Ãniversiteler ve toplumsal sorumluluk
Ãniversiteler ve toplumsal sorumluluk
Ãniversiteler ve toplumsal sorumluluk
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Üni<strong>ve</strong>rsite Üzerine Notlar...Feride Saçaklıoğlu
Uni<strong>ve</strong>rsitas• Latince’de birlik, topluluk, lonca• Stadium Generale kilise görevlilerinin <strong>ve</strong>keşişlerin eğitilmesiS. Tanilli
Üni<strong>ve</strong>rsiteOkulları ‘fikirlerin tıpkı mallar gibi ihraçedildikleri atölyeler’ olarak gören hocalar artıkbilimin biriktirilmesinden değilyaygınlaştırılmasından yanadır. Hocalarlaöğrencilerin örgütlendikleri loncaların adıüni<strong>ve</strong>rsitedir.Le Goff
İlk Üni<strong>ve</strong>rsite• Günümüzden yaklaşık 1000 yıl önce• 11. Yüzyılda Bologna’da• Katedral okulları• Bir kent kurumu olarak bilimin sekülerleşmesi• Paris <strong>ve</strong> Oxford
Üni<strong>ve</strong>rsitenin Görevleri• Yeni akademisyen <strong>ve</strong> bilim adamlarınınyetiştirilmesi• Mesleki eğitimin, teknik olarak kullanılabilirbilginin üretilmesi• Genel eğitim, entelektüel aydınlanma <strong>ve</strong> kültürelanlamaT. Parsons
Üni<strong>ve</strong>rsitenin Görevleri• Teknik olarak kullanılabilir bilgiyi üretip aktarmak• Öğrencilerin işlevsellik üstü bir değerler sisteminibenimsemelerine <strong>ve</strong> politik bilinçlerininoluşmasına katkıda bulunmak• Toplumun kültürel geleneğini aktarmak,yorumlamak, geliştirmekJ. Habermas
Kiliseden devralınan ‘kutsallık’ formunu sekülerbilim alanına aktarıp ‘bilim’ dininin kilisesioldu.M.A.Kılıçbay
Özbudun <strong>ve</strong> Demirer’e Göre• Üni<strong>ve</strong>rsite bir ideoloji üreticisidir
Kilise Boyunduruğundan KurtulmaMücadelesinde• Yeni, seküler <strong>ve</strong> hümanist bir etiğikurumsallaştırılmasıÖzbudun, Demirer
Ulus Devletlerin Kurulma <strong>ve</strong>Kurumsallaşmasında• Kadroları yetiştirme, biçimlendirme, ulusaldeğerler <strong>ve</strong> ulusalcı ideolojilerin üretimi <strong>ve</strong>yayılmasıÖzbudun, Demirer
Sömürgecilik Döneminde• Toplum bilimlerinden idari yetiler edinme,• Askeri teknolojilerin doğa <strong>ve</strong> toplumbilimleriyle kopartılmaz bağlar oluşturmasıÖzbudun, Demirer
II. Dünya Savaşı Sonrasında• Müdahaleci ekonomi politikaların temelinioluşturan iktisat doktrinlerinin• Sosyal bilimlerin kalkınmacı analiz <strong>ve</strong>projelerinin üretilmesiÖzbudun, Demirer
Neo-liberal DönüşümünDesteklenmesi• Bilimi yıkmak pahasına kendilerini birer Ar-Gekuruluşuna dönüştürme• Know-how pazarlamaÖzbudun, Demirer
İdealleştirilmiş Üni<strong>ve</strong>rsite Kavramı• Toplumun• Üni<strong>ve</strong>rsiteden• Öğretim üyelerinden beklentisi yüksektirİ.Tekeli
Dünya’daki Dönüşüm1. Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş2. Fordist birikimden esnek birikime geçiş3. Ulus devletlerden küresel dünyaya geçiş4. Moderniteden postmoderniteye geçişİ.Tekeli
1. Sanayi Toplumundan BilgiToplumuna GeçişBilginin;• Anlamının <strong>ve</strong> işlevinin değişmesi• Bir üretim faktörü olması• Ticari meta olarak üretilmesiİ.Tekeli
2. Fordist Birikimden Esnek BirikimeGeçiş• Elit eğitimden kitle eğitimine geçiş• Sürekli eğitimİ.Tekeli
3. Ulus Devletlerden Küresel DünyayaGeçiş• Devlet hizmeti sağlayan değil, düzenleyen• Devletin ayırdığı payın azalması• Üni<strong>ve</strong>rsiteleri piyasa güçlerinin yönlendirmesi–firmalaştırması–İ.Tekeli
