tm Dergi 26.Sayı - Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği

‹Ç‹NDEK‹LEREditörden ................................................................................................................................................21. Barajlar KongresiISSN 1303 – 2585‹mtiyaz SahibiTürk Müflavir Mühendisler ve Mimarlar Birli¤iad›na Yönetim Kurulu Baflkan›Demir ‹NÖZÜYaz› ‹flleri MüdürüSalih Bilgin AKMANYay›n KuruluSalih Bilgin AKMANMunis ÖZEROktay AKATMehmet DÖNMEZMetin DALGIÇPelin ERDO⁄ANSeda ORAL SEYHANGrafik-Tasar›mYusuf MEfiE (Ajans-Türk)Bas›meviBaşkandan............................................................................................................................................3Tasar›mdan Yap›maTEMABarajlar›n Türkiye Ekonomisine Katk›s›........................................................4Barajlar ve Hidroelektrik Santrallerin Geliflimi ....................................6Dolgu Barajlar Komitesi Çal›flmalar› ................................................................8Ajans-Türk Gazetecilik Matbaac›l›k‹nflaat Sanayii A.fi.‹stanbul Yolu 7. Km. ‹nönü MahallesiNecdet Evliyagil Sk. No: 24 Bat›kent / ANKARATel: 0312 278 08 24 - Fax: 0312 278 18 95www.ajansturk.com.tr - info@ajansturk.com.trBas›m Tarihi30.09. 2012Bas›m YeriANKARAYay›m TürüYerel Süreli3 ayda bir yay›mlan›rTürk Müflavir Mühendisler veMimarlar Birli¤iAhmet Rasim Sokak No:35/2Çankaya – 06550 AnkaraTel: (312) 440 89 70Faks: (0312) 440 89 72e-posta: tmmmb@tmmmb.org.trurl: www.tmmmb.org.tr“Yaz›lar›n ve reklamlar›n içeri¤inden sahibisorumludur; TürkMMMB veya Yay›n Kurulusorumlu tutulamaz.”“Yay›mlanan yaz›lar›n, her hakk› sakl›d›r.Kaynak belirtmek kofluluyla, yaz›lar›ndan,toplamda çeyrek sayfay› geçmeyen al›nt›yap›labilir. Bunun d›fl›nda, seri olarakço¤alt›lmas›, çeyrek sayfadan fazla al›nt›veya kopya yap›lmas›, Yay›n Kurulu’nunyaz›l› iznine ba¤l›d›r”Dergimiz, 2000 adet bas›l›p da¤›t›lmaktad›r.Kapak Foto¤raf›:ESPROJE Mühendislik Müflavirlik Ltd. fiti.Süreyyabey Baraj›Kati Proje Revizyonu, Tüm Uygulama Projeleri, ‹nflaatSafhas› Saha Dan›flmanl›k Hizmetleri, ‹fl Sonu ProjeleriBeton Barajlar Komitesi Çal›flmalar›..............................................................10Baraj Emniyet Rehberi Haz›rlanmas› Çal›flmalar›..........................12Yap› Tasar›m Komitesi Çal›flmalar›..........................................14Hidromekanik Tasar›m Komitesi ........................................................................16Silindirle S›k›flt›r›lm›fl Beton (SSB) Barajlar ........................................18ÜyelerimizdenBetonarme Demirinin Korozyonunun Nedenleri................................22Süreyya Bey Baraj› ve HES Projesi ..........................................................................24Kültür - Sanat ............................................................................................................................28Mimarl›¤›n Serüveni -çok k›sa bir tarihçe-Birliğimizden Haberler ................................................................................................32

Salih Bilgin AKMAN1. Barajlar KongresiED‹TÖRDEN...Bu say›m›z›n temas› düzenlenmesi Eylül-2011’dekararlaflt›r›lan “1. Barajlar Kongresi” dir. Organizasyonutamamlanan bu önemli etkinli¤e say›l›günler kala teknik komite çal›flmalar›n›n son durumuyaz›lar›m›zla bu say›m›zda sizlerle paylafl›lmaktad›r.TOBB salonlar› tahsisinin iptali nedeniyle,Kongremiz 11-12 Ekim-2012 tarihindeCongresium Ankara, ATO Kongre ve Sergi Saray›’ndayap›lacakt›r.Kongre ‹cra Kurulu afifl haz›rl›klar›n tamamlam›flolup bu say›m›zda dergimiz bas›l›rken afifllerimizinbas›m› da tamamlanm›fl olacakt›r. Birli¤imizinetkin kat›l›m› ve deste¤i ile gerçeklefltirlecek 1.Barajlar Kongresi, Teknik Müflavirlik müessesesininönemini bir daha vugulayacak ve etkin kullan›m›n›n›nönemini daha da belirgin hale getirecektir.Ülkemiz Su Mühendisli¤inin ulaflm›fl oldu-¤u seviye yurt içi ve yurt d›fl› ifllerdeki baflar›lar›ile kan›tlanmaktad›r. Toprak kaynaklar›n›n etkinkullan›m›, tar›msal ekonominin toplumsal kalk›nmadakiyeri, mevcut hidrolik enerji potansiyelininharekete geçirilmesi, toprak erozyonunun ve taflk›nzararlar›n›n önlenmesi ve bu faaliyetler sonucuyarat›lacak sosyal faydalar›n ülke insan›m›z›nhizmetine sunulmas› ancak yerüstü ve yeralt› sukaynaklar›n›n etkin kontrollu kullan›m› ile mümkünolacakt›r. Geliflmekte olan ekonomimizin ihtiyac›olan enerjinin yerel kaynaklar›m›za dayal›pay›n›n artt›r›lmas› ucuz ve yenilenebilir hidrolikenerji potansiyelimizin aktif hale getirilmesi ilesa¤lanacakt›r.Teknik Müflavirlik konular›ndaki çal›flmalarla ilgiliolarak “1. Barajlar Kongresi”nin temas› “Baraj Tasar›mKriterleri” olarak seçilmifltir. Kongre komiteçal›flmalar›n›n bir bölümünü bu say›m›zda özetolarak sunmaktay›z. Konu ile ilgili Komite Baflkanlar›m›zbizler için makalelerini haz›rlad›lar. Bu makalelerdekomitelerde oluflturulan tasar›m kriterlerininkonu bafll›klar› özetle anlat›lmakta olup, insanyaflam›n›n hayati unsuru olan suyun, sürekli vegüvenilir kullan›m›n önemini ve bu ifllerin yap›lmas›için gereken mühendislik ve müflavirlik hizmetlerininzorlu¤u ve gerektirdi¤i emek, bunun için bilimve teknikle birlikte Teknik Müflavirli¤in ne kadarönemli oldu¤u vurgulanmaktad›r.Teknik Müflavirlik Sektörünün en etkin oldu¤u SuEndüstrisinin temelini teflkil eden Barajlar ve HESyap›m teknolojisi konusunda oluflturulmas› hedeflenen“Tasar›m Kriterleri” meslektafllar›m›z›nçal›flmalar›nda bir rehber olma amac›n› tafl›maktad›r.Sizlere sundu¤umuz bu say›m›z› be¤eni ileokuyaca¤›n›z› ümit ediyoruz. Bu say›m›z›n yay›nlanmas›ndadesteklerini daima yan›m›zda hissetti¤imizYönetim Kurulumuza, reklam vererek katk›sa¤layan Müflavir Firmalar›m›za teflekkürlerimizisunar›z.Dergimize katk›da bulunan Devlet Su ‹flleri GenelMüdür Yard›mc›s› Say›n Güven Karaçuha’ya, Barajlarve HES Dairesi Baflkan› Say›n Ergün Üzücek’e,Komite çal›flmalar›n› özetleyen Say›n FarukTankut’a, Say›n Adil Bacak’a, Say›n SadettinZorlutuna’ya, Say›n Aldonat Köksal’a ve Say›nHasan Ölçek’e, Kapak sayfas›nda gördü¤ünüzÇekerek-Süreyyabey Baraj›’n›n Müflaviri Es ProjeFirmas›na ve Baraj bilgilerini özetleyen Say›n Altu¤Akman’a, Teknik yaz›lar› ile katk›da bulunanSay›n Fikret Gürdil’e, Say›n Oktay Akat’a ve Say›nAhmet Özsüt’e teflekkürlerimizi sunar›z.Devlet Su ‹flleri Genel Müdür Yard›mc›s› Say›nGüven Karaçuha barajlar›n yap›m ve tasar›m› konusundakitecrübelerini bizlerle paylaflmakta,Kongre çal›fl›malar›na deste¤ini belirterek Kuruluflununyapt›¤› yat›r›mlar› ve bugüne kadarki gelifliminianlatmaktad›r.Barajlar ve HES Dairesi ve 1. Barajlar Kongresi‹cra Kurulu Baflkan› Say›n Ergün Üzücek Barajinflaatlar›ndaki mühendislik uygulamalar› ve yeniuygulama tekniklerini anlatt›¤› yaz›s›nda Mühendisli¤inve Müflavirli¤in Su Sektöründeki öneminivurgulamaktad›r.Say›n Faruk Tankut Dolgu Barajlar Komitesininhaz›rlam›fl oldu¤u Kil Çekirdekli Barajlar, Ön YüzüBeton Kapl› Barajlar, Geomembranla GeçirimsizlikSa¤lanan Barajlar, Asfalt Çekirdekli Barajlarlailgili tasar›m esaslar›n› belirtildi¤i yaz›s› ilekomite çal›flmalar›n›n özetini sunmaktad›r.Say›n Adil Bacak Beton Barajlar Komitesinin haz›rlam›floldu¤u teknik tasar›m raporunda özetleBaraj tipleri, Malzeme Özellikleri ve Kar›fl›m Tasar›m›,Temel Kayas› Kriterleri, Stabilite Analizi,Dinamik ve Termal Analiz konular›n› ele alm›flt›r.Say›n Saddetin Zorlutuna Baraj Emniyeti Komitesininhaz›rlam›fl oldu¤u teknik raporda barajlar›nrisk de¤erlendirilmesi ve risk seviyelerinin belirlenmesi,inflaat ve iflletme aflamalar›nda gözlemleryap›lmas›n›n önemini, baraj ve yard›mc›yap›lar›n›n ekonomik ömrüleri boyunca yap›saldavran›fllar›n›n de¤erlendirilmesi gerekti¤ine iflaretetmektedir.Say›n Aldonat Köksal Yap›sal Tasar›m Komitesininhaz›rlam›fl oldu¤u teknik raporunda özetlehidrolik yap›larda santral, dolusavak, derivasyon-dipsavaktünelleri ile yard›mc› tesislerin tasar›m›için yap›lacak analizler ve güvenlik de¤erlendirilmesikonular› ile yük faktörlerinin kabulesaslar›n› tan›mlam›flt›r.Say›n Hasan Ölçek Baraj ve HES TesislerindeDaimi Teçhizat Komitesinin haz›rlam›fl oldu¤uteknik raporunda özetle hidromekanik kapaklar,cebri borular, türbin seçimi, vanalar, kald›rmaekipmanlar›, senkron jeneratörler, koruma kontrolsistemi, ünite trafolar›, santral yard›mc› tesislerive flalt sahas› ile ilgili tasar›m esaslar› ve imalatmetedolojisi konular›nda bilgiler vermifltir.Say›n Fikret Gürdil Silindirle S›k›flt›r›lm›fl Barajlar›ntasar›m›nda ve uygulama safhas›ndaki tecrübelerinianlatarak ekip çal›flmas›n›n ve mühendislikkararlar›n›n önemini vurgulamakta ve verdi¤iörneklerle konuyu detayl› olarak bizlere sunmaktad›r.Say›n Oktay Akat betonarme yap›larda donat›n›nkorozyonu ve yap›sal tasar›mdaki etkilerini belirtti¤iyaz›s›nda korozyonun önlenmesinin gereklili-¤ini vurgulamaktad›r.Say›n Altu¤ Akman Çekerek-Süreyyabey Baraj›ve HES ile ilgili yaz›s›nda baraj›n teknik karakteristiklerive yap›m aflamalar›n› anlatmaktad›r. Kilçekirdeklikaya dolgu tipinde olan ve dergimizinkapa¤›nda foto¤raf›n› gördü¤ünüz baraj ‹ç AnaduluBölgesinde kendi tipinin en büyü¤ü olmaözelli¤ine sahiptir.Kültür-Sanat köflemizi büyük bir emek ve derinbilgisi ile donatan Say›n Ahmet Özsüt “SanayiDevriminden Moderne” konulu yaz›s›nda bizleremimarl›k serüveninin yeni aflamalar›n› hat›rlatmaktad›r.Birli¤imiz ve DS‹ Genel Müdürlü¤ü taraf›ndanbirlikte organize edilen “1. BARAJLAR KONGRE-S‹”nin 11-12 Ekim tarihlerinde Ankara’da yap›laca¤›n›hat›rlatarak, Kongre çal›flmalar›m›za sponsorolan Yüklenici Firmalar’a teflekkürlerimizi sunar›z.Firmalar›n adlar› ve infla ettikleri barajlar›nfoto¤raflar›n› afifllerimizde göreceksiniz.Dergimizin yay›na haz›rlanmas›n eme¤i geçenlere,yay›n kurulu üyelerimize, reklam vererek dergimizinyay›nlanmas›na sponsorluk yapan üyelerimizeteflekkürlerimizi ve flükranlar›m›z› sunar›z.Gelecek say›lar›m›zda de¤iflen Türk Ticaret Kanunu’nunneler getirdi¤i ve dikkate al›nmas› gerekenhusular konular›nda yaz›lar›m›z› bulacaks›z.Dergimizin yay›nlanmas› sizlerin katk›lar› ilemümkündür.Teknik Müflavirlik Hizmetlerinin gelifltirilmesi, tümkarar vericilerin ve hizmet sunucular›n birliktesa¤l›kl› ve güçlü bir endüstri kurmalar› dile¤iyle…2 SAYI26

Güven KARAÇUHA, DS‹ Genel Müdür Yard›mc›s›Barajlar›n Türkiye Ekonomisine Katk›s›evlet Su ‹flleri Genel Müdürlü¤üDbir kamu kuruluflu olarak kendineverilen; taflk›n koruma, sulu ziraat›yayg›nlaflt›rma, hidroelektrik enerji üretmeve büyük flehirlere içme suyu teminiyan› s›ra Belediye Teflkilat› olan yerleflimyerlerine de içme suyu teminini etkin birflekilde yerine getirebilmesi bak›m›ndan,söz konusu dört maksad›n ortak noktas›olan baraj çal›flmalar› konusunda önceliklifaaliyetlerini sürdürmektedir. Bu sebepleDS‹ Genel Müdürlü¤ü ülkemizdebarajlar yapan bir kurulufl olarak bilinir.Atatürk, Keban, Karakaya gibi dev barajlarinfla eden, GAP, KOP, DAP gibientegre projeler üreten DS‹, bütçedekendisine ayr›lan pay›n 3-4 mislinin ülkeekonomisine gelir olarak geri dönmesinisa¤lam›fl ve bu anlamda yaratt›¤› gelirve istihdamla ekonomimizin lokomotifkurulufllar›ndan biri olmufltur.2012 y›l›nda 58. y›l›n› kutlayan DS‹ GenelMüdürlü¤ü kuruldu¤u günden bu yana733 adet baraj ve gölet infla etmifltir.2003-2011 y›llar› aras›nda yani son 9 y›ldaise 206 adet baraj, 24 adet gölet, 179adet sulama tesisi, 49 adet içmesuyu tesisi,643 adet çevre ve taflk›n koruma tesisive 27 adet de ulafl›m ve sosyal maksatl›tesisler olmak üzere toplamda 1128adet tesis iflletmeye al›nm›flt›r. 1128 adettesisin milli ekonomiye katk›s› y›lda yaklafl›k10 milyar TL’dir. Ayr›ca baraj ve gölethavzalar›nda erozyon ve rüsubat›kontrol etmek maksad›yla, Kuruluflumuzcayine 2003-2011 y›llar› aras›ndaki 9 y›ll›ksüreçte 275 000 dekar sahada a¤açland›rmaçal›flmas› yap›lm›fl ve yaklafl›k37.300.000 adet fidan dikilmifltir.Güneydo¤u Anadolu Projeleri (GAP)9 ili kapsayan ve 22 baraj ile 19 adet hidroelektriksantrali projesinden meydanagelen GAP 35 milyar dolarl›k maliyeti ileCumhuriyet tarihimizin en önemli entegrekalk›nma projelerinden biridir.2008 y›l› bu dev proje için bir dönümnoktas› olmufltur. Baflbakan›m›z Say›nRecep Tayyip Erdo¤an taraf›ndan aç›klananEylem Plan› ile proje ivme kazanm›flt›r.GAP Eylem Plan›n›n aç›kland›¤›May›s 2008 tarihine kadar toplam 272697 hektar alan sulamaya aç›lm›fl, 99793 hektar alanda ise inflaat çal›flmalar›devam etmekteydi. GAP Eylem Plan›n›naç›klanmas›ndan sonra ödeneklerin artmas›ile eylem plan›nda yer alan ifllerdeplanlama, proje ve inflaat çal›flmalar›,eylem plan›nda yer almayan ifllerde iseproje çal›flmalar› büyük oranda artm›flt›r.GAP Eylem Plan›n›n aç›klanmas›yla ilkolarak projesi haz›r olan ana kanal inflaatlar›nabafllanm›fl, söz konusu ana kanallar›nflebekelerine ait proje yap›mlar›ise ihale edilmifltir. fiebeke proje yap›mlar›n›ntamamlanmas› ile flebeke inflaatlar›nabafllanacak ve iflletmeye aç›lacakflebekelerde k›sa sürede h›zl› bir art›flmeydana gelecektir. Bugün itibariyleGAP’ta toplam 313 165 hektar sulamaalan› iflletmeye aç›lm›flt›r. 99 939 hektarsahada ise flebeke inflaatlar› devam etmektedir.GAP Eylem Plan› tamamland›¤›nda y›lda;2,2 milyar dolar› sulama, 4 milyardolar› enerji, 410 milyon dolar› içme suyuolmak üzere Milli Ekonomiye y›ll›k katk›s›toplam 6,61 milyar $ olacakt›r. Ayr›-ca; Proje ile 3.800.000 kifliye do¤rudanistihdam imkan› sa¤lanacakt›r.Il›su Baraj› ve HESGAP Projesi kapsam›nda yap›m› devameden Il›su Baraj› ve HES Projesi, Mardinve fi›rnak ‹l s›n›rlar› aras›nda Dargeçit ‹lçesinin15 km do¤usunda Dicle nehriüzerinde yer almaktad›r.Il›su Baraj› ön yüzü beton kapl› kaya dolgutipinde tasarlanm›flt›r. Temelden yüksekli¤i141 m’dir. Il›su Baraj›n›n Kurulugücü 1.200 MW olup, y›lda ortalama3,883 milyar KWh enerji üretecektir.Dolgu hacmi bak›m›ndan Türkiye’nin 2.büyük, Kurulu güç bak›m›ndan 4. büyük,Dicle Nehri üzerindeki en büyük Baraj veHES’tir. Tamamland›¤›nda sadece elektrikenerjisi üretiminden ekonomiye y›lda1 milyar TL katma de¤er sa¤layacakt›r.Temmuz 2014 tarihinde gövde dolgusubitirilmesi planlanan baraj inflaat›nda,Temmuz 2012 itibariyle % 43 fiziki gerçekleflmesa¤lanm›flt›r.Konya Ovas› Projeleri (KOP)GAP’tan sonra en büyük sulama yat›r›m›olma özelli¤ini tafl›yan ve Konya’n›n surüyas›n› gerçeklefltirmek için DS‹ taraf›ndanuygulanmaya bafllanan Konya Ovalar›Projeleri (KOP), 61.909 km 2alanda16 adet büyük projeyi kapsamaktad›r.Bir k›sm› iflletmede, bir k›sm› infla halinde,bir k›sm›n›n da planlama ve projeleritamamlanm›fl olup, peyder pey yat›r›mprogram›na al›nacak olan bu projelerKOP Eylem Plan› çerçevesinde 2023 y›-l›na kadar tamamlanacakt›r.KOP tamamland›¤›nda; Sulama faydas›olarak 800 milyon Dolar, Enerji faydas›olarak 210 milyon Dolar olmak üzere,Ulusal Ekonomi’ye y›lda toplam 1,010milyar Dolar katk› sa¤layacakt›r. Ayr›catemin edilecek 164 milyon m 3 su ile bölgedeyaflayan 3 milyon kiflinin içme-kullanmave endüstri suyu ihtiyac› karfl›lanacak,100.000 kifliye do¤rudan istihdamimkan›, binlerce kifliye de dolayl› iflimkan› sa¤lanm›fl olacak ve y›lda 3,06milyar kilovatsaat enerji üretilerek,1.100.000 hektar tar›m alan› suya kavuflturulacakt›r.Do¤u Anadolu Projesi (DAP)Toplam 28 adet Büyük Su Projesinden(24 adet Sulama Drenaj ve Islah projesi,2 adet Hizmet, 2 adet Enerji) oluflan ve16 ili kapsayan DAP diye adland›rd›¤›-m›z projede flu an itibariyle sulama projelerinin% 35’i iflletmeye al›nm›flt›r. Enerjisektöründe; Ki¤› Baraj› ve HES Projesi,ZAP (Hakkari Baraj› ve HES) Projesi ileAlparslan Baraj› ve HES Projesi yer almaktaolup Alparslan-I Baraj› tamamlanarakdeneme üretimine bafllanm›flt›r.4 SAYI26

