(1981-2002) Sorulan Coğrafya Sorularının Değerlendirilmesi

ÖSYM SINAVLARINDA (1981-2002) SORULANCOĞRAFYA SORULARININ DEĞERLENDİRİLMESİYrd.Doç.Dr. Alaattin KIZILÇAOĞLU*ÖZETBu çalışmanın amacı, öğrencilerin ortaöğretimde öğrenimlerisırasında kazandıkları coğrafi bilgi ve becerileri ölçen ÖSYM coğrafya sınavsorularının çeşitli yönlerden araştırılmasıdır. Bu çalışmada, 1981-2002 yıllarıarasında Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi sınavlarında (ÖSS-ÖYS)sorulan coğrafya soruları; yoruma veya temel coğrafi bilgiye dayalı olupolmadığı, konu alanlarına göre dağılımı ve hangi konu ile doğrudan yadadolaylı olarak ilişkili olduğu, Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve TerbiyeKurulu'nca onaylanan ders kitaplarına ve ortaöğretim ders programlarınauygunlukları açısından değerlendirilmiş, tek ve iki aşamalı sınav dönemindesorulan coğrafya soruları karşılaştırılmıştır. Coğrafya sorularının konularaçısından, ortaöğretim ders programları ve ders kitapları ile örtüştüğüsaptanmıştır. Ancak bazı konuların daha ağırlıklı olarak ele alındığı veözellikle 1.basamak sınavlarında yoruma dayalı sorulan coğrafya sorularının2.basamak sınavlarına oranla daha fazla olduğu tespit edilmiştir. ÖSS veÖYS'de sorulan soruların büyük çoğunluğunun konularla ilgili yorumsoruları içermesi (%70.2-93.7), ortaöğretim kurumlarında yürütülenöğretmen merkezli ve teorik ağırlıklı coğrafya eğitiminin tekrar gözdengeçirilmesini zorunlu kılmaktadır.Anahtar Kelimeler: Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi Sınavları (ÖSSve ÖYS), Coğrafya Eğitimi, ÖSYM Coğrafya Sınav Soruları.Balıkesir Üniversitesi, Necatibey Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sosyal BilgilerEğitimi Anabilim Dalı, BALIKESİR

Alaattin KIZILCAOGLU 78AN EVALUATION OF GEOGRAPHY QUESTIONS ASKED IN SSPCEXAMS, 1981-2002ABSTRACTThis paper aims at examining the OSYM (The Center For StudentSelection and Placement) geography questions from different perpectivies.All questions asked in both the SSE and the SPE exams between 1981 and2002 were examined. The questions evaluated according to certain criterion.These were if the questions required knowing facts or some interpretationneeded to get the answer right; distribution of questions in certain subjectsand categories; to what subjects the questions were related directly andindirectly, and if they suited textbooks approved by the Ministry ofEducation's Committee on Training and to the secondary schoolscurriculum. The questions asked during the two level examination periodwere compared to one level examination The results showed in terms ofsubject and secondary school curriculum and textbooks, the questions weappropriate. However, it was determined that some subjects were paidspecial attention and the questions required interpretation asked in the onelevel (OSS) exams than the two-level exams. The fact that most of thequestions required some kind of interpretation (70 to 94 %) requires thattheory oriented classes that are thought in the secondary schools bereevaluated.Key Words: Exams Of The Center For Student Selection and Placement(OSS and OYS), Geography Education, OSYM Geography Exam Questions.GİRİŞYükseköğretim kurumlarına öğrenci alımı 1974 yılından bu yanaÖSYM tarafından yapılan üniversiteye giriş sınavları ilegerçekleştirilmektedir. Genç bir nüfusa sahip ülkemizde yükseköğretimdekontenjanların sınırlı olması nedeniyle, ortaöğretimden yükseköğretimegeçişte sınav uygulaması bir zorunluluk hâlini almıştır. Türkiye'deyükseköğretim kurumlarında eğitim alabilmek için, orta öğretimini

