilk olarak 1825yılına kadar uzanan kayagazı arama çalışmaları,yaklaşık 20 yıldırgeliştirilen teknolojilerin çevreseltereddütleri azaltmasıyla birliktebugün artık devrim niteliğinde biretki olarak görülüyor. ABD EnerjiEnformasyon İdaresi’nin (EIA) engüncel verilerine göre ABD, 2012yılında 280 milyar metreküp kayagazı üretti. 1980’lerin başlarındakaya gazı ile ilgili temel araştırmalarayönelik milyonlarca dolarkatkı sağlayan ABD’nin bugünküdoğal gaz üretimi yüzde 35-40oranında kaya gazından oluşuyor.Yüzdenin her yıl artarak devamedeceğini öngören araştırmalarınyanında petrol fiyatlarının düşmesininbelli başlı nedenlerinden biriolarak da kaya gazı üretimindekiartış sayılıyor. LNG konusundauzman Christopher Goncalves’inanalizlerine göre, kaya gazı devrimiorta ve uzun vadede, LNG ve doğalgazın dünya çapındaki satın almafiyatlarını yeniden tanımlayacakpotansiyele sahip. ABD’nin Avrupave Asya Pasifik pazarlarına büyükölçekli LNG ihracatı gerçekleştiripgerçekleştirmeyeceğinin tartışıldığıgünümüzde, Goncalves’in tahminlerihiç şaşırtıcı görünmüyor.LNG ihracatı kapasitesi ABDöncülüğünde artacakGoncalves küresel etkilere yer68 EnerjiPanoramaOcak 2015ABD’de kaya gazı üretiminde yaşanan gelişim, kimilerine göre devrimniteliği taşısa da etkisi küresel olarak henüz tescillenmiş değil. Ticari etkileriüzerinde durulması gereken kaya gazı hakkında pek çok araştırmave analize bir yenisi daha LNG konusunda uzman Christopher Goncalvestarafından eklendi. Kaya gazının LNG piyasası üzerindeki olası etkilerineyer veren Goncalves ekonomik, çevresel ve jeopolitik pek çok başlıkta konuyudeğerlendiriyorverdiği bölümde, kaya gazınınküresel pazardaki ticari etkisiniöncelikle ABD’nin LNG ihracatındakihacmine ve hızına bağlıyor.Dünyanın en önde gelen diğerkaya gazı üreticilerinin gelişmelerdenetkilenme derecesi ve hızınıbelirleyen nokta ise yine ABD’dekiolası gelişmelerden kaynağını alıyor.ABD’nin yanı sıra Çin, Kanada veAvustralya belirlenen rezervleregöre en zengin kaya gazı yataklarınasahip ülkeler. ABD’nin iserekabet odaklı gelişmiş piyasa yapısıylaen avantajlı firmalara sahipolduğunu belirten çalışma, ilerleyenyıllarda küresel LNG ihracat kapasitesininartacağını savunuyor.ABD’nin kaya gazı 2015’te AB’yeulaşabilirABD’nin ürettiği kaya gazınıLNG olarak ihraç etmesine yönelikhareket geçtiğimiz yıl başlamıştı.ABD’nin serbest ticaret anlaşması(STA) olmayan ülkelere gazihracatı yapamaması nedeniyle,ABD ve Avrupa Birliği üye ülkeleriarasında 2015 yılında imzalanmasıplanlanan serbest ticaret anlaşmasınınyanı sıra yeterli sayıdaLNG tesisinin olmayışı da ihracatayönelik engellerin başında geliyor.LNG üretim terminallerinin inşamaliyetlerinin de bir hayli yüksekolduğunu hatırlatalım.Kaya gazının LNG şeklindeihracatının yüksek düzeylerdegerçekleşmesini konuşabilmek içinLNG’nin üretimine de odaklanmaktafayda var. Öncelikle,LNG’nin taşınması için, ticaretiyapan ülkelerde ihracat ve ithalatterminalleri kurulması gerekiyor.LNG elde etmek için doğalgazın soğutulması gerekiyor ki bubaşlangıçtaki maliyetlerden sadecebiri. Taşıma ve depolama kolaylığıiçin geliştirilen LNG’nin bu yollapazarda dolanıma geçmesi ve tekrargaza çevrilmesi de bir diğer maliyetunsuru. Bu ve benzeri pek çokhesaplamayla ABD’den Avrupa’yayapılması planlanan LNG ticaretiteknik ve de ekonomik açıdanhenüz zor görünüyor.

Kaya gazı oyunun kurallarını değiştirebilecek mi?DÜNYA GÜNDEMİ2006’dan 2013’e küresel LNGticaretinde neler değişti?Goncalves’in Kuzey Amerika’dakitalep ve ihracat hacmindekiartışı veri kabul ettiği çalışması,2006’dan 2013 yılına kadar kayagazı üretiminin 29 milyar metreküpgazdan 265 milyar metreküp gazayükseldiğini açıklıyor. Kuzey Amerika’nınküresel LNG ihracatınınbu dönem içerisinde, 17 ihracatçıfirma ile 327 milyar metreküp gaz(Bcm) arttığı ve bu artıştaki enönemli payın da Fukuşima felaketisonrasında nükleer üretiminiazaltan Japonya’dan geldiği belirtiliyor.Japonya termik santralarındakiüretimi desteklemek amacıyla 2012yılında LNG ithalatını yüzde 25oranında arttırdı. Asya-Pasifikbölgesindeki Japonya ve GüneyKore gibi büyük tüketicilerin doğalgaz ihtiyaçlarını karşılanmasındaçoğunlukla LNG’ye bağımlı ülkelerolduğu biliniyor. ABD’de devameden LNG terminal projeleriyletaşıma maliyetlerinin azaltılarak gazınihracatında küresel bir hareketsağlayacağı öngörülüyor.Kaya gazı pazarın yapısınıdeğiştirebilir mi?Hazar Strateji Enstitüsü’nün“ABD’deki Kaya Gazı Devrimi veLNG İhracatının Geleceğine İlişkinTahminler” adlı çalışmasında;“Amerika Birleşik Devletleri’ndedevam eden LNG terminali projeleriyleABD’den Avrupa veya Asyapazarlarına 2015 yılının sonlarınadoğru LNG ihracatı olabileceği veyıllık miktarın 20 milyar metreküpekadar çıkabileceği” belirtiliyor. Öteyandan, aynı raporda önemli birde ekleme yapılıyor: Büyük ölçekliLNG ticaretinin gerçekleşmesihalinde, arz ve talep baskısı, sözkonusu piyasalar arasındaki fiyatfarkını azaltabilir ve ABD’den Avrupa’yaveya Asya’ya LNG sevkiyatıkazançsız bir hale gelebilir.İhracatçılar için kâr fırsatlarınıortadan kaldıracak olan bu iktisaditahminlerle LNG ihracatının yüksekhacimlere ulaşmasının önü kesilebilir.Yine ABD’nin LNG ihracatınınrekabet gücünü sınırlandırabilecekdiğer faktörler ise “artan boru hattıticareti, enerji verimliliğine ilişkingelişmeler ve yenilenebilir enerji kullanımındakiartış” olarak gösteriliyor.Enerji piyasalarındaki son gelişmeler,petrol fiyatlarındaki düşüşle sektördekişirketlerin sermaye yatırımıyapmaktan kaçınacağı da öngörülendiğer olumsuz sonuçlar arasında.Goncalves ise iyimserliğini koruyarak“LNG, dünyanın en yeni marjinalkaynağı ve petrol fiyatlarındaki düşüşdevam ederse LNG fiyatlarını daaşağıya sürükleyebilir” diyor.LNG tüketicileri ekonomik refahakavuşacak2020’ye kadarki orta vadeligörünümde, yeni fiyatlandırmauygulamaları ve geliştirilmiş tedariksözleşmeleri ile LNG alıcılarınınfiyatları düşürme çabaları da olumlusonuç verecek. Goncalves, LNGtüketicisi ülkeler için de ihracatınfaydalarını şöyle sıralıyor: Ekonomikrefah, enerji güvenliği, jeopolitiketkiler, hava kalitesinin artması,iklim değişikliği ile mücadelebaşlıca etki alanları.Çalışmanın son bölümünde,uzun vadeli kaya gazı üretimininTablo 1 Dünya kaya gazı kaynakları - 2013Ocak 2015EnerjiPanorama 69

