KOAH Eğitim Slaytları 1.Konu - Mersin Sağlık Müdürlüğü

KRONİK OBSTRÜKTİFAKCİĞER HASTALIĞI(KOAH)TANIMISINIFLAMASIRİSK FAKTÖRLERİPATOFİZYOLOJİSİEPİDEMİYOLOJİSİ

ÖĞRENİM HEDEFLERİ KOAH tanımını söyleyebilmeli, KOAH risk faktörlerini sayabilmeli, KOAH patofizyolojisinin genel hatlarınısöyleyebilmeli, KOAH mortalite, prevalans ve morbiditeyüzdelerini genel hatları ile söyleyebilmelidir.

KRONİK OBSTRUKTİF AKCİĞER HASTALIĞI(KOAH) Tam olarak geri dönüşümlü olmayan, İlerleyici hava akımı kısıtlanması ile karakterize Zararlı gaz ve partiküllere özellikle sigara dumanına karşıoluşan Enflamatuvar bir süreç sonucu gelişir.

ENFLAMASYON VE HAVA AKIMI KISITLANMASI KOAH’da kronik hava yolu obstrüksiyonu, küçük havayollarında daralma ve parankimal yıkıma bağlı olarak gelişir. Kronik enflamasyon küçük hava yollarındaki yapısaldeğişikliklere neden olur. Bu enflamatuvar süreç ve parankimal yıkım, alveollerin küçükhava yollarına bağlandığı tutamaklarda kayba ve akciğerlerinelastik geri dönüşü basıncında azalmaya yol açar ve havayollarının ekspirasyon sırasında açık kalmasını engeller.

KOMORBİTELER KOAH sıklıkla uzun süre sigara içen orta ve ileri yaşgrubunda ortaya çıkan, birçok hastalığın eşlik ettiğisistemik etkileri olan bir hastalıktır. Komorbidite, KOAH’la doğrudan ilişkili olsun veyaolmasın, birlikte bulunan bir veya daha fazla hastalığıtanımlar. Komorbid hastalıklar, KOAH’ın şiddetini ve prognozunuolumsuz yönde etkiler. Komorbiditelerin hastaneye yatışsıklığını, sağlık harcamalarını ve mortaliteyi artırdığıbilinmekte

KOMORBİD DURUMLAR İskelet kas güçsüzlüğü, Beslenme bozukluğu ve malnütrisyon, Kaşeksi, Kardiyovasküler sistem hastalıkları (ateroskleroz, iskemikkalp hastalığı, kalp yetersizliği, pulmoner arteriyelhipertansiyon) Endokrinolojik anormallikler (diabetesmellitus,osteoporoz) Normositik anemi, Depresyon ve Akciğer kanseri

RİSK FAKTÖRLERİ KOAH için bilinen en önemli risk faktörü tütün kullanımı Herediter alfa-1 antitripsin eksikliği bilinen en önemligenetik risk faktörü Ev içi hava kirliliği (özellikle biomass kaynaklı) az gelişmişve gelişmekte olan ülkelerde özellikle kadınlarda KOAHiçin önemli bir risk faktörü Çeşitli gaz ve tozlara çevresel veya mesleki maruziyet deKOAH gelişimi için önemli risk faktörlerinden

GENETİK FAKTÖRLER KOAH gelişimine yol açtığı en iyi bilinen genetik faktöralfa-1 antitripsin eksikliği Belirgin risk faktörü olmayan ve 40 yaş altında ortayaçıkan amfizem ağırlıklı KOAH’lılarda, mutlaka alfa-1antitiripsin eksikliği düşünülmeli

SİGARA Bilinen en önemli KOAH nedeni Sigara içenlerde KOAH gelişme riski %20 civarında, yaşlabirlikte bu oranda belirgin artış Sigara içen ve sigara dumanının zararlı etkilerine karşıduyarlı olan kişilerde FEV1 değerlerinde yıllık düşüş dahahızlı olacağından, ilerleyen yaşla birlikte klinik olarakbelirgin KOAH gelişmesi kaçınılmaz KOAH’lı olguların %70-80’inden ön planda sigaranınsorumlu olduğu düşünülmekte