4. Moderniteden PostmoderniteyeGeçiş• Araçsal rasyonellik:• Bir <strong>toplumsal</strong> hedefi gerçekleştirmek için endoğru yolu bilimsel çözümlemelergösterecektir.• İletişimsel rasyonellik:• Bilimsel bilgi üzerinde devletin tekelcidurumunun değişmesi.İ.Tekeli
Üni<strong>ve</strong>rsitenin Özellikleri1. Otonomisi yüksektir2. Uluslar arası ilişkiler içindedir3. Tek disiplin, tek ustanınhegemonyasına girmez4. Muhafazakardırİ.Tekeli
Kilise merkezliüni<strong>ve</strong>rsiteÖğretimDin adamları, az sayıdadüşük gelirlilerÖğrenci/öğretim üyesiloncasıMeslektaşlararasıyönetim modeliFinansmanı öğrencisağlıyorEğitim dili LatinceUlus DevletÜni<strong>ve</strong>rsitesiÖğretim, araştırma,kültürel dönüşümbirlikteliğiElit eğitimiAkademisyenlertopluluğu bilgininsosyalleşmiş üretimiMeslektaşlararasıyönetim modeli, rektörseçiliyorDevlet finanse ediyorUlusal dilde eğitimBilgi ToplumuÜni<strong>ve</strong>rsitesiÖğretim, araştırma,toplum hizmeti ayrışmışbiçimdeKitle eğitimiÜni<strong>ve</strong>rsitenin içi-dışıarasındaki farkın eridiğibütünKısmenmeslektaşlararası,kısmen toplam kaliteanlayışında, girişimciyönetimÖğrenci, devlet <strong>ve</strong> piyasakoşulları içindefinansmanİngilizce’nnin LinguaFranca haline gelmesi
Kilise merkezliüni<strong>ve</strong>rsiteDiploma Hıristiyandünyasında geçerliÖğretim üyelerindeuzmanlaşma yokUzlaşılan her yerdegeçerli bir müfredatPapalığın denetim hakkıUlus DevletÜni<strong>ve</strong>rsitesiDiploma ulus devlettegeçerliUzmanlaşmış kürsü,enstitü profesörlüğüHer üni<strong>ve</strong>rsite kendiprogramını düzenliyor,mesleğe yönelikolmayan müfredatHarcama denetimidışında üni<strong>ve</strong>rsite dışıdenetim yokBilgi ToplumuÜni<strong>ve</strong>rsitesiDiploma uluslar arasıgeçerli, diplomanınönemini yitirmesi, ömürboyu öğrenmeAraştırmacı profesörkategorisinin çıkışıProgramların tüketicieğilimlerine hassas halegelmesi <strong>ve</strong>ucuzlatılması içinmodüler programlarÜni<strong>ve</strong>rsitelerin dışardanakreditasyonu, öğr.Üyelerinin performansdeğerlendirilmesiİ.Tekeli
Modern Toplumlarda YüksekÖğretimin Yeri1. Mesleki kazanım, politizasyon <strong>ve</strong> hayatalanındaki pratik sorunların anlaşılması için sonreferans noktasıdır.2. Endüstriyel-yönetimsel almaşığın <strong>ve</strong> askeriteknolojik düzeneğin elemanları üni<strong>ve</strong>rsitedendevşirilmektedir.A. Çiğdem
Üni<strong>ve</strong>rsitenin Düşüşü• Kurum olarak üni<strong>ve</strong>rsite• Özne olarak akademisyen• Faaliyet olarak entelektüel/akademik işA. Çiğdem
Üni<strong>ve</strong>rsiter Aşınma• Akademik kimlik, kişilik <strong>ve</strong> misyondamüphemlik• Rastlantısal olarak akademisyen olmasürecindeki sıradanlaşma <strong>ve</strong> sığlaşma• Akademik faaliyeti kariyer yükselimi, maddikazanç <strong>ve</strong> “halkla ilişkiler uzmanlığına”indirgeme• Akademik metni şirket faaliyet raporunadönüştürmeHar<strong>ve</strong>y
Bilimsel Bilgi Üretimine Son...• Beşeri bilimlerin pratik yönelimli araştırmaparadigmalarına teslimiyeti• Eleştirel tutumun terkedilmesi• Üni<strong>ve</strong>rsiter eğitimin içeriksiz kılınmasıA. Çiğdem
Akademik Yaşamda Değişim• İş gü<strong>ve</strong>nceli akademisyenler azalmakta• Proje getiren, kaynak yaratan girişimciöğretim üyesi!• Eğitimin ücretli hale gelmesi <strong>ve</strong> toplamkalite kuramı sonucunda• Lisans öğrencileri müşteri• Y. Lisans öğrencileri ise piyasadan alınanprojelerin ucuz emeğiİ.Tekeli