DÜNYA GÜNDEMİKaya gazı oyunun kurallarını değiştirebilecek mi?Tablo 2 Kuzey Amerika LNG ihracatı - 2006geleceği ve LNG piyasaları üzerindekietkileri açısından önemlibelirsizlikler olduğu belirtiliyor.Özellikle Kuzey Amerika’daki kayagazı üretiminde görülen yüksektaleple gelişimini sürdüren LNGihracatının sürdürülebilirlik çabasıumut verici görünüyor olsa dadünyanın diğer bölgeleri için netliksöz konusu değil. Kaya gazı ticaretininhenüz belirsiz geleceğiylegazın çıkarılmasına yönelik kaygılarda Avrupa’nın her yanını çoktansarmış durumda. İngiltere’de süreç,çıkarma sırasındaki yer sarsıntılarıyüzünden 18 ay askıya alınmıştı.Fransa çoktan hidrolik kırılma yöntemleriniyasakladı. Romanya, Almanya,Hollanda ve Bulgaristan’daise arama çalışmalarına ara verildi.Tablo 3 Kuzey Amerika LNG ihracatı - 2013Tüm bunlara, 2013 yılında 20 ülkedehidrolik kırılmanın zararlarınakarşı küresel bir eylem günü ilanedildiğini de ekleyelim. Goncalvesde analizindeki son vurgusundabu belirsizliklere dikkat çekiyor veABD’li ünlü general Douglas MacArthur’unünlü sözüyle analizininoktalıyor: Dünyada mutlak güvenlikyoktur. Sadece fırsatlar vardır.70 EnerjiPanoramaOcak 2015

RAPORESİN GEDİKBaskı altında birenerji düzeni...IEA tarafından hazırlanan ve TÜSİAD tarafından açıklanan World EnergyOutlook, enerjide değişen dengeleri ayrıntılı olarak inceliyor. Düşen petrolfiyatları, artan siyasi gerginlikler, kaya gazı ve nükleer enerjinin geleceğigibi başlıklar enerji yatırımcılarına yol gösterecek bilgiler içeriyor…Türk Sanayici ve İşadamlarıDerneği (TÜSİAD)geçtiğimiz ay UluslararasıEnerji Ajansı (IEA) tarafındanhazırlanan “World EnergyOutlook” Raporu’nu tanıttı. Rapor,günlük basında yer aldı ancakayrıntılarında enerji yatırımcıları veuzmanları için kritik bilgiler gizli.TÜSİAD tarafından hazırlananyönetici özeti de oldukça kapsamlı.EP olarak özellikle kritik bulduğumuznoktaları sizlerle paylaşmakistedik. Küresel enerji piyasalarınınbugününe ve gelecek 25 yıla ilişkinen son tahminleri, politika gelişmelerinive bir önceki yıldan bu yanaelde edilen tecrübelerle güçlendirilenanalizleri içeren “WorldEnergy Outlook”, farklı senaryolara,bölgelere, sektörlere ve yakıttürlerine göre en son enerji arz vetalep projeksiyonlarına yer veriyor.Rapor, orta ve uzun vadede enerjisisteminin nasıl dönüşebileceğinedair önemli analizler sunuyor veenerji sektörünü takip eden herkesiçin başucu kitabı niteliği taşıyor.Uluslararası Enerji Ajansı BaşekonomistiDr. Fatih Birol “WorldEnergy Outlook 2014” raporununana başlıklarını kamuoyuna sundu.Dr. Fatih Birol rapor sunumunda,üretim bölgelerinde yaşanan songelişmeler, ana tüketim merkezle-72 EnerjiPanoramaOcak 2015