Sosyal Bilimler Dergisi 79tamamlamış öğrenciler "Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi" tarafındanyapılan sınavda (1974-1980 yılları arasında tek sınav; 1981-1998 yıllarıarasında iki sınav) belirli bir puanı almak zorundadırlar (Morgil ve Atav,1999:24). 1999 yılından itibaren tek basamaklı Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS)ile yüksek öğretim kurumlarına yerleşmede öğrencinin "Orta Öğretim BaşarıPuanı" da tercihi ve başarıyı etkilemektedir.1999-2002 yılları arasında tek basamaklı sınav döneminde sorulansoruların derslere göre dağılımı Tablo 1 'de verilmiştir.Tablo 1: 1999-2002 Yılları Arasında ÖSS'de Sorulan Soruların DerslereGöre Sayısal Dağılımı ve Yüzde OranlarıSözelBölümSayısalBölümDersin AdıTürkçeTarihCoğrafyaFelsefeMatematikFizikKimyaBiyolojiTOPLAMSoru Sayısı4519161045191412180Oran (%)25,010,58,95,625,010,57,86,7100,0Tablo l'den anlaşılacağı üzere 1999-2002 yılları arasında ÖSS'desorulan toplam 180 soru içinde 16 soru ile coğrafya sorularının payı%8.9'dur. Sözel bölüme ilişkin toplam 90 adet soru içinde yaklaşık %18oranında coğrafya sorusu bulunmaktadır.1981-2002 yılları arasında ÖSS'de "Sözel Bölüm" içinde coğrafyasorularının payı %17 ile %19.5 arasında değişmiştir. Aynı dönemde tümÖSS soruları içinde coğrafya sorularının payı %8.5 ile %9.8 arasındaolmuştur. 1981-1998 yılları arasında ÖYS'de "Sosyal Bilimler Testi" içindecoğrafya sorularının payı %30.5 ile %35.2 arasında, aynı dönemde tüm ÖYS

Alaattin KIZILCAOGLU 80soruları ("Türkçe Testi", "Matematik Testi" ve "Sosyal Bilimler Testi")içinde coğrafya sorularının payı %11.5 ile %13.7 arasında değiştiğisaptanmıştır.Sınav uygulamalarının başladığı 1974 yılı ile 1980 yılları arasındakitek aşamalı sınava ilişkin dönem dışında, 1981 yılından 2002 yılı sonunakadar ÖSYM tarafından yapılmış olan sınavlarda sorulan coğrafyasorularının değerlendirilmesi, tek aşamalı yada tekrar iki aşamalı sınavageçilme olasılığında uygulanacak olan sınavlarda coğrafya sorularınınhazırlanmasına katkıda bulunabilecektir.MATERYAL VE METODÖSYM sınavlarında (ÖSS ve ÖYS) sorulan soruların genelözelliklerinin incelenmesi amacıyla 1981'den günümüze sorulan coğrafyasoruları toplanarak, soruların yıllara ve konu alanlarına göre dağılımı iletemel teorik coğrafya bilgisine veya yoruma dayanıp dayanmadığı analizedilerek, tablolar halinde verilmiştir.Bu çalışmada, değerlendirmeye alınan 1981-2002 yılları arasındaki,Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi sınavlarında (ÖSS-ÖYS) sorulancoğrafya sorularının konulara ayrımı ve çözümleri araştırıcı tarafındangerçekleştirilmiştir. Konulara göre dağılımın, mevcut coğrafya dersprogramlarına ve ortaöğretim coğrafya ders kitaplarına uygunluğunubelirlemek amacıyla MEB Talim Terbiye Kurulu'nun 1992 yılı "OrtaöğretimKurumları Coğrafya Programı " (MEB, 1992a) ile ortaöğretim ders kitapları(Atalay, 2000a; Atalay, 2000b; Atalay, 2001; Araş v.d., 2000; Araş veÇalışkan, 2001) karşılaştırılmıştır.

Sosyal Bilimler Dergisi 81BULGULARÜniversite sınavlarının iki basamaklı yapıldığı 1981-1998 yıllarıarası toplam 632 coğrafya sorusu, tek basamaklı sistemin uygulandığı 1999-2002 yılları arasında toplam 63 coğrafya sorusu sorulmuştur. Ek 1 'de (Tablo2) görüldüğü gibi ÖSYM sınavlarında 1981-2002 yılları arasında sorulancoğrafya sorularının toplamı ise 695'tir. 1981-1998 döneminde coğrafyasorularının yıllık ortalaması 35.1; 1999-2002 yılları arası sorulan coğrafyasorularının yıllık ortalaması ise 15.75'tir (Şekil 1).504037 17 374< 4ı37 37 73 . 37 37 3 7

