Demanslar ve Kognitif Bozukluklarda Ölçekler - Nöropsikiyatri Arşivi ...

Nöropsikiyatri Arflivi 2007; 44: 58-65Archives of Neuropsychiatry 2007; 44: 58-65Gürvit ve ark.Demanslar ve Kognitif Bozukluklarda Ölçekler 59Söz konusu ölçekler, genel demans de¤erlendirme ölçekleri,kognitif tarama ölçekleri, genel ve özgül davran›flsal ölçekler,günlük yaflam aktivitelerini (GYA’lar) de¤erlendirme amaçl› ifllevselölçekler, demans evrelendirme ölçekleri olarak s›n›fland›r›labilir.Bunlara hareket bozukluklar›n›n efllik etti¤i demanslardamotor bozuklu¤un fliddetini nicellefltirmeye yarayan motorölçekler de eklenebilir.Bu yaz›da özellikle Türkçe uyarlamas› yap›lan, bir k›sm›n›nnormatif çal›flmalar›, geçerlilik ve güvenilirlik çal›flmalar› tamamlananölçekler üzerinde durulacak. Henüz Türkçe’yeuyarlanmam›fl ancak önemli oldu¤u düflünülen bir k›s›m ölçektende söz edilecektir. Sonunda kognitif bozukluklar ve demansde¤erlendirmesinde kullan›labilecek bir muayene flemas›önerilecektir.I. Kognitif Tarama TestleriTarama testleri, özellikle Alzheimer hastal›¤›nda (AH) kognitify›k›m›n a¤›rl›¤›n› saptamak, y›k›m›n zaman içindeki ilerlemeh›z›n› ve ilaca cevab› izlemekte kullan›lan k›sa global kognitifmuayene araçlar›d›r. Epidemiyolojik çal›flmalar gibi genifl sahaçal›flmalar›nda duyarl›l›k ve özgüllük oranlar› uyar›nca normalleridemansl›lardan ay›rmak için kullan›lsalar da, ofiste tek birhastan›n muayenesinde, hiç bir zaman, kognitif alanlar›n nitelde¤erlendirmesiyle bir kognitif profil belirleme amaçl› mentaldurum muayenesi yerine tan› amaçl› kullan›lmamal›d›rlar.Bu tür bir çok test gelifltirilmiflse de, uluslararas› literatürdeen fazla ad› geçen ve yurdumuzda da yayg›n olarak kullan›lanlar›nbafl›nda Mini Mental Durum Muayenesi (MMSE), BlessedOryantasyon Bellek Konsantrasyon Testi (BOMC), K›sa MentalDurum Testi (STMS) say›labilir.1. Mini-Mental Durum Muayenesi - MMSEMuhtemelen en yayg›n kullan›lan kognitif tarama arac›d›r.Orijinal olarak depresyonu demanstan ay›rmak için gelifltirilmifl(4), kognitif bozuklu¤un a¤›rl›¤›n›n ve zaman içinde de¤iflikli¤innicel bir ölçütü olarak kullan›labilece¤i ileri sürülmüfltür. Günümüzekadar duyarl›l›k ve güvenilirli¤ini artt›rmak amaçl› çok say›-da de¤ifliklik önerisi gelifltirilmifltir (örn., standardize MMSE (5)[SMMSE], modifiye MMSE (6) [MMMSE veya 3MSE]. SMMSE,isminden de anlafl›laca¤› gibi yönergenin ifade edilmesi ve puanlamaiçin standart kurallar koyar. Cerrahpafla Geriyatrik Psikiyatriekibi (Güngen ve arkadafllar›) taraf›ndan Türkçe standizasyonuTablo 1. Demansta 3 kardinal alan ve di¤er muhtemel efllikçi alanlar›n sorgulanma ve muayenesiKognitifBellekEpisodik yak›nEpisodik uzakSemantikDikkatDilGörsel-Mekansal ifllevlerYürütücü ifllevlerPraksisGnosisYak›n geçmifle ait kiflisel ve aktüel olaylar, tekrarlanan soru ve mevzular‹lkokul ö¤retmeni, okudu¤u okullar, evlilik, emeklilik tarihleri, vb.‹lk 2 cumhurbaflkan›n›n ad›, “1 y›lda kaç hafta vard›r?”, vb.Dalgalanma, konsantrasyon, çelinebilirlikKelime bulma, anlama, okuma, yazma güçlükleriYabanc›/tan›d›k mekanlarda dolaflabilme, yaz› karakterinde (ortografik) de¤ifliklikProblem çözme, yarg›lama, soyutlama bozukluklar›Alet kullanma, giyinme, oturma-yürüme güçlükleriNesneleri tan›ma, mekanda birbirinden ay›rmaDavran›flsal Kiflilik de¤ifliklikleri Apati, disinhibisyon, sosyal uygunsuzlukDuygudurum bozukluklar›Alg› bozukluklar›Düflünce bozukluklar›Davran›fl bozukluklar›Keder, isteksizlik, huzursuzluk, yerinde duramama, sinirlilik, uygunsuz nefle,eflin peflinden ayr›lmamaGörsel ve di¤er halusinasyonlarH›rs›zl›k, sadakatsizlik ve di¤er türden hezeyanlarAmaçs›z tekrarlay›c› hareketler, dolaflma-ad›mlama, ajitasyon-sald›rganl›k‹fllevsel Sokakta GYA’lar ‹fl yaflam›, yolculuk, mali ifller, al›flverifl, sosyal iliflkilerEvde GYA’larKendine bak›mHobiler, ev ayg›tlar›n› kullanma, yemek piflirme, di¤er ev iflleri, küçük tamirat, gazete-TV ilgisiYemek yeme, y›kanma, giyinme, makyaj, trafl olma, tuvalet mekani¤i, sfinkter kontrolüMotor Göz hareketleri Özellikle vertikal bak›fl paralizisi, yumuflak izleme ve sakkadlarda bozulmaOtonomKonuflmaEkstrapiramidalPiramidalYürüyüflEktrapiramidal, serebellar veya psödobulber dizartriEkstremite tonus ve kinezisi, Myerson bulgusuFokal bulgularParkinsonyen, serebellar, piramidal yürüyüfl; postüral denge, aksiyel tonus‹nkontinans, empotans, ortostatik hipotansiyon, kab›zl›k, vb.Uyku Parasomni REM uykusu davran›fl bozuklu¤u, uyku apne‹nsomniGYA- günlük yaflam aktiviteleriUykuya geç dalma, kesintili uyku, çok erken uyanma, afl›r› gündüz uykusu