Baskı altında bir enerji düzeni...rinde enerjinin hangi kaynaklardansağlanacağı, enerji verimliliğininpotansiyeli ve 2015 yılında Paris’tegerçekleştirilecek olan İklim ZirvesiToplantısı ve bunun gibi küreselenerji piyasalarında gündemibelirleyecek konulara ilişkin WorldEnergy Outlook bulgu ve projeksiyonlarınıdetaylı olarak aktardı.Raporda dünya enerjisisteminin kendisinden beklenenlerikarşılayamama tehdidiyle karşıkarşıya olduğuna dikkat çekiliyor.Halihazırda tek geniş çaplı ucuzpetrol kaynağı olan Orta Doğu’dakikarışıklık 1970’lerden buyana en ciddi boyutuna ulaştığınavurgu yapılarak Rusya ve Ukraynaarasındaki anlaşmazlık doğal gazgüvenliği konusundaki endişeler,bazı ülkeler için enerji güvenliğihususunda stratejik öneme sahipolan nükleer enerjinin geleceğimuğlak geleceği masaya yatırılıyor.Rapordan bazı başlıklar şöyle…Enerji güvenliğine ilişkin kaygılarartıyorPetrol piyasalarının tedarikayağındaki kısa vadeli olumlu görünüm,nisbeten az sayıda üreticiyeolan bağımlılığın giderek artmasınınileride oluşturabileceği sorunlarıgizlememeli. Bölgesel petroltalebindeki eğilimler birbirindenoldukça farklılık gösteriyor: OECDülkelerinde artık kullanılmayanher bir petrol variline karşılıkOECD-dışı ülkelerde iki varilpetrol kullanılıyor. Her ne kadaryüksek fiyatlar ve yeni politika önlemleritoplam tüketimdeki büyümeninhızını giderek yavaşlatsa daulaşım ve petrokimya sektörlerindeartan petrol kullanımı, talebi 2013ve 2014 yılları arasında 90 milyonvaril/gün seviyesinden 104 milyonvaril/gün düzeyine yükseltmişdurumda. Öngörülen talebi karşılayabilmekiçin petrol ve doğaz gazarama ve üretim projelerine 2030yılına kadar yılda 900 milyar dolarlıkyatırım gerekiyor ancak bu çaptayatırımın gereken süre içerisindeyapılıp yapılmayacağı hakkında dabirçok endişe mevcut.Özellikle ABD›dekikonvansiyonel olmayan petrol(light tight oil) üretiminin 2020’ninbaşlarında yavaşlayıp, toplam petrolüretim hacmini giderek aşağıyaçekmesi belirsizlikleri artırıyor.Brezilya’nın derinsu alanlarınıngeliştirilmesi için ihtiyaç duyulankomplike ve sermaye yoğunçalışmalar, ABD’nin konvansiyonelolmayan petrol üretim deneyiminibüyük ölçekte Kuzey Amerikadışındaki bölgelerde tekrarlamanıngüçlüğü, Kanada›nın kum petrolü(oil sands) üretiminin gelecektekibüyüme potansiyeline dair henüzçözülmemiş sorunlar, Rusya’nınteknoloji ve sermaye piyasalarınaerişimini kısıtlayan ambargolarve en önemlisi, Irak’taki mevcutsiyasi ve güvenlik sorunları yatırımmiktarını ihtiyaç duyulan seviyeninaltına çekebilecek olan faktörler.Orta Doğu’daki mevcut durum,petrol üretiminin artırılabilmesiiçin bölgeye olan bağımlılık gözönüne alındığında, başta 2040yılında uluslararası ticarette dolaşımdaolan toplam ham petrolünüçte ikisini ithal edecek Asyaülkelerinde olmak üzere, ciddikaygı uyandırmakta.RAPORDoğal gaz OECD’de birinci sırayayükselecekDoğal gaza olan talep yüzde50’nin üzerinde artarak fosilyakıtlar arasında en hızlı artışıgösterirken, gittikçe esnekleşenküresel sıvılaştırılmış doğal gaz(LNG) ticareti arzda yaşanabilecekaksaklıklar karşısında bir miktargüvence sağlıyor. Küresel doğal gaztalebini yukarı çeken ana bölgelerÇin ve Orta Doğu olmakla birlikte,ABD’de elektrik sektöründekiABD’de elektrik sektöründekisalınımlarını kısıtlayan yenidüzenlemelerin devreye girmesininde etkisiyle doğal gaz 2030 yılıcivarında OECD enerji bileşenindede birincil yakıt konumuna yükseliyor.Avrupa bir istisna oluştursa dadoğal gaz üretimi petrolün aksinehemen hemen her bölgede artarken,konvansiyonel olmayan doğalgaz küresel arzdaki büyümeninneredeyse yüzde 60’ını oluşturuyor.Kuzey Amerika haricinde yaşananana belirsizliğin, doğal gazınhem tüketicilere cazip fiyatlardaulaştırılıp, hem de doğal gaz arzıiçin gereken büyük sermaye-yoğunyatırımları teşvik edip edemeyeceğiolduğu görülüyor. Bu, hem özellikleOcak 2015EnerjiPanorama 73

RAPORHindistan ve Orta Doğu ülkelerigibi gelişmekte olan OECD-dışıpiyasalardaki iç düzenlemeleri hemde uluslararası ticareti ilgilendiriyor.Ithalat gereksiniminin Asya’nınbüyük bir kısmında ve Avrupa’daartması beklenirken doğal gaz arzgüvenliği hususunda geleceğe dairkaygılar, uluslararası doğal gaztedarikçilerinin sayılarının artması,dünyadaki sıvılaştırma tesisi sayısınınyaklaşık üç misline çıkması vegiderek birbirine bağlanan bölgeselpiyasaların kısa vadeli ihtiyaçlarınagöre şekillendirilebilecek LNGürün ayındaki artış ile bir nebzegideriliyor.Fiyat ve uygulamalar verimlilik içinelverişli olmalıEnerji verimliliği, enerji arzıüzerindeki baskıyı azaltacak kritikbir araç olmanın yanı sıra aynızamanda bölgeler arasındaki fiyatfarklarının rekabetçilik üzerindekietkilerinin bir nebze hafifletilmesinede katkı sağlayabilir. Birçokülkede gündemde yer alan verimlilikodaklı politikalar içinde ulaşımsektörü ön saflarda yer alıyor.Dünya genelinde araba satışlarınındörtte üçünden fazlasının yeniverimlilik standartlarına tabi olmasısonucunda, dünyadaki toplam arabave kamyon sayısı 2040 yılında ikiyekatlanacak olmasına rağmen petroltaşımacılığındaki talebin yalnızcadörtte bir oranında artması bekleniyor.Yeni verimlilik çabaları 2040yılında toplam petrol talebindekibüyümeyi tahminen 23 milyon varil/günazaltmış olacak ki bu rakamSuudi Arabistan ve Rusya’nın bugünkütoplam petrol üretimindenfazlasına tekabül ediyor.Öte yandan, özellikle elektriküretimi ve elektrik endüstrisindeuygulanacak önlemler, doğalgaz talebindeki artışı 940 milyarmetreküp civarında azaltacak ki bumiktar da Kuzey Amerika’nın bugünküdoğal gaz üretiminden dahafazla. Verimlilik önlemleri enerjidenkaynaklanan ithalat giderlerini veolumsuz çevresel etkileri azaltmakbir yana, aynı zamanda özellikleenerjide ithalata bağımlı bölgelerindoğal gaz ve elektriğe göreceliolarak yüksek fiyattan erişimlerininenerji-yoğun sektörleri üzerindeyarattığı rekabetçi dezavantajı danispeten giderebilir.ABD en ucuz olarak kalacakYine de enerji fiyatlarındakibölgesel farkların korunacağıve özellikle Kuzey Amerika’nın2040’a kadar göreceli olarak ucuzmaliyetli bir bölge olarak kalacağıgörülmekte: 2020’lerde ABD’detek bir birim enerji için harcananBaskı altında bir enerji düzeni...miktarın Çin’dekinin dahi altınadüşeceği tahmin ediliyor.2013 yılında yenilenebilirenerjiye yapılan sübvansiyonlarındört katından fazlasını alaraktoplam 550 milyar dolara ulaşanfosil yakıt sübvansiyonları verimlilikve yenilenebilir enerji alanındakiyatırımların önünü kesmekte.Orta Doğu’da elektrik üretimindeneredeyse 2 milyon varil/gün hampetrol ve petrol ürünü kullanılırken,sübvansiyonların olmadığı birsenaryoda ana yenilenebilir enerjiteknolojileri petrolle çalışan elektriksantralleri ile rekabet edebilecekti.Suudi Arabistan’da ortalama biryakıt verimliliğine sahip araçlarile iki kat daha verimli araçlarınfiyatları arasındaki fark, düşükbenzin maliyetleri sonucu ancak 16yılda kapatılabiliyor: Oysa benzinsübvanse edilmiyor olsaydı bu süreyalnızca üç sene olacaktı.Enerji desteklerinin kaldırılmasınayönelik reform ne basit ne debaşarı için tek bir formül mevcut.Yine de Mısır, Endonezya ve Nijeryavaka çalışmalarımızın gösterdiğigibi, reformların amaç ve takvimihususunda berraklık, sonuçlarıntitizlikle değerlendirilip gerektiğitakdirde gözden geçirilmesi vesürecin her safhasında kapsamlıistişare ve sağlıklı iletişim kritikönem taşımakta.74 EnerjiPanoramaOcak 2015