Akademik Yaşamda Değişim• Uluslar arası akreditasyon• Üni<strong>ve</strong>rsitelerin piyasa denetimineaçılması• Yayın merkezli değerlendirmeİ.Tekeli
Publish or Perish!!• Aşırı yayın yapılması• Kötü bilginin iyi bilgiyi kovmasıİ.Tekeli
Üni<strong>ve</strong>rsiteler uzmanlaşmış birmeta olan bilgiyi pazarlayanbirimler haline getirilmişlerdir.F.Ercan
Akademisyenler• Kendini yenilemesine engel olan <strong>ve</strong>• Değişime yön <strong>ve</strong>rmesini olanaksızlaştıranritüalizme yakalanmaları, donuk hayatiyetsizbir kendini yeniden üretim odağınadönüşmüştürN.Vergin
Akademisyenler“Akademik dünyanın modern starları, hemulaşılmaz bir düşünce dilinin <strong>ve</strong> biçiminintemsilciliğini yapmaktalar hem de seslendikleriyerin bu dilin bütün dağarcığına a priorisahipmişçesine yazmaktalar.”A. Çiğdem
Akademik Yaşamda Denetim“Akran Değerlendirmesi”1. Araştırma fonlarının dağıtımı2. Bilimsel yayınların yayınlanması3. Akademisyen terfileriİ.Tekeli
Gizli Müfredatİşyerinde tezahür ettiği şekliyle kapitalistmantığı <strong>ve</strong> akılcılığı ayakta tutan çalışmayla,otoriteyle, <strong>toplumsal</strong> kurallarla <strong>ve</strong> değerlerleilgili belirli görüşleri meşrulaştıran özgülmesajlar içeren, derslik içindeki <strong>toplumsal</strong>ilişkilere tekabül eder.Giroux
Üni<strong>ve</strong>rsite Üzerinde EgemenGüçlerin Denetimi• Bilimsel gelişmeler karşısında yaşanacak olanalan <strong>ve</strong> hakimiyet kaybı korkusu• Bilimsel gücü hakimiyet altına alarak topluma <strong>ve</strong>karşıt güçlere yönelik hegemonik ilişki kurmakBilimsel alan ideolojik olarak kullanılmaktadırİ.Önder
Sermaye Açısından Üni<strong>ve</strong>rsite• Son yarım yüzyıldaki eleman yetiştirme işleviniyitirmekte• Tüm sermaye kesimine yararlı• Araştırma işlevi ön plana çıkmaktadır• Teknoloji üretim kapasitesi ile sermayeler arasırekabeti kızıştırmaktaİ.Önder
Sermayenin Üni<strong>ve</strong>rsiteye Yönelişi• Bir hizmet üretim alanı olarak üni<strong>ve</strong>rsite• Teknoloji üretim alanı olarak üni<strong>ve</strong>rsite• İdeoloji üretim alanı olarak üni<strong>ve</strong>rsiteİ.Önder
Sermayenin Eğitime Bakış AçısıSermaye eğitimi;• Bir yönü ile israf• Diğer yönü ile yeni faaliyet <strong>ve</strong> kar alanı olarakgörmektedir.İ.Önder
Üni<strong>ve</strong>rsitenin Denetimi1. İdari <strong>ve</strong>sayet altına almak2. Ticarileştirerek piyasa güçlerinin denetimineterk etmekİ.Önder
Üni<strong>ve</strong>rsitenin DenetimiEn etkili yol finansmandır• Üni<strong>ve</strong>rsite – sermaye işbirliği sloganının altında,üni<strong>ve</strong>rsite <strong>ve</strong> araştırma kurumlarını doğrudansermayenin denetimine sokan finansmanmekanizması bulunmaktadırİ.Önder
Mali DenetimÇok daha rafine <strong>ve</strong> algılanması güç birdenetim ilişkisi kurarİ.Önder
Mali Özerklik ?• İdarenin kendi mali kaynaklarını yaratması• Eğitim <strong>ve</strong> araştırmanın piyasaya yönelik bedelkarşılığı yapılması• Çalışmaların yönü sermaye tarafındandenetlenmesiİ.Önder
Finansman...Sermayenin, araştırmalar için kamu kesiminiaradan çıkartıp, finansmanın bir bölümünüsağlayarak tüm araştırmaya hakim olması,idari özerkliği <strong>ve</strong> bilimsel özgürlüğü ortadankaldırır.İ.Önder