60Gürvit ve ark.Demanslar ve Kognitif Bozukluklarda ÖlçeklerNöropsikiyatri Arflivi 2007; 44: 58-65Archives of Neuropsychiatry 2007; 44: 58-65da yap›lm›fl (7), ayn› ekip taraf›ndan önerilen okur-yazar olmayanlariçin de bir modifikasyon mevcuttur. Bu çal›flmadaSMMSE’nin duyarl›l›¤› 0,91, özgüllü¤ü 0,95 gibi çok yüksek bulunmuflsada, bu yüksek rakamlar çal›flmada normal ve demans›ntan›mlanmas›ndaki metot ile ilintili olabilir. Klini¤imizde uzun y›llard›rkullan›lan yar› standardize bir flekli de ekibimiz taraf›ndanKad›köy, ‹stanbul’da, 1019 yetmifl yafl üzeri yafll›n›n taranmas› ilegerçeklefltirilen Türkiye Alzheimer hastal›¤› Prevalans çal›flmas›nda(Turkish Alzheimer’s Prevalence Study - TAPS) (8) kullan›lm›flve bu verilere dayan›larak yap›lan, henüz yay›nlanmayan birtez çal›flmas›nda (9) 24 puanl›k s›n›r›n demans› belirlemedeki duyarl›l›kve özgüllü¤ü %75 olarak belirlenmifltir.En yüksek puan›n 30 oldu¤u MMSE, 10 puanl›k zaman ve mekanoryantasyonu, 3 kay›t ve 3 hat›rlama olmak üzere 6 puanl›kbellek, 5 puanl›k dikkat, 8 puanl›k dil ve 1 puanl›k görsel-mekansalifllevleri ölçen maddelerden oluflur. Genel olarak dil maddelerininçok kolay, 100’den geriye 7’fler ç›kartmayla (7’lik dizi) de-¤erlendirilen dikkat maddelerinin çok zor oldu¤u söylenebilir. Yinede, bu dünya çap›nda en yayg›n biçimde kullan›lan enstrüman›npratikte tek bir hastada tan› amaçl› de¤il de kognitif bozulmakonusunda genel bir fikir edinme ve zaman içinde de¤iflimi izlemedekullan›ld›¤› takdirde çok yararl› oldu¤u aç›kt›r.2. Blessed Oryantasyon-Bellek-Konsantrasyon Testi - BOMCBlessed ve arkadafllar›n›n 1968 y›l›ndaki yay›nlar› (10), biryandan o zamanki senil demans›n asl›nda Alzheimer hastal›¤›ndanbaflka bir fley olmad›¤›n›n tescili yolundaki delillerin ilkiniolufltururken, di¤er yandan da demans›n klinik ölçütleriyle nöropatolojikde¤ifliklikleri iliflkilendiren çal›flmalar›n da ilkidir.Blessed taraf›ndan gelifltirilen Blessed Demans Ölçe¤i (BDS) 2k›s›mdan oluflur. Ölçe¤in sayfa içindeki yerleflimine at›fla pratiktean›lan biçimiyle “sol taraf” olan Blessed Demans DerecelendirmeÖlçe¤i (BDRS) bir GYA ve davran›flsal ölçek iken, “sa¤taraf” Blessed Enformasyon-Bellek-Konsantrasyon Testi(BIMC) bir kognitif tarama testidir. Her ikisi de modifiye edilerekk›salt›lm›fl ve pratik kullan›ma daha uygun hale getirilmifltir.BDRS modifikasyonundan ifllevsel ölçekler bafll›¤› alt›nda sözedilecektir.Blessed Oryantasyon-Bellek-Konsantrasyon Testi (BOMC)ad› ile Katzman ve arkadafllar› taraf›ndan modifiye edilen BIMC,uygulamas› 5 dakika kadar süren 6 maddeden oluflur (BIMC 26maddedir) (11). BIMC’deki toplam 28 puana (28 en kötü) ulaflmakiçin her maddedeki hata say›lar› belirlenmifl a¤›rl›kl› katsay›larile çarp›l›r. ‹ki zaman oryantasyonu maddesinden sonra (y›lve ay), 5 unsurluk bir hayali isim-soyad ve adres bellek maddesiolarak ezberletilir. Gecikme süresi içine yine bir zaman oryantasyonu(günün saati) ve iki dikkat maddesi (20’den geriye1’er sayma ve aylar› geriye sayma) yerlefltirildikten sonra adresserbest hat›rlamayla puanlan›r.BOMC’un Türkçe uyarlamas›n›n standardizasyon çal›flmas›ekibimiz taraf›ndan gerçeklefltirilmifltir (12) TAPS çal›flmas›ndakullan›lan BOMC’un 8 puanl›k s›n›r de¤erinin duyarl›l›k ve özgüllü¤üBilgiç taraf›ndan %89 gibi yüksek de¤erlerde bulunmufl veenteresan biçimde BOMC skorunun e¤itim y›l›yla korele etmedi¤igörülmüfltür (9). Bu özellik uygulamas› çok kolay ve k›sa butesti genifl bir e¤itim aral›¤›nda kullan›ma uygunlu¤uyla ayr›cade¤erli k›lmaktad›r.3. K›sa Mental Durum Testi – STMSYafll›l›k ve demans alan›n›n çok de¤erli Türk araflt›rmac›lar›ndanbiri olan müteveffa Dr. Emre Kökmen taraf›ndan (13) MayoKlinik’te gelifltirilen bir baflka k›sa ve kullan›fll› kognitif taramaarac›d›r. Bellek ve dikkat yan› s›ra, soyutlama, planlama, hesaplama,semantik bellek, gibi kognitif alanlara da yer vermesiyle(38 en kötü olmak üzere toplam 38 puan), örne¤in, erkenAlzheimer hastal›¤›nda, önceki iki tarama testine göre dahaavantajl› olabilir. Dezavantaj olarak ise dil maddelerine yer verilmemiflolmas› say›lmal›d›r.STMS’nin Türk toplumu için formel standardizasyon çal›flmas›yap›ld›¤›na iliflkin bir duyumumuz olsa da buna ulaflamad›k.Ekibimiz taraf›ndan Türkçe uyarlamas›n› yapt›¤›m›z bu ölçe¤e birsüredir kendi prati¤imizde yer veriyoruz ve yayg›n kullan›m içinçok uygun oldu¤u kan›s›nday›z. Kuflkusuz ki, standardizasyon çal›flmas›yap›lm›flsa bunu ortaya ç›karmak, eksikler tafl›yorsa bunuyeni bir çal›flmayla tamamlamak Türkiyeli demans klinisyenleriolarak Kökmen’e bir borcumuz olarak da de¤erlendirilmelidir.4. Alzheimer Hastal›¤› De¤erlendirme Ölçe¤i-Kognitif – ADAS-CogADAS-Cog, kognitif ve non-kognitif