KONUK YAZARKENAN SİTTİElektrik piyasasında kapasitekullanım oranı ve baz yük ihtiyacıT üketim (MWh)65.00060.00055.00050.00045.00040.00035.00030.00025.00020.00015.00010.0005.0000Türkiye’nin 2013 yılı sonundakikurulu gücü 64 binMW ve en fazla elektriktalebimiz olan saattekitüketimimiz 38 bin 116 MWolarak gerçekleşti. Buradan çıkanilk sonuç, elektrik üretim sektöründekikapasite kullanım oranımızınmaksimum olarak yüzde 60 olarakgerçekleşmiş olmasıdır. Ortalamakapasite kullanım oranımız ise yüzde44’tür. Başka bir deyişle, elektriktüketimimizdeki mevsimsellikler,güniçi değişimler, arıza ve bakımlarvb. nedenlerle 64 bin MW kapasitemizinortalama 36 bin MW’lıkbir kısmı hiç kullanılmadı.Bununla birlikte, düşük kapasitekullanım oranının sebebi sistemdekiverimsizlikten daha çok değişkenliktir.Bilindiği üzere, sistemdeelektrik kesintisi yaşanmamasıaçısından, bütün sistem puant yükegöre tasarlanıyor. Başka birdeyişle, bir anlık gerçekleşecekpuant yükü karşılamakiçin bütün yıl boyunca hazıryedek kapasitenin tutulmasıgerekiyor. Dolayısıyla toplamkapasite kullanım oranı,ihtiyaç duyulan minimum vemaksimum elektrik tüketimiarasındaki fark ölçüsündedüşüyor.Sistemdeki ekonomikverimliliğin sağlanması içintüketim ve üretim taraflarındaçözüm yolları mevcut. Tüketimtarafında, pik yük saatlerindetüketilen elektriğin diğersaatlere kaydırılmasını sağlayan üçzamanlı tarifelendirme vb. yöntemlerletüketimdeki değişkenlik azaltılmayaçalışılıyor. Üretim tarafındaise toplam üretimi en az maliyetlekarşılayacak santral portföyü oluşturuluyor.Buradaki temel nokta daüretim maliyeti düşük olan santrallarındaha çok çalıştırılmaları, dahayüksek olan santralların ise daha azçalıştırılmaları. Tablo 1’de ülkemizdekisantralların 2013 yılı ortalamakapasite faktörleri gösteriliyor.Tablo 1’de yenilenebilir santrallarıiçin görülen düşük kapasitefaktörleri, işin doğasında var.Kaynak kısıtından dolayı bir rüzgârveya hidroelektrik santralı kapasitesininüçte birini, güneş santralı isebeşte birini kullanabiliyor. Doğalgaz santrallarının esas görevi de yüktakibi (dengesizliklerin giderilmesi)22.600 MWŞekil 1: 2013 yılı tertiplenmiş yük eğrisiK urulu G üç: 64.000 MWAtıl K apas ite: 36.000 MWK ullanılan K apas ite: 28.000 MWolduğundan onların da kapasitekullanım oranlarının yüksek olmasıbeklenmez. Ancak nükleer ve kömürsantralları baz yük olarak görevyaptıklarından, bakımda olmadıklarıher an çalışıyor olmaları gerekirve kapasite kullanım oranları yüzde80’in üzerinde olmalıdır.Yukarıdaki tabloda en dikkatçeken, yerli kömür santralarındakiverimsizliktir. İthal kömür santrallarınıntamamı özel sektör eliyleişletildiği, yerli kömür santrallarınınçoğunun da kamu elinde ve ekonomikömürlerini doldurmuş olduğudüşünüldüğünde bu verimsizliğinnedeni ortaya çıkıyor. Nitekimkamu elindeki Çayırhan santralınınözelleştirilmesinin ardından kapasitekullanım oranı yüzde 48’denyüzde 81’e çıktı, 2013 Ağustosayında özelleşen Kangal Termiksantralının üretimi ise devirden1 8760Saat76 EnerjiPanoramaOcak 2015