SİGARAKOAH gelişiminde; Sigaraya başlama yaşı, Sigara içme süresi ve Günlük içilen sigara sayısı gibi faktörler önemli Değişik sigara çeşitleri (nikotini düşük olan sigaralar, incesigaralar vb.) ve tütün kullanma şeklinin (nargile, pipo vb.)hiçbirisinin KOAH gelişme riskini azaltmadığı bilinmekte Son yıllarda yapılan çalışmalarda kadın cinsiyetin sigaradumanına erkeklerden daha duyarlı olduğu bildirilmiş

SİGARA KOAH gelişiminin önlenmesindeki en önemli hedef,sigara içme oranlarının düşürülmesi Ülkemizde tütün kontrol yasasından sonra tütünkullanımında azalmanın görülmesi memnuniyet verici Pasif olarak sigara dumanına maruziyetin de KOAHgelişme riskini, hiç sigara dumanına maruz kalmamışkişilere oranla belirgin olarak arttırdığı

SİGARA Haftada 40 saatten fazla ve 5yıldan uzun süreli sigara dumanımaruziyetinin KOAH gelişmesi riskini %50 arttırdığı Ülkemizde Sağlık Bakanlığınca 2003 yılında 13-15 yaş grubundayapılan ‘Küresel Gençlik Tütün Araştırması’na göre bu yaşgrubunun %89’u evde, %90’ı halka açık alanlarda pasif sigaradumanına maruz kalmakta

ÇEVRESEL VE MESLEKİ MARUZİYET Her türlü iş ortamında akciğerlere zarar verebilecekçeşitli gaz ve tozlara inhalasyon yolu ile uzun süre maruzkalınması sonucu KOAH gelişebilir NHANES III’e göre ABD’deki KOAH vakalarının %19.2’si işortamı kaynaklı NHANES III ‘e göre mesleki maruziyet yaşam boyu hiçsigara içmemiş olanlarda görülen KOAH olgularının%31.1’inden sorumlu

İÇ VE DIŞ ORTAM HAVA KİRLİLİĞİ İç ortam havasının kirli olması diğer önemli bir KOAH nedeni İç ortam hava kirliliğinin en önemli nedeni biomassmaruziyeti Sigara içmeyen kadınlarda ortaya çıkan KOAH’dan büyükoranda sorumlu olduğu çalışmalarla gösterilmiş KOAH olgularının yaklaşık %20’sinden sorumlu Ülkemizin bazı kırsal kesimlerinde özellikle kadınlar arasındayoğun biomass maruziyetinin halen devam ettiğini gösterenyeni çalışmalar mevcut

İÇ VE DIŞ ORTAM HAVA KİRLİLİĞİ Dış ortam hava kirliliği potansiyel KOAH nedenlerinden birisiancak, tek başına KOAH’a neden olduğu yönünde yeterli veriyok Dış ortam hava kirliliğinin KOAH dahil solunum ve kalphastalıklarını alevlendirdiği ve kötü seyretmesine yol açtığıbilinmekte Yoğun hava kirliliği özellikle çocuklarda akciğer gelişiminiolumsuz yönde etkiler. Ayrıca solunum yolu enfeksiyonlarınıarttırarak ilerleyen yaşlarda KOAH gelişim riskini arttırır.

AKCİĞER GELİŞİMİNE ETKİLİ FAKTÖRLER Akciğerlerin gelişimi anne karnında başlar Sigara içen annelerde düşük doğum ağırlığı ve erken doğumdaha sık görülmekte Düşük doğum ağırlığı, akciğerlerin gelişimini olumsuz etkiler Bu çocuklar daha sık ve ağır bakteriyel ve viral solunum yoluenfeksiyonu geçireceklerinden, erişkin yaşlar için beklenenakciğer fonksiyonlarına ulaşmaları zorlaşacak

AKCİĞER GELİŞİMİNE ETKİLİ FAKTÖRLER Düşük solunum fonksiyonlarına sahip bireylerde KOAHgelişimi riskinin arttığı Çocukluk çağlarında ağır ve sık solunum yoluenfeksiyonu geçirilmesi de benzer mekanizmalarlaakciğer fonksiyonlarını etkileyerek KOAH gelişiminezemin hazırlamakta