Alaattin KIZILCAOGLU 82göre dağılımı Ek l'de (Tablo 2), 1981-2002 yılları arasında ÖSS'de sorulancoğrafya sorularının yıllara ve konu alanlarına göre dağılımı Ek 2'de (Tablo3), 1981-1998 yılları arasında ÖYS'de sorulan coğrafya sorularının yıllarave konu alanlarına göre dağılımı Ek 3'te (Tablo 4) verilmiştir. Ekte yer alantablolarda (Tablo 2,3,4) görüldüğü gibi konu alanları 39 grup altındatoplanmıştır. Sorulan soruların konu alanlarına dağılımı, MEB TalimTerbiye Kurulu'nun 1992 yılı "Ortaöğretim Kurumlan Coğrafya Programı"(1992a) ile ortaöğretim ders kitapları karşılaştırılarak düzenlenmiştir.Ek l'de (Tablo 2) ÖSYM sınavlarında 1981-2002 yılları arasındasorulan coğrafya sorularının konu alanlarına ve yıllara göre sayısal dağılımıverilmiştir. Konu alanlarına göre sayısal dağılımda ciddi bir farklılık olduğugörülmektedir. "Türkiye'de Tarım" konusu toplam 79 soru ile (%11.4) ençok sorunun hazırlandığı alanı oluşturmakta, bunu toplam 54 soru ile (%7.8)"Harita Bilgisi" konusu, 40 soru ile (%5.7) "Türkiye'nin Nüfusu" konusu, 37soru ile (%5.3) "Coğrafi Koordinatlar" ve "Genel İklim Özellikleri ve İklimTipleri" konuları ve 27 soru ile (%3.9) "Yerin Şekli ve Hareketleri" konusuizlemektedir. ÖSYM sınavlarında soruların konulara göre dağılımlarınınanalizi sonucu "Türkiye'de Tarım" konusu ile ilgili soruların 1999, "HaritaBilgisi" konusu ile ilgili sorularında 1996 ve 1999 yılları haricinde tümyıllarda sorulduğu gözlenmiştir.Ek 2'de (Tablo 3) ÖSS'de 1981-2002 yılları arasında sorulancoğrafya sorularının yıllara ve konu alanlarına göre sayısal dağılımlarıverilmiştir. "Türkiye'de Tarım" konusu toplam 40 soru ile (%12.1) en çoksorunun çıktığı alanı oluşturmakta, bunu toplam 29 soru ile (%8.7) "HaritaBilgisi" konusu, 21 soru ile (%6.3) "Türkiye'nin Nüfusu" ve "CoğrafiKoordinatlar" konuları, 18 soru ile (%5.4) "Genel İklim Özellikleri ve İklimTipleri" konusu izlemektedir. Konu alanlarına göre sayısal dağılımda ciddibir farklılık olduğu tespit edilmiştir. ÖSS'de soruların konulara göredağılımlarının analizi sonucu "Türkiye'de Tarım" konusu ile ilgili soruların1995, 1998 ve 1999 yılları haricinde tüm yıllarda sorulduğu gözlenmiştir.

Sosyal Bilimler Dergisi 83Ek 3'te (Tablo 4) ÖYS'de 1981-1998 yılları arasında sorulancoğrafya sorularının yıllara ve konu alanlarına göre sayısal dağılımlarıverilmiştir. Konu alanlarına göre sayısal dağılımda önemli bir farklılıkolduğu görülmektedir. "Türkiye'de Tarım" konusu toplam 39 soru ile(%10.8) en çok sorunun hazırlandığı alanı oluşturmakta, bunu toplam 25soru ile (%6.9) "Harita Bilgisi" konusu, 19 soru ile (%5.2) "Türkiye'ninNüfusu" ve "Genel İklim Özellikleri ve İklim Tipleri" konuları izlemektedir.ÖYS'de soruların konulara göre dağılımlarının analizi sonucu "Türkiye'deTarım" konusu ile ilgili soruların tüm yıllarda sorulduğu gözlenmiştir.Sorular incelendiğinde bilhassa "Harita Bilgisi", "CoğrafiKoordinatlar", "Yerin Şekli ve Hareketleri" konularında farklı yıllardasorulan bazı soruların birbirine çok benzer olduğu tespit edilmiştir. ÖSYMsınavlarındaki coğrafya sorulan ezbere dayalı bilgiden çok, konuları iyikavramış olmayı, iyi mantık yürütebilmeyi gerektiren yani üst düzey zihinselbecerileri gerektiren sorulardır. Ağırlıklı olarak ezbere dayalı bilgi içerenprogramlar bu durumlarıyla coğrafya sınav soruları ile ters düşmektedir.ÖSYM sınavlarında en az sınav sorusunun sorulduğu konu alanlarıve bu konulara ilişkin soru sayıları şöyledir: "Yeraltı Suları ve Kaynaklar","Hava Kütleleri", "Ticaret Coğrafyası", "Turizm Coğrafyası", "Türkiye'deSu Ürünleri", "Türkiye'de Ticaret", "İç Kuvvetler" konularına ilişkin 3'ersoru; "Toprak Erozyonu ve Korunma", "Göller ve Barajlar", "CoğrafiKonum ve Etkileri", "Karstik Şekiller", "Ulaşım Coğrafyası", "Türkiye'ninStratejik Durumu", "Türkiye Toprakları", "Türkiye'nin Yeraltı Suları veKaynaklar", "Karalar ve Denizler" konularına ilişkin 2'şer soru;"Jeopolitik", "Evren, Güneş Sistemi, Ay", "Rüzgarlar ve ŞekillendiriciEtkisi", "Toprak Tipleri", "Çevre Sorunları ve Çözümü" konularına ilişkin1 'er soru sorulmuştur.Ortaöğretim coğrafya müfredat programında ve dolayısıyla coğrafyaders kitaplarında yer alan ancak 1981 den günümüze ÖSS ve ÖYS'de sorusorulmayan konu alanları; "Coğrafya'nın Tanımı ve Bölümleri",

