E d i r n e s a r a y ı d a K u m K a s r ı

Kum kasrının kârgir kısmına ait iki pencerenin içerden görünüşü1290 (1875) de Hacı izzet Paşa Valiliği zamanındakiresimlerdsn. Büyük kubbeli ve ocaklı sofanın sağ cephesineait olduğuna ihtimal verebiliriz.Demir kapı önünde kum meydanının görünüşü. Sağda kumkasrı, ortada ve biraz gerilek kasrn padişahî. (Cihannümakasrı) solda arz odası 1829 Rus harbinde burası Rus ordusununkarargâhı olduğundan Türk murahhası heyetinin atlarlademir kapıya ilerlediği ve Rus karargâhının atları görülmektedir.(1929-30 G. S. ve A. D. albümünden)harbinde sarayın divanhane meydanı etrafındaki daireler vecihannüma kasrının zemin katı, kum kasrı hamamı, silâh,c.ebhane ve top anbarı ittihaz edilmiş, Rusların Edirneye takarı-ublarmdaVali Cemil paşa ile Müşir Ahmed Eyyüb paşaarasında tezadı efkâr neticesi (3) esliha ve cebhaneye ateşverilmiş; saray ve bu kasır üç günde mahvolmuştur. Edirnedecam. çerçeve ve sarayda hiç bir yer kalmamış, her yeryıkılmış ve yanmıştır. Haci İzzet paşa bu kasrı ve sarayın diğeryerlerim yeniden ikinci Valiliği zamamnda ihyaya teşebbüsetmiş ise de muvaffak olamamış ve saray ankazı sökülerektaşları civar ve uzak inşaatta kullanılmıştır (4).Kasrı alâkadar eden kaynaklara bir nazar atfedelim.Edirne manzaralarım havi olarak Layipzig'de basılmıştaş basması albümde saraya ait 3 resim vardır. Bunlardan birisi Kum meydanında Cihannüma kasrı; arz odası ve kumkasrını muhtevidir. Levha üç muhtelif resimden kesilerek yapıldığıiçin çok geride olması lâzım gelen cihannüma kasrıöne tesadüf etmiştir. Diğeri de kum kasrmdaki ocaktı. Bunabitişik odanın da ocağı da bu ocağın arkasına tesadüf eder.Soldaki ocağın dumanı yandaki odanın kapalı ocağı içinegeçerek orasını da ısıtır. Haizi dikkat resimlerdir (5).Hacı İzzet paşanın tamirine ait resimlere müteferrik kartlarhalinde tek tük tesadüf olunmaktadır. Bunlar 1290 (1875)tarihlerinde 100 adet cam üzerine çekilmiş, mühim bir kısmınıDr. Rifat Osman bulmuştur. Elimizde halen üç tanesimevcuttur. Birisinde arz odası önünde kum kasrı tamirdenevvel görülüyor. Kr.m kasrı tamir edilirken yakından bir resmidaha vardır. Kasrın üstü kurşun örtülüdür, görülmektedir.Diğer bir resimde de kum kasrı derununda yan yana veetrafı çinili iki pencere görülmektedir. Büyük ve kubbeli divanhaneninkum meydanına bakan pencerelerinden ikisidir.L'Univers, Türkiye faslında Sarayda kum meydanının vekum kasrı ile diğer cihannüma kasrı ve arz odasının birinciNikola albümündeki resimden alınmış bir örneğidir (1).Sarayın hali hazır harab vaziyeti üzerine çıkarılmış yeniresimler vardır. Orada kum kasrının temelleri bile görülmez.Yalnız üzeri kiremit örtülü kum kasrı hamamı müstakil birbina halinde durmaktadır. Hamamda padişah kurnası denilenbir yer gösterilir. Padişahların bu hamamda istediklerizamanda yıkandıklarına işarettir. Yoksa onlara has bir hamamdeğildir. Hususi hamamları yoktur. Canları istediği yerlerdeyıkamrlarmış... Kurnaları umumî harbe kadar mevcutimiş (2). Saraydan kalan yegâne hamam budur.Kasrın İstanbul Üniversitesi kütüphanesinde bir albümde(3) ocaklı divanhanesinin bir resmi bulunmuştur. ResminKum kasrına ait hiç bir izahı yoktur. Fakat ocaklardan bununkum kasrına aidiyeti meydana çıkmıştır. Kubbe yaldızlı veXVII inci asra ait klâsik ve Türk tarzında bir parçadır. O-Edirne sarayının askerî karargâh ittihazına ait bir resim.Kum meydanı. Sağda kum' kasrı ortada karsı padişahî (hasoda), solda arz odası görülüyor. Yalnız bu levhada binalarayrı ayrı fotoğrafiye edilip birleştirildiği için kasrı padişahîöne düşmüştür. (Laipzig'de basılmış bir albümden). Üniversitekütüphanesi.(3) Tarihi Osmani Mecmuası No. 47, S. 306.(4) Dr. Rifat Osman. Edirne Rehnüması. Edirne sarayıve kasırları S. 88-94.(5) Phot. Im. Louis Glaser Albümü, yaptıran EdirnedeD. Michailides. Üniversitesi kütüphanesi yıldız hususî albümleriNo. 14572/11.(1) L'Univers. Turquie. Palais des Sultan â Eski-SeraiNo. 83.(2) Dr. A. S. ÜN VER. Edirne sarayında hamamlar. YücelNo. 26. 1937.(3) Yıldız albümleri meyanında müteferrik Edirne kısmındaSaraya ait 2 resim bulunmuştur.