Elektrik piyasasında kapasite kullanım oranı ve baz yük ihtiyacıKONUK YAZARsonraki ilk 5 ayda yüzde 34 arttı.Enerji verimliliğinin sağlanması vesantral yenilemelerinin yapılmasıamacıyla, yerli kömür santrallarınınözelleştirilmelerinin büyük önemtaşıdığı görülüyor.Özelleştirme verimliliği artırıyorÖzelleştirme ve santral yenilenmeleriylebirlikte, yerli kömür santrallarınınkapasite kullanım oranlarıda yüzde 80 seviyesine çıktığında,yıllık ilave 26 milyar kWh ülkeekonomisine kazandırılacak. Bu dayıllık 5 milyar m3 daha az doğalgaz tüketeceğimiz anlamına geliyor.Üstelik yüzde 5 elektrik tüketimiartışını öngördüğümüzde dahi enaz 2 yıl yeni santral yapımına ihtiyaçduyulmayacak.Şekil 1’deki verilerin incelenmesindenelde edeceğimiz önemli birsonuç, yılın yüzde 90’lık bölümündekitüketimin 22 bin 600 MW’ınüzerinde olduğu. Dolayısıyla neredeyseher an sürekli olarak bu kadarüretime ihtiyacımız bulunuyor. Bazyük santralı olarak tanımladığımıznükleer ve kömür santrallarının yıllıkemre amadelik oranlarını yüzde90 olarak aldığımızda ülkemizde şuan için yaklaşık 25 bin MW’lık bazyük kapasitesine ihtiyacımız olduğugörülür. Mevcut 12 bin MW kömürkapasitesini düştüğümüzde, 13bin MW’lık eksiğimiz kalıyor.Yenilenebilirde yaman çelişkiBununla birlikte, mevcut durumdaelektriğimizin yaklaşık yüzde10’unu (23,5 milyar kWh), akarsu,rüzgar ve jeotermal santrallarındanelde ediyoruz. Bu santralların fiyattanbağımsız olarak sürekli çalışmalarıgerektiğinden, bunları kontroledilemeyen baz yük olarak tanımlayabiliriz.Bu santrallar, sürekli devredeolmalarına rağmen üretimleri çok değişkenlikgösteriyor. Örneğin, şu andamevcut 3 bin 500 MW RES kapasitemizinbu yılki minimum günlüküretimi 1.574 MWh, maksimumTablo 1: 2013 yılı için santrallerin kaynak bazında kapasite kullanım oranlarıYakıt Türü2013 OrtalamaKurulu Güçgünlük üretimi ise 60 bin 982 MWholarak gerçekleşti. Bu kadar yüksekdeğişkenlik sebebiyle, bu santrallarınüretimleri baz yük santrallerini tehditediyor. Baz yük santralları bu değişkenliğidengeleyebilecek özellikteolmadığından, barajlı hidro ve doğalgaz santrallarına olan ihtiyaç artıyor.Bu sebeple, yenilebilir enerji kapasitesininartmasıyla birlikte, baz yükkavramı ortadan yavaş yavaş kalkacakve yerini esnek (dengeleyici) santrallarve enerji depolama sistemlerialacak. Bugün nasıl ki fosil yakıtlısantralların, yenilenebilir üreticilerdenkarbon kredileri almaları gerekiyorsayarın da yenilenebilir santrallarınfosil yakıtlı santrallardan dengelemekredileri almaları gerekecek. Birnevi, her yenilenebilir üretici, kendiüretimini dengeleme yükümlülüğüaltına girecek.Üretim (GWh)Kapasite KullanımOranı (%)Doğal Gaz 23.186 105.116 51,8Hidro 20.120 59.421 33,7Yerli Kömür 8.515 33.601 45,0İthal Kömür 3.912 29.454 85,9Rüzgâr 2.504 7.558 34,5Jeotermal 202 1.364 77,2Baz yük ihtiyacı 50 bin MW olacakAncak, ülkemizde yenilenebilirenerji, emekleme devresindeolduğu için henüz baz yük santrallarıiçin bir tehlike oluşturmuyor.Ancak 2025 yılından sonraRES kapasitesinin 20 bin MW’açıkması durumunda dengelenmesigereken RES üretimi yaklaşık±14.000 MWh’e yükselecek. Böylebir durumda, ülkemizin elektriktüketiminin de ikiye katlanacağı veaynı tüketim paternini taşıyacağıvarsayımı altında, baz yük ihtiyacı50 bin MW olacak ancak rüzgardakideğişkenliğin doğal gaz vehidro gibi kaynaklarla dengelenmesisebebiyle baz yük ihtiyacınınbaz yük santrallarından karşılanmaoranı yüzde 40’lara kadar düşecek.RES üretimindeki volatilite, GESüretiminden yüksek olacağındanve iki enerji kaynağı aynı andapik üretim yapmayacaklarından,RES’deki değişiklik miktarı GES’ide kapsıyor. Bu sebeple bu hesaplamadaayrıca 3 bin MW GESkurulu gücünü dikkate almayagerek yok. Bu sebeple 20 bin MWRES senaryosu durumunda, ihtiyaçduyulacak baz yük santral kapasitesi20 bin MW’la sınırlanacak.Dolayısıyla kısa vadede olduğugibi orta ve uzun vadede deek olarak 10 bin MW baz yük santralınaihtiyacımız olduğu görülüyor.Yenilenebilir devrimi yeteri kadargerçekleştirilemediğinde, bu ihtiyaçdaha fazla olacak.Bu baz yük ihtiyacını karşılayamadığımızda,ülkemize yüksekithalat maliyeti getiren doğal gazsantrallarının bir bölümünü baz yükgibi çalıştırmamız gerekecek. Budurum, sadece dış ticaret açığımızıartırmakla kalmayıp aynı zamandaülke içindeki referans elektrik fiyatıoluşumunu da olumsuz etkiliyor.Zira baz yük eksikliğinde, dengelenmesigereken elektriğin hacmibüyüyor ve bu da piyasada fiyatvolatilitesinin yüksek olmasına yolaçıyor. Bu yüzden Enerji Bakanlığı’nınnükleer santral projelerinihayata geçirmek istemesi ve yerlikömür santrallarını teşvik etmesiçok yerinde bir karar.Ocak 2015EnerjiPanorama 77

VİZYONSERHAN ÜNAL / TENVA ARAŞTIRMACISIOyun asılşimdi başlıyorSon zamanlardaki gelişmeler,özellikle Putin’in Ankaraziyareti, Türkiye’nin,bir enerji merkezi olmayolundaki elini güçlendirdi. Aslındabu durum daha çok, Türkiye’ninelindeki atıl kapasitenin kullanılmayabaşlaması olarak da görülebilir.Dolayısıyla Türkiye’nin, elindekiatıl potansiyeli daha verimli veetkili kullanmaya başladıkça enerjioyununu da daha iyi oynayabileceğiiddia edilebilir. Eğer Türkiye,enerji alanındaki fiziki, fikri ve idarikabiliyetlerini geliştirme konusundavar olan proaktif stratejisini devamettirebilirse enerji oyununu gittikçedaha iyi oynayan ve gittikçe dedaha çok kazanç elde edebilen tarafolacaktır. 2015, böyle bir yıl olabilir.Fiziki doğal gaz altyapısınıngeliştirilmesi açısından, 1986’dailk Rus doğal gazının batı hattıylaithal edilmesinden, 1996’da İrandoğal gaz boru hattının ve 1997’deMavi Akım’ın tamamlanmasınınardından uzun bir süre yeni doğalgaz hattı projesi geçekleştirilemedi.Tamamlanmış olan her üç projede aslında, enerji jeopolitiğindeTürkiye’nin konumunu güçlendirmektenziyade Türkiye’nin kendi78 EnerjiPanoramaOcak 2015iç talebinin karşılanmasına yönelikprojelerdi. Fakat yakın zamandakigelişmeler, Türkiye’nin iç pazarındandaha büyük bir jeoekonomikdenklemin parametrelerini inşaetmeye başlıyor. Erbil-Ceyhan veTANAP boru hatlarının sırasıyla2017 ve 2018’de tamamlanmasıbekleniyor. Böylece Türkiye, aslındailk kez kendi enerji talebinin ötesinde,gerçek anlamda uluslararasıbir enerji merkezi olmaya doğruadım atmış olacak.Doğu-Batı ekseninin atar damarıGüney Akım’ın Türkiye’dengeçmesiyle birlikte, halen ‘pozitifgündem’ başlığında yürütülen Türkiye-ABenerji ilişkileri, daha da‘pozitif ’ hale gelecek ve Doğu-Batıekseninin atar damarı Türkiyeolarak belirginleşmeye başlayacak.Kendi kendini tetikleyen bir döngüiçinde, enerjide daha güçlü birTürkiye, daha fazla enerji projesinikendine çekecek ve enerji merkeziolma yolundaki seyir hızı, gittikçeartacak. Bu noktada Türkiye,daha fazla küresel enerji şirketininçıkarlarını kendi çıkarlarıylabirleştirebildiği ve onlarla koparılamazilişkiler kurduğu ölçüde,Kıbrıs-Mısır-İsrail ittifakına karşıpozisyonunu sürdürülebilir kılmaşansına sahip olabilecek.Fiziki petrol altyapısı konusunda,neredeyse Körfez savaşındanberi düzgün çalışmayanKerkük-Yumurtalık hattı, Türkiye’ninilk başarısıydı. Diğer birörnek, Azeri petrolünü Gürcistanüzerinden Ceyhan’a ulaştıran veTürkiye’nin Batılı ortaklarınınteşvik ve desteğiyle gerçekleştirilenBakü-Tiflis-Ceyhan hattıydı. Buiki erken örneğe ek olarak, günlükküresel petrol üretiminin yaklaşıkyüzde 2,5’inin taşındığı Türkboğazlarını da idare ediyor olmasıTürkiye’yi zaten baştan önemli birpetrol transit ülkesi konumunagetirmişti.Son olarak 2014’te, KuzeyIrak petrolünü Ceyhan’a taşıyanboru hattının tamamlanmasıyla,Türkiye’nin uzun vadedeki önemi,sürdürülebilir şekilde artmış oldu.Aynı yılın sonlarına doğru Bağdatve Erbil arasında bir uzlaşmaya varılmasısayesinde, Türkiye’nin dahaçok Irak petrolünü piyasaya ulaştırmaşansı da artmış görünüyor. Tümbunlara ek olarak, İzmir’de yapımıdevam eden yeni rafineri 2017’de