Alaattin KIZILCAOGLU 84"Coğrafya'nın Konusu ve Gelişimi" ile "Milletlerarası Kuruluşlar veTürkiye" dir.Tablo 5'te görüldüğü üzere ÖSYM sınavlarında sorulan toplam 695coğrafya sorusunun 375'ini (%54) Genel Coğrafya, 320'sini (%46) ise YerelCoğrafya konuları oluşturmaktadır.Tablo 5: Coğrafya'nın Ortaöğretim Programlarında Sınıflandırılması EsasınaGöre ÖSYM Sınav Sorularının Sayısı ve Yüzde OranlarıAlanlarGenel CoğrafyaYerel CoğrafyaTOPLAMSoru Sayısı375320695Oran (%)54461001.Basamak sınavlarında sorulan soruların %45.3'ü Lise 1, %16.4'üLise 2, %38.3'ü Lise 3 konularından, 2.basamak sınavlarında sorulansoruların %44.2'si Lise 1, %18.5'i Lise 2, %37.3'ü ise Lise 3 konularındansorulmuştur. Sonuç olarak 1. ve 2. basamak sınavlarında sorulan sorularınliselerdeki sınıflara göre dağılımında yüzde paylarının birbirine çok yakınolduğu söylenebilir.

Sosyal Bilimler Dergisi 85Tablo 6: ÖSYM Sınavlarında (1981-2002) Yıllara Göre CoğrafyaSorularının Genel ÖzellikleriYıllar19811982198319841985198619871988198919901991YorumSorularıSoruSayısı2626232321223231323432Oran(%)83,881,271,876,672,473,386,483,786,485,080,0TOPTemel BilgiSorularıSoruSayısı56978856568Oran(%)16,218,828,223,427,626,713,616,313,615,020,0Yıllar19921993199419951996199719981999200020012002LAMORTALAMAYorumSorularıSoruSayısı2729292529262814141515553-Oran(%)73,078,378,371,478,370,275,793,387,493,793,7-79,6Temel BilgiSorularıSoruSayısı10881081191211142-Oran(%)27,021,721,728,621,729,824,36,712,66,36,3-20,4

Alaattin KIZILCAOGLU 86Tablo 7: ÖSS'de (1981-2002) Yıllara Göre Coğrafya Sorularının GenelÖzellikleriYıllarYorumSorularıTemel BilgiSorularıYıllarYorumSorularıTemel BilgiSorularıSoruSayısıOran(%)SoruSayısıOran(%)SoruSayısıOran(%)SoruSayısıOran(%)19811280,0320,019921493,316,719821275,0425,019931280,0320,019831381,2318,819941386,7213,319841285,7214,319951386,7213,319851071,4428,6199615100,0--19861280,0320,019971386,7213,319871386,7213,319981493,316,719881386,7213,319991493,316,719891493,316,720001487,5212,519901493,316,720011593,716,319911493,316,720021593,716,3TOPLAM291-42-ORTALAMA-87,4-12,6ÖSYM sınavlarında sorulan coğrafya sorularının %20.4'ü temelcoğrafi bilgiye, %79.6'sı ise yoruma dayalı olduğu tespit edilmiştir (Tablo6). ÖSS'de coğrafya ile ilgili toplam 14-16 arasında soru sorulduğunu;yıllara göre toplam soruların %71.4-%100'lük bir oranının yoruma dayalısorular içerdiği, temel coğrafi bilgilere dayalı soruların ise toplam sorulariçerisinde yüzde oranının en yüksek olduğu 1985 yılında %28.6'lık değereulaştığı saptanmıştır (Tablo 7).