AKCİĞER GELİŞİMİNE ETKİLİ FAKTÖRLER Geçmişinde akciğer tüberkülozu öyküsü olan bireylerdeKOAH’ın 2-4 kat daha sık Kötü beslenme ve düşük sosyoekonomik sınıftan gelmeile KOAH gelişimi arasında bir ilişki saptanmış

PATOGENEZ VE PATOLOJİ KOAH sigara dumanı, toksik gaz ve partiküllere maruziyetsonucu akciğerde enflamasyon, doku hasarı, tamir vesavunma mekanizmalarındaki hasarlanma ile oluşur. KOAH’daki enflamasyon normal sigara içicilerinde görülenenflamasyona benzer olup daha abartılı biçimde seyreder KOAH’daki patolojik değişiklikler büyük hava yolları, küçükhava yolları, akciğer parankimi ve pulmoner damarlarda Enflamasyondaki başlıca hücreler; makrofajlar, nötrofiller veCD8+ T lenfositlerdir

PATOGENEZ VE PATOLOJİ Akciğerdeki enflamasyon oksidan/antioksidan veproteaz/antiproteaz dengesindeki bozulma sonucu dahada artar. KOAH’daki bu patolojik değişiklikler sonucu mukushipersekresyonu, hava akımı kısıtlanması, hiperinflasyon,gaz değişim anormalikleri ve kor pulmonale gelişir. KOAH’da akciğerler ve hava yollarının yanı sıra sistemikbir enflamasyon gelişir.

PATOGENEZ VE PATOLOJİ Makrofajlar - TNF-α, IL-8 ve LTB4 gibi kemoatraktanlarnötrofilikenflamasyon artar Nötrofiller -nötrofil elastaz gibi serin proteazlar- mukushipersekresyonu ve alveol destrüksiyonu T lenfositler -perforin, granzim B ve TNF-α -sitoliz vealveoler epitelyal hücrelerin apoptozisi B lenfositlerin artışı( kronik enfeksiyonu ya daotoimmun mekanizmayı düşündürmekte) Eozinofiller alevlenmelerde artar Makrofaj, nötrofil ve T lenfosit sayısı ile hava akımıkısıtlanması ve hastalığın ağırlığı arasında doğrusal birilişki

MORTALİTE, PREVALANS VE MORBİDİTE KOAH hakkında yeterli epidemiyolojik veriler yok Hastalık yeterince bilinmemekte, yeterince tanıalmamakta ve yeterince tedavi edilmemekte Dünyada KOAH’lı hastaların ancak %25-40’ı, ülkemizde ise% 8.4’ü KOAH tanısı almakta KOAH en önemli ölüm nedenleri arasında, dünyada 4.sırada ve Türkiye’de 3. sırada Diğer önde gelen ölüm nedenlerinde ciddi bir düşüş varancak KOAH mortalitesinde %163’lük bir artış görülmekte

MORTALİTE, PREVALANS VE MORBİDİTE KOAH dünyada en sık sakat bırakan hastalıklar arasında11.sırada(2002),2030’da 5. sırada yer alacağı ön görülmekte TC Sağlık Bakanlığı ile Başkent Üniversitesi işbirliğindeyapılan 2004 Hastalık Yükü Çalışması sonuçlarına göre KOAH prevalansı binde 10.2 ölüm nedenleri sıralamasında KOAH 3. sırada,Hastalık yükü (DALY) sıralamasında 8. sıradaHastalık yükünü oluşturan sakatlık (YLD) yükünün önde gelennedenleri arasında ise erkelerde 6, kadınlarda 4. sırada BOLD çalışmasına göre dünyada 40 yaş üstüyetişkinlerde KOAH prevalansı %20, Türkiye BOLD Adanapilot çalışması sonucuna göre %19.1’dir.