olmak üzere 2 alt bölümdenoluflan Alzheimer Hastal›¤› De¤erlendirme Ölçe¤i’nin kognitifalt bölümüdür. Rosen ve arkadafllar› (14) taraf›ndan 1984 y›-l›nda gelifltirilmesinden beri özellikle ilaç çal›flmalar›nda kognitifsonlan›m ölçütü olarak en s›kl›kla seçilen ölçek olmaktad›r.Bellek, oryantasyon, dil ve praksisi kapsayan testte toplam 11maddede azami 70 (70 en kötü) puana ulafl›l›r. Zaman (yaklafl›k45 dakika sürer) ve donan›m gereksinimiyle günlük klinik pratiktençok araflt›rma çal›flmalar› için uygunsa da özelleflmifl bellekkliniklerinde ilk amaç için de kullan›m› düflünülebilir.Türkçe normatif çal›flmas› ekibimiz taraf›ndan gerçeklefltirilmifltir(15).5. A¤›r Bozulma Ölçe¤i – SIBOrta-a¤›r ve a¤›r demansl› hastalar›n kognitif de¤erlendirilmesiamac›yla gelifltirilmifltir (16) ve bu tür hastalar›n dahil edildi¤iklinik çal›flmalarda özellikle tercih edilmektedir. Testi oluflturanmaddeler tek kelimeler, tek basamakl› emirler ve jestlerdenoluflacak flekilde farkl› kognitif alanlar› de¤erlendirir. Skor0 ila 100 puan aras›nda de¤iflir.Yazarlar›n bilgisi dahilinde Türkçe uyarlamas› yap›lmam›flt›r.II. Davran›flsal ÖlçeklerDavran›flsal belirtilerin a¤›rl›¤›n› saptamak, zaman içindekiseyirlerini ve ilaca cevaplar›n› izlemekte davran›flsal ölçeklerde kullan›labilir.‹lerleyen bölümlerde detayland›r›laca¤› üzere, AlzheimerHastal›¤›nda Davran›flsal Bozukluklar Ölçe¤i (BEHAVE-AD),AH’de bu amaçlarla kullan›fll› bir testtir. Benzer biçimde son y›l-

Nöropsikiyatri Arflivi 2007; 44: 58-65Archives of Neuropsychiatry 2007; 44: 58-65Gürvit ve ark.Demanslar ve Kognitif Bozukluklarda Ölçekler 61lar›n bu amaçl› en popüler ölçe¤i olan Nöropsikiyatrik Envanter(NPI), di¤er demanslarda da kullan›labilir. Yine özellikle araflt›rmaçal›flmalar›nda uygunlu¤uyla CERAD inisiyatifince gelifltirilenCERAD Demansta Davran›flsal De¤erlendirme Ölçe¤i (CERAD-BRSD) de say›lmal›d›r. Yukarda da sözedildi¤i gibi ADAS ölçe¤ininkognitif olmayan alt bölümü (ADAS-nonCog) Alzheimer hastal›¤›ndadavran›flsal de¤iflikliklerin ölçülmesi için gelifltirilmifltir.Frontal Davran›fl Envanteri (FBI), Frontal Sistemler Davran›fl Ölçe¤i(FrSBe) gibi ölçekler özellikle frontal loblar›n hasarlanmas›sonras› geliflen davran›fllar›, bu arada fronto-temporal demansve Alzheimer hastal›¤›ndaki bu türden davran›flsal de¤ifliklikleriölçmek amaçl› kullan›l›r. Geriyatrik Depresyon Ölçe¤i (GeriatricDS) ve Cornell Demansta Depresyon ölçekleri bir çoklar› aras›ndageriyatrik popülasyon ve demansta depresyonu ölçmekte güveniliraraçlar aras›ndad›r. Bu amaçl› çok say›da araç aras›nda,demansta ajitasyon ve sald›rganl›¤› ölçen Cohen-Mansfield AjitasyonEnvanteri (CMAI) ve Yafll›larda Sald›rgan Davran›fl içinDe¤erlendirme Ölçe¤i (RAGE) say›labilir.1. Alzheimer Hastal›¤›n›n Davran›flsal Semptomlar›-BEHAVE-ADReisberg ve arkadafllar›nca gelifltirilen (17) ve 25 maddedeAH’ye özgü hezeyan, hallusinasyon, diurnal ritm bozukluklar›,affektif bozukluk, anksiyete ve fobiler ve gözlenebilir davran›fllaraözgü bozukluklar› de¤erlendiren bir ölçektir. Hasta yak›n›görüflmesi ile söz konusu davran›fl mevcutsa hafif, orta ve a¤›rolarak puanlan›r. Özellikle, AH’de görülen hezeyanlar olan sadakatsizlik,h›rs›zl›k, terkedilme, Capgras tarz› düflünce bozukluklar›n›çok iyi örneklendirmesine ra¤men, NPI gelifltirildiktensonra pratik kullan›mda ve araflt›rma çal›flmalar›nda giderekdaha az kullan›l›r olmufltur. Çeflitli çal›flmalarda AH’de beklendi¤iüzere demans fliddeti artt›kça ölçekten al›nan puan›n artt›-¤› görülmüfltür. Ekibimizce gerçeklefltirilen bir Türkçe uyarlamas›mevcuttur. Türkçe standardizasyonunun yap›ld›¤›na dairbir bilgimiz olmasa da Türkiye’de yap›lm›fl birkaç çal›flmada buarac›n kullan›ld›¤› anlafl›lmaktad›r.2. Nöropsikiyatrik Envanter – NPIGünümüzde araflt›rma çal›flmalar›nda, özellikle de ilaç çal›flmalar›ndadavran›flsal sonlan›m ölçütü olarak en s›kl›kla kullan›lanölçektir (18). Hasta yak›n› görüflmesi ile puanlan›r. Toplam12 davran›flsal alan (1.Hezeyanlar, 2.Hallüsinasyonlar, 3.Ajitasyon/Sald›rganl›k,4.Depresyon/Disfori, 5.Anksiyete, 6.Elasyon/Öfori,7.Apati/Kay›ts›zl›k, 8.Disinhibisyon, 9.‹rritabilite/Labilite,10.Anormal motor davran›fl, 11.Uyku/Gece davran›fllar›, 12.