Alaattin KIZILCAOĞLU 88ÖYS'de coğrafya ile ilgili 15-25 arasında soru sorulduğu, toplamsoruların %60 ile %87.5'luk bir oranının yoruma dayalı sorular içerdiği,temel coğrafi bilgilere dayalı soruların ise toplam sorular içerisinde %12.5ile %40 arasında değişim gösterdiği belirlenmiştir (Tablo 8).SONUÇ VE ÖNERİLERÜniversiteye giriş sınavlarında coğrafya sorularının temelini,çevrenin doğal ve beşeri olayları arasında neden-sonuç ilgisini kurduran vebu olayların yeryüzündeki coğrafi dağılışlarını bulduran sorularoluşturmaktadır.ÖSYM coğrafya sınav sorularının büyük çoğunluğunun coğrafyanıntemel prensipleri (nedensellik, dağılış, ilgi-bağlılık) ışığında ve yorumadayalı olarak düzenlendiği tespit edilmiştir.ÖSYM sınavlarında sorulan coğrafya sorularının ders programlan ileuygunluk göstermesi büyük önem taşımaktadır. ÖSYM sınavlarındakisorular ezbere dayalı bilgiden çok konuları iyi kavramış olmayı, iyi mantıkyürütebilmeyi gerektiren yani üst düzey zihinsel becerileri gerektirensorulardır. Ancak sorulan soruların niteliği ile verilen eğitimin niteliği en azkonu uygunluğu kadar önemlidir. (Morgil ve Atav, 1999). Ülkemizdekieğitimin niteliği dikkate alınırsa; coğrafya sorularının ezbere dayalı bilgidençok, konuları kavramış olmayı ve mantık yürütmeyi gerektiren sorulardanoluşması, ağırlıklı olarak ezbere dayalı bilgi içeren müfredat programlar budurumlarıyla coğrafya sınav soruları ile ters düşmektedir.Ülkemizde coğrafya derslerinin okutulmasında öğretmen merkezlibir eğitim sisteminin benimsenmesi, öğrencilerin teorik boyutta konuları çokiyi bilmelerine rağmen sebeb-sonuç ilişkisi içerisinde verilen coğrafi olaylarıyorumlamakta zorlandıkları açıktır. Tablo 6, 7, 8'de görüldüğü gibi sınavsorularının büyük çoğunluğunun yoruma dayalı olarak sorulmasıöğrencilerin bu tarz coğrafya sorularını cevaplama şansını azaltmaktadır.

Sosyal Bilimler Dergisi 89Şahin'e göre coğrafya, bazılarının anladığı ve anlattığı gibi, istatistikbilgiler ve kuru bilgiler yığını değildir. Coğrafya araştırma sonuçlarının;harita, kesit, grafik ve fotoğraf gibi araç gereçlerle akılda sürekli kalacakşekilde öğrenilmesi ve öğretilmesi gereken bir bilimdir. Bu yollara yeterikadar başvurulmadığı için, coğrafya öğretiminde genellikle ezbercilik vekuru bilgi yığını sunma yolları ön plana çıkmakta ve coğrafya olduğundanbaşka bir görünüm kazanmaktadır (Şahin, 2001:17). Öğrencilere atlas veistatistiksel bilgilerin, kalıp şeklindeki tanımların verilmesi ve bunlarınortaöğretim coğrafya sınavlarında sorulması, öğrencileri doğal olarakezberciliğe yöneltmektedir (Şahin, 2001). Müfredat programın ezbercieğitim sistemi ile yürütülmesi genellikle yoruma dayalı coğrafya sınavsorularının çözümünü güçleştirmektedir.Orta öğretimde coğrafya derslerinin hedefleri arasında yer alanharita, resim, grafik, kesit, profil, veri tablosu ve şema gibi görsel malzemeyiyorumlama becerisini kazandırma konusundaki eksiklikler, bunlara ilişkinsınav sorularının çözümünde öğrencileri güç duruma düşürmektedir.Daha önceden uygulanan iki aşamalı sınav ile günümüzdeuygulanmakta olan tek aşamalı sınavın ortaya koyduğu sonuçlarınkarşılaştırılması neticesinde her iki sınavında aynı sonucu verdiği yani aynıyüzdelik dilime aynı öğrenci grubunun girdiği dolayısıyla aralarında birfarkın olmadığı bilimsel olarak ortaya konmuştur. Tek aşamalı sınavınuygulanması ile iki aşamalı sınavın uygulanması arasında elde edilensonuçlar açısından herhangi bir fark yoktur (Erol v.d., 2000) ÖSYMsınavlarında coğrafya sorularının analizi neticesinde yoruma dayalı sorularınÖSS'de ÖYS'ye oranla yüzde payının yüksek olması da tek aşamalı sınavageçişin coğrafya açısından yararlı olduğunun göstergesidir.1981-2002 yılları arasındaki üniversiteye giriş sınavlarında sorulancoğrafya soruları, mevcut orta öğretim ders programlarıylakarşılaştırıldığında, ders programlarında yer alan tüm konularla uygunlukiçinde olduğu, buna karşın bazı konularla ilgili daha fazla sorunun sınavlarda