Oyun asıl şimdi başlıyorVİZYONbittiğinde Türkiye, bütün bölgeyedaha çok petrol ürünü ihraç edebilirhale de gelecek.‘Oyun kurucu aktör’ dönemibaşlayacakTürkiye’nin düşünsel-fikrienerji altyapısı açısından en önemlikazanımlarından biri de başarılışekilde ilerletilmekte olan piyasaserbestleşmesi süreci... Serbestpiyasa süreci, hem Türkiye’yeyabancı yatırımcıların çekilmesi vehem de doğası gereği, Türkiye’ninenerji merkezi olma stratejisinidesteklemesi bakımından önemlibir politika tercihi. Bu sürecinilerlemesinde ise Türkiye’nin AB’yeüye olma hedefinin önemli bir etkisiolduğu yadsınamaz bir gerçek.Türkiye enerji oyununda daha fazlauluslararasılaştıkça, stratejik ufkuda genişliyor ve dünyanın birçokülkesindeki enerji projelerine ortakolarak nüfuz kazanmaya çalışıyor.Fiziki ve fikri altyapıya benzerşekilde, idari altyapı da ciddi birgelişme süreci içinde. Bu alandakien güncel ve belki de girişimcileraçısından en önemli konu, enerjiborsasının (EPİAŞ) kurulmasıve işler hale gelmesi. Enerjininuluslararası ölçekte alınıp satıldığıbir merkeze sahip olmak Türkiye’ninküresel ajandadaki yerinipekiştirecek. Diğer yandan Türkiye,‘oyunu iyi oynayan’ bir aktörden‘oyun kurucu’ bir aktör konumunayükselmek için ihtiyaç duyduğugündem belirleme yeteneklerinide Anadolu Ajansı’nın İngilizceenerji haberleri terminali ve 2015’tegöreve başlayacak olan enerji ataşeleriile artıracak. Ayrıca TürkiyeEnerji Vakfı (TENVA) gibi, enerjiodaklı düşünce kuruluşları da Türkgirişimcilerinin ve karar alıcılarınınihtiyaç duydukları danışmalık vediğer akademik hizmetleri sağlamakaçısından önemli bir yerdolduruyor.Özetle…Türkiye günden güne dahaverimli kullandığı yüksek potansiyelisayesinde, bölgesinde bir enerjimerkezi olmaya doğru adım adımilerliyor. Geliştirilen fiziki altyapısı,serbestleşen piyasası ve gelişenidari yetenekleri sayesinde, geleceköngörülerinde ihmal edilemeyecekbir aktör haline çoktan gelenTürkiye’nin, enerji teknolojilerialanında ise hala çok yol katetmesigerekmekte. Fakat bugüne kadarbaşarılanlar, bundan sonra başarılabilecekleringüzel işaretleri olarakgörülmeli. Türkiye’nin enerji oyununu,2015’te daha başarılı ve etkinbir şekilde oynamaya başladığınatanık olacağımızı düşünüyorum.Ocak 2015EnerjiPanorama 79

ENERJİ IQEMRE ERTÜRKKayıp kaçakta gözler AnayasaMahkemesi’ndeYargıtay’ın elektrik dağıtım sektörünü sarsan kayıp-kaçak parasının iadesi kararını değerlendiren enerji bürokratları,piyasada kaos yaratacak bu yargı kararının, idari kararla aşılamayacağını belirttiler. Enerji yönetiminin çözümönerisi, Anayasa Mahkemesi’nin alacağı hukuki bir kararla çözüme ulaşılması yönündeYargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun,elektrik dağıtımşirketlerinin abonelerdenaldığı kayıp-kaçak parasınıniadesiyle ilgili verdiği karar,(2014-7-11884 esas ve 2014-1045sayılı karar) dağıtım sektörü ilebirlikte enerji piyasasının bütününüetkileyecek bir nitelik taşıyor.Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nunemsal teşkil edecek kararı sonucu,aboneler dağıtım şirketlerindensadece 2014 yılı için 5-6 milyar TLkayıp-kaçak bedelinin iadesini talepedebilecek.Enerji IQ’ya konuşan dağıtımşirketlerinin yetkilileri, kararıteknik bilgiden yoksun olarakdeğerlendirerek “Bu karar dağıtımsektörünü ve tesis edilen liberalyapıyı temelden sarsar. Acilen enüst düzeyde bir yasal düzenleme ilekonu çözülmeli” dediler.Konuya ilişkin görüşlerinialdığımız Enerji ve Tabii KaynaklarBakanlığı’ndan üst düzey bir yetkili,Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nunsöz konusu kayıp kaçak bedellerininiadesi yönündeki kararının dışında,3. Daire tarafından iletim vedağıtım bedellerinin iadesi yönündede bir karar alındığını, ancak henüzbu kararın Genel Kurul’a gitmediğinibelirtti. Yetkili, açıklamalarınışöyle sürdürdü: “Yargıtay’ın kararı,2007 yılından bugüne son dereceadil, AB’den dahi şeffaf bir tarife80 EnerjiPanoramaOcak 2015yapısıyla serbestleştirilen elektrikdağıtım sektörünü çok olumsuzetkiler. Yargıtay, sanki kayıp kaçakbedelleri dağıtım şirketine kazançolarak kalıyormuş gibi düşündü.Oysa sadece kayıp kaçak hedefiylegerçekleşen değer arasındaki farkkazanç olarak dağıtım şirketinekalıyor.”Kaosa neden olurAynı yetkili, konunun çözümüneilişkin sorumuza ise şu cevabıverdi: “EPDK’nın düzenleyici işlemicari haldeyken bunu yok sayanbir yargı kararı alınırsa, bu kaosaneden olur. Kanun ile bunu çözsekdahi, yargı kararları geriye dönükişlemeyeceği için sorun ortadankalkmayacak. Kaldı ki hukuki karar,idari kararla aşılamaz. Bir başkahukuki kararla çözülebilir kanısındayım,örneğin Anayasa Mahkemesikararı gibi…”Konuya ilişkin görüşlerini aldığımızbir EPDK yetkilisi ise Yargıtay’ınkararını şöyle değerlendirdi:“Bu karar, EPDK’nın düzenlediği 4piyasada da tarife belirleyemeyeceğisonucuna kadar gider ve bundansonra her tarife düzenlemesininBakanlar Kurulu kararı ile yapılmasınaneden olur. Bu da serbest veçağdaş piyasa mantığı ile temeldençelişir. Anayasa Mahkemesi’nindaha önce su faturaları ile ilgili alınanbedellere ilişkin bir kararı var,bu bedellerin devlete katkı olduğunayönelik. Bu karar emsal alınarakhukuki bir çözüm geliştirilebilir.”