‹fltah ve Yeme de¤iflmeleri) öncelikle tarama sorular›yla ilgilisemptomun bulunup bulunmamas› aç›s›ndan sorgulan›r. Bulunmuyorsabir sonraki alana geçilir. Hasta yak›n› o semptomunvarl›¤›n› teyid ederse, o alana ait daha spesifik sorularla ayr›nt›land›r›l›r.Sonras›nda da semptomun s›kl›¤› (“1 nadir”den, “4çok s›k-hergün”e) ve fliddeti (“1 hafif”ten, “3 a¤›r”a) için verilensay›sal de¤erlerin çarp›lmas› o maddenin skorunu oluflturur.Azami puan 144 olabilir. Her madde için o semptomun hasta yak›n›için do¤urdu¤u s›k›nt› 6 puan üzerinden (0 hiçten 5 çok a¤›-ra) ayr›ca hesaplan›r. Türkçe uyarlamas› ve geçerlilik-güvenilirlikçal›flmas› ekibimiz taraf›ndan gerçeklefltirilmifltir (19).3. CERAD Demansta Davran›fl De¤erlendirme Ölçe¤i –CERAD-BRSDBilindi¤i üzere CERAD (Consortium to Establish a Registry ofAlzheimer’s Disease) ABD’de çok say›da seçkin akademik bellekkliniklerinin dahil oldu¤u Alzheimer hastal›¤›nda ortak bir dilve de¤erlendirme tarz› ile prospektif kliniko-patolojik çal›flmalaramaçl› bir araflt›rma konsorsiyumudur. Gelifltirdikleri veya modifiyeettikleri, klinik ve patolojik de¤erlendirme amaçl› bir dizikriterler ve ölçekler aras›nda AH’de davran›flsal de¤erlendirmeyeyönelik CERAD-BRSD de bulunmaktad›r (20) Hasta yak›n›görüflmesiyle doldurulan, 51 maddelik ve 40-45 dakika gerektirennispeten uzunca bir ölçektir. Erken ve orta evre AH’liler içinhastal›k baflalang›c›ndan itibaren görülen davran›fl de¤iflikliklerinisaptayabilen tarz› avantaj› olarak kaydedilirken, uzunlu¤u,çok erken ve a¤›r evrede çok kullan›fll› olmamas›, araflt›rma çal›flmalar›ndakullan›lmaya uygun bir puanlama sistemi olmamas›ise dezavantajlar› oldu¤u söylenmektedir.Türkçe uyarlamas› ve standardizasyon çal›flmas› mevcutde¤ildir.4. Frontal Davran›flsal Envanter - FBIFronto-temporal demans kognitif olarak bir yürütücü ifllevbozuklu¤u çekirdekli bir nöropsikolojik profil sergilerken, kiflilikde¤iflikli¤i ve di¤er davran›flsal bozukluklar tablonun asli ve s›kl›klaa¤›rl›kl› parças›d›r. Demansa özgü bu de¤ifliklikleri nicelolarak belirleyip, baflta Alzheimer tipi demans olmak üzere di-¤er demans sendromlar›ndan güvenle ay›rabilen bir ölçek FTDtan› duyarl›l›¤›n› da artt›rabilirdi. FTD araflt›rmalar›n›n önde gelenisimlerinden Andrew Kertesz ve arkadafllar›, bu alandakibofllu¤u doldurmak üzere Frontal Davran›flsal Envanter ad›n›verdi¤i ölçe¤i gelifltirdiler (21). Kertesz’in ekibi ilk çal›flmalar›n›izleyen bir çal›flmada, diskriminan analizle FBI’›n FTD’li hastalar›,di¤er demans gruplar›n›n varl›¤›nda %92,7 kesinlikte do¤rus›n›fland›rd›¤›n› buldular (22).Ölçek toplam 24 maddede toplanan sorulardan oluflur. Birincisayfas›nda bulunan 10 soruya verilen cevaplar motivasyonkayb›yla ilintilidir ve toplamlar› “negatif davran›fl skoru”nu oluflturur.‹kinci sayfada bulunan 14 soru ise disinhibisyon ve uygunsuzdavran›fllarla iliflkilidir ve toplamlar› “disinhibisyon”skorunu belirler. Her iki alt skorun toplam› ise FBI skoru olarakpuanlan›r. Her bir cevap, 0=yok ila hafif, orta ve a¤›ra karfl›l›kgelecek flekilde 1, 2 veya 3 olarak derecelendirilir.Türkçe uyarlamas› ve geçerlilik-güvenilirlik çal›flmas› ekibimiztaraf›ndan gerçeklefltirilmifltir (23).5. Geriyatrik Depresyon Ölçe¤i - GerDSDepresif örneklemlerde yayg›n biçimde kullan›lan HamiltonDepresyon Derecelendirme Ölçe¤i (HDRS), Beck DepresyonEnvanteri (BDI), Zung Depresyon Ölçe¤i (ZDI) gibi ölçeklerinyafll› ve demansl› popülasyonlarda çok kullan›fll› olmamalar›spesifik olarak bu amaçl› depresyon ölçeklerine olan bir talepdo¤urmufltur. Yesavage ve arkadafllar› taraf›ndan gelifltirilenGeriyatrik Depresyon Ölçe¤i (GerDS) en popülerlerinden biridir(24). Hastan›n kendisi taraf›ndan doldurulabilece¤i gibi, görüflmeile muayene eden taraf›ndan da doldurulabilen, Evet-Hay›r

62Gürvit ve ark.Demanslar ve Kognitif Bozukluklarda ÖlçeklerNöropsikiyatri Arflivi 2007; 44: 58-65Archives of Neuropsychiatry 2007; 44: 58-65fleklinde cevaplan›lan, toplam 30 sorudan oluflur. S›n›r de¤er 14olarak kabul edildi¤inde duyarl›k 0,80, özgüllü¤ü 1,00 gibi oldukçayüksek bulunmufltur. Ancak, MMSE skorlar› 14’ün alt› demansl›larlayap›lan bir çal›flmada bu de¤erlerin son derecededüfltü¤ü görülmüfl ve GerDS’nin orta-a¤›r evre demanstan itibarendepresyonu ay›rt etme yetene¤i sorgulanm›flt›r.Yukarda sözü edilen TAPS çal›flmas›n›n bir parças› olarak Türkçeuyarlamas› taraf›m›zdan yap›lan GDS de kullan›lm›fl ve s›n›r de-¤er 14 olarak al›nd›¤›nda örneklemi oluflturan 70 yafl üzeri 1019 kifliden%16’s›n›n s›n›r›n üzerinde puan ald›¤› görülmüfltür (25).6. Cornell Demansta Depresyon Ölçe¤i – CSDDTümü hasta görüflmesiyle de¤erlendirilen depresyon ölçekleri,her ne kadar geriyatrik popülasyona göre uyarlanm›fl olsa dademans›n belli bir fliddetinden sonra duyarl›l›klar›n› yitirmelerigözlemi hasta yak›n› görüflmesiyle doldurulan bu ölçe¤i (26) de-¤erli k›lmaktad›r. Hasta yak›n› öncelikle ölçek sorular›n› oluflturan19 madde aç›s›ndan sorgulan›r. ‹zleyerek hastayla k›saca görüflülür.Klinisyen hasta yak›n›n›n ifadesiyle hasta görüflmesi aras›ndabir uyumsuzluk oldu¤unu düflündü¤ü takdirde, bunu çözümlemekamac›yla hasta yak›n› ile yeniden görüflür ve sonras›nda19 madde için ayr› ayr› yarg›lamada bulunur. Her bir maddeninfliddeti ayr›ca de¤erlendirilir (0= yok, 1= hafif ya da aral›kl›,2=a¤›r). 