Alaattin KIZILCAOGLU 90yer aldığı görülmüştür. Sınavlarda sorulan coğrafya soruları incelendiğinde,soruların çözümünün iyi mantık yürütmeyi gerektirdiği ve genellikle yorumadayalı sorulardan oluştuğu belirlenmiştir.Bu araştırmanın sonucunda elde edilen bulgulara dayalı olarakgeliştirilen öneriler şunlardır:Bu çalışma ile ÖSS ve ÖYS'de sorulan coğrafya sorularında hangikonularda yoğunlaşma olduğu, aynı bilgiyi her yıl ufak değişikliklerleyeniden sorma mantığının varlığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Coğrafyasınav sorularının incelenmesi neticesinde, bir kısım sorular yıllar içindetekrar etmiş ya da birbirine çok benzeyen sorular şeklinde sorulmuştur.Özellikle çağımızda büyük önem taşıyan pek çok konudan sınavlarda hiçsoru çıkmaması, buna karşın aynı konudan hemen hemen her yıl birden çoksorunun çıkması düşündürücüdür. Örneğin: ortaöğretimde günümüz dünyasorunları ve bunların çözümü konusunda temel görev coğrafya biliminedüşmektedir. Bu sorunların ve çözüm yollarının daha geniş ölçüde müfredatprograma dahil edilip, üniversiteye giriş coğrafya sınav sorularında da bukonulara yoğunlaşmanın yararlı olacağı düşünülmektedir.ÖSS'de soruların % 45.3'ü, ÖYS'de soruların % 44.2'si Lise 1coğrafya konularına ilişkin olduğu göz önüne alındığında, bu sınıfta haftada2 kredi ile müfredat programdaki konular öğretmenlerce yüzeyselişlenmesine rağmen güçlükle yetiştirilmektedir. Lise l'deki dersin kredisininen azından 1 saat artırılması gerekmektedir. Coğrafyanın temelini oluşturanve sınavlardaki soruların neredeyse yarısını kapsayan Lise 1 coğrafyakonularında detaya girme hususunda öğretmenlerin yaşadığı zaman darlığısınavlarda öğrenci başarısını olumsuz yönde etkilemektedir."Harita Bilgisi" konusuna ilişkin bazı sınav sorularında öğrencilerinsoruyu çözebilmek için günlük hayatta hiçbir fayda sağlamayacak formülleriezbere bilmesinin mantığı anlaşılamamaktadır. Bu tarz sorular coğrafyabilimine vizyon kaybettirmektedir.

Sosyal Bilimler Dergisi 91Harita, tablo, grafik, diyagram, profil ve kesitler gibi görselmateryale ilişkin sınav sorularında salt veri okumadan ziyade, bu verilerinışığında yorum yapacak tarzda soruların hazırlanması daha doğru olacaktır.ÖSS ve ÖYS'de sorulan coğrafya sorularının büyük çoğunluğununkonularla ilgili yorum soruları içermesi (%70.2-93.7), ortaöğretimkurumlarında yürütülen öğretmen merkezli ve teorik ağırlıklı coğrafyaeğitiminin tekrar gözden geçirilmesini zorunlu kılmaktadır. Ortaöğretimmüfredat programlarında öğrencilere öğretilmesi amaçlanan coğrafyakonularının çağın gereklerine uygun şekilde düzenlenmesi, etkili öğretimyöntemlerinin uygulanması ve öğrenci merkezli bir eğitim sisteminin esasalınması öğrencilerin yorum kabiliyetlerinin gelişimine yardımcı olacaktır.KAYNAKLARAraş Seval, Ali Duru, İlhan Benligirayoğlu, Semra Durak ve Sunay Kılıçarslan.(2000), Lise Coğrafya. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.ISBN 975-11-1720-8Araş Seval, Vedat Çalışkan. (2001), Liseler İçin Türkiye'nin Beşeri ve EkonomikCoğrafyası. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. ISBN 975-11-2170-1.Atalay, İbrahim. (2000a), Türkiye Coğrafyası-1 (Fiziki). İstanbul: İnkılâpYayınevi. ISBN 975-10-1580-4.Atalay, İbrahim. (2000b), Ülkeler Coğrafyası. İstanbul: İnkılâp Yayınevi. ISBN975-10-1601-0.Atalay, İbrahim. (2001), Türkiye'nin Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası. İstanbul:İnkılâp Yayınevi. ISBN 975-10-1727-0.Erol Mustafa, Halil Çallıca, Rabia Kalem, Tolga Gök, Nevzat Kavcar. (2000),"Yükseköğretime Geçiş Sınav Sisteminin Fizik Açısından İrdelenmesi veYeni Öneriler", IV. Fen Bilimleri Eğitimi Kongresi: Bildiriler, s.301,Ankara.MEB (Millî Eğitim Bakanlığı). (1992a), "Ortaöğretim Kurumlan CoğrafyaProgramı", Tebliğler Dergisi. Sayı:2357, s. 254-264, Ankara.MEB (Millî Eğitim Bakanlığı). (1992b), "Ortaöğretim Kurumları Coğrafya 1, 2Programı", Tebliğler Dergisi. Sayı:2369, s. 787-792, Ankara.