Doğal gaz fiyat zirvesinden yine sonuç çıkmadıENERJİ IQDoğal gaz fiyat zirvesinden yinesonuç çıkmadıBOTAŞ ve özel sektör ithalatçıların 25 Aralık Perşembe günü Rusya’da Gazprom Export yetkilileri ile yaptığı yılınson toplantısında da fiyatlar konusunda bir sonuç çıkmadıBOTAŞ da dahil olmaküzere Türkiye’ye Rusdoğal gazını ithal edentüm tarafların ani birdavetle çağırıldığı yılın son ve enkritik toplantısından yine sonuçalınamadı. 25 Aralık Perşembegünü Moskova’da gerçekleştirilentoplantıda, Gazprom Export yetkilileriönce BOTAŞ yönetimi ilegörüştü. 1 Aralık 2014 tarihindeAnkara’da gerçekleştirilen ÜstDüzeyli İşbirliği Konseyi toplantısındansonra açıklanan yüzde6 indirimin BOTAŞ’a tekrarönerilmesi üzerine BOTAŞ, dahayüksek oranda indirim talebiniöne sürerek teklifi kabul etmedi.Ardından, özel sektör doğal gazithalatçıları ile gerçekleştirilengörüşmede ise BOTAŞ’ın fiyatteklifini kabul etmediği belirtilerek,şirketlerin 2015 alım fiyatınınbu yıl şubat ayında imzalananAddendum’da belirtilen seviyede(Ocak 2014) olacağı bildirildi. Bugelişmeler üzerine taraflar, ocakayı içerisinde tekrar müzakeremasasına oturmak üzere ayrıldılar.Doğal gaz dağıtımında sevkiyatkontrol merkezlerinin denetimibaşlıyorEPDK, doğal gaz dağıtım şirketlerinin kurduğu sevkiyat kontrolmerkezlerinin denetimlerine ocak ayında başlıyor. DenetimleriUGETAM ve SQ Mart firmaları gerçekleştirecekEPDK, dağıtım şirketlerinin bölgelerindeki serbesttüketicilerin sayaçlarını uzaktan okumalarınısağlayan ve anlık veri akışı gerçekleştiren sevkiyatkontrol merkezlerini denetlemeye hazırlanıyor.EPDK yetkililerinin verdiği bilgiye göre denetimler ocakayı içerisinde başlayacak ve yıl ortasına kadar sürecek. Büyükkısmı UGETAM ve kalanı SQ Mart şirketi tarafındangerçekleştirilecek denetimler, EPDK’nın belirlediği 30’danfazla maddeyi içeren kontrol listesine göre yapılacak.EPDK’nın özel önem verdiği konuların başında gelensevkiyat merkezlerinin kurulumu, 2002 yılında yürürlüğegiren Doğal Gaz Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği’nceöngörülüyor. Ancak yönetmelik, bu yükümlülüğeilişkin bir zaman tahditi koymuyor. Fakat Kurul’un 13Aralık 2012 tarihli ve 4169 sayılı kararı uyarınca sevkiyatkontrol merkezlerinin, 31 Aralık 2013 tarihine kadardağıtım şirketlerince kurulması gerekiyor. ‘Serbest tüketicikararı’ olarak sektörel jargona giren bu düzenlemenin17’nci maddesi uyarınca, lisans alma tarihinden itibaren5 yıllık yatırım süresi dolmuş olan tüm dağıtım şirketleri,sevkiyat kontrol merkezlerini kurmak zorunda.DIVID genel kuruluileri bir tariheertelendiBu yıl içinde üye sayısını 12’ye çıkartanDİVİD’in 26 Aralık 2014 Cuma günüyapmayı planladığı genel kurul ileri birtarihe ertelendi. 2006 yılında kurulanDİVİD’in 26 Aralık Cuma günü İstanbul’dagerçekleştirmeyi planladığı genel kurul toplantısıileri bir tarihe ertelendi. Toplantının,DİVİD’in üyelerinin önemli bir bölümünüoluşturan ithalatçı şirketlerin üst düzey temsilcilerininyurt dışı seyahatleri nedeniyle, çoğunluksağlanamayacağı gerekçesiyle iptal edildiğibildirildi. Derneğin Akfel Gaz, Avrasya Gaz,Batı Hattı Doğalgaz, Bosphorus Gaz, EnercoEnerji, Ege Gaz, Kibar Enerji ve Shell Enerji’denoluşan üyeleri arasında, bu yıl Aygaz DoğalGaz A.Ş., EWE Enerji A.Ş., OMV EnerjiTicaret Ltd. Şti. ve SOCAR Gaz Ticareti A.Ş.katılmış ve üye sayısı 12’ye yükselmişti.Ocak 2015EnerjiPanorama 81