10’un üstündeki puanlar muhtemel bir majör depresyonudüflündürürken, 18’in üstündeki puanlar kesin bir majör depresyonakarfl›l›k gelir. Ölçe¤in Türk demansl› hasta populasyonundageçerlilik ve güvenilirlik çal›flmas› yap›lm›flt›r (27).7. Cohen-Mansfield Ajitasyon Envanteri – CMAIDemansl› hastalarda ajitasyon davran›fl›n› ölçmeyi amaçlayanbir ölçektir (28). Özellikle bak›mevleri ortam›nda gözlem vetedaviye cevab› izlemekte yararl› bir ölçektir. Hasta yak›nlar›ndanajite davran›flla ilgili 29 soruyu cevaplamalar› ve 7 puanl›kbir fliddet üzerinden derecelendirmeleri istenir (0= hiç bir zamandan,7= her saat defalarcaya kadar). Özellikle dil bozuklu¤uolan demansl› hastalarda faydal› bulunmaktad›r. CMAI’nin ekibimiztaraf›ndan yap›lm›fl bir Türkçe uyarlamas› bulunsa da henüzdilimizde standardizasyonu yap›lmam›flt›r.8. Yafll›larda Sald›rgan Davran›fl içinDe¤erlendirme Ölçe¤i – RAGEDemansta ajitasyon ve sald›rganl›k davran›fl›na odaklanan21 maddelik bir baflka ölçektir ve özellikle bak›m evi sa¤l›k personelitaraf›ndan doldurulacak flekilde düzenlenmifltir (29). Sald›rgandavran›fl›n yönetim ve tedavisine yönelik müdahelelerinsonuçlar›n› de¤erlendirmede oldukça faydal› bir araç olaraksözedilmektedir. Bu ölçe¤in de ekibimiz taraf›ndan yap›lm›fl birTürkçe uyarlamas› bulunsa da dilimizde henüz standardizasyonuyap›lmam›flt›r.III. ‹fllevsel ÖlçeklerKognitif y›k›ma ba¤l› olarak Tablo 1’de gösterilen GYA’lardakibozulmay› nicel olarak saptamay› hedefleyen ölçeklerdir. Butür çok say›da ölçek aras›nda, Günlük Yaflam Aktiviteleri/EnstrümentalGünlük Yaflam Aktiviteleri Ölçe¤i (ADL/IADL), BlessedDemans Derecelendirme Ölçe¤i – CERAD versiyonu (BDRS-CE-RAD), Fiziksel Kendine Bak›m Ölçe¤i (PSMS) say›labilir. KlinikDemans De¤erlendirme Ölçe¤i’nin (CDR) 6 ekseninin toplampuan›, CDR-Kutu Toplamlar› Skoru (CDR-SBS) olarak bir ifllevselölçek amac›yla da kullan›labilir.1. Günlük Yaflam Aktiviteleri/Enstrümental Günlük YaflamAktiviteleri Ölçe¤i (ADL/IADL)Modifiye OARS Enstrüman› ad›yla da an›lan bu ölçek (30) ikik›s›mdan oluflur: kendine bak›mla ilgili 9 maddelik birinci k›s›m(GYA) ve alet kullan›m›, ev ve sokaktaki GYA’larla ilgili 7 maddelikikinci k›s›m (EGYA). Her madde 3 puanl›k bir ölçekte de¤erlendirilir(0= bozukluk yok, 2= a¤›r bozukluk). GYA ve EGYA altskorlar› ve ikisinin toplam›ndan oluflan bir toplam skor verilir.Hasta yak›n› görüflmesi ile doldurulur. E¤er bir maddede sorgulananifllevde bozulmaya karar verilmiflse, o ifllevin yerine getirilmesiiçin gerekli yard›m düzeyinin k›smi veya tam olmas›nagöre 1 veya 2 puan al›r. Bu ölçe¤in ekibimiz taraf›ndan yap›lm›flbir Türkçe uyarlamas› mevcuttur.2. Blessed Demans Derecelendirme Ölçe¤i –CERAD versiyonu (BDRS-CERAD)Blessed Demans Ölçe¤i’nin (10) Blessed “sol taraf” da denilenve 11 maddelik GYA’lar ve 11 maddelik kiflilik de¤iflikli¤ineiliflkin sorulardan oluflan BDRS’nin CERAD inisiyatifi sadeceGYA’lar k›sm›n› alm›flt›r.Bu ölçek yukarda sözü edilen TAPS çal›flmas›nda (8) kullan›lande¤erlendirme araçlar›ndan biridir. Bu çal›flmada erkenevre AH’lilerden oluflan grup 3,03±1,06 ortalama ile yafllar› efllenmifl1,17±0,68 ortalamal› MCI ve 0,16±0,33 ortalamal› normallerdenistatistik olarak yüksek anlaml›l›kta farkl› skor alm›flt›r(9). Bu sonuçlara göre MCI’l› grubun ortalamas›n›n 1,5 standartsapma kadar üstü olan 2 puanl›k bir BDRS-CERAD skoru AH içins›n›r de¤er olarak kabul edilebilir.3. Fiziksel Kendine Bak›m Ölçe¤i – PSMSPSMS (31) temel GYA’lar› daha ayr›nt›l› olarak dokümanteeden bir ölçektir ve bu nedenle orta-ileri evrelerde GYA’lar›n bozulmas›n›daha incelikli bir biçimde sergileyebilir. Temel GYA’larailiflkin toplam 6 madde (tuvalet, beslenme, giyinme, kendinebak›m, yürüme, y›kanma) 4 a¤›rl›k derecesinde (1= bozulma yokila 4= a¤›r bozuk) de¤erlendiren bir ölçektir. Alt› maddeden al›nanpuanlar toplanarak PSMS toplam skoru kaydedilir. Bu ölçe¤in deekibimiz taraf›ndan yap›lm›fl bir Türkçe uyarlamas› mevcuttur.IV. Motor ÖlçeklerAsl›nda Hareket Bozukluklar› kliniklerinde parkinsonizminfliddetini nicel olarak belirlemekte kullan›lan Birleflik ParkinsonHastal›¤› Derecelendirme Ölçe¤i’nin motor alt bölümü(UPDRS-III) (32) bu amaçla kullan›labilir.V. Evrelendirme ÖlçekleriKognitif bozuklu¤un fliddetini ve/veya demans›n evresini derecelendirmektekullan›lan ölçeklerdir. Bu amaçla yayg›n olarakkullan›lan 2 ölçekten söz edilecektir.