Yarı Zamanlı ÇalışmaAkademik faaliyetlerin bir bölümününpiyasa tercihleri doğrultusundayapılmasıdır.İ.Önder
Finansman...Akademik personelin tüm gelirleriningenel finansmandan <strong>ve</strong> makul düzeydekarşılanması, akademik özgürlük içinkaçınılmazdır.İ.Önder
Öğrenci ÖdentileriÖğrenciye yüklenen bedel yükseldikçe,toplumun üst gelir gruplarından gelenöğrenci artacaktır.İ.Önder
Türkiye’de Üni<strong>ve</strong>rsitenin KısaTarihçesi
Darülfünun’dan 1933Üni<strong>ve</strong>rsitesi’ne• Darülfünun 1865• Darülfünun-u Osmani 1870 (1871) ilk tasfiyeler• Cemalettim-i Efgani• Mekatib-i Aliye-i Sultaniye 1874 (1881)• Hukuk• Mühendislik• Edebiyat• Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye• Darülfünun-u Şahane 1900• Darülfünun-u Osmani 1908 - tasfiyeler• 1912, 1914 düzenlemeleri• İnas Darülfünun-u 1914• İstanbul Darülfünun-u 1924 Alpkaya, Tellal
Malche Raporu• Yabancı dil sorunu• Türkçe yayın eksikliği• Kütüphanelerin yetersizliği• Derslerin ders notlarına dayanması• Sınavların ezbere dayanması• Öğrencilerin fizik <strong>ve</strong> maddi koşullarınınyetersizliğiAlpkaya, Tellal
1933 Üni<strong>ve</strong>rsitesi• 31 Temmuz 1933’te 2252 sayılı yasa• Tasfiyeler (150/240)• Özerklik kaldırılmış• İstanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi MEB’a bağlanmış• İ.Ü. Talimatnamesi• Araştırma• Eğitim• Milli kültürü <strong>ve</strong> yüksek bilgiyi yaymak• Nazi Almanyası’ndan kaçan 40 hocaAlpkaya, Tellal
1946 Üni<strong>ve</strong>rsitesi• 13 Haziran 1946’da 4936 sayılı yasa• Dil Tarih tasfiyesi;• Muzaffer Şerif, Behice Boran, Pertev Naili Bortav, NiyaziBerkes• Üni<strong>ve</strong>rsitelere özerklik <strong>ve</strong> tüzel kişilik• Rektörlük seçimle• Bilimsel araştırma <strong>ve</strong> yayın görevlerini düzenler• 1960 yılında 147’ler• 1961 üni<strong>ve</strong>rsiteler anayasal gü<strong>ve</strong>nceye kavuşurAlpkaya, Tellal
1971 Üni<strong>ve</strong>rsitesi• 20 Eylül 1971, 1488 sayılı yasa• Bilimsel <strong>ve</strong> idari özerklik kaldırıldı• Seçilen organlarca yönetim ama devletingözetimi altındaAlpkaya, Tellal
1973 Yasası• Yükseköğretim bir bütündür• Tüzel kişiliğe değinir ama özerkliktensöz etmez• Anayasa Mahkemesi;• Yükseköğretim Kurulu <strong>ve</strong> Üni<strong>ve</strong>rsiteDenetleme Kurulu oluşumunu iptal eder• Akademi <strong>ve</strong> yüksek okulların üni<strong>ve</strong>rsiteolduğuna karar <strong>ve</strong>rirAlpkaya, Tellal
Ve YÖK...Türkiye 1980’li yıllardan beri YÖK olayınıyaşamaktadır. Bunun bilimin üretilmesine büyükbir darbe indirdiği, üni<strong>ve</strong>rsite çalışmalarınıkısıtladığı kuşkusuzdur. Fakat, gerçek birüni<strong>ve</strong>rsite olsaydı YÖK olur muydu?İ.Beşikçi
YÖK Üni<strong>ve</strong>rsitesi• 6 Kasım 1981• 1402 sayılı yasa ile 4970 tasfiye• Üni<strong>ve</strong>rsiteleri değil yükseköğretimi düzenliyor• Akademik özgürlüğün sınırları çiziliyor• Milli kültürü genişletme <strong>ve</strong> yayma• Türk devriminin ülkülerine bağlı vatandaş yetiştirme• Yükseköğretimin uygulamalı yapılmasına ilişkinesasların geliştirilmesi• Döner sermaye işletmeleri kurmaAlpkaya, Tellal
YÖK Üni<strong>ve</strong>rsitesinin Örgütlenmesi• Üni<strong>ve</strong>rsitelerarası Kurul• Üni<strong>ve</strong>rsite Senatosu• Fakülte KuruluYÖK Rektör Dekan• Emir-komuta zincirinin bir halkasıdır• Yasama denetimi olmayan başkanlık sisteminebenzerAlpkaya, Tellal