TEMAHizmet Sektörü kapsam›nda; A¤r› ‹çmesuyuProjesi tamamlanm›fl, Elaz›¤,Mufl ve Kars ‹çmesuyu Projelerinin çal›flmalar›h›zla devam etmektedir.DAP tamamland›¤›nda Milli Ekonomi’yey›ll›k katk›s› 1,418 milyar dolar mertebesindeolacakt›r.Deriner Baraj› ve HES249 metre yüksekli¤iyle kendi s›n›f›ndaTürkiye’nin 1 inci, Avrupa’n›n 3 üncü,Dünyan›n 6 nc› yüksekbaraj› olan DerinerBaraj› ve HES’te yaklafl›k 2 milyarm 3 su birikecek ve 2 milyar 118 milyonKWh hidroelektrik enerji üretilecektir.2012 y›l› fiubat ay›nda su tutulmayabafllayan Deriner Baraj› ve HES’te, buy›l sonunda enerji üretimine geçilmesihedeflenmektedir.1000 Günde 1000 GöletGÖL-SU Projesi1 ocak 2012 tarihi itibariyle hayata geçirilmeyebafllanan proje ile 1000 günde1000 gölet infla edilecektir. Büyük SulamaProjeleri alanlar› d›fl›nda kalan k›rsalkesimlerde k›sa sürede sulu tar›ma geçilmesihedeflenen proje ile 1,6 milyarm 3 depolama sa¤lanacak ve 415.000hektar alanda sulama yap›lacakt›r.‹çme Suyu Çal›flmalar›‹flletmeye ald›¤›m›z 49 adet proje ileyaklafl›k 34 milyon kifliye y›lda 3,31 milyarm 3 içme suyu sa¤lanmaktad›r. 26 ildeyap›m› tamamlanm›fl olan 34 adetar›tma tesisinden günde toplam5 804 488 m 3 AB standartlar›nda ar›t›lm›flsu üretilerek halka sunulmaktad›r.Ayr›ca 13 ilde (‹stanbul-Melen, Kars,Ünye, ‹skenderun, Sinop, Ayd›n, Karabük,fiereflikoçhisar, Yozgat, Ordu, Karaman,fianl›urfa 2. Kademe, TrabzonRehabilitasyon) inflaat ihale sürecive/veya inflaatlar› devam etmekte olanar›tma tesisleri tamamland›¤›nda gündeilave 1 755 168 m 3 ar›t›lm›fl su sa¤lanm›flolacakt›r.‹nflaatlar› devam eden 22 adet proje tamamland›¤›ndayaklafl›k olarak 15 milyonkifliye daha y›lda yaklafl›k 1,1 milyarm 3içmesuyu sa¤lanm›fl olacakt›r. Ayr›-ca, planlama ve proje aflamas›ndaki ifllerininflaatlar› tamamland›¤›nda 1,9milyar m 3 ilave su sa¤lanm›fl olacakt›r.‹stanbul ‹çmesuyu Projesi – Melen, ‹zmir‹çmesuyu Projesi; Ankara ‹çmesuyu-GeredeSistemi; KKTC ‹çmesuyuTemini Projesi çal›flmalar› devam edenbu projelere bakt›¤›m›zda öne ç›kanprojelerdir.2023 YILINA KADAR• 25 adet Akarsu Havzas›n›n tamam›n›nmaster plan› güncellenecektir.• Depolama tesislerinin tamam› bitirilmiflolacakt›r.• Yukar› havza tedbirleri al›nm›fl dere›slahlar›, taflk›n koruma tesisleri vebenzeri taflk›n önleyici ve düzenleyicitüm su yap›lar› tamamlanacakt›r.• 1053 Say›l› Kanun kapsam›ndaki bütünyerleflim yerlerinin 2040 y›l›na kadarihtiyac› olan içme kullanma ve sanayisuyu temin edilecektir.• Kamu ve Özel sektör taraf›ndan yap›-lan bütün hidroelektrik potansiyel(46 000 MW) iflletmeye al›nm›fl olacakt›r.(Teknik ve ekonomik de¤erlendirilebilir160 milyar kilovatsaat hidrolikpotansiyelin tamam› 2023 y›l›ndatamamlanacakt›r. 2023 y›l›ndan sonraise teknik de¤erlendirilebilir potansiyelin56 milyar kilovatsaatlik k›sm›n›nçal›flmalar›na devam edilecektir.)Ekonomik olarak sulanabilir 8,5 milyonha alan sulu tar›ma kavuflturularakhalk›m›z›n hizmetine sunulacakt›r.• Tüm sulama sistemleri modern kapal›sulama sistemine dönüfltürülerek,(ya¤murlama, damla) Salma Sulamayason verilmifl olacakt›r.DS‹ faaliyetlerinin ve hedeflerinin yukar›daözetlendi¤i ana bafll›klar›n›n gerçekleflmesinde,"Barajlar›n Rolü"nün nekad ar önemli oldu¤u aflikard›r.Buönemli yap›lar›n›n planlanmas›, projelendirilmesive infla edilmesi büyükönem tafl›maktad›r. Gelinen noktada,Baraj ve Gölet projeleri ve ‹nflaatlar›n›n%100üne yak›n gerçekleflmelerindeDS‹ mühendisleri, Türk mühendisleri vemüflavirleri ve Türk müteahhitlerinin katk›lar›gurur vericidir.Bu sektörde eme¤i geçen tüm mühendisleri,teknikerleri ve çal›flanlar› tebrikeder, baflar›l› çal›flmalar›n›n devam›n›dilerim.Güven KARAÇUHA1965 y›l›nda Ankara’da do¤an GüvenKARAÇUHA 1986 y›l›nda ‹stanbul TeknikÜniversitesi ‹nflaat Fakültesi’nden mezunolmufl, 1986-1989 y›llar› aras›nda ‹stanbulTeknik Üniversitesi Fen BilimleriEnstitüsü Yap› Analizi ve Boyutland›rmadal›nda yüksek lisans e¤itimini tamamlam›flt›r.1987-1989 y›llar› aras›nda ‹stanbul Metrosundafiantiye Mühendisli¤i, 1989-2003y›llar› aras›nda DS‹ Barajlar ve HES DairesindeYüksek Mühendis, 2003-2005y›llar› aras›nda Barajlar ve HES DairesiBaflkan Yard›mc›l›¤›, 2005-2007 y›llar›aras›nda DS‹ 23.Bölge Müdürlü¤ü (Kastamonu)görevlerinde bulunmufltur.2007 y›l› May›s ay› itibariyle Devlet Su ‹flleriGenel Müdür Yard›mc›l›¤›n› yürütmekteolan Güven KARAÇUHA iyi derecede‹ngilizce bilmektedir. Evli ve 3 çocukbabas›d›r.EK‹M2012 5

Ergün ÜZÜCEK, Barajlar ve HES Dairesi Baflkan›Barajlar ve Hidroelektrik Santrallerin Geliflimievlet Su ‹flleri Genel Müdürlü-D¤ü ülkemizin en önemli yat›r›mkurumlar›ndan biri olup, her y›lbütçeden önemli bir pay alarak ülkemizinrefah›na katk› sa¤lamak içinönemli yat›r›mlara imza atmaktad›r.Devlet Su ‹flleri bu hizmetlerini Ankara’dakiMerkez teflkilat›n›n yan›nda,yurt içindeki 26 Bölge Müdürlüklerive yurtd›fl›ndaki KKTC Proje Müdürlü¤ümarifeti ile yerine getirmektedir.Barajlar ve Hidroelektrik SantrallarDairesi Baflkanl›¤›, Devlet Su ‹flleriGenel Müdürlü¤ü bünyesindeki 15Daire Baflkanl›¤›ndan biri olup anagörevleri barajlar ve hidroelektriksantrallere ait kati projelerinin haz›rlanmas›inflaat ifllerinin ihalesi ve yürütülmesiile geçici ve kesin kabul ifllemlerininyap›larak iflletmeye haz›rhale getirilmesidir.Eylül 2012 tarihi itibariyle Barajlar veHidroelektrik Santrallar Dairesi Baflkanl›¤›ndaçal›flmakta olan 94 adetteknik eleman ve 38 adet idari elemandanoluflan 132 kiflilik ço¤unlu¤ugenç elemanlardan oluflan dinamikbir kadrosu bulunmaktad›r. Daireninyönetim kadrosu 1 Daire Baflkan›, 6Daire Baflkan Yard›mc›s›, 16 fiubeMüdürü ve 1 ‹dari ‹fller fiefinden oluflmaktaolup bünyesinde ‹nflaat ihale,Baraj ‹nflaat Tatbikat I-II, Baraj TemelMühendisli¤i, Baraj Uygulama Projeleri,Nehir ve Kanal Santral ‹nflaatProjeleri, Baraj Hidrolik ve Yol Mühendisli¤i,Baraj Emniyeti ve ÖlçümTesisleri, Il›su Baraj› ve Kredili ‹fllerProje, Elektrik-Makine Tatbikat, ElektrikProje, Makine Proje, Çoruh ProjeleriElektromekanik Teçhizat, GAP Il›-su Elektromekanik Teçhizat StratejiGelifltirme, Hesap ‹flleri ve Maliyetfiube Müdürlükleri ile ‹dari ‹fller fiefli-¤i bulunmaktad›r.6 SAYI26Ülkemizde devlet taraf›ndan infla ettirilentüm baraj ve hidroelektrik santrallar›nihale safhas›ndan, geçici vekesin kabullerin yap›lmas› ve ticari iflletmeyeal›m›na kadarki süreçten sorumluolan Barajlar ve HidroelektrikSantrallar Dairesi Baflkanl›¤›n›n görevleriaras›na son zamanlarda göletinflaatlar›n›n koordine edilmesi de eklenmifltir.DS‹ taraf›ndan bugüne kadar 741adet baraj ve gölet tamamlanm›flolup, 133 adet baraj ve göletin ise inflaat›devam etmektedir (Su Dünyas›,Nisan 2012, Sayfa 12).Tüm bu hizmetler ifa edilirken, en sonteknoloji, teknik gereksinimler, inflaatmetotlar› ve ekonomik çözümler üzerindeazami gayret ve itina sarf edilmektedir.fiu an için ülkemizde tümbaraj tiplerinde infla edilmifl veya inflaedilmekte olan projelere rastlamakmümkündür. Barajlar›m›z rezervuarhacmi, yükseklik ve/veya dolgu hacmiyönünden de¤erlendirildi¤indekendi s›n›flar› aras›nda dünya s›ralamas›ndaçok önemli yerlerde bulunmaktad›r.Özellikle daha düflük maliyeti ve h›zl›inflaat yap›m› sayesinde dünyada dauygulanmas› önemli oranda artmaktaolan Silindirle S›k›flt›r›lm›fl Beton Barajlar(SSB) say›s› DS‹ öncülü¤ündeh›zl› bir flekilde ço¤almaktad›r. GerekDS‹ gerekse özel sektör taraf›ndanyap›lm›fl ve yap›lmakta olan SBB say›s›Çin ve Brezilya’n›n ard›ndan 3 üncüs›rada olmas› günümüz baraj teknolojisininne kadar yak›ndan takipedildi¤inin aç›k bir göstergesidir. Bununen güzel örne¤i olan 120m yüksekli¤iile Avrupa’n›n en yüksek SSBolan Çine Adnan Menderes Baraj›2010 tarihinde tamamlanm›flt›r.Ayr›ca ‹stanbul’un içme suyu ihtiyac›-n› büyük oranda karfl›lamakta olanMelen Projesinin en önemli ayaklar›ndanbiri olan Melen Baraj› inflaat›na2012 tarihinde bafllanacakt›r. SSB tipindeyap›lacak olan Melen Baraj›n›nyüksekli¤i 124 m olup tamamland›-¤›nda kendi kategorisinde Avrupa’n›nve ülkemizin en yüksek baraj›olacakt›r.Hidroelektrik santrallar aç›s›ndan ise,ülkemizin en yüksek kurulu güce sahiphidroelektrik santrallar›, Atatürk(2400 MW), Karakaya (1800 MW),Keban (1340 MW) ve Il›su (1200MW), Barajlar ve Hidroelektrik SantrallarDairesi Baflkanl›¤›nca infla ettirilmiflve ettirilmektedir. Bu projelerdekurulu güç yönünden Avrupa’da öndegelen hidroelektrik santrallar aras›ndayer almaktad›r.Hidroelektrik enerji alan›nda iflletmedekikurulu güç 17 570 MW olup, bunun11 135 MW’› DS‹ taraf›ndan devreyeal›nm›flt›r.(Su Dünyas›, Nisan 2012, sayfa 11).

TEMAAd› Aç›l›fl Kurulu Güç Enerji ÜretimTarihi (MW) Miktar› (Milyon kWh)• Karaman-Ermenek Baraj› ve HES 2009 309 1187• Artvin Borçka Baraj› ve HES 2007 300 1039• Çorum Obruk Baraj› ve HES 2009 202 473• Batman Baraj› ve HES 2004 198 483• Mufl Alparslan Baraj› ve HES 2008 160 488• Bursa Ç›narc›k Baraj› 2008 120 548• Mu¤la Akköprü Baraj› ve HES 2011 118 343• Artvin Muratl› TBMM 85. Y›lMilli Egemenlik Baraj› ve HES 2005 115 444• Gümüflhane Torul Baraj› ve HES 2008 103 322• Gümüflhane Kürtün Baraj› ve HES 2003 85 198• Tunceli-Uzunçay›r Baraj› 2009 84 322• Ordu Topçam Baraj› ve HES 2008 60 200• fianl›urfa Hidroelektrik Santral› 2005 52 124• Trabzon Atasu Baraj› ve HES 2011 45 150• Antalya Dim Baraj› ve HES 2008 38 123• Denizli Cindere Baraj› 2009 29 88• Tunceli Mercan HES 2003 19 78• Bal›kesir Manyas Baraj› 2011 19 46• Bursa Bo¤azköy Baraj› 2011 10 20• fi›rnak Baraj› 2010 5 18nedeni ile su alt›nda kalacak yollar›nrelokasyon iflleri de yap›lmaktad›r.Tüm baraj ve hidroelektrik santral inflaatlar›ndaÇevresel Etki mevzuat›-n›n gereksinimlerinin yerine getirilmesive yeniden yerleflim konular› içinbüyük bir özen ve hassasiyet gösterilmektedir.Netice itibariyle, projelerimizinhayata geçirilmesi s›ras›ndaçevreye olacak zarar›n minimize edilmesiiçin azami çaba harcanmaktave ülkemizin sürdürülebilir kalk›nmas›nakatk› sa¤lanmaktad›r.Hidroelektrik enerji konusunda sony›llarda gerçeklefltirilen at›l›mlar iley›ll›k enerji üretim kapasitesi 60 milyarkWh’n›n üzerine ç›k›lm›fl, projelerh›zl› bir flekilde tamamlanarak milliekonomiye önemli oranda katk›dabulunulmaya devam edilmifltir.2003 y›l›ndan 2011 y›l› sonuna kadarDS‹ taraf›ndan aç›lan hidroelektriksantrallar tabloda verilmifltir.(Su Dünyas› Dergisi, Ekim 2011, Sayfa 35)Halen devam etmekte olan en önemliprojelerimizden; dolgu hacmi bak›-m›ndan Türkiye’nin 2 inci büyük, kurulugüç bak›m›ndan ülkemizin 4 üncübüyük ve Dicle nehri üzerindeki enbüyük baraj› ve hidroelektrik santral›olan Il›su Baraj› ve HES Projesi tamamland›¤›ndasadece elektrik enerjiüretimden ekonomimiz y›lda 1 milyarTL katma de¤er sa¤layacakt›r.Deriner Baraj› ve Hidroelektrik SantraliProjesinde su tutma ifllemi Ocak2012 tarihinde bafllanm›fl olup, yak›nbir gelecekte enerji üretimine bafllayacakt›r.Deriner Baraj› temelden249 m yükseklik ile dünyada betonbarajlar aras›nda 6 ›nc› s›rada yer almaktad›r.‹nflaat Yap›m ihalesi A¤ustos 2012tarihinde yap›lan Yusufeli Baraj› veHidroelektrik Santrali Projesi ise tamamland›¤›ndatemelden 270 m iledünyada ve Avrupa’da 3 üncü ülkemizinise en yüksek baraj› olma özelli¤inikazanacakt›r.Ayr›ca 218 m yüksekli¤i kemer barajlars›n›f›nda Avrupa’n›n 6 ›nc› ve dünyan›n18 inci baraj› olan Ermenek Baraj›6 sene gibi k›sa sürede tamamlanm›flt›r.Bu barajlar yap›l›rken, Devlet Su ‹flleriGenel Müdürlü¤ü ile Karayollar›Genel Müdürlü¤ü aras›nda imzalananbir protokole istinaden barajlar›ninflas›n›n tamamlanmas› ve su tutmaErgün ÜZÜCEK1966 y›l›nda Kayseri’de do¤du. ‹lk orta velise e¤itimini Kayseri’de tamamlad›. 1989y›l›nda Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarl›kFakültesi ‹nflaat Mühendisli¤i bölümündenmezun oldu. 1992 y›l›nda ayn› üniversiteninHidrolik Anabilim Dal›nda Mast›-r›n› tamamlad›. 1990-1997 y›llar› aras›ndaDevlet Su ‹flleri Genel Müdürlü¤ü TeknikAraflt›rma ve Kalite Kontrol Dairesi Baflkanl›¤›Hidrolik Model Laboratuvar›nda çal›flt›.1997 y›l›nda DS‹ Genel Müdürlü¤üBarajlar ve HES Dairesi Baflkanl›¤›na emrineatanm›fl olup; s›ras›yla 1997-2005 y›llar›aras›nda Proje mühendis, 2005-2007 y›llar›aras›nda Proje fiube Müdürü, 2007–2008Daire Baflkan Yard›mc›l›¤› görevlerinde bulunmufltur.Temmuz 2008 de Barajlar veHES Daire Baflkanl›¤›na atanm›fl ve halenbu görevini sürdürmektedir. Evli ve iki çocukbabas› olup iyi derecede ‹ngilizce bilmektedir.EK‹M2012 7