Alaattin KIZILCAOGLU 92Morgil İnci, Esin Atav. (1999), "1974-1997 Yıllarında ÖSYM Sınavlarında SorulanBiyoloji Sorularının Değerlendirilmesi", Hacettepe Üniversitesi EğitimFakültesi Dergisi. Sayı: 15, s.24-29, Ankara.Öztaş Haydar, Ayşe Karabulut, Ali Bal, Ali Sülün, Emek Turan, Fulya Öztaş,Çiğdem Efe. (1999), "1994-98 Yılları Arasında ÖSS Sınavında SorulanBiyoloji Sorularının Kantitatif ve Kalitatif Analizi Üzerine Bir Araştırma",Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi. Sayı:2, s. 172-176, Erzincan.Şahin, Cemalettin. (2001), Türkiye'de Coğrafya Öğretimi. Ankara: GündüzEğitim ve Yayıncılık, ISBN 975-6859-17-2.

EK 1: Tablo 2. ÖSYM Sınavlarında (1981-2002) Sorulan Coğrafya Sorularının Yulara ve Konu Alanlarına Göre DağılımıKONULARY I L L A RToplam81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 0233-Türkiye'de TarımHarita BilgisiTürkiye'nin NüfusuCoğrafi KoordinatlarGene! iklim Özellikleri ve İklim TipleriYerin Şekli ve HareketleriAkarsular ve Şekillendirici EtkileriSıcaklıkBasınç ve RüzgarlarTürkiye'de HayvancılıkTürkiye'nin Genel İklim Özellikleri ve TipleriÜlkeler CoğrafyasıTürkiye'de Madenler ve Enerji KaynaklarıNemlilik ve YağışTürkiye'de SıcaklıkTürkiye'nin Deniz, Akarsu ve GölleriYerleşme CoğrafyasıNüfus CoğrafyasıTarım ve HayvancılıkTürkiye'de S*anayiDoğal Bitki ÖrtüsüTürkiye'nin Yer şekilleriÇözülme ve Toprak OluşumuTürkiye'de Nemlilik ve YağışSunayı CoğrafyasıAtmosfer ve ÖzellikleriTürkiye'de TurizmTürkiye'de Doğal Afetler ve Koruruna YollanTürkiye'de UlaşımTürkiye'de YerleşmeTürkiye'de Doğal Bİtki ÖrtüsüYeryuvarlağının YapısıTürkiye'de Toprak Erozyonu ve KorunmasıTürkiye'de Ormanlar ve İşletmeciliğiOkyanus ve Denizlerde HareketKıyı TopografyasıMadenler ve Enerji KaynaklarıTürkiye'de Basınç ve RüzgarlarDiğer KonularToplam Soru Sayısı46-4ı2ı3ıı212- 1-ī1-315422211211]11211!1-232534121312211-1-11111326412- 1]3211111130432211112-3 12• -2112i-1-32964122--1I13025121112112141112111113374>3223221ıı!1ı1111-ı11--.-2376225-213ı131ı22ıı-.--ī11373514632- 11-240424111121113-221-I21-1111144053221122i11ī11- 12- 1-11537233312ıı412-22-11---ı-ı3372.i212-33123-22111111-12- 1137212144122311112- 11-5358-3-221ı12131-3-211- 1-1---123722322ı111ı-2ıı12.1ı1-ī11ı3372ı3222ı12-21ıı2ı2ı- 1ī1ı2-ı337I11- 1- 11- 1- 1111-1!-2152111111-1]-]- - - 1-1--1216iı21-21-ı1- 11--ı1-ı.-ī-162ı12-1ı111ı11---- -21679544037372723222220201819İ816151515141313131098866666655544447695Oran(%)11.47,85,75,35,33,93,33,23,22,92,92,62,72,62.32,22,22,22,01,91,91,91,41.31,21.20,80,80,80,80,80,80,70,70,70.60,60,66,8100,0