YÖK Üni<strong>ve</strong>rsitesinin İşleyişi• Öğretim üyeleri kıdemli öğretmenlere dönüşmüş• Tam gün çalışma zorunluluğu yoktur• Özel sektöre danışmanlık• Muayenehane• Döner sermaye• Asistanlık kurumu sözleşmelere dayalı “mevsimlikişçi”ye dönüşmüş• Örgütlenme hakkı yoktur• Ödenekler• Kütüphaneler• Yurt dışı araştırma ziyaretleriAlpkaya, Tellal
Türkiye’de Üni<strong>ve</strong>rsiteler...1. Elit kamu üni<strong>ve</strong>rsiteleri2. Vakıf üni<strong>ve</strong>rsiteleri1. Elit2. Sıradan3. Elit olmayan kamu üni<strong>ve</strong>rsiteleriSiyasal <strong>ve</strong> örgütsel merkeziyetçilik, kamu yararıkaygısı olmayan serbest girişimcilik <strong>ve</strong> parasıolanın yüceltilmesi zihniyetinin ürünü.A.İnsel
Kuruluş Tarihlerine GöreÜni<strong>ve</strong>rsiteler454035302520151050...-19401941-19501951-19601961-19701971-19801981-19901991-20002001-
Cumhuriyet Döneminde Üni<strong>ve</strong>rsitelerYükseköğretimkurumuÖğrenci sayısıYıllık mezunsayısıÖğretimelemanı sayısı1923-1924129143213072002-200377167793624831071290
Eğitim Prosesinin Üretim ProsesineDönüştürülmesiYüksek EğitimLise <strong>ve</strong> dengi okullarLise <strong>ve</strong> dengi okullardanmezun olan öğrencilerÜni<strong>ve</strong>rsitede okuyanöğrencilerOkutulan derslerMezun olan öğrencilerİş<strong>ve</strong>renİş bulan mezun sayısıİş bulamayan mezun sayısıİmalatTedarikçiHam maddeProses içinde işleme tabitutulan ürünProses aşamalarıSon ürünMüşteriSatışlarSatılamamış <strong>ve</strong>ya stokta kalanürünS.Tekin
Ahmet İnam’ın deyişiyle...Toplum Hekim s. 249
• Bilimin yalnızca gerçeklerin peşinde olduğu• Bilim insanının yansızlığıİlkeleri birer yanılsamadan mı ibarettir?F. Başkaya
Jarrat Raporu (1985)Üni<strong>ve</strong>rsiteler piyasa koşullarına duyarlı olmalıdır!
Dünya Ticaret Örgütü(GATS)• Yüksek öğretim kurumlarının deniz aşırı şubeleri• Program ihraç edilmesi• Uzaktan eğitim programları• Yayın hakkı, patent, lisans düzenlemeleri
Akademik Özgürlük Nedir?Akademik topluluk üyelerinin araştırma, inceleme,tartışma, belgeleme, üretme, yaratma, öğretme,anlatma <strong>ve</strong> yazma yollarıyla, bireysel ya datopluca bilgi edinme, geliştirme <strong>ve</strong> iletmeözgürlüğüdür. (Eylül 1988)Lima Bildirgesi
Lima BildirgesiTüm yükseköğretim kurumlarının, bilimsel <strong>ve</strong>teknolojik bağımlılığı önlemek <strong>ve</strong> bilgininedinilmesi <strong>ve</strong> kullanılmasında dünyadaki tümakademik çevrelerin eşit konuma sahipolmalarını sağlamak için çaba göstermelerinin <strong>ve</strong>bu kurumların bölgesel, politik ya da benzeridiğer engelleri aşan uluslar arası bir akademikişbirliğini teşvik etmelerinin gerektiği dilegetirilmektedir.
Salamanca KonvansiyonuYüksek öğretimin otonomisininkorunması, ticari değil bir kamusalmülkiyet olmasının gerekliliği, dil,sistem, tip, profil <strong>ve</strong> müfredat açısındanfarklılıkların korunması gerektiğivurgulanmıştır.Mart 2001
Toplumsal <strong>sorumluluk</strong>ları açısından üni<strong>ve</strong>rsitelerin<strong>ve</strong> bağlı araştırma kurumlarının işlevlerini yerinegetirmeleri, bu kurumların genel finansmanyöntemi ile desteklenen, idari özerkliğe sahipkurumlar olmalarını gerektirmektedir.İ.Önder
Change language