MORTALİTE KOAH en önemli ölüm nedenleri arasında, dünyada 4. sıradave Türkiye’de 3. sırada. 1965-1998 yılları arasında ABD’de erkeklerde; Koroner arter hastalığından ölümler %59,İnmeden ölümler %64 veDiğer kardiyovasküler hastalıklardan ölümler %35 azalırkenAynı dönemde KOAH’dan ölümler %163 artmış KOAH’la ilişkili ölümlerdeki artışta, Sigara içme salgınlarındaki artış veGelişmekte olan ülkelerde toplumun yaş yapısındaki değişim 2002 yılında dünyada 60 yaş üstü nüfusun oranı %10 (629 milyon) iken, bu oranın2020 yılında %20’ye (2 milyar) ulaşacağı beklenmekte

MORTALİTE KOAH genellikle yaşlıların ve sigara içen erkeklerin hastalığıolarak algılanır. Oysa ABD’de 2000 yılında ilk kez KOAH’danölen kadın sayısı, erkeklerin sayısını geçmiştir. Bu durum, ABD’de kadınların sigara içme oranlarındakiartışa, daha uzun yaşamalarına ve sonuçta KOAH gelişmeriskine daha fazla sahip olmalarına bağlanmakta Gelişmekte olan ülkelerde ise, KOAH’dan ölümler erkeklerarasında halen yüksektir. Çünkü KOAH mortalite eğilimi,sigara içme epidemisini 20-30 yıl ara ile izlemekte

PREVALANS1990-2001 yılları arasında yayınlanan toplum tabanlı 32prevalans çalışmasının meta-analizinde, 40 yaş üstü yetişkinlerde KOAH prevalansının %9-10olduğu bildirilmiş

PREVALANS Son yıllarda yapılan iki uluslararası çalışma,Güney Amerika’nın beş kentinde yapılan PLATINO çalışmasıBOLD girişimi tarafından şimdiye kadar 18 ülkede yapılan çalışmalar Sabit oran ölçütü (FEV1/FVC < %70) kullanıldığında KOAHprevalansının %20’ler düzeyinde olduğu Hastalığın yaş ve sigara içme yoğunluğu ile ilişkili olarak arttığı Gelişmiş ülkelerde sigara içme yaygınlığı ile ilişkili olarak erkekve kadınlarda benzer prevalans değerlerinin elde edildiği Gelişmekte olan ülkelerde ise hastalığın erkeklerde daha yaygınolduğu gösterilmiş

MORBİDİTE Morbidite ile ilgili değerlendirmeler, mortalite verilerinden daha azgüvenilirdir. Son yıllarda DSÖ tarafından morbiditeyi veya hastalık yükünüdeğerlendirmede Sakatlık nedeniyle kaybedilen yıllar olarak tanımlanan YLD, Erken ölümler ve sakatlık nedeniyle kaybedilen yılların toplamıolarak tanımlanan DALY açısındanKOAH 2004’de dünyada 13.sırada yer alırken,2030’da 5.sıraya yükselmesi beklenmekte.

TÜRKİYEDE KOAH EPİDEMİYOLOJİSİTC: Sağlık Bakanlığı-Başkent Üniversitesi işbirliğindeyapılan 2004 Hastalık Yükü Çalışmasına göre KOAH insidansı yüzbinde 72,7 KOAH prevalansı ise binde 10,2 KOAH tüm ölüm nedenleri arasında 3. sırada, Hastalık yükü (DALY) sıralamasında 8. sırada Hastalık yükünü oluşturan sakatlık (YLD) yükünün öndegelen nedenleri arasında ise erkelerde 6., kadınlarda 4.sırada yer almaktadır.

TÜRKİYEDE KOAH EPİDEMİYOLOJİSİAdana ilinde yapılan BOLD-Türkiye çalışmasında 40 yaş üstü yetişkinlerin %19,6’sında(erkeklerde %28 ve kadınlarda %10,3) KOAH varlığı

Rutin kayıt sisteminde Aile Hekimliği Bilgi Sistemi (AHBS)içerisinde Birinci basamak tanıları; Hastane Bilgi Sistemi içerisinde de ikinci ve üçüncübasamak kayıt sistemindeki tanılar ICD 10 koduna görealınmaktadır ve KOAH kodları yer almaktadır.

TEŞEKKÜR EDERİZ