Nöropsikiyatri Arflivi 2007; 44: 58-65Archives of Neuropsychiatry 2007; 44: 58-65Gürvit ve ark.Demanslar ve Kognitif Bozukluklarda Ölçekler 631. Klinik Demans Derecelendirme Ölçe¤i – CDRAlzheimer tipi demans› oldu¤u gibi di¤er demans biçimlerinide evrelendirmek için kullan›labilecek nispeten eski bir araçt›r(33). Hasta ve yak›n›yla ayr› ayr› yap›lacak olan görüflme vemental durum muayenesi sonras›nda muayene eden klinisyentaraf›ndan doldurulur. Halen kullan›lan skorlama sistemi Morrisve arkadafllar› taraf›ndan önerilmifltir (34). Toplam 6 eksen (bellek,oryantasyon, yarg›lama-problem çözme, ev d›fl›nda ifllevsellik,ev yaflam›-hobiler, kiflisel bak›m), görüflme ve muayenesonuçlar› yarg›lanarak 5 puan üzerinden (0, 0,5, 1, 2, 3) derecelendirilir.Evreye karar vermede bellek ekseni öncelik tafl›r. Enaz 3 eksenin puan› bellek ekseninden farkl› (üçü birden bellekekseninin üstünde veya alt›nda) de¤ilse evre bellek ekseni puan›ile ayn›d›r (aksi halde o 3 eksenin puan› evreyi belirler). Bununistisnalar›ndan 1.si 3 eksen belle¤in bir taraf›nda, 2 eksendi¤er taraf›nda ise evre bellek puan› ile ayn›d›r. Di¤er istisna isebellek ekseni puan› 0,5 ise evre 0 olamaz. Evre 0 normal yafll›l›k,evre 0,5 kuflkulu demans, evre 1 hafif fliddette demans, evre 2orta fliddette demans, evre 3 a¤›r evre demans anlam›na gelir.Evre 0,5 klinik tan› olarak ço¤unlukla hafif kognitif bozuklu¤a(MCI) karfl›l›k gelirken bu evredeki hastalar bazen çok hafif evreAlzheimer tipi demans kriterlerini de doldururlar. Alt› ekseninpuanlar›n›n toplam› (CDR-KTS: kutu toplamlar› skoru) bir ifllevselbozulma ölçe¤i olarak da kullan›labilir.Bu ölçek TAPS çal›flmas›nda evrelendirme arac› olarak kullan›lm›flt›r.Evre 0,5 olarak de¤erlendirilen toplam 75 hastan›n 5’inedemans, 70’ine ise MCI tan›s› konmufltur (henüz yay›nlanmayanveriler). Erken evre (evre 0,5 + evre 1) 46 AH’linin 47 amnestikMCI ve muayene sonras› normal olarak de¤erlendirilen 115 yafll›ile karfl›laflt›r›lmas›nda CDR-KTS için AH’lilerin ortalamas›4,88±1,1, MCI grubunun 1,8±1,08 ve normal grubun 0,23±0,41 olarak,tümü de istatistik olarak birbirinden anlaml› düzeyde farkl›bulunmufltur (9) Bu sonuçlara göre MCI’l› grubun ortalamas›n›n1,5 standart sapma kadar üstü olan 3,5 puanl›k bir CDR-KTS skoruhafif evre AH için s›n›r de¤er olarak kabul edilebilir.2. Global Bozulma Ölçe¤i – GDSÖzellikle normal yafllanma, amnestik MCI, Alzheimer tipi demansilerleyici bellek bozuklu¤u süreklili¤ini derecelendirmeyeuygun bir ölçektir. Bellek bozuklu¤u toplam 7 puanl›k bir fliddet ölçe¤indederecelendirilir. Reisberg ve arkadafllar› (35) taraf›ndangelifltirilen bu ölçek sonras›nda ayn› ekip taraf›ndan yine 7’lik fliddetölçe¤ine dayand›r›lan ifllevsel (Fonksiyonel De¤erlendirmeEvrelendirmesi - FAST) ve kognitif (K›sa Kognitif DerecelendirmeÖlçe¤i – BCRS) de¤erlendirme ölçeklerinde de temel al›nm›flt›r.GDS 1 bellek yak›nmas› olmayan normal yafll›ya, GDS 2 isesübjektif bellek yak›nmalar› objektif olarak gösterilemeyen kayg›-l› yafll›ya, her ikisi birden ise CDR Evre 0’a karfl›l›k gelir. GDS 3bellek yak›nmalar› objektif olarak da gösterilen, GDS 4 bellek d›-fl›na da taflan sorunlar› olan hastalar› karfl›lar. GDS 5’de orta evredemansa karfl›l›k gelen ifllevsel bozukluk örnekleri s›ralan›r.GDS 6 ve GDS 7 ise a¤›r evreye karfl›l›k gelecek flekilde, öncea¤›r davran›flsal sorunlar sergileyen, sonras›nda da giderek yata¤aba¤lanan hastalar› tan›mlar. Genellikle CDR 0,5, GDS 3’ekarfl›l›k gelirken, CDR 1 ise GDS 4’tür. CDR 0.5’lar aras›nda dahayüksek CDR-KTS skoruna sahip olanlar (örn., 3,5’tan fazla) GDS 4de olabilirler. Benzer flekilde GDS 5 daha büyük s›kl›kla CDR 2iken bazen yüksek CDR-KTS’li Evre 1 hastalar da GDS 5 olabilir.CDR 3, GDS 6 ve GDS 7’ye karfl›l›k gelir. CDR’da oldu¤u gibi GDS3’ler genellikle MCI tan›s› alan hastalar olmakla birlikte bunlararas›nda çok erken evre AH’li hastalarda olabilir. Bu nedenle demanstan›s› ile evrelendirilmesinin birbirinden farkl› fleyler oldu-¤u, birinin di¤erinin yerine kullan›lamayaca¤› unutulmamal›d›r.GDS, TAPS çal›flmas›nda bir di¤er evrelendirme arac› olarakkullan›lm›flsa da bu veriler henüz analiz edilmemifltir. Güngenve arkadafllar›n›n yukarda an›lan SMMSE standardizasyonçal›flmas› (7) da GDS evrelendirmesine dayanmaktad›r.Tablo 2. Kognitif yak›nmal› hastan›n de¤erlendirilmesiAraçKognitif TaramaMental Durum Muayenesi*• Dikkat• Bellek• Dil• Görsel-Mekansal• YürütücüDavran›flsalGYA’larMotorEvrelemeMMSE ve/veya BOMC ve/veya STMSSay› Menzili, Say› dizileri, Kelime ak›c›l›¤›Kelime Listesi ö¤renme veya 3 Kelime-3 fiekilGöstererek nesne adland›rmafiekil kopyalar›Saat çizimi‹kili benzerliklerAtasözleriGDS ve/veya Cornell SDD ve/veya NPI veya BEHAVE-AD veya FBICERAD BRSD ve/veya PSMS ve CDR-KTSUPDRS-IIICDR ve/veya GDS*Mental durum muayenesi üzerine Türkçede etrafl› bir kaynak olarak bkz.39MMSE: Mini Mental Status Examination (Mini Mental Durum Muayenesi); BOMC: Blessed Orientation-Memory-Concentration Test (Blessed Oryantasyon-Bellek-Konsantrasyon Tesi);STMS: Short Test of Mental Status (K›sa Mental Durum Testi); GDS: Geriatric Depression Scale (Geriyatrik Depresyon Ölçe¤i); Cornell SDD: Cornell Scale for Depression in Dementia (CornellDemansta Depresyon Ölçe¤i); NPI: Neuropsychiatric Inventory (Nöropsikiyatrik Envanter); BEHAVE-AD: The behavioral pathology in Alzheimer's Disease Scale (Alzheimer Hastal›¤›n›nDavran›flsal Semptomlar›); FBI: Frontal Behavioral Inventory (Frontal Davran›flsal Envanter); CERAD BDRS: Consortium to Establish A Registry for Alzheimer's Disease Behavioral RatingScale for Dementia (CERAD Demansta Davran›fl Derecelendirme Ölçe¤i); PSMS: Physical Self-Maintenance Scale (Fiziksel Kendine Bak›m Ölçe¤i); CDR-KTS: Clinical Dementia Rating (KlinikDemans Derecelendirme Ölçe¤i) Kutu Toplam Skoru; GDS: UPDRS-III: United Parkinson’s Disease Rating Scale-III(Birleflik Parkinson Hastal›¤› Derecelendirme Ölçe¤i’nin motor alt bölümü);Global Deterioration Scale (Global Bozulma Ölçe¤i).