ENERJİ IQAlstom Grid, Sırbistan’a jeneratörtransformatörü ihraç ettiAlstom, Türkiye’de tasarlanan ve üretilen enbüyük jeneratör transformatörünün Sırbistan’ateslimatını gerçekleştirdi. Alstom GridTürkiye, Sırbistan’da Nikola Tesla EnerjiSantrali Tent-B’de kullanılmak üzere PE EPS–Sırbistan(Public Enterprise- Electric Power Industry ofSerbia / Kamu Kuruluşu – Sırbistan Elektrik EnerjiEndüstrisi) için ürettiği jeneratör transformatörününsevkiyatını gerçekleştirdi. Şimdiye kadar Türkiye’detasarlanan ve üretilen en büyük transformatör olmaözelliğini taşıyan 725 MVA, 21/410 kV yükselticitransformatör, aynı zamanda Alstom ‘un Türkiye’denSırbistan’a yaptığı ilk ihracat olma özelliğini de taşıyor.Sırbistan’ın en büyük enerji santrali kompleksiNikola Tesla Enerji Santrali, senelik 18 TWh elektriküretimiyle neredeyse ülkenin yarısının enerji ihtiyacınıkarşılıyor. Alstom’un yükseltici transformatörü,jeneratörden elde edilen elektriği yüksek gerilim nakilhattı ile tüketim yerine kadar ulaştıracak.. Transformatör,enerji santralinin, 400 kV Sırbistan iletimşebekesine bağlanmasında kritik bir rol oynayacak.Alstom Grid Türkiye Güç Transformatörü GenelMüdürü Hakan Karadoğan; “Sırbistan’ın en büyükenerji üretim şirketi PE-EPS ile çalışmaktan dolayıson derece memnunuz. Bu projeyle bu alandaki teknikbilgimiz, yüksek kalite standartlarımız ve deneyimimizdünya genelinde bir kez daha kanıtlandı. Bu yükselticitransformatör ve en son teknoloji ürünü on-line izlemesistemi ile Nicola Tesla Santrali, tüketicilerine istikrarlıve güvenilir yüksek gerilim sistemi sunabilecek ve santralinverimliliğini otomatik olarak arttıracaktır” dedi.Açılım sürecine karşın HES’ler hızlandıGüney Doğu Anadolu bölgesinde projelendirilen HES yatırımlarının ÇED süreçleri ilerlemeye devam ediyor. Statkraft’ın Siirt’tekiÇetin HES inşaatına yeniden başlamasının ardından, geçen ay Bitlis ve Hakkari’de toplam gücü 168 MW olan iki projenin deÇED sürecinde aşama kaydedildiAras Enerji’nin Bitlis’te yapmayıplanladığı 50.390 MWe kurulugüce sahip olacak Gökay I-IIRegülatörü ve HES`lerinin ÇEDsüreci devam ediyor. Bu kapsamda,8 Ocak 2015 tarihinde halkınkatılım toplantısı düzenlenecek.Gaziantep merkezli Aras enerji2ningeliştirdiği proje, Hizan ve Tatvanilçeleri sınırları içerisinde, Hizançayı üzerinde bulunuyor. Projeninyıllık üretim öngörüsü 155 GWhve yatırım tutarı, proje tanıtımdosyasında yer alan bilgilere göre93 milyon TL.Geçtiğimiz hafta, Türkiye-Avusturya işbirliği ile Hakkari’deplanlanan HES yatırımlarının ilk82 EnerjiPanoramaOcak 2015ayağını oluşturan 118 MW kurulugüce sahip Doğanlı-1 HES’in deÇED süreci başlamıştı.Öcalan eleştirmiştiDiğer yandan, Güney DoğuAnadolu’daki HES projeleri,kamuoyunda ‘Kürt Açılımı’ olarakbilinen demokratik açılım sürecindede tartışılıyor. İmralı cezaevindetutuklu bulunan Abdullah Öcalan’ınavukatları aracılığıyla yaptığıyazılı açıklamalarda HES projelerinedeğinilmesi dikkat çekiyor.Dikkat çeken bir konu da bu yılnisan, haziran ve ağustos aylarıiçerisinde Muş, Van ve Ağrı’dakiHES şantiyelerine yapılan teröristbaskınlar olarak kayıtlara geçti.Öcalan, ağustos ve aralık aylarındakamuoyuna yansıya açıklamalarında,HES yapımlarını eleştirenifadeler kullanmıştı. Konu, hürriyet.com.tr sitesinde Öcalan’ın avukatınınifadesi olarak şu şekilde verilmişti:“Görüşmemizde Öcalan, ‘halahükümet, devlet HES’ler, barajlar, kalekollarinşa etmektedir’ dedi. Buradasürecin bu şekilde ilerleyemeyeceğini,hatta bu HES’lerin ve barajların enbüyüğü olan Ilısu ve Silvan barajınıHiroşima ve Nagazaki’deki olayabenzetti. Çünkü bunların hiçbir ekonomikdeğeri yok. Buna son verilmesigerektiğini söyledi.”

ENERJİ SOSYAL MEDYADAESEN ERKANSektör açısından 2014’ün son ayına damga vuran olay şüphesiz Putin’in Türkiye ziyareti oldu. Türkiye-Rusya arasında baş gösteren yeniekonomik ve ticari planlar, “AB mi, yoksa Rusya mı tercih edilecek?” başlıklı tartışma platformlarında bir müddet daha konuşula dursun,ülkemiz Enerji Oscarları’nın verildiği ayda, sosyal medyaya hakim konu, “Değişen Petrol Ekonomisi”.2015 yılının daha sağlıklı, mutlu ve başarılı geçmesi dileğiyle...84 EnerjiPanoramaOcak 2015

Ocak 2015EnerjiPanorama 85

İSTATİSTİKENERJİDE DÖRT SEKTÖRÜN AYLIK İSTATİSTİKLERİ (2014)AY ELEKTRİK (Milyonkwh) DOĞALGAZ (Milyon m 3 ) PETROL (Bin Ton) LPG (Ton)OCAK 21.424 4.791 1.400 267.297ŞUBAT 19.277 4.218 1.366 261.534MART 20.532 4.553 1.473 284.640NİSAN 19.797 4.099 1.561 299.847MAYIS 20.081 3.881 1.648 314.216HAZİRAN 20.168 3.301 1.702 323.259TEMMUZ 22.678 3.689 1.719 337.809AĞUSTOS 23.729 3.738 1.908 359.393EYLÜL 21.170 3.894 1.875 333.350EKİM 19.049 3.329 1.787 342.608KASIM 20.478OĞUZ KARADENİZARALIK 11.859AÇIKLAMALAR:*Doğalgaz, petrol, lpg verileri EPDK; Elektrik, TEİAŞ verileridir. *Elektrik, Aylık Türkiye üretim toplamı. *Doğalgaz, kamu-özel toplam ithalat miktarı.*Petrol; benzin, motorin, fuel oil, gazyağı toplam satışları. *LPG; şirketlerin otogaz-tüplü-dökme gaz toplam satışları. *Aralık elektrik üretimi 17tarihi itibariyledir.AB ÜLKELERİ VE TÜRKİYE’DE AKARYAKITTAN ALINAN VERGİLER (KASIM)86 EnerjiPanoramaOcak 2015

İSTATİSTİKMOTORİN TÜKETİMİNİN İLLERE GÖRE DAĞILIMIBENZİN TÜKETİMİNİN İLLERE GÖRE DAĞILIMIKAYNAKLAR: EPDK, EİGM, TEİAŞOcak 2015EnerjiPanorama 87

GÜÇ GÜÇ VE VE TASARRUFŞİMDİ ŞİMDİ BİR BİR ARADA ARADA50 yıldır akaryakıta yön veren Aytemiz Petrol, yenilikçi bir ürünle karşınızda!50 yıldırEn zorluakaryakıtaşartlardayönyüksekverenperformans,Aytemiz Petrol,dahayenilikçiaz yakıtlabir ürünledaha çokkarşınızda!yol ve araçEn zorluömrünüşartlardauzatanyüksekmotorperformans,temizleme özelliği...daha az yakıtlaBu üçdahaharikaçoközellikyol vebirleştiaraçveömrünüAytemizuzatanOptimummotordoğdu.temizleme özelliği... Bu üç harika özellik birleşti veAytemiz Optimum doğdu.

Fransız Kalkınma AjansıEnerjiVerimliliğiKredisiSera gazı emisyonununazaltılmasına katkı sağlamakve böylece iklim değişikliği etkilerininazaltılmasına destek olmak amacıyla,sürdürülebilir enerji yatırımları yapmak isteyen KOBİ’lere2.000.000 Euro ya da karşılığı TL’ye kadar kredi desteğiHalkbank’ta.