Tahir Faruk TANKUTDolgu Barajlar Komitesi Çal›flmalar›Birinci Ulusal Barajlar Kongresi DolguBarajlar Komitesi, çeflitli mühendislikve müflavirlik firmalar›ndan konu uzmanlar›n›noluflturdu¤u 20 kiflinin kat›l›m›ylafiubat – May›s 2012 tarihleri aras›nda muhtelifgünlerde 5 toplant› yapm›fl olup, butoplant›larda alt komitelerin yapt›¤› toplant›ve çal›flmalar irdelenmifl ve meydana getirilmiflolan metinlerin gelifltirilmesi için önerilergetirilmifltir.Dolgu Barajlar dört ayr› kategoride incelenmifltir.Bunlar:- Kil Çekirdekli Barajlar,- Ön Yüzü Beton Kapl› Barajlar,- Geomembranla GeçirimsizlikSa¤lanan Barajlar- Asfalt Çekirdekli BarajlarHaz›rlanmakta olan dokümanda 5 bölümbulunmakta olup birinci bölümde tüm dolgubaraj tipleri için genelde uygulanacakolan tasar›m analizleri anlat›lm›fl, di¤er dörtbölümde ise yukar›da kategorilere ayr›lm›flolan barajlar ayr› ayr› incelenmifltir.1. Girifl (Tasar›m Analizleri):Bu bölüm alt›nda, fiev Stabilitesi, Gerilme-Deformasyon Analizleri, S›k›flt›r›lm›fl KayaDolgunun Kesme Dayan›m›, Kret Oturmas›-n›n Analitik Yöntemlerle Tahmini ve S›zmaAnalizi izah edilmifltir.2. Kil Çekirdekli Barajlar:Bu bölümde Kil Çekirdekli dolgu barajlar›ntipleri, malzeme özellikleri, temel tasar›mlar›ve ölçü aletlerinin belirlenmesi ve amaçlar›anlat›lmaktad›r. Ana bafll›klar flöyledir:2A) Kil Çekirdekli Dolgu Baraj Tipleri2A.1 Homojen Dolgu Barajlar2A.2 Kum Çak›l (Yar› Geçirimli veyaGeçirimli) Dolgu Barajlar2A.3 Kil Çekirdekli Kaya Dolgu Barajlar2B) Gövde Dolgu Zonlar›nda Kullan›lacakMalzeme Özellikleri2B.1 Geçirimsiz Dolgu Malzemesi2B.2 Yar› Geçirimli-Geçirimli Kum Çak›lKabuk Dolgu Malzemesi2B.3 Kaya Kabuk Dolgu Malzemesi2B.4 Filtre Dolgular›2B.5 Memba fiev Korumas›-Riprap2B.6 Mansap fievi Koruma Örtüsü2C) Temel Tasar›m›2D) Gerekli Ölçüm Aletlerinin Belirlenmesive Amaçlar›3. Ön Yüzü Beton Kapl› Dolgu Barajlar(ÖBKB):Bu bölümde Ön Yüzü Beton Kaplamal› Dolgubarajlar›n kendine özgü analizleri, temelkaz›lar› ve iyilefltirmeler, topuk pla¤›, çevreselderz ve su tutucular, ön yüz betonu, parapetduvar›, ön yüzü beton kapl› kaya dolgubaraj zonlar›, ölçüm aletleri ve yard›mc›yap›lar anlat›lmaktad›r.3A AnalizlerAnalizler bölümünde ÖBKB tasar›mprensipleri, ÖBKB tasar›m analizleri,basitlefltirilmifl elastisite modülü tahmini,koruyucu tasar›m kavramlar›,gövde, flev e¤imi seçimi, plaka kal›nl›-¤› ve plaka donat›s›, el hesaplar› iledavran›fl tahminleri, tahmini inflaatoturmas›, tahmini inflaat s›k›flmas›, önyüz betonu deformasyon tahmini, temeldenve ön yüz betonundan geçens›zman›n tahmini ve çatlaklardan geçendebi konular› izah edilmektedir.3B Temel Kaz›lar› ve ‹yilefltirmelerBu maddede temel kaz›lar› ve iyilefltirmeler,topuk pla¤›n›n temel iyilefltirmeleri,dolgu temeli iyilefltirmesi, kapakve perde enjeksiyonu incelenmektedir.3C Topuk Pla¤›Bu madde alt›nda topuk pla¤› boyutlandirilmasi,topuk pla¤› geniflli¤ininbelirlenmesi, topuk pla¤› mansabiningeometrisi, topuk pla¤› geometrisi, topukpla¤› stabilitesi, topuk pla¤›ndadonati, su tutucu ve ankrajlar anlat›lmaktad›r.3D Çevresel Derz ve Su TutucularTabandaki metal su tutucular, kesit ortas›ndakipvc su tutucular ve üst su tutucular›nprojelendirilmesi bu maddeninkonular›d›r.3E Ön Yüz BetonuBu maddede ön yüz betonunun davran›fl›,ön yüz betonunun boyutlar›,derzler ve genleflme derzlerinde kullan›lacakmalzemeler, inflaat aflamas›ndaön yüz kaplama arkas›n›n drenaj›,ön yüz betonunun çatlak davran›-fl› (çatlaklar›n s›n›fland›r›lmas› ve çatlaklar›nkontrolu), beton özellikleri (kar›fl›mve agrega), donat› (donat› oran›,donat› aral›¤› ve paspay›, yüzey çatlamas›nakarfl› donat›) konular› anlat›lmaktad›r.Daha sonraki bölümlerde ise Parapet Duvar›,Ön Yüzü Beton Kapl› Kaya Dolgu BarajZonlar›, Ölçüm Aletleri ve Yard›mc› Yap›-lar anlat›lmaktad›r.4. Geomembran Uygulamal› BarajlarGeomembran S›zd›rmazl›k Sistemi (GSS)ile infla edilmifl 183 adet dolgu barajdan eldeedilen bilgiler ›fl›¤›nda bu bölüm haz›rlanm›flt›r.Bunlardan 150 adedi hakk›nda8 SAYI26

TEMAdetayl› bilgiler mevcuttur. Bu bölümde tasar›milkeleri çok benzeyen hem yeni inflaedilecek hem de rehabilite edilecek projeleriçin memba yüzünde kullan›lan geomembransistemi anlat›lm›flt›r.4A GenelGeomembranlar, geokompositler gibiyapay geçirimsizlik malzemeleri göreceliolarak yeni ve alternatif bir çözümolup sadece do¤al geçirimsiz malzemeninbulunmad›¤›, uygun olmad›¤›,temininin ekonomik olmad›¤› veya kullan›lmas›n›nzor oldu¤u durumlarda alternatifolarak de¤erlendirilmektedir.Geomembran, geçirimsizlik eleman›n›oluflturur ve bu sistemin tasar›m›ndas›zma, alttan kald›rma, stabilite vb. konularlailgili tüm projelendirme kriterlerigeomembran ile teflkil edilen gövdeleriçin de geçerlidir.Geomembran s›zd›rmazl›k sistemiafla¤›daki tekniklerle uygulanabilir:• Geçirimsiz membran tabakas›n›nbaraj›n membas›nda yer ald›¤›,memba sistemi,• Geçirimsiz membran tabakas›n›nbaraj›n merkezinde yer ald›¤›, içsistem4B4CMemba SistemiGeomembran ya aç›k veya kapal›, olarakdolgu baraj›n memba yüzüne yerlefltirildi¤i"memba sistemi" en yayg›nuygulanan sistemdir.Memba sisteminde dolgunun tamam›-n›n zati a¤›rl›¤› hidrolik itkiye karfl› destekteflkil eder. Rezervuar su yükü dolgununmemba k›sm›nda flev stabilitesiniart›r›r. Baraj kesitinin hiçbir bölgesindeboflluk suyu veya s›z›nt› suyubas›nçlar›n›n oluflmad›¤› kabul edilmektedir.Dolay›s› ile memba sistemiboflluk suyu bas›nc› olmad›¤›ndan stabiliteyiart›r›r.Memba sistemine baz› örnekler flu flekildes›ralanabilir; Bovilla (Arnavutluk),Figari (Fransa), Jibiya (Nijerya), LaGalaube (Fransa), Ospedale (Fransa),Contrada Sabetta (‹talya).‹ç SistemYeni infla edilecek barajlar geomembrans›zd›rmazl›k sisteminin gövdeiçinde inflas›na imkân verir. Geomembransisteminin dâhili olarak kullan›lmas›sadece dolgunun yar› geçirimliveya çok az geçirimli oldu¤u durumlardauygulanabilir.Dâhili (iç) geomembran sistemi s›n›rl›say›da uygulamada kullan›lm›flt›r(geomembran›n konumu bilinen 174uygulaman›n 20 tanesi, toplam geomembranuygulama say›s› ise 183).4D YüklemeGeomembran sistemin yerleflimi vesistemdeki malzemelerin seçimi, busistemlere has, baraj memba yüzündekiveya dolgu içindeki yükler ve gerekliliklerdikkate al›narak yap›lmal›d›r.4E Geomembran›n SerilmesiBaraj yüzeyi ile geomembran aras›ndaiyi ba¤lant›n›n sa¤lanmas› ve kabarma,y›rt›k ve gerilmelerden kaç›n›lmas›için geomembran›n +35 C üzerindeve +5 C alt›nda serilmesindenkaç›n›lmas› gerekmektedir. Serme s›-cakl›¤› geomembran›n cinsi ile yak›ndanalakal›d›r.Farkl› geomembranlar›n farkl› kaynaks›cakl›klar› vard›r. Çok kat› kaynak s›-cakl›¤› s›n›rlamalar› olan bir geomembran›nserme program› üzerinde ciddietkileri olabilir.5. Asfalt Geçirimsizlik Uygulamal› Barajlar5A GiriflAsfalt çekirdekli kaya dolgu barajlar,geçirimsizli¤in kil çekirdekli barajlardaoldu¤u gibi merkezde temin edildi¤ibarajlard›r. Geçirimsizli¤i sa¤layacakmalzemenin hem nitelik hem de nicelikolarak uygun olmad›¤› veya tafl›mamesafesinin kabul edilebilir s›n›rlar d›-fl›nda kald›¤› durumlarda seçilebileceken uygun baraj tipleri aras›ndad›r.Kayan›n yüksek geçirgenli¤i s›zmameydana gelse bile borulanma tehlikesiyaflanmas›n› engeller.5B Tasar›ma Yönelik AnalizlerTasar›ma yönelik analizler toplam deformasyonun,flev stabilitesinin ve fleve¤imlerinin ve baraj›n temelinde meydanagelecek olas› oturmalar›n belirlenmesineyöneliktir. Di¤er taraftan as-5Cfalt çekirdekte imalat nedeniyle veyadeprem nedeniyle meydana gelebilecekaksakl›klar›n de¤erlendirilmesiamac›yla s›zma tahkiklerinin yap›lmas›da tasar›m aç›s›ndan gereklidir.Asfalt ÇekirdekAsfalt çekirdek, geçifl zonu ve filtrezonu genel olarak 0.20 m’lik kademelerhalinde birlikte s›k›flt›r›larak imaledilmektedir. 0.20 m’den daha yüksekuygulamalar son y›llarda geliflen serme– s›k›flt›rma teknolojisi ile artmaktad›r.30 m’den daha yüksek barajlardaasfalt çekirdek kal›nl›¤› 50 cm ile 150cm aras›nda olmal›d›r.Tahir Faruk TANKUT1947 do¤umlu Tahir Faruk TANKUT 1970 y›l›ndaO.D.T.Ü. ‹nflaat Mühendisli¤i bölümündenmezun olmufltur. Daha sonra 1973 y›l›nda ayn›bölümden master derecesini alm›flt›r. Mezun oldu¤uy›ldan beri baraj, içmesuyu ve kanalizasyonprojelerinin yap›m›nda ve müflavirlik hizmetlerindegörev alm›flt›r.1970-1974 y›llar› aras›nda bir müflavirlik firmas›ndaçal›flt›ktan ve askerlik görevini tamamlad›ktansonra kurucu orta¤› oldu¤u ‹NTEK Mühendislik,Müflavirlik, ‹nflaat Ltd fiirketinde çal›flmalar›n›sürdürmüfl ve 1981 de kurucu orta¤›oldu¤u SETAN Mühendislik Ltd fiirketinde halengörev yapmaktad›r.Proje Müdürü veya Proje Yöneticisi birçok projedeçal›flm›fl olup bunlar içinde “Büyük ‹stanbul‹çmesuyu II. Merhale Projesi Yeflilçay SistemiMüflavirlik Hizmetleri”, “Silvan Baraj› ve HESKati Proje Yap›m›”, “‹zmir ‹çmesuyu ProjesiTahtal› Sistemi Müflavirlik Hizmetleri”, “Kralk›-z› Baraj› ve HES Uygulama Projeleri ve MüflavirlikHizmetleri” ve “Cheliff Baraj› ve Tesisleri(Cezayir) Kati ve Uygulama Projeleri” ve “Mardin-Ceylanp›narOvalar› Sulama Projesi FizibiliteEtütleri Revizyonu ve Kati Projeleri” de bulunmaktad›r.EK‹M2012 9

Adil BACAKBeton Barajlar Komitesi Çal›flmalar›Deriner Baraj›11-12 Ekim 2012 tarihlerinde Ormanve Su ‹flleri Bakanl›¤›, DS‹,TRCOLD ve TMMMB’ nin birliktedüzenleyece¤i “1. Barajlar Kongresi”kapsam›nda, ülkemizin baraj mühendisli-¤ine katk› sa¤lamak amac› ile tasar›m kriterlerininülkemiz flartlar›na göre belirlenmesikonulu bir doküman haz›rlanmas›nakarar verilmifl ve bu çal›flma için 7 anabafll›kta komite oluflturulmufltur.Bu komitelerden biri olan Beton BarajlarKomitesi, DS‹ Genel Müdürlü¤ü yetkilileri,Akademisyenler ve ALTU⁄ JEOLOJ‹,COYNE VE BELLIER, DOLSAR, ESER, ESPROJE, H‹DRO D‹ZAYN, H‹DROMARKile TEMELSU firmalar›n›n uzmanlar›ndanoluflmufl ve çal›flmalar›na 9 fiubat 2012tarihinde yapm›fl oldu¤u ilk toplant› ilebafllam›flt›r.‹lk toplant›da konu bafll›klar› ve bu bafll›kalt›nda yap›lacak çal›flmalar› hangi komiteüyelerinin yapaca¤› belirlenmifltir. Haz›rlanacakdoküman›n konu bafll›klar›afla¤›da verilmifltir.KONU BAfiLIKLARI1. BARAJ T‹PLER‹1.1 A¤›rl›k Barajlar›1.2 Kemer Barajlar10 SAYI262. MALZEME ÖZELL‹KLER‹ VEKARIfiIM TASARIMI3. TEMEL KAYASI KR‹TERLER‹4. STAB‹L‹TE ANAL‹Z‹4.1 Yükler4.2 Stabilite Kesitleri4.3 Dayan›m Parametreleri ve GüvenlikSay›lar›5. D‹NAM‹K ANAL‹Z5.1 Dinamik Analiz Yöntemleri ve Seçimi5.2 Dinamik Malzeme Parametreleri5.3 Do¤rusal ve Do¤rusal OlmayanaAnalizler5.4 Sonuçlar›n Yorumlanmas›6. TERMAL ANAL‹Z6.1 Termal Analiz Yöntemleri ve Seçimi6.2 Analiz Sonuçlar›n›n De¤erlendirilmesive Al›nacak Önlemler‹kinci toplant›dan itibaren, haz›rlanan çal›flmalartart›fl›lmaya bafllanm›fl ve üzerindehemfikir olunan konular kapat›lm›flt›r.Çal›flmalar s›ras›nda hem uluslararas› veulusal yay›nlardan hem de komite üyelerimizinve firmalar›n›n birikimlerinden faydalan›lm›flt›r.Haz›rlanan doküman›n yerelflartlar› göz önünde bulundurdu¤u kadaruluslararas› düzeyde bir rehber olmas›için de büyük çaba sarf edilmifltir. Bununiçin gerek akademisyen arkadafllar›m›zgerekse çal›flt›klar› firmalarda ilgili konulardaçal›flma yapm›fl arkadafllar›m›z›naraflt›rmalar›na/görüfllerine/deneyimlerinebaflvurulmufltur.Deriner Baraj›Çal›flmalar sonunda tasar›ma baz olacakYüklerin (Ölü yük, Su yükü, Silt yükü, S›-cakl›k yükü ve Deprem yükü) belirlenmiflve Yük Kombinasyonlar› ile Emniyet Katsay›lar›(E.K) afla¤›daki gibi kararlaflt›r›lm›flt›r.Bas›nç ya da çekme gerilmeleri ve bas›nçya da çekme dayan›mlar› aras›ndakiiliflkiyi dikkate alan emniyet katsay›lar›,uluslararas› standartlarda öngörülen tavsiyeleregöre tan›mlan›r.• Normal Yükleme: Baraj›n iflletilmesi s›-ras›nda sürekli olarak veya düzenlizaman aral›klar›nda oluflmalar› statikyükleme kombinasyonlar›: E.K.= 3.0• Ola¤an D›fl› Yükleme: Baraj ömrü boyuncaseyrek bir fleklide olufltuklar›tahmin edilen statik veya sismik yüklemekombinasyonlar›: E.K.= 2.0, (iflletmeesasl› deprem durumu, OBE)• Afl›r› Yükleme: Maksimum güvenilirdeprem tasar›m› (MDE): E.K. = 1.0