64Gürvit ve ark.Demanslar ve Kognitif Bozukluklarda ÖlçeklerNöropsikiyatri Arflivi 2007; 44: 58-65Archives of Neuropsychiatry 2007; 44: 58-65Varg›larBu makalede demans de¤erlendirmesinde kullan›lan ölçeklerdemans semptomatolojisinin 3 kardinal alan›na göre s›n›flanarakgözden geçirildi ve son olarak genel olarak demans fliddetinide¤erlendirme ve evrelendirmeye yarayan ölçeklere de-¤inildi. Kuflkusuz ki, burada söz edilenler dünya çap›nda kullan›lanböylesi araçlar›n sadece küçük bir bölümü. Ancak, bunlar›ngünümüz prati¤inde kullan›lanlar›n en popülerleri aras›ndaoldu¤u düflünülmektedir. Son olarak, yukar›daki s›n›flamayatam anlam›yla girmeyen ve yap›lar› gere¤i günlük klinik pratiktençok nöropsikoloji laboratuarlar›na veya araflt›rma bataryalar›nauygun, Türkçeye kazand›r›lmaya de¤er 2 araçtan dahasöz edilebilir: Mattis Demans De¤erlendirme Ölçe¤i (MDRS)(36) ve Gottfried-Bräne-Steen Ölçe¤i (GBS) (37). MDRS dikkat,perseverasyon, praksis, soyutlama, sözel ve görsel yak›n bellekalt bafll›klar›nda kognitif alanlar› ölçen bir tür genifl kapsaml›nöropsikolojik batarya niteli¤indedir. Puanlar 0 ila 144 (en iyi)aras›nda de¤iflir. Demanslar›n uzunlamas›na de¤erlendirilmesive izlenmesi amaçl› olarak ADAS-Cog yan› s›ra nöropsikoloji laboratuarlar›n›ndonan›m›na eklenmesine de¤er bir araçt›r. GBSdemans›n 3 kardinal alan›n› da de¤erlendiren bir global ölçümarac›d›r. Hasta ile yar› yap›land›r›lm›fl bir görüflme ve gözlemedayanarak puanlan›r. Ölçek, entellektüel (12 madde), emosyonel(3 madde), özellikle kendine bak›m maddeleri olmak üzereGYA’lar (6 madde) ve demans›n davran›flsal ve psikolojik semptomlar›n›(6 madde) içeren 4 alt ölçekten oluflur (38).Tablo 2’de kognitif yak›nma ile baflvuran bir hastan›n muayenesiiçin yukarda söz edilen ölçekler ve klinisyenin çeflitli yatakbafl› nöropsikolojik testlerden seçerek esnek bir flekilde oluflturaca¤›bir mental durum muayenesinden (MDM) oluflan bir muayeneflemas› önerisi görülmektedir. Muayeneye yukar›daki s›rayauygun biçimde kognitif tarama testleri ile bafllan›p, sonras›ndaMDM arac›l›¤›yla bir kognitif profil ç›kard›ktan sonra, öyküde davran›flsalve emosyonel sorunlardan söz edilmiflse gerekti¤i ölçüdedavran›flsal ölçekler uygulan›r. ‹zleyerek öykü ve MDM’denedinilen verilere dayanarak GYA ölçekleri ve evreleme ölçekleridoldurularak muayeneye son verilir. Öykü al›n›rken dikkat edilmesigereken önemli bir konu hastan›n premorbid ifllev seviyesidir.Yüksek e¤itimli ya da özel yetenekleri olan bireyler yak›nmalar›nvarl›¤›na ra¤men standart testlerden yüksek puan alabilirler. Benzerflekilde test performans› patoloji düflündürecek seviyede olanbaz› bireylerde ifllevsel bir gerileme saptanamayabilir. Bu tip hastalaryak›ndan takip edilmeli, günlük yaflam faaliyetleri ve ifllevselkapasitelerindeki de¤iflikliklere daha hassas olunmal›d›r.Son söz olarak ölçeklerin hasta de¤erlendirmesinde ve demansmerkezleri ile pratisyenleri aras›nda iletiflimi sa¤lamadabüyük faydalar›n› bir kez daha ifade etmekle birlikte bunlar›nskorlar›n›n hastan›n de¤erlendirmesinde klinik yarg›n›n yerinihiç bir zaman alamayaca¤›n› da vurgulamak gerekir.Aç›klama: 1 numaral› referanstan, de¤ifltirilerek ve güncellefltirilipgeniflletilerek haz›rlanm›flt›r. Bu amaçla 2 ve 3 numaral› referanslardan geniflbiçimde yararlan›lm›flt›r.Kaynaklar1. Gürvit ‹H, Demans Sendromu, Alzheimer Hastal›¤› ve Alzheimer D›fl›Demanslar, A. Emre Öge, editör. Nöroloji içinde. ‹stanbul: Nobel T›pKitapevleri 2004: s.407-9.2. Camicioli R, Wild K. Assessment of the Elderly with Dementia.Herndon RM, editör. Handbook of Neurologic Rating Scales içinde.New York: Demos Vermande 1997: Ch. 6, s. 125-60.3. Burns A, Lawlor B, Craig S. Assessment Scales in Old Age Psychiatry.London: Martin Dunitz, 1999.4. Folstein MF; Folstein SE, McHugh PR. "Mini-Mental State": a practicalmethod for grading the cognitive state of patients for the clinician.J Psychiatric Res 1975; 12: 189-98.5. Molloy DW, Alemanelin E, Robert R. Reliability of a standardizedMini-Mental State Examination compared with the traditional Mini-Mental State Examination. Am J Psychiatry 1991; 148: 102-5.6. Teng EL, Chang Chui H, Schneider LS et al. Alzheimer’s dementia:performance on the Mini-Mental State Examination. J Consulting ClinPsychology 1987; 55: 96-100.7. Güngen C, Ertan T, Eker E et al. Standardize Mini Mental Test’in Türktoplumunda hafif demans tan›s›nda geçerlilik ve güvenilirli¤i. TürkPsikiyatri Dergisi 2002; 13: 273-281.8. Harmanc› H, Emre M, Gurvit H et al. Risk factors for Alzheimerdisease: a population-based case-control study in Istanbul, Turkey.Alzheimer Dis Assoc Disord 2003; 17:139-45.9. Bilgiç B. Gürvit H, Hana¤as› H et al. Erken evre Alzheimer hastal›¤› vedemanss›z kognitif bozukluk tan›l› hastalar›n klinik ve laboratuar parametrelerininkarfl›laflt›r›lmas›. 