Türkiye'de TarımHarita BilgisiTürkiye'nin NüfûsuCoğrafi KoordinatlarEK 2: Tablo 3. OSS'de ( 1981-2002) Sorulan Coğrafya Sorularının Yıllara ve Konu Alanlarına Göre DağKONULARY I L L A RGenel İklim Özelliklen ve İklim TipleriYerin Şekli ve HareketleriAkarsular ve Şekillendirici EtkileriSıcaklıkBasınç ve RüzgarlarTürkiye'de HayvancılıkTürkiye'nin Genel İklim Özellikleri ve TipleriÜlkeler CoğrafyasıTürkiye'de Madenler ve Enerji KaynaklanNemlilik ve YağışTürkiye'de SıcaklıkTürkiye'nin Deniz, Akarsu ve GölleriYerleşmeCoğrafyasıNüfus CoğrafyasıTarım ve HayvancılıkTürkiye'de SanayiDoğal Bitki ÖrtüsüTürkiye'nin Yer şekilleriÇözülme ve Toprak OluşumuTürkiye'de Nemlilik ve YağışSanayi CoğrafyasıAtmosfer ve ÖzellikleriTürkiye'de TurizmTürkiye'de Doğal Afetler ve Korunma YollarıTürkiye'de UlaşımTürkiye'de YerleşmeTürkiye'de Doğal Bitki örtüsüYeryuvarlağının YapısıTürkiye'de Toprak Erozyonu ve KorunmasıTürkiye'de Ormanlar ve işletmeciliğiOkyanus ve Denizlerde HareketKıyı TopografyasıMadenler ve Enerji KaynaklarıTürkiye'de Basınç ve RüzgarlarDiğer KonularToplara Soru Sayısı8124--3---1-11.11--1-15823311-2--1-1---1121683222--2-2--2111.--1-168411121311-1111485321-111-1---11-2148633121-1---1-111158713-111--1-111-11215883--3-11111--1111158941-12---1-1-11--111159022123---1-1--1-11159121211.-111--111111592 , 9321112211---112151111221-1111-111594111-1-211HJ ---21111595-221--1-1--2111315963-1-111-1-21--2I1-159721112----1-1111121598211-11-11111599-111111-1111111215002I111iI---11.1---11121601112121-1111--11111602211211111-111--.216ılımıToplam4029212118139101011117610106610568355632313312211124333Oran(%)12,18,76,36,35,43,92,73,03,03,33,32,11,83,03,01.81,83,01,51,82,40,91,51,51,80,90,60,90,30,90,90,30,60,60,30,30,37,2100,0S33NrO>Oo4-

EK2:Tablo3.0SS'de( 1981-2002) Sorulan Coğrafya Sorularının Yıllara ve Konu Alanlarına Göre DağılımıKONULARY I L L A RToplam81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 0221 - 2 -I1 -22Türkiye'de TarımHarita BilgisiTürkiye'nin NüfûsuCoğrafi KoordinatlarGenel İklim Özellikleri ve İklim TipleriYerin Şekli ve HareketleriAkarsular ve Şekillendirici EtkileriSıcaklıkBasınç ve RüzgarlarTürkiye'de HayvancılıkTürkiye'nin Genel İklim Özellikleri ve TipleriÜlkeler CoğrafyasıTürkiye'de Madenler ve Enerji KaynaklarıNemlilik ve YağışTürkiye'de SıcaklıkTürkiye'nin Deniz, Akarsu ve GölleriYerleşme CoğrafyasıNüfus CoğrafyasıTarım ve HayvancılıkTürkiye'de SanayiDoğal Bitki ÖrtüsüTürkiye'nin Yer şekilleriÇözülme ve Toprak OluşumuTürkiye'de Nemlilik ve YağışSanayi CoğrafyasıAtmosfer ve ÖzellikleriTürkiye'de TurizmTürkiye'de Doğal Afetler ve Korunma YollarıTürkiye'de UlaşımTürkiye'de YerleşmeTürkiye'de Doğal Bitki ÖrtüsüYeryuvarlağının YapısıTürkiye'de Toprak Erozyonu ve KorunmasıTürkiye'de Ormanlar ve işletmeciliğiOkyanus ve Denizlerde HareketKıyı TopografyasıMadenler ve Enerji KaynaklanTürkiye'de Basınç ve RüzgarlarDiğer KonularToplam Soru Sayısı24--3---1-11.11--1-1533112-11--11216222--2-2--2111---1-161112131111114321-111-1---11-21433121-1---1-1111513-111---1-111112153--3-111-11-11111541-12--1-1-11--1111522I23--1-1--1-111511.-111-111I1-1521112211--.112151111221-1111-11151-1-2112--2i111521--1-1--21113153-1-111-1-21--2I1-151112--.-1-11111215-211-11-111I15111111-1111111215211111I--I1.1--111216112121-1111--111I162ıı2ı11ı-1ı-1----.-2164029212118139101011117610106610568355632313312211124333Oran(%)12,18,76,36,35,43,92,73,03,03,33,32,11,83,03,01.81,83,01,51,82,40,91,51,51,80,90,6().')0,30,90,90,30,60,60,30,30,37,2100,03NrO>o4-

• • -• -Sosyal Bilimler Dergisi 95Okyanus ve Denizlerde HareketKıyı TopografyasıMadenler ve Enerji KaynaklarıTürkiye'de Basınç ve RüzgarlarDiğer KonularToplam Soru SayısıI.t5.oc00oo-~ı00»o•O•coo•cs•oToplamY I L L A Ro»CSo'ooı0,81,40,80,81,40,80,80,86,4_o1,4- ı,ı0,81,4p1,42,81,41,1'•o3,9- 3,3-3,3"2,52,53,03,62,21,62,52,51,42,55,24,6-5,2-10,8Oran(%)