TEMAAyr›ca, deprem, baraj emniyeti gibi konulardadi¤er komitelerin çal›flmalar› takipedilmifl ve haz›rlanacak doküman›n di¤erkomiteler taraf›ndan verilecek bilgilerletutarl› olmas› sa¤lanm›flt›r. Baz› kriterler/de¤erleriçin, di¤er ilgili komiteler taraf›ndanhaz›rlanacak dokümanlara at›ftabulunulmas›n›n daha do¤ru olaca¤› kararlaflt›r›lm›flt›r.Beton barajlar›n malzeme özellikleri ile ilgilidetayl› bilgiler ve tasar›mda dikkateal›nmas› gerekli görülen hususlar MalzemeÖzellikleri ve Kar›fl›m Tasar›m› bölümündeele al›nm›flt›r. Beton barajlar›n rijityap›lar olmalar› dolay›s›yla önem arzeden temel kayas› ile ilgili de¤erlendirmelerve önerilere Temel Kayas› Kriterleribölümünde yer verilmifl; temel kayas›özelliklerinin belirlenmesi için yap›lacakaraflt›rmalar, temel kayas›n›n sa¤lamas›gerekli kriterler ve gerek güçlendirme içinuygulanacak konsolidasyon enjeksiyonu,gerekse geçirimsizlik için uygulanacakperde enjeksiyonu çal›flmalar› ile ilgili temelprensipler aç›klanm›flt›r.Stabilite Analizi bölümünde, günümüzdeart›k büyük ço¤unlukla silindirle s›k›flt›r›lm›flbeton (SSB) olarak infla edilen a¤›rl›kbeton barajlar›n tasar›m›nda dikkate al›-nacak kriterler ve parametreler hakk›ndaülkemiz flartlar› da göz önüne al›narakönerilerde bulunulmufltur. Stabilite hesaplamalar›ndagöz önüne al›nacak yüklemedurumlar› hakk›nda bilgi verilmifl,gerek gövde betonu, gerekse yap›mderzlerinde al›nacak dayan›m parametreleriile sa¤lanmas› gerekli güvenlik say›lar›hakk›nda uluslararas› flartnameler dedikkate al›narak de¤erlendirmeler yap›lm›flt›r.Stabilite analizlerinde eflde¤er statikyöntem ile gerçeklefltirilecek depremtahkiklerinin ön boyutland›rma aflamas›ndakullan›labilece¤i konusunda uzlaflmasa¤lanarak, daha ileri aflamalarda depremdavran›fl›n›n daha gerçekçi bir flekildeyap›labilmesi amac› ile kullan›lmas›gerekli görülen yöntemler ve bu yöntemlerinseçimi ile ilgili bilgiler Dinamik Analizbölümünde verilmeye çal›fl›lm›flt›r.Ermenek Baraj›Gerek genel tasar›m, gerekse stabilitegerilmetahkikleri aç›s›ndan a¤›rl›k barajlaragöre oldukça farkl› olan kemer barajlarile ilgili, boyutland›rma, malzeme özellikleri,yükleme durumlar› ve özellikle hesaplamalardakullan›lacak say›sal modellerile ilgili önerilerin yer ald›¤› bilgiler KemerBarajlar bölümünde sunulmufltur.Özellikle kemer barajlar için önemli olmaklabirlikte, beton a¤›rl›k barajlar› içindedetayl› bir flekilde yap›lmas› gerekligörülen termal analizler ile ilgili hesapyöntemleri ve hesap detay› seviyeleriniiçeren de¤erlendirmeler Termal Analizbölümünde verilmifltir. Burada, termalanaliz girdilerinin büyük bir ço¤unlu¤ununancak yap›m aflamas›nda belirlenebilece¤ikonusunda hemfikir kal›narak,proje aflamas›nda basitlefltirilmifl yöntemlerkullan›lmas›n›n, yap›m aflamas›nda iseyap›m flartlar›na ve malzeme özelliklerineuygun olarak termal analizlerin gerçeklefltirilmesiningerekli oldu¤u konusundafikir birli¤ine var›lm›flt›r.Adil BACAKAdil Bacak lisans derecesini OrtaDo¤u Teknik Üniversitesi ‹nflaatMühendisli¤i Bölümü’nden ald›ktansonra 2 y›l kadar TemelsuUluslararas› Mühendislik HizmetleriA.fi. bünyesinde çeflitli barajprojelerinde çal›flm›flt›r. 1985-1995 y›llar› aras›nda Dolsar MühendislikLtd. fiti. bünyesinde Karakayave Atatürk Barajlar› kontrollükteflkilatlar›nda görev alm›flt›r.1995 y›l›ndan bu yana DolsarMühendislik Ltd. fiirketinde çeflitligörevlerde bulunmufl olup halenTeknik Koordinatörlük göreviniyürütmektedir.Ermenek Baraj›EK‹M2012 11

Sadettin ZORLUTUNABaraj Emniyet Rehberi Haz›rlanmas›Çal›flmalar›sinde ayr› komitelerce de¤erlendirmeyeal›naca¤› için hidroloji,risk de¤erlendirmesi ve sismikrisk konular›na detayl› olarak yerverilmeyecektir.Yabanc› yay›nlar›n taranmas› ve ilgiliolanlardan örnek al›nmas› görevikomite üyeleri aras›nda paylafl›lm›flve bir sonraki toplant›da sonuçland›r›lm›flt›r.araj Emniyet Rehberi haz›r-ile ilgili çal›flmalara, Blanmas›DOLSAR, MNG, TEMELSU,ESER PROJE, YÜKSEL-‹LC‹ OR-TAKLI⁄I, SOLAR‹S, firmalar›n›n uzmanlar›ndanoluflan üyelerin kat›l›-m› ile ilk toplant›s› 14 fiubat 2012tarihinde bafllanm›fl ve raporunmuhteviyat›n›n ne olmas› gerekti¤ikonusunda komite üyelerinin görüfllerial›nm›flt›r. Yap›lan de¤erlendirmelersonucunda daha önce DS‹taraf›ndan taslak olarak haz›rlanm›flolan rehberin baz olarak kabul edilmesive gerekirse bunun üzerinedünyadaki örnekler incelenerek ilaveleryap›lmas› kararlaflt›r›lm›flt›r.Baraj emniyet rehberinin amac› olarak;“planlama, projelendirme, inflaatve iflletme-bak›m aflamalar›için oluflturulacak bir baraj emniyetprogram› çerçevesinde, potansiyeltehlikelerin tan›mlanmas›, bu unsurlar›nkabul edilebilir seviyelere kadarazalt›lmas› için al›nmas› gere-12 SAYI26ken önlemlerin belirlenmesi vemevcut önlemlerin iyilefltirilmesineiliflkin yap›lacak çal›flmalar›n tespitedilmesi” belirlenmifltir.Baraj Emniyet Rehberi Kapsam›na:• Temelden yüksekli¤i 15 m vedaha üzeri• Temelden yüksekli¤i 10-15 maras›ndakiler için, rezervuarhacmi 3 milyon m 3 ve daha üzeri• Y›k›lmalar› halinde büyük orandacan ve mal kayb›na yol açabilecekpotansiyele sahip tüm depolamatesisleri dahil edilmesikararlaflt›r›lm›flt›r. Rehberin içeri-Baraj Emniyet Rehberi Haz›rlanmas›için 2. Komite toplant›s› 4 May›s2012 günü yap›lm›flt›r. De¤erlendirilenyabanc› yay›nlardan baz›lar›afla¤›da verilmifltir.1. ICOLD – BULLETIN No:154:(DRAFT) ON DAM SAFETY MA-NAGEMENT2. ICOLD – BULLETIN No:139: IM-PROVING TAILINGS DAM SA-FETY - CRITICAL ASPECTS OFMANAGEMENT, DESIGN, OPE-RAT‹ON AND CLOSURE3. ICOLD – BULLETIN No.59: DAMSAFETY GUIDELINES4. ICOLD – BULLETIN No.72: SE-LECTING SEISMIC PARAME-TERS FOR LARGE DAMS – GU-IDELINES5. DAM SAFETY ACT – MINISTRYOF AGRICULTURE AND FO-RESTRY– FINLANDYap›lan de¤erlendirmeler sonucunda,rehberin eki olan Risk De¤erlendirmeTablosunun ICOLD BulletinNo 72 de verilene uygun olarakdüzeltilmesi kararlaflt›r›lm›flt›r.

TEMA5.4.3 ‹flletme ve Bak›m MühendisininGörevleri5.5 E¤itim Programlar›belirlenmifltir. Rehberin sonundaverilen tablonun her baraj için doldurulmas›ve buna göre bir risk de-¤erlendirmesi yap›lmas› amaçlanm›flt›r.Rehberin ana bafll›klar› olarak:4 TEKN‹K ÇALIfiMALAR4.1 Planlama ve ProjelendirmeAflamas› Çal›flmalar›4.1.1 H‹DROLOJ‹4.1.2 BOYUTLANDIRMAKR‹TERLER‹4.1.3 PROJELEND‹RME4.1.4 JEOTEKN‹K4.1.5 S‹SM‹K ANAL‹Z4.2 ‹nflaat Aflamas› Çal›flmalar›4.2.1 ‹nflaat ‹flleri Sözleflmesi4.2.2 Proje De¤ifliklikleri4.2.3 Arazi Kontrol ve Denetimleri4.2.4 Ölçüm Aletleri ve Gözlem4.3 ‹flletme ve Bak›m Aflamas›Çal›flmalar›4.3.1 Baraj Göl Gözlemi veAk›m Gözlem ‹stasyonu4.3.2 Ölçüm SistemlerininModernizasyonu ve ProjelendirmeVerisinin Güncellefltirilmesi4.3.3 Rezervuar Sedimantasyonu4.3.4 ‹flletme Çal›flmalar›4.3.5 Bak›m ve Onar›m Çal›flmalar›4.3.6 Arazi Denetimleri4.3.7 De¤erlendirme ve AnalizlerinYap›lmas›4.3.8 Taflk›n S›ras›nda Yap›-lacak Çal›flmalar4.3.9 Acil Eylem Plan›4.3.10 Dokümantasyon5 YÖNET‹M ORGAN‹ZASYONU5.1 Planlama Aflamas› Sorumluluklar›5.2 Projelendirme Aflamas› Sorumluluklar›5.3 ‹nflaat Aflamas› Sorumluluklar›5.4 ‹flletme ve Bak›m Aflamas›Sorumluluklar›5.4.1 Baraj SorumlusununGörevleri5.4.2 ‹flletme TeknisyenininGörevleriSaadettin ZORLUTUNA1955 y›l›nda Ankarada do¤du. 1979 y›-l›nda ODTÜ ‹nflaat Bölümünden ‹nflaatMühendisi olarak , 1982 y›l›nda ODTÜSu Kaynaklar› Laboratuvar›ndan ‹nflaatYüksek Mühendisi olarak mezun oldu.Mezuniyetinden sonra bazen proje ifllerindebazen de inflaat yap›m›nda çal›flt›.Su yap›lar› konusunda uzmanlaflt›. Projeyap›m›n›n bilgisayarla otomasyonunayönelik çeflitli hidrolik hesap ve çizimprogramlar› yazd›. 1999 y›l›ndan beriDOLSAR’da Bölüm Baflkan› / ProjeMüdürü / K›demli Mühendis olarak projeve kontrollük hizmetlerinde çal›flmalar›nadevam etmektedir. Çeflitli projelerdetoplam 6 y›l› aflk›n süre ile yurtd›fl› tecrübeside vard›r ve FIDIC projelerine vak›ft›r.‹fl Programlamas›, GIS sistemleri,fotogrametri ve harita yap›m› konular›ndaözel merak› vard›r. Evli ve 1 çocukbabas›d›r.EK‹M2012 13

Aldonat KÖKSALYap› Tasar›m Komitesi Çal›flmalar›Santral Binas› Tasar›m Kriterleri, Hidro DizaynA.fi. , ES Proje Mühendislik Müflavirlik Ltd.,Eser Proje ve Mühendislik A.fi. ve Erges Müflavirlikve Mühendislik A.fi. firmalar›n›n bir arayagelmesi ile oluflturulan Alt Komite taraf›ndanhaz›rlanm›flt›r. Yer Üstü, Yar› Gömülü ve Gömülüolmak üzere üçe ayr›lan santral binalar›ndan,uygulamada çokça tercih edilmesi sebebiyleöncelikli olarak yar› gömülü ve yer üstüsantral binalar› ele al›nm›fl, daha genifl araflt›rmave know-how gerektiren gömülü santral binalar›n›nise, bir sonraki aflamaya b›rak›lmas›uygun bulunmufltur.11-12 Ekim 2012 tarihleri aras›nda gerçeklefltirilmesiplanlanan “1.BarajlarKongresi (BBK)” çal›flmalar›, 2012y›l›n›n ilk aylar›nda bafllam›flt›r. Söz konusu çal›flmalarDevlet Su ‹flleri (DS‹) ve Türk MüflavirMühendisler ve Mimarlar Birli¤i’nin (TMMMB)öncülü¤ünde, ODTÜ ve özel sektör müflavirlikfirmalar›n›n gönüllü katk› ve kat›l›mlar› ile yürütülmüfltür.Bu çerçevede oluflturulan SismikDe¤erlendirme, Hidrolik Tasar›m, Hidroloji,Dolgu Barajlar, Beton Barajlar, Baraj Emniyeti,Yap›sal Tasar›m ve Daimi Teçhizat Komiteleriarac›l›¤› ile y›l içerisinde yo¤un bir flekilde devameden ortak çal›flmalar ve periyodik olarakdüzenlenen toplant›lar neticesinde k›lavuz birdoküman niteli¤i tafl›mas› hedeflenen “BarajTasar›m Kriterleri” oluflturulmufltur.DS‹ Barajlar ve HES Dairesi’nde 3 fiubat 2012tarihinde gerçekleflen toplant›da, yap›lacakçal›flmalarda kaynak olarak öncelik s›ras›yla,ICOLD (International Commission on LargeDams), ACI (American Concrete Institute) veUSACE (United States Army Corps of Engineers)yay›nlar›n›n takip edilmesi gerekti¤i konusundagörüfl birli¤ine var›lm›flt›r.Resim-1: Feke-II Baraj› ve HESHidro Dizayn Mühendislik Müflavirlik ‹nflaat veTicaret A.fi. Genel Merkezi’nde 8 fiubat 2012tarihinde yap›lan ilk YTK toplant›s›na, ES ProjeMühendislik Müflavirlik Ltd., Eser Proje ve MühendislikA.fi., Erges Müflavirlik ve MühendislikA.fi., Bar-Su Proje ve ‹nflaat Ticaret Ltd. fiirketi,Tabar Mühendislik ‹nflaat ve Ticaret Ltd.,Hidromark Mühendislik Müflavirlik Ltd. fiti. ileCoyne ve Bellier Mühendislik Müflavirlik Ltd.fiti. firmalar›ndan, toplam 16 yönetici ve personelifltirak etmifltir.YTK çal›flmalar› 4 ana bafll›k alt›nda toplanm›flt›r.Bunlar:➢ Santral Binas› Tasar›m›,➢ Dolusavak Tasar›m›,➢ Derivasyon – Dipsavak Tasar›mlar›,➢ Yard›mc› Tesislerolarak s›ralanm›fl ve etkin bir çal›flma yürütülebilmesiiçin bu bafll›klara göre alt komisyonlaroluflturulmufltur. 27 Nisan 2012 tarihine kadar7 ana komite toplant›s› yap›larak, daha küçükölçekteki alt çal›flma gruplar› taraf›ndan haz›rlanandokümanlar incelenmifl ve karara ba¤lanm›flt›r.Santral binalar›n›n yap›sal performanslar›, stabiliteve yap›sal analizler olmak üzere 2 bafll›kalt›nda de¤erlendirilmifl ve bu analizlerde kullan›lacaktasar›m kriterleri, 5 ana bafll›k alt›ndatoplanm›flt›r:➢ Yükleme Durumlar›,➢ Yük Katsay›lar›,➢ Malzeme Özellikleri,➢ Analiz Yönteminin Seçilmesi,➢ Performans Kriterleri.Dolusavak Tasar›m Kriterleri, Bar-Su Proje ve‹nflaat Ticaret Ltd. fiirketi, ES Proje MühendislikMüflavirlik Ltd. fiirketi ve Tabar Mühendislik‹nflaat ve Ticaret Ltd. fiirketi’nin gönüllü olarakbir araya geldi¤i Dolusavak Alt Komitesi çal›flmalar›sonucunda flekillenmifltir.Dolusavak yap›s›n› oluflturan k›s›mlar; Yaklafl›mKanal›, Eflik Yap›s›, Boflalt›m Kanal› veEnerji K›r›c› Yap› olarak 4 ana bafll›k alt›ndatoplanm›fl ve her bir yap› için yükleme halleri,olas› tüm tasar›m yükleri tan›mland›ktan sonraayr› ayr› detayland›r›lm›flt›r. Yükleme hallerininbelirli zaman aral›¤›nda afl›lma olas›l›klar› irdelenerek,yap›sal performans, hasar veya y›k›mrisklerinin, sadece yükleme durumunun olas›l›-¤›na ba¤l› olmad›¤›, ayn› zamanda kullan›langüvenlik katsay›lar›na ve güvenlik tedbirlerinede ba¤l› oldu¤u vurgulanm›flt›r.ICOLD dokümanlar›n›n onlarca y›ll›k çal›flmave bilgi birikimi ile olufltu¤u düflünüldü¤ünde,k›s›tl› süre ve firmalar›n yo¤un ifl tempolar› aras›nas›k›flan ilk BBK çal›flmalar› ile bafllang›çtahedeflenen referans dokümanlar›n tamamlanamayaca¤›bilinmekteydi. Yine de, çal›flmalar›nileriki y›llarda da devam ettirilerek tamamlanaca¤›öngörüsü ile eksikli¤i her zaman hissedilenreferans dokümanlar›n oluflumuna temelteflkil edilmesi hedeflenmifltir.Resim-2: Kandil Baraj› ve HES, Dolusavak Yap›s› ‹nflaat›14 SAYI26