38. Ulusal Nöroloji Kongresi. Antalya2002. Türk Nöroloji Dergisi (özel say›). s.41.10. Blessed G, Tomlinsin B, Roth M. The association between quantitativemeasures of dementia and of senile change in the cerebral graymatter of elderly subjects. Brit J Psychiatry 1968; 114: 797-811.11. Katzman R, Brown T, Fuld P et al. Validation of the short orientationmemory-concentrationtest of cognitive impairment. Am J Psyc 1983;140: 734-9.12. Akça-Kalem fi, Öktem Ö, Emre M. K›sa Blessed Oryantasyon-Bellek-Konsantrasyon Testi (BOMC) ve Standardize Mini Mental Test(SMMT) betimsel istatistik de¤erlerinin bir normal eriflkin Türk örneklemindesaptanmas›. Nöropsikiyatri Arflivi 2002; 39: 95-102.13. Kökmen E, Smith G, Petersen R et al. The short test of mental status:correlations with standardized psychometric testing. Arch Neurol1991; 48: 725-28.14. Rosen WG, Mohs RC, Davis KL. A new rating scale for Alzheimer’sdisease. Am J Psychiatry 1984; 141: 1356-64.15. Akça-Kalem fi, Öktem Ö, Hana¤as› H, Emre M. Alzheimer Hastal›¤›n›De¤erlendirme Skalas›-Kognitif Alt Skorunun (ADAS-cog) betimselistatistik de¤erlerinin bir normal eriflkin Türk örnekleminde saptanmas›.Nöropsikiyatri Arflivi 2003; 40: 13-25.16. Saxton J, McGonigle-Gibson K, Swihart A et al. Assessment ofseverely impaired patients: description and validation of a newneuropsychological test battery. Psychol Assessment 1990; 2: 298-303.17. Reisberg B, Borenstein J, Salob SP et al. Behavioral symptoms inAlzheimer’s disease: phenomenology and treatment. J ClinPsychiatry 1987; 48 (suppl 5): 9-15.18. Cummings JL, Mega M, Gray K. The Neuropsychiatric Inventory:comprehensive assessment of psychopathology in dementia.Neurology 1994; 44: 2308-14.19. Akça-Kalem fi, Hana¤as› H, Cummings JL, Gürvit H. Validation studyof the Turkish translation of the Neuropsychiatric Inventory (NPI).21st International Conference of Alzheimer’s Disease International,Sept. 28-Oct. 1, 2005 Istanbul, Turkey. Abstract Book P47, p. 58.20. Tariot P, Mack J, Patterson M et al. The behavior rating scale fordementia of the consortium to establish a registry for Alzheimer’sdisease. Am J Psyc 1995; 152: 1349-57.21. Kertesz A. Davidson W, Fox H. Frontal behavioral inventory: diagnosticcriteria for frontal lobe dementia. Can J Neurol Sci 1997; 24: 29-36.22. Kertesz A, Nadkarni N, Davidson W, Thomas AW. The FrontalBehavioral Inventory in the differential diagnosis of frontotemporaldementia. J Int Neuropsychol Soc 2000; 6: 460-8.

Nöropsikiyatri Arflivi 2007; 44: 58-65Archives of Neuropsychiatry 2007; 44: 58-65Gürvit ve ark.Demanslar ve Kognitif Bozukluklarda Ölçekler 6523. Akça-Kalem fi, Hana¤as› H, Kertesz A, Gürvit H. Validation study ofthe Turkish translation of the Frontal Behavioral Inventory (FBI). 21stInternational Conference of Alzheimer’s Disease International, Sept.28-Oct. 1, 2005 Istanbul, Turkey. Abstract Book P48, p. 58-9.24. Yesavage JA, Brink TL, Rose TL, Lum O, Huang V, Adey MB, Leirer VO:Development and validation of a geriatric depression screeningscale: A preliminary report. J Psychiatric Res 1983; 17: 37-49.25. Kulaksizoglu IB, Gurvit H, Polat A. Unrecognized depression incommunity-dwelling elderly persons in Istanbul. Int Psychogeriatr2005; 17: 303-12.26. Alexopoulos GS, Abrams RC, Young RC, Shamoian CA. Cornell Scalefor Depression in Dementia. Biol Psychiatry 1988; 23: 271-84.27. AmukT, Karada¤ F, O¤uzhano¤lu N, O¤uzhano¤lu A. CornellDemansta Depresyon Ölçe¤inin Türk yafll› toplumunda geçerlilik vegüvenilirli¤i. Türk Psikiyatri Dergisi 2003; 14: 263-71.28. Cohen-Mansfield J. Agitated behaviors in the elderly. II. Preliminaryresults in the cognitively deteriorated. J Am Geriatr Soc 1986; 34: 722-7.29. Patel V, Hope RA. A rating scale for aggressive behaviour in theelderly-the RAGE. Psychol Med 1992; 22: 211-21.30. Fillenbaum G. Screening the elderly: a brief instrumental activities ofdaily living measure. J Am Ger Soc 1985; 33: 698-705.31. Lawton M, Brody E. Assessment of older people: self-maintaining andinstrumental activities of daily living. The Gerontologist 1969; 9: 179-86.32. Fahn S, Elton RL, UPDRS program members. Unified Parkinsons DiseaseRating Scale. Fahn S , Marsden CD , Goldstein M , Calne DB, editörler.Recent developments in Parkinsons disease, vol 2. içinde Florham Park,NJ: Macmillan Healthcare Information; 1987; s. 153-63.33. Hughes C, Berg L, Danziger W et al. A new clinical scale for thestaging of dementia. Brit J Psychiatry 1982; 140: 566-72.34. Morris J. The clinical dementia rating (CDR): current version andscoring rules. Neurology 1993; 43: 2412-4.35. eisberg B. Ferris S, de Leon M, Crook T. The global deterioration scalefor the assessment of primary progressive dementia. Am J Psychiatry1982; 139: 1136-9.36. Mattis S. Mental status examination for organic mental syndrome inthe elderly patient. Bellak L, Karasu TB, editörler. Geriatric Psychiatryiçinde New York: Grune and Stratton, 1976; 77-101.37. Gottfries CG, Brane G, Steen G. A new rating scale for dementiasyndromes. Arch Gerontol Geriatr 1982; 1: 311–30.38. Brane G, Gottfries CG, Winblad B. The Gottfries-Brane-Steen scale:validity, reliability and application in anti-dementia drug trials.Dement Geriatr Cogn Disord 2001; 12: 1-14.39. Weintraub,S. Neuropsychological assessment of mental state.Mesulam MM, editör. Principles of Behavioral and CognitiveNeurology içinde Oxford University Press, Oxford; 2000; s. 439-523.