TEMAResim-3: Sar›güzel Baraj› ve HES, Derivasyon veDipsavak Sualma Yap›s›Resim-4: Sar›güzel Baraj› ve HES, DerivasyonKondüvisiHidro Dizayn A.fi. , Eser Proje ve MühendislikA.fi., Hidromark Mühendislik Müflavirlik Ltd.fiti. ve Bar-Su Proje ve ‹nflaat Ticaret Ltd. firmalar›n›nbir araya gelmesi ile oluflturulan Derivasyon-DipsavakAlt Komitesi, çal›flmalar›n›seçilen 5 ana bafll›k çerçevesinde yürütmüfltür.Bu bafll›klar, aç›k kanall› derivasyon, kondüvi(aç-kapa tünel), cebri borunun önce derivasyonamaçl›, daha sonra dipsavak olarakkullan›lmas›, kademeli derivasyon ve tünellerdir.Derivasyon-Dipsavak sistemini oluflturanyap›lar ise, alt bafll›klar olarak; Girifl Yap›s›,Dipsavak fiaft› ve Sualma Yap›s›, Tünel, T›kaçBetonu, Cebri Boru, Vana Odas› ve Enerji K›r›-c› Yap›lar olarak s›n›fland›r›lm›flt›r.Derivasyon-Dipsavak Tasar›m Kriterleri, “DerivasyonSisteminin Seçimi” ile “Genel Tasar›mKriterleri, Boyutland›rma ve Yap›sal Tasar›m”bafll›klar› alt›nda toplanm›fl, her bir derivasyontipi ve derivasyon sistemini oluflturan her biryap› tipi, ayr› ayr› irdelenmifltir.Baraj tesislerinde göze pek çarpmamakla birlikte,barajlar için olmazsa-olmaz birçok ifllevleriyerine getiren Yard›mc› Tesislerin tasar›mkriterlerinin de YTK taraf›ndan belirlenmesi istenmifltir.Enjeksiyon Galerileri, Su Alma Yap›-lar›, Kapak fiaftlar›, Tüneller, Denge Bacalar›ve fiaftlar, Vana Odalar›, Cebri Borular ve KuyrukSuyu Yap›lar› olarak 8 ana bafll›k alt›ndatoplanan Yard›mc› Tesislerin tasar›m kriterlerinibelirlemek üzere, Hidro Dizayn A.fi., Eser Projeve Mühendislik A.fi. ve Hidromark MühendislikMüflavirlik Ltd. fiti firmalar›n›n kat›l›m› biralt komite daha oluflturulmufltur.Baflta malzeme ve geoteknik dallar› olmaküzere, gün geçtikçe de¤iflen ve geliflen mühendislikyaklafl›m ve uygulamalar› sebebiyle,genelde hak ettikleri kadar önem verilmeyenYard›mc› Tesislerin tasar›m kriterleri için oluflturulanalt komite taraf›ndan detayl› çal›flmalaryürütülmüfl, literatür taramas› ve kat›l›mc› firmalar›ndeneyimleri ›fl›¤›nda haz›rlanan dokümanlarkomitenin dikkatine sunulmufltur.Baraj ve HES Tesislerinin gerek tasar›m, gerekseonay aflamalar›nda çokça tart›fl›lan, be-Resim-5: Sani Bey (Yedigöze) Baraj› ve HES,Enerji Sualma Yap›s›tonarme kesitlerde asgari donat› oran›, pas pay›ve çatlak geniflli¤i konular›, komitemiz çal›flmalar›n›oldukça uzun süre meflgul etmifl, sadecebu alt bafll›klar kapsam›nda üç toplant›yap›lm›flt›r. Tam bir görüfl birli¤i sa¤lamamaklabirlikte, sonuçlar› komitemizin raporundaözetleNmifl olan bu çal›flmalarda, ülkemizinteknik araflt›rma ve gelifltirme çal›flmalar›ndakieksiklikleri bir kez daha su yüzüne ç›km›flt›r.Son Söz1. Barajlar Kongresi kapsam›nda Yap›sal Tasar›mKomitesi taraf›ndan yürütülen çal›flmalarda,yukar›da sözü edilen yap›lar›n hem tasar›m,hem de onay aflamalar›nda, gerek mevcutulusal standart ve yönetmeliklerin yetersizli¤i,gerekse d›fl kaynakl› dokümanlar›n ülkemizdebire bir uygulanmas›nda yaflanan aksakl›klarve herkesçe kabul edilen bir kayna¤a dayanmad›¤›halde sektörümüzde yer etmifl olan baz›mühendislik yaklafl›mlar› sebebiyle yaflananfarkl› uygulama ve s›k›nt›lara son verecek, tümsektör çal›flan› meslektafllar›m›z taraf›ndan kullan›labilecekbir referans doküman oluflturulmas›hedeflenmifltir.Yap›lan çal›flmalar s›ras›nda ve sonras›nda görülmüfltürki, barajlar ve su yap›lar›n›n genelindekarfl›lafl›ld›¤› gibi, komitemizin ele alm›fl oldu¤uyap›sal tasar›m konular›nda da birbirindenoldukça farkl› tasar›m ve onay kriterleri uygulanmaktad›r.Kongre komitelerince yürütülençal›flmalar neticesinde, tek ve ortak birpaydada buluflulabilmesi için yürürlükteki flartnameve yönetmeliklerin de ilgili kurum ve kurulufllarcayeniden düzenlenmesi gerekti¤i konusundagörüfl birli¤ine var›lm›flt›r.Özellikle tasar›m kriterleri ile ilgili, ne resmi, nede özel sektör çal›flanlar› taraf›ndan kararaba¤lanamayan, ancak teknik araflt›rma, deney,yorum ve yaklafl›mlarla çözülebilecek detaylarbulundu¤undan, üniversite ve araflt›rmakurumlar›n›n, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl›¤›ve DS‹ arac›l›¤› ile -bir sonraki aflamadahareketegeçirilmesi için, 11-12 Ekim 2012 tarihindegerçekleflecek olan 1. Barajlar Kongresi’ndekarar al›nmal›d›r.Aldonat KÖKSALAldonat Köksal, 1998 y›l› Haziranay›nda limited flirket olarak kurulan ve2010 y›l› fiubat ay›ndan bu yana anonimflirket olarak faaliyetlerine devameden Hidro Dizayn Mühendislik Müflavirlik‹nflaat ve Ticaret A.fi.’nin kurucuortaklar›ndan biridir. Halen,2011 y›l› fiubat ay›nda Alman LahmeyerInternational GmbH’in da hissedar›oldu¤u flirketin, murahhas üyeli¤igörevini sürdürmektedir. 1993 y›l›ndaOrta Do¤u Teknik Üniversitesi ‹nflaatMühendisli¤i’nden mezun olmufl ve1995 y›l›nda ayn› üniversitenin HidrolikAna Bilim Dal›nda yüksek lisans›-n› tamamlam›flt›r. ‹nflaat MühendisleriOdas› Ankara fiubesi’ne kay›tl› olanAldonat Köksal, 1969 do¤umlu olup,evli ve iki çocuk babas›d›r.EK‹M2012 15

Hasan ÖLÇEKHidromekanik Tasar›m Komitesi1- GENELGeliflmiflli¤in harcanan elektrik ile do¤rudaniliflkisi oldu¤u düflünüldü¤ünde, devletlerinelektrik üretim kapasiteleri ve önemiortaya ç›kmaktad›r. Ülkemizde her geçengün elektrik ihtiyac›, üretim kapasitemizartmakta ve üretim çeflitlili¤i de ayn›oranda de¤iflim göstermektedir.Bu çeflitlilik içerisinde ülkemiz için Hidroelektrikenerji; yenilenebilir, güvenli, verimli,yerli ve ucuz bir kaynakt›r. Bu kapsamdaHidroelektrik Santraller ve Barajlar›ngerek planlama gerek mühendislik gerekseimalat konusunda ciddi mesafe katedilmifltir.Ülkemiz DS‹ katk›lar› ve ÖzelSektör çal›flmalar› ile sa¤lad›¤› bilgi birikimisayesinde Yurt içi ve Yurt d›fl›nda büyükçapl› planlamalar ile Baraj, gölet, sulamaprojelerini yapabilecek düzeye gelmifl,takdirle karfl›lanan eserler yaratm›flt›r.Hidroelektrik Santrallerin ve Barajlar›n yap›m›tüm mühendislik disiplinlerini içineald›¤› için bu konuda ciddi bilgi birikimive baflar›l› bir organizasyon gerekmektedir.Türkiye’de bu ifli baflar›l› bir flekildeorganize eden DEVLET SU ‹fiLER‹ ile suyap›lar› konusunda engin bilgilere sahipÖZEL SEKTÖR PROJE GRUPLARI biraraya gelerek tecrübelerini gelecek nesileaktarmak amac›yla bir taslak çal›flmahaz›rlam›fllard›r.Hidromekanik komite, DS‹ ve Özel SektörTemsilcilerinin bir araya gelmesiyle çal›flmagruplar› belirlenmifl ENSU, ES PRO-JE, RONA MAK‹NA, SU YAPI, TEMELSU,ESER, TABAR, ZEYRA, KOREL firmalar›-n›n uzmanlar›ndan oluflan üyelerin katk›-lar›yla ile oluflmufltur.Çal›flmalara esas konu bafll›klar› afla¤›-daki gibi olup bu konuda taslak metinoluflturulup bas›ma verilmifltir.2- KONU BAfiLIKLARIBaraj ve HES projelerinde Daimi Teçhizatolarak genellefltirilen ana konu bafll›klar›,Hidromekanik Teçhizatlar, Elektrik veElektromekanik Sistemler olarak düflünülerekçal›flma afla¤›daki gibi alt bafll›klaralt›nda toplanm›flt›r. fiöyle ki;‹flletme Esnas›ndaRadyal Kapak Foto¤raflar›Flap Kapak Foto¤raf›I- H‹DROMEKAN‹K KAPAKLAR1. KAPAK B‹LEfiENLER‹, UYGULA-MA ALANLARI, T‹P VE SINIFLA-MALAR2. DE⁄ERLEND‹RME3. TÜRK‹YEDE KULLANILAN KA-PAK TÜRLER‹II- CEBR‹ BORU PROJE VE HESAPESASLARISantral binas› girifliCebri Boru Yerleflimi Foto¤raf›Branflman Yap›s› Montaj Foto¤raf›1. CEBR‹ BORULARIN PROJETASARIM ESASLARI2. CEBR‹ BORU HESAP KR‹TERLER‹3. KAYNAK K‹TAPLARIII- TÜRB‹N SEÇ‹M‹1. VANA ODASI2. TÜRB‹N SEÇ‹M‹IV- VANALARJet Flow Gate Foto¤raf› Test Çal›flmalar›16 SAYI26

TEMAKelebek Vana Atölye Test Foto¤rafV- KALDIRMA MAK‹NALARI (V‹NÇLER)1. GENEL KAPSAM2. V‹NÇLER VE T‹PLER‹3. KALDIRMA TERT‹BATLARI4. REFERANSLARVI- SENKRON JENERATÖRLER1. H‹DROELEKTR‹K JENERATÖR-LER GENEL2. JENERATÖRLER‹N T‹PLER‹3. PROJE VE fiARTNAMELER‹N TA-SARIMI VE HAZIRLANMASI4. REFERANSLARVII- KORUMA KONTROL S‹STEM‹1. GENEL2. KORUMA S‹STEM‹ GEREKLER‹3. KONTROL S‹STEM‹4. PROJELEND‹RME KAPSAMI5. ÖRNEK KORUMA VE KONTROLS‹STEM‹ Ç‹Z‹MLER‹VIII- ÜN‹TE TRAFOLARI1. GENEL2. TRAFO T‹PLER‹3. TRAFO DE⁄ERLER‹4. TRAFONUN TASARIMI5. TRAFO YERLEfi‹M‹6. REFERANSLARIX- SANTRAL B‹NASI MEKAN‹KYARDIMCI S‹STEMLER1. HAVALANDIRMA ISITMA VEKonik Vana Atölye Foto¤raf›KL‹MA S‹STEMLER‹2. TEM‹Z SU S‹STEM‹3. P‹S SU S‹STEM‹4. DRENAJ S‹STEM‹5. YANGIN SÖNDÜRME S‹STEM‹6. REFERANSLARX- SANTRAL ‹Ç ‹HT‹YAÇ S‹STEM‹XI- SANTRAL fiALT SAHASI1. GENEL KAPSAM2. BARALAR3. fiALT TECH‹ZAT MALZEMELER‹XII- AYDINLATMA S‹STEM‹1. ‹fi‹N KAPSAMI2. AYDINLATMA SEV‹YELER‹3. AYDINLATMA ARMATÜR T‹PLER‹4. MONTAJ fiARTLARI5. MUAYENE VE TESTLERXIII- TOPRAKLAMA S‹STEM‹1. GENEL2. TOPRAKLAMA MALZEMELER‹3. TOPRAKLAMA S‹STEM‹N‹NTASARIM ESASLARI4. TOPRAKLAMA HESABIXIV- BARAJ ELEKTR‹K S‹STEM‹5. GENEL6. RAPORLAR VE HESAPLAR7. KEfi‹F ÖZET‹8. ONAY ‹Ç‹N VER‹LECEK PROJEPAFTALARISantral Vinci Foto¤raf›Hasan ÖLÇEK,1953 y›l›nda Denizli’de do¤du. 1971 y›l›ndaorta ö¤renimini tamamlad›ktan sonra,1977 y›l›nda Ortado¤u Teknik Üniversitesi, Makine Mühendisli¤i bölümünden mezunoldu. 1978-1990 y›llar› aras›nda GÜ-R‹fi Makine bünyesinde tasar›m mühendisiolarak çal›flt›. 1991-1995 y›llar› aras›ndaHEMA Diflli firmas›nda ‹malat planlamadepartman›nda yöneticilik yapt›ktan sonra1995 y›l›nda EN-SU Mühendislik Müflavirlik’tefirma ortaklar› aras›nda yer alarakmekanik tasar›m departman sorumlusuoldu. Yerli ve Yabanc› birçok firmaylaBaraj, HES, Sulama hatlar›, Göletler,Pompa ‹stasyonu mekanik projelendirilmesialanlar›na ilave olarak Silo, RafineriPetrol Tank› , Bas›nçl› Tank, Esanjör,Konveyör, Elevatör tasar›mlar› konular›ndada önemli projeler gerçeklefltirmifltir.Evli ve iki çocuk babas›d›r.EK‹M2012 17

Dr. A. Fikret GürdilSilindirle S›k›flt›r›lm›fl Beton (SSB)BarajlarSilindirle S›k›flt›r›lm›fl Beton (SSB) baraj inceve kaba daneli agrega, çimento, puzolanikmalzeme ve gerekti¤inde di¤erkatk› malzemelerinin, gerekli hedef dayan›m›-n› karfl›layacak bir kar›fl›m hesab›na göre suile harmanlan›p, toprak iflleri ekipman› ile barajyerine nakledilmesi, serilmesi ve s›k›laflt›r›lmas›yöntemi ile infla edilen bir a¤›rl›k baraj türüdür.SSB, kütle beton yap›lar›n daha ekonomikolarak üretilmesini sa¤lamak amac›ylason 30 y›l içinde gelifltirilmifl, a¤›rl›k barajlar›ndaana yap› malzemesi olarak geleneksel kütlebetonunun yerini alm›fl ve barajlar›n d›fl›ndakibenzer sürekli yap›larda da geçerli alternatifbir malzeme olmufltur.SSB barajlar, afla¤›da özetlenen önemli avantajlar›nedeni ile, ülkemizde de son 15 y›ldagittikçe yayg›n bir flekilde uygulanmaya bafllanm›flt›r.Ülkemizdeki ilk SSB baraj uygulamas›,1998 y›l›nda inflaat›na bafllanan ÇineBaraj›d›r. Baraj zengin ba¤lay›c›l› (85 kg/m 3 çimento+ 105 kg/m 3uçucu kül = 190 kg/m3ba¤lay›c› madde) SSB olarak projelendirilmifltir.Az ba¤lay›c›l› (50 kg/m 3 çimento + 20kg/m 3 uçucu kül = 70 kg/m 3 ba¤lay›c› madde)ilk SSB baraj ise 2000 y›l›nda TEMELSU Uluslararas›Mühendislik Hizmetleri A.fi. taraf›ndanprojelendirilen Cindere Baraj›d›r. Kat› Dolgu(hardfill) olarak da an›lan düflük dozajl› SSBkar›fl›m ile infla edilen baraj›n yüksekli¤i 107m. kret uzunlu¤u 280 m ve gövde beton hacmiise 1 500 000 m 3 tür.TEMELSU’nun ilk SSB baraj tasar›m› 1987 y›-l›nda Suudi Arabistan’›n Jizan vilayeti s›n›rlar›içinde yer alan 52 m yüksekli¤inde ve 600 muzunlu¤undaki Damad Baraj›d›r. Baraj›n uygulamaprojeleri 2006 y›l›nda yine TEMELSUtaraf›ndan yap›lm›fl, baraj inflaat› 2010 y›l›ndatamamlanm›flt›r. Suudi Arabistan’da gerekuçucu kül gerekse do¤al puzolan bulunmad›-¤› için, baraj inflaat›nda puzolan özelli¤i olantafl unu kullan›lm›flt›r.Ülkemizde ve yurtd›fl›nda 42 y›ld›r baraj ve hidroelektriksantral projeleri haz›rlayan ve yap›ms›ras›nda kontrollük ve dan›flmanl›k hizmetleriveren TEMELSU firmas›n›n 1987 y›l›ndan günümüzekadar projelendirdi¤i ve dan›flmanl›¤›n›yapt›¤› 12 adet SSB baraj›n özellikleri Tablo-1 veTablo-2 de özetlenmifltir.SSB barajlar konusunda 25 y›ll›k uzmanl›¤asahip olan TEMELSU firmas›, uluslararas› birçokbaraj projelerine de baflar› ile imza atm›flkonusunda lider kurulufllardan biridir.SSB baraj tasar›m› bir bak›ma “Yap› MalzemesiMühendisli¤i” dir. Yöntem, belirli bir betonCindere Baraj›: Cindere Baraj› BüyükMenderes Nehri üzerinde infla edilensulama ve enerji amaçl› kat› dolgutipinde bir barajd›r.Kret uzunlu¤u 274 m olup temeldenyüksekli¤i yaklafl›k olarak 107 m dir. 4gözden oluflan dolusavak toplam olarak3620 m3/s boflalt›m kapasitesine sahiptir.Her göz, 10,00 m geniflli¤inde ve12,90 m yüksekli¤inde radyal kapak iledonat›lm›flt›r. Santral, her biri 9,0 MW’ l›k 3 adet düfley Francis türbin ve 1 adet 1,5 MW’ l›kyatay Francis türbin ile donat›lm›fl olup toplam 28,5 MW’ l›k kurulu güce sahiptir. Y›ll›k üretim88,12 GWh dir.s›n›f›na göre baraj kesitinin belirlenmesi yerine,yap›sal tasar›m sonuçlar›na göre projelendirilenbaraj geometrisi, buna ba¤l› olarak belirlenengerekli “Hedef Dayan›mlar›” ve olabildi¤inceyerel yap› gereçleri kullan›larak budayan›mlara ulaflabilmek için yap›lan SSB kar›fl›mtasar›mlar› ve deneylerini içermektedir.Sertleflmifl SSB’nin özellikleri uzun dönemdegeleneksel kütle betonuna benzer. Uygun yap›gereçleri ile ve belirlenmifl tasar›m esaslar›-na göre üretildi¤inde, geleneksel kütle betonununtipik özelliklerini sa¤lamaktad›r.SSB’nin ifllenebilirli¤i düflüktür. ‹fllenebilirli¤iart›rmak, betonun hidratasyon ›s›s›n› kontroletmek, uzun dönemde beton dayan›m›n› vedayan›kl›l›¤›n› (durability) art›rmak, dolgu malzemesiolarak ince agregadaki boflluk oran›n›düflürmek ve böylelikle su geçirgenli¤ini verötreyi azaltmak, ve en önemlisi ba¤lay›c› gereçolarak çimento miktar›n› azaltarak SSBmaliyetini düflürmek için kar›fl›ma uçucu kül,do¤al veya kaya unu gibi yapay puzolanlarilâve edilir.SSB inflaat›, normal hafriyat makinelerinin kullan›m›ndanolabildi¤ince yararlan›larak koyuk›vamdaki (çökme de¤eri s›f›r olan) betonubirbiri üzerine, genellikle 300 mm kal›nl›kta tabakalarhalinde, sürekli olarak dökme ve vibrasyonlusilindirle s›k›flt›r›lma fleklinde uygulananh›zl›, pratik ve ekonomik bir inflaat yöntemidir.SSB projeleri için ideal alanlar, donat›-n›n, gömülü metal ifllerinin ve süreksizliklerin18 SAYI26

TEMAaz bulundu¤u ya da hiç bulunmad›¤› genifldöküm alanlar›d›r. SSB uygulamas›, kütle betonlar,kal›n ve büyük temeller, sürekli tabandöflemeleri, batardolar, masif geri dolgular vebarajlarda suyun üstten taflmas›na karfl› flevkorumas› olarak kullan›labilir.SSB baraj gövdesinin enine kesitinin (geometrikflekli) ve beton kar›fl›m›n›n tasar›m›nda afla-¤›daki faktörler rol oynar:• Baraj›n bulundu¤u iklim kufla¤›,• Baraj bölgesinin depremselli¤i,• Temel kayas›n›n elastisite modülü ve Poissonoran›,• Do¤al nehir agregas› ve/veya k›rma suretiyleelde edilen agregalar›n niteli¤i,• Kullan›lacak ba¤lay›c›n›n ana bileflenleri,• Yak›n çevredeki do¤al puzolan varl›¤›ve/veya uçucu külün baraj yerine uzakl›¤›.SSB kullan›larak infla edilen barajlar›n enönemli avantajlar›:• SSB barajlar›n maliyetleri klâsik beton barajlardançok daha düflüktür,• Dolgu tipi barajlardan daha emniyetlidir,yüksek ivmeli deprem bölgelerinde ve aktiffaylara yak›n yerlerde de ekonomik sismiktasar›mlar mümkündür,• Göreceli zay›f kaya temelleri üzerine de inflaedilebilir. Kar›fl›m›n elastisite modulü temelkayas›n›n deformasyon özelliklerine göreayarlanabilir,• Agregadaki 7,5 mikrondan küçük ince danemiktar› % 7’den az ise agregan›n y›kanmas›nagerek yoktur,• SSB kar›fl›mlar›ndaki ba¤lay›c› gereç miktar›düflüktür. Tasar›ma esas hedef dayan›mgereksinimine ba¤l› olarak ba¤lay›c› maddemiktar› (çimento + puzolan/uçucu kül) genellikle50-300 kg/m3 aras›nda de¤iflir,• SSB içerdi¤i ba¤lay›c› gereç (Çimento– Çve puzolan-P) miktar›na ba¤l› olarak:- Düflük dozlu (Ç+P

Dr. A. Fikret Gürdil• Dolusavak baraj gövdesi üzerine al›narakak›fl afla¤› yatak koflullar›na göre kapakl›veya kapaks›z olarak projelendirilebilir,böylelikle dolgu barajlarda önemli bir maliyetoluflturan dolusavak kaz›s› ve inflaat›nagerek kalmaz,• Uygun debilerde dolusavak basamakl› yap›larakenerji k›r›c› havuzun boyutlar› küçültülebilir,• SSB barajlar di¤er tiplere oranla çok dahak›sa zamanda infla edilebilir,• Baraj›n inflas› devam ederken su tutulmas›-na bafllanabilir.SSB barajlar genellikle yap›n›n servis ömrüsüresince normal flartlar alt›nda çekme gerilmelerioluflmayacak flekilde projelendirilir. Ancak,baz› ola¤and›fl› yük koflullar› alt›nda (örne¤in,deprem yükleri) belirli bir düzeyde çekmegerilmesine izin verilebilir. Bu koflullarda,çekme gerilmelerinin olufltu¤u kritik bölgelerde(genellikle gövdenin ak›fl yukar›s› flevlerindeve ak›fl afla¤› topuk bölgelerinde) yüksekdozlu çimento harc› (YB - yast›k betonu) ilederz iyilefltirmesi yap›larak tabakalar aras›ndakiçekme ve kayma dayan›mlar› art›r›l›r.Böylece baraj gövdesi oluflabilecek gerilmeleregöre bölgelere ayr›larak, her bölge içingereken farkl› dayan›mlardaki SSB kar›fl›mlar›ile oldukça ekonomik tasar›mlar yap›labilir.Özellikle anakaya deprem ivmelerinin yüksekoldu¤u sismik bölgelerde ve aktif faylara yak›nbaraj eksenlerinde taban› genifl olan kat› dolgutipi barajlar daha ekonomik olmaktad›r. Butür barajlar:• Yüksek sismik yükler alt›ndaki davran›fl›nklasik a¤›rl›k barajlara k›yasla daha iyi olmas›,yeterli durayl›l›¤›n sa¤lanabilmesi,• Taban geniflli¤i art›r›larak gerilmelerin azalt›labilmesi,böylece zay›f temel koflullar›ndaa¤›rl›k baraj› yapma olana¤›,• Simetriden dolay› temeldeki gerilmelerinuniformlu¤u,• Normal servis yükleri alt›nda kesitin her zamanbas›nç alt›nda kalmas›, çekme gerilmelerininoluflmamas›,• Hedef dayan›m›n düflük olmas›ndan dolay›gerekli ba¤lay›c› gereç miktar›n›n, dolay›s›ile kar›fl›m maliyetinin azalmas›.gibi önemli nedenlerden dolay› tercih edilirler.Al Wehdah Baraj›: Al Wehdahbaraj› sulama ve içmesuyuamaçl› olup, Ürdün’ün kuzeyindeÜrdün ve Suriye aras›nda s›-n›r teflkil ederek akan Yarmuk ›rma¤›üzerindedir. Silindirle S›-k›flt›r›lm›fl Beton (SSB-RCC) tipteolan baraj›n kret kotu 116,0 mve temel kotu 20,0 m olup baraj96 m yüksekliktedir.Baraj›n SSB (RCC) hacmi 1,43 milyon m3 dür. Kapaks›z dolusavak, kret kotu 110,0 da ve ogee fleklindeolmak üzere baraj›n üzerinde 250 m uzunlukta tasarlanm›flt›r. Mansap flütü, basamakl› olarak projelendirilmifltir.Dolusava¤›n olas› en büyük taflk›nda kapasitesi 7600 m3 /s olup bu taflk›n 115,90 m kotunda(5,90 m birim yük ile) geçecektir. Basamakl› flüt kanal› geniflli¤i nehirde 100 m’ye inmekte, enerji barajete¤indeki 100 m genifllikteki 46 m uzunluktaki düflü havuzunda k›r›lmaktad›r.Menge Baraj›: Menge Baraj› ve HES Adana il s›n›rlar› içinde Göksu Nehri üzerinde yer almaktad›r.SSB gövde hacmi 380 000 m3, göl hacmi ise 50 797 hm3 dür. Kret uzunlu¤u 304 m.olup temelden yüksekli¤i yaklafl›k olarak 68 m dir. 3 gözden oluflan dolusavak toplam olarak4680 m3/s boflalt›m kapasitesine sahiptir. Her göz, 11,00 m geniflli¤inde ve 15,40 m yüksekli-¤inde radyal kapak ile donat›lm›flt›r.Santral, her biri 45,43 MW’l›k 2 adet düfley Francis türbinile donat›lm›fl olup toplam90,85 MW’ l›k kurulu gücesahiptir. Y›ll›k üretim203,14 GWh dir.Dr A. Fikret GürdilDr A. Fikret Gürdil 1955 y›l›nda Trabzon’dado¤du. ‹lk ve orta ö¤renimlerini Sivas’ta, lisee¤itimini ise Kabatafl Erkek Lisesi – ‹stanbul’datamamlad›. 1978 y›l›nda Orta Do¤u TeknikÜniversitesi ‹nflaat Mühendisli¤i Bölümü’nü bitirdi.Yüksek lisans derecesini 1980 y›l›nda,doktora çal›flmalar›n› da 1986 y›l›nda ayn› bölümünYap› Mekani¤i Anabilim Dal›’nda tamamlad›.1978-1980 y›llar› aras›nda ‹nflaat Mühendisli¤iYap› Malzemeleri Anabilim Dal›ndaaraflt›rma asistan›, 1980-1983 y›llar› aras›ndaö¤retim asistan› ve 1983-1986 y›llar› aras›ndada ö¤retim görevlisi olarak çal›flt›. A¤ustos1986’da üniversiteden ayr›larak Temelsu MühendislikLimited fiirketi’nde, Yap›sal Tasar›mBölümü Yöneticisi olarak çal›flmaya bafllad›.2003 y›l›nda Temelsu Uluslararas› MühendislikHizmetleri A.fi. firmas›na ortak oldu.‹nflaat mühendisli¤inin yap› malzemeleri, yap›mekani¤i, deprem mühendisli¤i dallar›nda vebunlar›n bilgisayar uygulamalar›nda 34 y›ll›kdeneyime sahip olan Dr. Gürdil, Temelsu Firmas›’ndagörev yapt›¤› 26 y›l içinde çok say›dabaraj, hidroelektrik santral ve tünel projelerininyap›sal tasar›mlar›nda, barajlar›n dinamik analizleriva yap›sal tasar›mlar›, ülke çap›nda kullan›lan‹ller Bankas›na ait prizmatik ve ayakl› sudeposu tip projelerinin haz›rlanmas›, otoyolköprülü kavflak, köprü, viyadük ve tünellerinproje yap›m ve inflaat kontrollüklerinde bölümyöneticisi ve proje müdürü olarak görev yapt›.Anadolu Otoyolu üzerindeki köprü, viyadük vetünellerin güçlendirilmesi; Azerbaycan, Kazakistan,K›rg›zistan, Tacikistan ve Özbekistan gibid›fl ülkelerde çok say›da baraj, hidroelektriksantral ve pompa istasyonlar›n›n iyilefltirilmesive depreme karfl› güçlendirilmesi projelerini yürüttü.2011 y›l›ndan bu yana Yap›sal Tasar›m Bölümüyöneticili¤inin yan› s›ra Genel Müdür Yard›mc›l›¤›görevini de yürütmekte olan Dr. Gürdilevli ve bir çocuk babas›d›r.20 SAYI26

Oktay AKATBetonarme Demirinin KorozyonununNedenleri1. Beton Karbonasyonu2. Klorür ‹yonlar›n›n Etkisi (Klor Sald›r›s›)Beton Karbonasyonu:Daha önceki bölümlerde anlat›ld›¤› üzere betonyap›n›n pH de¤eri 13 civar›ndad›r. Bu de-¤er beton yap›n›n alkali özellikte oldu¤unu belirtir.Bu alkali ortam, betonarme demirinin betonortam›nda korozyona karfl› siyah bir film ilekaplanmas›na ve pasif halde bulunmas›na nedenolur. Bu durum Pourbaix diyagram› incelendi¤indede görülebilir.Beton pH de¤erinin yükselmesinin nedeni; betonhücrelerinde ve boflluklar›nda OH iyonlar›-n›n ve H2O moleküllerinin yüksek yo¤unluktaolmas›d›r. Beton yüzeyin geçirgenli¤ine ba¤l›olarak havadaki CO2, yüzeydeki gözeneklerdenbetonarme yap›n›n içine nüfuz edecektir.Nüfuz etme h›z› yaklafl›k 0,5 mm/y›l olmaktad›r.Demir donat› ile beton kal›p aras›ndaki pas pay›n›n20 mm oldu¤u kabul edilirse, 40 y›l sonrahavadaki serbest CO2 donat› yüzeyine ulaflacakkadar beton yap›n›n içine nüfuz edecektir.Bu durumda OH iyonlar› ile nüfuz eden CO2molekülleri kimyasal tepkimeye girerek kalsiyumkarbonat tuzunu meydana getirir. Bu tuzpH bak›m›ndan nötr de¤erlilikte olaca¤› içinbetondaki alkali özelli¤inin kaybolmas›na nedenolacakt›r. Beton ortam›n›n betonarme demirinipasif halde bulundurma ve koruma etkisikaybolunca; demir donat› atmosfer ortam›ndakigibi korozyona u¤rayacakt›r. Beton ortam›içerisindeki demirinin korozyona u¤ramas› dahaönceki bölümlerde belirtilen s›k›nt›lara veyap›n›n betonarme özelliklerinin kaybolmas›naneden olacakt›r.Klorür ‹yonlar›n›n Etkisi22 SAYI26Betonarme yap›lar›n›n özellikle deniz atmosferineveya tuzlu yer alt› sular›na maruz kald›¤›durumlarda yine beton yüzeyinin geçirgenli¤ineba¤l› olarak, klor iyonlar› demir donat›yaeriflti¤inde donat›n›n üzerindeki mevcut pasiftabakaya zarar vererek; donat› üzerinde anodikve katodik özellikteki yüzeylerin oluflmas›-na neden olurlar. Önceki bölümlerde farkl›özelliklerdeki anodik ve katodik yüzeylerinoluflmas›ndan ötürü korozyon hadisesinin yaflanaca¤›belirtilmifltir. Bu durumun gözle görülebiliren önemli belirtileri betondaki çatlamalarve beton yüzeyindeki kahverengi-k›rm›z›ak›nt› izleridir. Beton ortam› içerisindeki demirinklorür sald›r›s› nedeniyle korozyona u¤ramas›ile korozyon ürünleri meydana gelir vebeton-donat› yap›sal bütünlü¤ü araya korozyonürünleri girmesi nedeniyle bozulur. Bu durumyap›n›n betonarme özelliklerinin kaybolmas›naneden olacakt›r.Betonarme Yap›larda Korozyona Karfl›Al›nabilecek Tedbirler:Önceki bölümlerde betonarme yap›n›n korozyondandolay› özellikle beton-donat› yap›salbütünlü¤ünün zay›flamas›ndan ötürü yaflanans›k›nt›lar ve deprem etkisi ile ne gibi sonuçlar›nortaya ç›kabilece¤i belirtilmifltir. Bu durumuncan kay›plar›na ve ne gibi büyük tahribatlaramal oldu¤u anlat›lmaya çal›fl›lm›flt›r.Korozyon ve dolay›s›yla depreme karfl› ne yap›labilir;1. Betonun geçirgenli¤inin azalt›c› tedbirlerinal›nmas›, beton kalitesinin yükseltilmesi2. Beton yap›lar›n üzerine gerek atmosfer etkilerindengerekse yer alt› sular›n›n etkilerindenoluflabilecek korozyon hadisesine karfl›özel kaplamalar, boya veya bohçalamaifllemleri ile beton yap›lar›n bulundu¤u ortamile olan fiziksel iliflkisinin s›n›rland›r›lmas›.3. Beton katk›lar› özellikler klorürlü katk›larüreticinin talimat›na göre ve çok dikkatli birflekilde kullan›lmal›d›r.4. Beton pH de¤eri alkali de¤erlerde, yaklafl›kolarak pH 13,5-14 de¤erleri aras›nda, tutacakkatk›lar kullan›labilir.5. Beton-donat› yap›sal bütünlü¤ünü (adherans)art›racak katk›lar kullan›labilir.6. Donat› demirleri, beton-donat› yap›sal bütünlü¤ünüazaltmayacak flekilde özelepoxy boyalar ile kaplanabilir.7. Demir donat›lar›n s›cak dald›rma galvanizyap›lmas› düflünülebilir.8. Yeni yap›lan betonarme yap›larda koruyucuönlem olarak Katodik Muhafaza uygulamalar›yap›labilir. (D›fl Ak›m Kaynakl› veya Galvanikseçenekleri ile)9. Eski betonarme yap›larda Katodik Korumauygulamalar yap›labilir. (D›fl Ak›m Kaynakl›veya Galvanik seçenekleri ile)10.Klor ile kirlenmifl betonarme yap›larda elektrokimyasalklor sa¤ma (Chlorine Extraction)ifllemi ve alkali hale getirme (Re-Alkalinisation)ifllemleri gerçeklefltirilebilir.11.‹lkel gerilmeli betonarme yap›larda katodikkoruma tedbirleri al›n›rken katot haline getirilenbetonarme demirlerinden afl›r› korunmanedeniyle hidrojen ç›k›fl› olay›n›n meydanagelmemesi için dikkat edilmelidir. Aksitakdirde afl›r› koruma nedeniyle hidrojenk›r›lganl›¤› meydana gelerek donat› yüzeyindek›r›lmalar ve malzeme bütünlü¤ününbozulmas› gözlemlenir.Oktay AKAT1937 y›l›nda do¤mufl ve yüksek ö¤renimini‹.T.Ü Elektrik Fakültesi’nde 1960y›l›nda tamamlayarak Yüksek Mühendisolarak mezun olmufltur.Meslek hayat›n›n ilk y›llar›nda elektrifikasyoniflleri gerçeklefltirmifl ve ET‹-BANK köy elektrifikasyon ifllerinde baflmühendisolarak çal›flm›flt›r. Askerlik hizmetinimüteakip TEKFEN ‹nfl. Ltd. fiti.Elektrik Bölümü Müdürlü¤ü’nde çal›flm›flt›r.fiirketin 1967'de ‹stanbul'a nakliile Ankara’da kendi mühendislik firmas›-n› kurmufl ve taahhüt ifllerine bafllam›flt›r.‹fltigal alanlar› santraller, enerji nakil hatlar›,indirici merkezler ve flehir flebekeleri,organize sanayi bölgeleri ve endüstritesisleri olmufltur.1983 y›l›ndan itibaren firmas› Anonimfiirket fleklinde hizmet vermeye bafllam›flt›r.Bu y›llardan itibaren teknik müflavirlik;özellikle korozyon mühendisli¤i ileu¤raflmaya bafllam›flt›r. ODTÜ'de bulunanKorozyon Derne¤i’nin kurucu üyesiolup, halen yönetim kurulunda bulunmaktad›r.‹TÜ Vakf› denetim kurulu baflkanl›¤›yapmaktad›r. TürkMMMB üyesiolup bu y›l içerisinde 30. y›l›n› dolduranüyelere verilen birlik sembolü k›rlang›çheykelini alm›flt›r. Evli ve bir erkek çocuksahibidir.

Altu¤ AKMANSüreyya Bey Baraj› ve HES ProjesiAfla¤› Çekerek Proje kapsam›nda planlananÇekerek (Süreyya Bey) Baraj› veHidrolelektrik Santral› (HES) projesi, YeflilIrma¤›n yan kollar›ndan olan Çekerek Irma-¤› üzerindedir. Y›ld›z Da¤lar›ndan do¤an ÇekerekIrma¤› bat› yönünde Tokat ve Yozgat illerinigeçerek baraj aks›na ulafl›r. Baraj aks›ndansonra kuzeye ve kuzey do¤uya yönelenÇekerek Irma¤› Amasya ili s›n›r› içinde sol sahildenYeflil›rmak ile birleflir. Baraj yeri Yozgatil merkezine yaklafl›k 83,9 km, Çekerek ‹lçemerkezine ise 7,00 km uzakl›ktad›r. Ya¤›fl havzas›n›nen yüksek noktas› Y›ld›z Da¤› 2552m’dir.Çekerek Baraj› sulama, enerji ve taflk›n korumaamaçl›d›r. Sulama alanlar› Tokat, Amasya,Yozgat ve Çorum il s›n›rlar› içinde kalmaktad›r.DS‹ Samsun Bölgesince haz›rlanan PlanlamaRaporu ile bulunan afla¤›da belirtilen mansapovalar›nda toplam 42869 ha alan›n sulanmas›amaçlanm›flt›r:Çekerek Ovas› Sulamas›: Sa¤ sahilde cazibeile 438 ha, sol sahlide cazibe ile 424 ha pompajla634 ha olmak üzere toplam 1496 ha arazisulanacakt›r.Zile Ovas› Sulamas›: Sa¤ sahil ana kanal›üzerinde tesis edilecek 2 adet pompa istasyonuve Karaa¤aç yazmas› ile su Zile ovas›naaktar›lacak ve pompajla 6332 ha arazi sulanacakt›r.Maflat - Refladiye Ovas› Sulamas›: Sa¤ sahilsulama ana kanal›ndan cazibe ile 2924 ha,pompajla 6081 ha toplam 9005 ha arazi sulanacakt›r.Baraj ve ‹lgili Tesislerinin Uydu GörüntüsüMamure Ovas› Sulamas›: Sa¤ sahil ana kanal›ile tafl›nan su Kalebo¤az› sifonu vas›tas›ylaÇekerek Irma¤› sol sahiline geçirilerek, Ma-24 SAYI26

ÜYELER‹M‹ZDENDolusavak ve Derivasyon Tüneli Ç›k›fl› Mansap Görüntüsümure ovas›nda 2432 ha’› cazibe ile 2648 ha’›pompajla olmak üzere toplam 5080 ha arazisulanacakt›r.Geldingen Ovas› Sulamas›: Sa¤ sahil ana kanal›ndanal›nan su ile cazibeli 18399 ha, pompajl›2557 ha olamak üzere toplam 20956 haarazi sulanacakt›r.Bu sulama faydas› ile projenin sa¤layaca¤› y›ll›ktar›msal net gelir art›fl› 2012 y›l› fiyatlar› ile82.700.000,- TL olacakt›r.Baraj inflaat› ihalesi 06-01-1998 tarihinde DS‹Genel Müdürlü¤ü Barajlar ve HES Dairesi taraf›ndan10.500.000,-TL(1997 birim fiyatlar› ile)keflif bedeli ile yap›lm›fl ve ihale K‹SKA-ECE-TUR-EREN ORTAKLI⁄I taraf›ndan %16,14tenzilat verilerek kazan›lm›flt›r. ‹flin sözleflmesi8.815.800,- TL ihale bedeli ile 24-02-1998 tarihindeimzalanm›flt›r. Sözleflmenin Say›fltay tescilli06-07-1998 tarihinde, ifl yeri teslimi 14-04-1998 tarihinde yap›lm›fl ve 01-04-1999 tarihindeifle fiilen bafllan›lm›flt›r. ‹flin bütün faaliyetlerinintamamlanmas› ve iflletmeye al›nmas›n›n2012 y›l› sonunu bulaca¤› öngörülmektedir.Proje teknik karakteristikleri afla¤›da verilmifltir:HidrolojiYa¤›fl alan› : 5125 km2Y›ll›k ortalama ak›m : 552,80 hm3Regülasyon oran› : %77Katastrofal taflk›n piki : 2459 m3/sDerivasyon taflk›n piki : 345 m3/sGölMaksimum Su Seviyesi: 858,25 mNormal Su Seviyesi : 855,00 mMinimum Su Seviyesi : 820,00 mAktif göl hacmi : 1080,80 hm3YollarKarayolu : 29,41 kmKöy yollar› : 45,00 kmfiantiye içi yollar› : 14,50 kmDerivasyon TüneliYeri : Sol sahilKesit tipi : DaireselKesit iç çap› : 6,00 mDeflarj kapasitesi : 345 m3/sBoyu : 482,70 m‹flin bafllang›c›ndan itibaren tüm uygulamaprojeleri ES Proje Müflavirlik Mühendislik Ltd.fiti. taraf›ndan haz›rlanm›flt›r. ‹hale dokümanlar›ekinde verilen ve 1998 y›l›nda DS‹ Genel Müdürlü¤üBarajlar ve HES Dairesince haz›rlanankati projeler esas al›narak uygulama projeleriEs Proje taraf›ndan düzenlenmifltir. ‹nflaat iflleriifl program›na uygun olarak haz›rlanan projelerDS‹ taraf›ndan onayland›ktan sonra uygulamayageçilmifltir.Dolusavak ve Enerji Tüneli Kapak fiaft› Memba GörüntüsüEK‹M2012 25

Altu¤ AKMANBaraj ve ‹lgili Tesislerinin Membadan GörünüflüGövdeTipi : Kil çekirdekli kaya dolguKret kotu : 861,50 mTalveg kotu : 784,00 mTemel kotu : 759,00 mKret uzunlu¤u : 637,98 mBaraj ekseni cap› : 607,00 mKret geniflli¤i : 12,00 mGövde yüksekli¤i :Talvegden : 77,50 mTemelden : 102,50 mMemba flevi : 1,0D/2,5YMansap flevi : 1,0D/2,0YToplam dolgu hacmi : 7.495.350 m3Enjeksiyon ve ulafl›m galerileriYeri : Sol ve sa¤ sahilKesit tipi : Atnal›Kesit Çap› : 3,50 mBoyu : 852,53 mKapama seddesiYeri: Sol sahilKret kotu . 861,50 mKret uzunlu¤u : 693,04 mDolgu hacmi : 533.009 m3DolusavakYeri : Sol sahilKapak adedi ve boyutlar› : 4 x (7,50m x 12,30) mEflik kotu : 845,95 mEflik uzunlu¤u : 30,00 mDeflarj kapasitesi : 2459 m3/sBaraj ve ‹lgili Tesislerinin Panoromik Görünüflü26 SAYI26

ÜYELER‹M‹ZDENGövde kaz› miktar›(batardolar dahil) : 1.623.905 m3Kapama seddesidolgu hacmi : 533.009 m3Kapama seddesikaz› hacmi : 190.721 m3DolusavakKaz› miktar› : 3.230.000 m3Beton miktar› : 95.000 m3Derivasyon tüneliKaz› miktar› : 74.286 m3Beton miktar› : 18.526 m3Enerji tüneliKaz› miktar› : 95.381 m3Beton miktar› : 10.341 m3Daimi teçhizat : 990.000 kgSu Tutma Töreni Derivasyon Tüneli Beton Kapaklar›n ‹ndirilifliDeflarj kanal› uzunlu¤u : 317,65 mYaklafl›m kanal› uzunlu¤u : 25,00 mEnerji k›r›c› tipi / uzunlu¤u : Tip 3 / 35 mSulama TüneliYeri : Sa¤ sahilKesit tipi : Dairesel, Beton kaplamal›Kesit iç çap› : 4,00 mDeflarj kapasitesi : 13,71 m3/sUzunlu¤u : 317,82 mSantralYeri : Sol sahilEnerji tüneli tipi : Dairesel, Beton kaplamal›Enerji tüneli iç çap› : 4,00 mEnerji tüneli uzunlu¤u : 317,73 mÜnite say›s› : 4 adetTürbin tipi : Düfley eksenli FrancisKurulu güç : 14,4 MWToplam enerji : 50 GWh/y›lYukar›da karakteristikleri verilen baraj ve tesislerineilaveten, göl alan›nda kalan Sorgun-Çekerekve Kad›flehri-Çekerek Devlet yollar› barajrezervuar kotunun üzerine relöke edilmifltir.Ayr›ca göl alan›n›n etkiledi¤i köy yollar› da yenigüzergahlar›na tafl›nm›flt›r.Baraj inflaat›nda baz› önemli sorunlarla karfl›lafl›lm›fl,gerekli önlemler ve proje tadilatlar› yap›-larak bu sorunlar afl›lm›flt›r.Derivasyon tüneli imalat› aflamas›nda özellikletünelin ç›k›fl kesiminde göçükler oluflmufl vetünel ç›k›fl a¤›z›nda heyelanlar meydana gelmifltir.Ç›k›fltaki heyelanlar›n durdurulmas› içintopuk dolgular›na ihtiyaç duyulmufl ve tünel 40m uzat›larak üzerine 15,00 m yüksekli¤inde kayadolgu yap›lm›flt›r. Tünel göçükleri için gergiliçelik iksa ve yüksek mukavemetli betonarmekaplama kullan›lm›flt›r.Gövde kil çekirde¤i ana kayaya oturtulmufl oldu¤undantemel kaz›s›n›n kuruda yap›labilmesiiçin memba ve mansap batardolar›n›n kil çekirdeklerialt›nda alüvyonda geçirimsizli¤insa¤lanmas› amac›yla 80 cm kal›nl›¤›nda 34 mderinli¤inde bulamaç hende¤i (Slurry Trench)imal edilmifl ve geçirimsizlik perdesi ana kayaolan ofyolitlere 2,00 m soketlenmifltir. Bu uygulamayap›ld›¤› dönemde ülkemizdeki ilklerdenbirini oluflturmaktad›r.Dolusavak inflaat›nda kaz› aflamalar›nda deflarjkanal›n› sol ve sa¤ yamaçlar›ndaki kaz›flevlerinde (flistlerde-grafitli fillitlerde) heyelanlaroluflmufl, heyelenlar›n durdurulmas› içimflev e¤imleri yat›r›lm›fl, kaz› yüzeylerinde yüzeysular›n›n uzaklaflt›r›lmas› için drenaj tedbirleriuygulanm›fl ve heyelanlar kontrol alt›na al›nm›flt›r.Heyelanlar›n enerji k›r›c› havuz bölgesindederin kaz›ya imkan vermemesi sebebiyleenerji k›r›c› havuz tasar›m debisinin küçültülmesi‹dare ile birlikte kabul edilerek havuz tabankotu yukar›ya kald›r›lm›flt›r.‹nflaat faaliyetlerinin önemli imalat kalemleri afla¤›daverilmifltir:Gövde dolgu hacmi(batardolar dahil): 7.495.350 m3Altu¤ AKMANAltu¤ Akman 1977 y›l›nda Ankara’dado¤du. 1998 y›l›nda Ortado¤u TeknikÜniversitesi ‹nflaat Mühendisli¤i bölümünübitirdi. 2002 y›l›nda Duke University’deyüksek lisans çal›flmalar›n› tamamlad›.2002 y›l›ndan bu yana ES-PROJE Mühendislik MüflavirlikLtd.fiti.’de görev almaktad›r. ESPRO-JE’de çal›flt›¤› süre içerisinde çeflitliköprü, baraj gövdeleri, enerji üretim tesisleri,çimento üretim tesisleri, uydu deneytesisleri, uçak hangarlar›, içme suyuisale hatlar›, ar›tma tesisleri tasar›mlar›üzerinde çal›flm›flt›r.Sonlu elemanlar metodu ile yap›sal analiz,topoloji, sonlu elemanlar›n a¤lar›n›noluflturulmas›, hidrolik modelleme, hidroloji,ve nümerik metodlar ile ilgilenmektedir.EK‹M2012 27

Ahmet B. ÖZSÜTMimarl›¤›n SerüveniÇok K›sa Bir TarihçeBölüm 9.Sanayi Devriminden Modern’eSanayi Devrimi ve NeoklasikFelsefe ve bilim alan›nda arkaik toplumlarve Neolitik Devrim sonras›nda ilk büyük s›çraman›n‹onia’l›larla bafllayan Antik Yunan’la veikinci büyük s›çraman›n Rönesans ve Ayd›nlanmaile gerçekleflti¤ini önceki bölümlerde ifadeetmifltik. Üçüncü büyük s›çrama ise Ayd›nlanma’n›naçt›¤› yolda modern do¤a görüflününoluflmaya bafllamas›yla gerçekleflecek,18.yüzy›l›n ikinci yar›s›nda bafllayan bilim veteknoloji alan›ndaki bu dönüflüm, bafl›n› ‹ngiltere’ninçekti¤i Avrupa ülkelerindeki Sanayi Devrimiile koflut olarak geliflecektir (bu geliflmedeBat› Avrupa Ülkelerinin sömürgecilik yoluyla eldeetti¤i ek zenginli¤in katk›s›n› da gözard› etmemekgerekir). Bu bilimsel ve teknolojik geliflmesonucunda ça¤›n en büyük icad› olan kömürlübuhar makineleri imalat sanayi, ulafl›m,madencilik, tar›m gibi alanlarda kullan›lmayabafllayacakt›r. Buharl› makineler, önceki tümdönemlerde salt el eme¤i ve insan veya hayvangücüne dayal› basit alet ve makinelerle yap›lanüretime göre müthifl bir üretim verimlili¤is›çramas›, dolay›s›yla da ekonomik geliflme yaratacakt›r.Sanayi devrimi k›sa zamanda KuzeyAmerika ve Japonya’ya da yay›lacak ve19.yüzy›la do¤ru içten yanmal› motorun veelektrik güç üretiminin icad›yla sonradan ‹kinciSanayi Devrimi olarak adland›r›lacak daha dabüyük bir teknolojik ve ekonomik ivmelenmegündeme gelecektir. Baflka bir söyleyiflle SanayiDevrimi, Geç Ortaça¤’da ortaya ç›kan burjuvas›n›f›n›n ekonomiye ve dolay›s›yla siyaseteart›k hakim oldu¤u, kapitalizm ça¤›n›n bafllad›-¤› ve modern kapitalizme do¤ru evrildi¤i, uluslaflmasüreçlerinin tamamland›¤› ve bu sürecinsiyasal yans›mas› olarak mutlak monarflilerdença¤dafl demokrasilere geçifl dönemini ifadeeder. Öte yandan her yeni oluflumun kendi karfl›t›n›yaratmas› da kaç›n›lmazd›r ve 19.yüzy›ldanbafllayarak ‘emek sömürüsü’ karfl›tl›¤› ilegeliflen sosyalist ve komünist ideoloji takipeden y›llar›n siyasal ve toplumsal yaflam›n›adeta sarsacakt›r.Ayn› dönem, mimarl›k için de radikal dönüflümsanc›lar›n›n yafland›¤› bir dönemdir. Rokoko’nunfazla yayg›nlaflamamas› ve ömrünün k›-sa sürmesi do¤ald› çünkü bu üslubun görsel vealdat›c› afl›r›l›klar› ça¤›n düflüncesine art›k uymuyordu.Ayd›nlanma düflüncesi di¤er konulardaoldu¤u gibi mimaride de safl›¤a, öze geridönüfle inan›yordu. Bu ba¤lamda klasik mimarl›kekolü (ya da anlay›fl›) için öze dönüflaray›fl›nda kolay ulafl›lacak kaynak belliydi. Buanlay›fl strüktürel safl›¤› ve ifllevselli¤i ile antikYunan ve Roma’d›r (dolay›s›yla da k›smen Bizansve Rönesans). Bat› Uygarl›¤›n›n o günekadarki en büyük geliflmelerini ortaya koydu¤u18 ve 19’uncu yüzy›llarda, hatta 20’inci yüzy›l›nbafllar›na kadar etkisini gösterecek olan buak›m, Neoklasik olarak adland›r›lacakt›r. Bafllang›çtaözellikle Fransa’da ço¤u tasar›m aflamas›ndakalm›fl (resim 152), pek az› infla edilmifl(resim 153) daha yal›n ve süslemedenuzak örnekler vard›r ancak bu samimi yal›nl›karay›fl› çok k›sa sürmüfltür (Öte yandan antikmimariye ve türevleri olan üsluplara yönelimintek istisnas› özellikle ‹ngiltere’de geliflecek olanYeni Gotik anlay›fl olacakt›r).Resim 152 – E.L.Boullee, Newton An›t› tasar›m›(1784)Resim 153 – C.N.Ledoux, vergi toplama yap›lar›,Paris çevresi (1784-1789)Müzik ve resim sanatlar›n›n, edebiyat›nönemli eserler, sanatç›lar ve dönüflümler yaratt›¤›bu dönemde mimarl›k profesyonelleri geneldeyarat›c›l›¤›n alt s›n›rlar›nda neoklasik romantizmleoyalanacakt›r. 19.yüzy›l ortalar›ndamimarl›k teorisyeni ve Gotik yap›lar›n restorasyonundauzmanlaflm›fl bir Frans›z bir mimarolan E.Viollet-le-Duc’un sözleri dönemin çarp›-c› bir özetidir: “Ondokuzuncu yüzy›l kendineözgü bir mimarl›¤› olmadan m› sona ermek zorundakalacak? Bulufl bollu¤una, yaflam gücündekiart›fla karfl›n bu ça¤ gelecek nesilleresanatta karaktersiz ve s›n›flamas› olanaks›zmelez yap›tlar ve taklitlerden baflka bir fley b›-rakamayacak m›?”. Yine ayn› y›llarda benzerbir elefltiri Amerikal› heykeltrafl H.Greenough’dangelecektir: “E¤er Amerikal›lar ifllevindayatt›¤› formu göz önünde tutarak yap›lar›n›da gemilerini yapt›klar› gibi tasarlasalard›, birsüre sonra Pantheon’dan da üstün yap›lar yapabilirlerdi”.Özellikle Greenough’un elefltirisiadeta Modernizmin ayak sesleridir.Neoklasisizm için genel bir niteleme yapmakgerekirse, bu ak›m›n flu ya da bu klasik stilido¤rudan kullanan veya onlara öykünen eklektik(seçmeci) bir anlay›fl oldu¤u ifade edilmelidir.Önceleri örne¤in Thomas Jefferson’unFransa Nimes’deki Roma tap›na¤› Maison Carre’aöykündü¤ü Virginia Meclis Binas›nda oldu-¤u gibi ayn› yap›da sadece tek klasik stil kullan›l›rken(resim 154), 18.yüzy›l sonlar›ndan itiba-Resim 154 – Thomas Jefferson,Virginia Meclis Binas› (1789)28 SAYI26

KÜLTÜR-SANATResim 155 – J.G.Soufflot, Saint Genevieve Kilisesi,Paris (1790)ren farkl› klasik stillerin birden fazlas›n›n ayn›yap›da kullan›lmas›na bafllanm›flt›r. Paris SaintGenevieve Kilisesi bu anlay›fl›n öncü yap›lar›-n›n en önemlilerinden birisidir (resim 155).Neoklasik, 19.yüzy›l boyunca da ayn› eklektikcanland›rmac› anlay›fl› sürdüren say›s›zyap› üretecektir. Bu yap›lardan Prusya kraliyetailesine ait resim ve heykel eserleri kolleksiyonununsergilenmesi amac›yla yap›lm›fl olan AltesMüzesi, ana cephesi ‹yonik kolonatl› Yunanstoas›na, heykel kolleksiyonunu sergilemekamac›yla tasarlanan merkezi mekan› Korint kolonlarüzerine oturan Roma Pantheon kubbesineöykünen, kendi kategorisi içinde s›kça örnekgösterilen bir yap›d›r (resim 156).Resim 156 – K.F.Schinkel, Altes Müzesi,Berlin (1830)Neoklasik mimarinin insanl›k kültürüne enbüyük katk›s› bu dönemde antik yap›lar üzerindeyap›lan yo¤un inceleme çal›flmalar› nedeniylebu yap›lar›n ortaya ç›kar›lmas›na ve korunmas›naönem verilmesi gerekti¤inin anlafl›lmas›n›sa¤lam›fl olmas›d›r. Modern arkeolojinintemellerinin bu döneme dayand›¤› söylenebilir.Mimarl›k tarihçileri taraf›ndan genellikle Neoklasikd›fl›nda ayr› bir ak›m olarak de¤erlendirilenYeni Gotik ise, öncelikle ‹ngiltere’de ortayaç›kacakt›r. Bunun temel nedeninin 16.yüzy›lda,8.Henry döneminde ‹ngiliz Kilisenin Papal›-¤›n egemenli¤inden kurtularak Anglikan Kilisesi’nedönüflmesinde yatt›¤› söylenebilir. K›taAvrupas›ndaki, özellikle Katolik dünyas›ndakikültürel geliflmeleri zaten her zaman muhafazakarbir tutumla izlemifl olan ‹ngiltere’nin, resmimimarisinin kimli¤ini Gotik mimarinin yenidencanland›r›lmas›nda aram›fl olmas› bu nedenlebir bak›ma do¤ald›r denilebilir. ‹ngiliz Yeni Gotiküslubunun belki de en önemli örne¤i, büyükbir yang›nda 1834 y›l›nda neredeyse tamamenyanan ‹ngiliz parlemento binas› WestministerHall’un yerinde infla edilen yeni parlamento binalar›d›r(resim 157 - ‹ngiltere’de parlamentarizminbafllang›c›n›n Magna Carta’ya [1215]kadar dayand›¤› bilinir, bu süreç 17.yüzy›ldaavam kamaras›n›n gücünü art›ran ‘Haklar Yasas›’na,18.yüzy›lda da bugünkü ‘bakanlar kurulu’nunkökeni olan ‘kabine’ sisteminin oluflturulmas›nauzan›r).Resim 157 – C.Barry ve A.W.N.Pugin, WestministerHall - Londra (1840- 1870)Amerika, Kanada gibi ‹ngiliz kültürünün hakimoldu¤u ülkelerde de uygulanm›fl olmas›nara¤men Yeni Goti¤in di¤er önemli örnekleri de‹ngiltere’dedir. Bunlardan A.W.N.Pugin’in SaintGiles Kilisesini ve Saint Pancras ‹stasyonununana yap›s› olan Midland Grand Hotel’i (resim158) anmakta yarar var.Resim 158 – Sir G.G.Scott, Midland Grand Hotel –Londra (1868-1874)Sanayi Devrimi, Mühendisler veMimarlarSanayi Devrimine yol açan bilimsel geliflmenintemelde Ayd›nlanma Dönemi bilim vefelsefesine dayand›¤›n› ifade etmifltik. 19.yüzy›-l›n bilimsel geliflmesine ise öncelikle ba¤›ms›zbir bilim olma yolunda önemli ad›mlar atan biyolojialan›ndaki h›zl› ilerleme damgas›n› vurmufltu.Böylece, Descartes’c› madde ve ruh ikili¤iaras›na, üçüncü bir kavram, yaflam kavram›yerleflecek ve klasik ikili¤i y›kacakt›. Eskiça¤ veOrtaça¤ anlay›fl›nda madde, yaflam ve ruhkavramlar› iç içe geçmiflti; dünya mekansal olmas›nedeniyle maddi, devimli olmas› aç›s›ndancanl›, düzenli olmas› bak›m›ndan ise ak›ll›olarak görülüyordu. Rönesans düflüncesi ruhumaddeden kovdu ve modern fizi¤in temelleriniatt›. Descartes canl› varl›klar› otomatlar olarakdüflünecek, biyolojik olgular› fizi¤in kurallar›ylaaç›klamaya çal›flacakt›. Hegel’de bile bu anlay›fl›nizleri vard›. Bu noktada, ilk kez kendisi taraf›ndanortaya at›lm›fl olmasa da, belki de enönemli katk›y› yapt›¤› için, Darwin’in (1809-1882) ismiyle özdeflleflen ‘evrim kuram›’ olgunlaflacakt›.Evrim kuram›, canl› türlerinin de¤iflmez birkal›c› tipler toplulu¤u olmad›¤›n›, zaman içindevar olup, de¤iflimlere u¤rad›klar› ve zamanlavarl›ktan çekildiklerini savl›yordu. Asl›nda, biyolojidesomutlaflan evrim kuram›, ilham›n›18.yüzy›l›n tarihsel hareketinden, baflka bir deyiflletarihsel ilerlemenin sonuçlar›n› hakl›laflt›r›-c› tarihselci yaklafl›mdan alm›flt›. Böylece19.yüzy›l ortalar›ndan itibaren olgunlaflan moderndo¤a görüflüne göre, her fleyden öncede¤iflim art›k döngüsel de¤il ilerleyiciydi. Moderndüflünce arkaik döngüsel zaman anlay›fl›-n› tersine çeviriyor ve t›pk› tarih dünyas› gibido¤a dünyas›n› da içerisinde hiçbir fleyin yinelenmedi¤ibir olgu olarak görüyor, döngüselmiflgibi görünen olgular›n, gerçekte de¤il yaln›zcagörünüflte döngüsel oldu¤unu savl›yordu. Bundansonra do¤a art›k süreçlerden oluflan birfley olarak anlafl›lacakt›r. ‹kinci olarak, do¤aRönesans’›n öngördü¤ü gibi art›k mekanik dede¤ildi. Ayn› fleyi hem bir makine, hem de de-¤iflen-evrilen bir fley olarak tan›mlamak olanaks›zd›r,makine özü bak›m›ndan bitmifl bir üründür,dolay›s›yla da geliflemez çünkü geliflmebir fleyin henüz olmad›¤› fley olmaya çal›flmas›demektir. Böylece evrim kuram›n›n kabul görmesimekanik do¤a anlay›fl›n›n rafa kalkmas›anlam›na geliyordu. Bunun sonucunda, Rönesans’›nmekanik do¤a tasar›m› ile kovdu¤uereksellik Darwin’in ‘do¤al seçim’ kavram› ileEK‹M2012 29

Ahmet B. ÖZSÜTgeri dönüyordu. Evrimcilerce canl› organizmalar›nvarl›klar›n› sürdürmek ve gelifltirmek içinher zaman daha elveriflli bir biçimi hedefledikleriöngörülüyordu.Bir di¤er önemli de¤iflim, ‘en küçük uzay’ve ‘en küçük zaman ilkeleriyle gelecektir. Evrimcido¤a bilimine göre herhangi bir do¤al tözancak uygun bir uzay parças›nda varolabilir.Bu uzay parças› sonsuza dek bölünebilir olamayaca¤›için, onun olanakl› en küçük bir parças›olmas› gerekir, bu miktar bölünürse parçalaro tözün örne¤i olamaz. 19.yüzy›l bafllar›ndaDalton taraf›ndan ileri sürülen atom kuram›, antikYunan›n atomculu¤undan farkl›d›r. Yunanl›-lar›n atomlar› farkl›laflmam›fl maddenin bölünmezparçalar›yken, Dalton’un atomlar› (Rutherfordonlar› bölene dek) belirli bir maddenin, örne¤inoksijenin, karbonun ya da kurflunun bölünmezparçac›klar›yd›. Daltoncu atom ö¤retisininömrü 19.yüzy›l› aflamad›. Yüzy›l›n sonlar›ndaThomson ve baflkalar›, atom ile molekül aras›ndakiikili¤i kald›r›p, atom ve molekül kuramlar›n›;t›pk› su moleküllerinin, sudan çok farkl› ikifley olan oksijen ve hidrojenden oluflmas› gibi,oksijen atomunun da çok farkl› fleyler olan elektrikselparçalardan olufltu¤unu öngörerek, ayn›çizgiye getirdiler.Evrimci do¤a biliminin bir baflka öngörüsü,do¤al bir tözün varolmas›n›n uygun bir zamandilimi gerektirdi¤idir. Her özgül tözün varolabildi¤iözgül bir zaman aral›¤› söz konusudur. Evrimcifizi¤in en küçük zaman ilkesine göre, tekbir molekül içinde atomlar›n deviniminin kendiritimlerini gerçeklefltirebildi¤i, böylece o tekmolekülü oluflturabildi¤i en küçük bir zamanaral›¤› vard›r. Örne¤in su molekülü için bu aral›ktandaha k›sa bir zamanda, oksijen ve hidrojenatomlar› vard›r ama su molekülü yoktur. Öteyandan, atomlar da kendi içinde devinen parçac›klardan,elektronlar, proton ve çekirdektenoluflur. Modern bilimin e¤ilimi tözü ifllev içindeçözeltmektir. Tüm do¤al ifllevler devinim biçimleridir,her devinim de zaman gerektirir. En küçükzaman ilkesini Whitehead, ’’bir anda do¤ayoktur’’ önermesi ile özetlemifltir. Bu durumda,do¤adaki devinimin durdu¤unu varsayd›¤›m›zda,klasik modern fizi¤in buna verece¤i yan›t;‘geride ölü bir do¤a kal›rd›’ olacakken, evrimcimodern fizi¤e göre bu yan›t; ‘geriye hiçbir fleykalmazd›’ olacakt›r. Gözlem ve deneylere dayal›bilgimiz, do¤al süreçlerin uzay ve zamandakibir büyüklük içinde bir tür özelli¤i, farkl›büyüklükler içinde farkl› özellikleri bulundu¤unugösteriyor. Bu da kimi düflünürlerin, ‘’yarat›-c› olan uzay-zamand›r’’ önermesine ve giderekTanr›n›n öncesiz-sonras›z oluflu ve sonsuzlu¤ukavramlar›n› öngörmesine ulafl›yor.Bilim ve felsefe alan›ndaki bu müthifl de¤iflimive dönüflümü çözemeyen Bat› mimarl›¤›-n›n gelenekçi okullar›n›n Neoklasik bunal›m›sürmekteyken, nihayet 19’uncu yüzy›l›n ortalar›ndanitibaren mimaride yeni bir dönüflümünayak sesleri duyulmaya bafllad›. Bu öncülerinbir k›sm› ve belki de en önemlileri mimar de¤il,ço¤unlukla endüstri ça¤›n›n yeni mesle¤ininmensuplar› mühendislerdi. Mimarlar›n büyükço¤unlu¤u klasik inflaat tekniklerini ve esteti¤inihatmetmeye devam ederken mühendislerköprüler, tren garlar›, dev fuar yap›lar› yan› s›raan›tsal binalara bile imza at›yorlard›. ‹lk örneklerdönemin gerektirdi¤i yeni ifllevlere mimarlar›nönerdi¤i çözümlerin yetersiz bulunmas› ileortaya ç›km›flt›. Bunlardan uluslararas› bir sanayisergisi yap›s› olan Chrystal Palace 70 binmetrekare alana oturan devasa bir yap›yd› (resim159). Bir peyzajc› ve sera yap›c›s› olan JosephPaxton taraf›ndan tasarlanan bu yap›,dökme demir konstrüksiyon ve cam örtüdenolufluyordu ve bir y›l gibi o güne kadar hayaledilemeyecek kadar k›sa bir sürede infla edilmiflti(Chyrstal Palace sergi bitti¤inde kuruldu-¤u Hyde Park’dan baflka bir konuma tafl›nacakve 1936’da ç›kan bir yang›nda y›k›lacakt›r).Resim 159 – J.Paxton, Chyrstal Palace –Londra (1851)Ayn› flekilde kentsel büyük tren garlar› gibiyap›larda da mimarlar›n ezberlerindeki üsluplarve yap› teknikleri yetersiz kal›yordu. Mühendislertaraf›ndan tasarlanan Saint Pancras Gar›(resim 160) aç›kl›¤› 70 metreyi aflan metalkonstrüksiyonu ile devasa bir iç mekan yarat›-yordu. Yaklafl›k 25 y›l sonra Frans›z Devrimininyüzüncü y›l› kutlamalar› kapsam›nda yine mühendislertaraf›ndan tasarlanan Paris DünyaMakine Fuar› Yap›s› ise 115 metre aç›kl›¤a ulaflacakt›.Resim 160 – W.H.Barlow ve R.M.Ordish, Saint Pancras‹stasyonu – Londra (1865)Devrimin yüzüncü y›l› an›s›na yap›lan birbaflka yap›, tasarland›¤› ve yap›ld›¤› dönemdebüyük tart›flmalara neden olan, bugünse Dünyan›nen çok bilinen simge yap›lar›ndan birisiolan Eiffel Kulesidir (resim 161). 1889 DünyaFuar› girifl yap›s› olarak tasarlanan 320 metreyükseklikteki bu an›tsal yap›n›n ilk tasar›m› yap›mc›Gustave Eiffel’in flirketinde çal›flan ikimühendis taraf›ndan gelifltirilmiflti ve döneminmimarlar› ve sanatç›lar› kulenin infla edilmemesiiçin ciddi bir protesto savafl›m› vermiflti.Resim 161 – M.Koechlin ve E.Nouguier,Eiffel Kulesi – Paris (1889)Öte yandan, 19.yüzy›l›n ikinci yar›s›ndanitibaren Avrupa ve Amerika Birleflik Devletlerindeöncü sanat ve mimarl›k anlay›fllar› da oluflmayabafllam›flt›. ‹ngiltere’de Arts and Crafts,Fransa’da Art Nouevau, Almanya’da Jugendstilhareketleri temelde Sanayi Devriminin yaratt›¤›‘sanattan yoksun’ yap›lara ve ürünlere tepkiolarak do¤mufl olsalar da, tarihsel üsluplar›nça¤›n gereklerine yan›t veremedi¤inin de fark›ndayd›lar.Yaklafl›k 1860 – 1910 tarihleri aras›ndaetkili olan, bafl›n› toplumcu bir sanatç›,tekstil tasar›mc›s› ve yazar olan William Morris’inçekti¤i Arts and Crafts Hareketi, gelenekselsanat ve zanaatlar›n yok olmamas› ve yenidenyorumlanarak canland›r›lmas› gerekti¤i sav›ylaortaya ç›km›fl, esinini tarihsel büyük üsluplardade¤il daha çok geleneksel halk sanatlar›ve mimarisinde aram›flt›. Zamanla bünyesindekimodernist fikirlerin daha da güçlenece¤i buhareketin mimarideki en önemli temsilcisi Glasgowdo¤umlu bir ‹skoç olan Charles RennieMackintosh’dur. Mackintosh’un mimarisininArts and Crafts’›n temel felsefesiyle, ifllevsellikve yal›nl›k gibi modernist fikirleri birlefltirdi¤isöylenebilir (resim 162 - Mackintosh’un yal›nl›kba¤lam›nda geleneksel Japon mimarisindenesinlendi¤i de bilinir).30 SAYI26

KÜLTÜR-SANATArt Nueveau sanatç›lar›, ‘yeni sanat’ anlay›fllar›n›bilinçli bir sadelefltirme ve içtenliklegenelde k›smen soyutlanm›fl floral do¤al formlar›nve k›vr›ml›, dinamik hatlar›n hakim oldu¤ubir stil oluflturarak gerçeklefltirmifllerdi. Bu ak›-m›n yans›malar› resim sanat›nda daha güçlü olmufltu.Toulouse Lautrec (resim 165), AlphonseMucha ve Gustav Klimt (resim 166) gibi hemça¤›n ruhunu yans›tan hem de gelece¤e ilhamveren sanatç›lar bu dönemin ürünüydü.bir anlay›fl benimseyecek, 20.yüzy›l›n bafllang›c›ndanitibaren ise Casa Battlo (resim167) ve Casa Mila (resim 168) gibi tümüyle özgün,benzeri olmayan eserler verecektir.Resim 162 – C.R.Mackintosh, Sanat Okulu –Glasgow (1909)Tarihsel üsluplar ve modernizm aras›ndakigeçifl sürecinde uluslararas› ba¤lamda en yayg›nak›m Art Nueveau’dur (yeni sanat). Almanya’dakiJugendstil ve Viyana’n›n Secession hareketlerinide yerel farkl›l›klara ra¤men Art Nueveaukapsam›nda de¤erlendirmek gerekir.Art Nueveau 19.yüzy›l›n akademik sanat anlay›-fl›na reaksiyon olarak do¤mufl ve özellikle 1890– 1910 tarihleri aras›nda etkili olmufltu. Mimaridekigenel tav›r, Mackintosh’a benzer bir flekildetarihsel üsluplardan kesin kopufl, halk mimarisindenesinlenme ve yal›nlaflma yönündeydi.Almanya Darmstadt Sanatç›lar Kolonisi’ndekiPeter Behrens’in Jugendstil dönemison eseri (resim 163) ve Viyana’da J.M.Olbrich’inSecession sanatç›lar›n›n sergi evi (resim164) bu anlay›fl› yans›tan önemli yap›lard›r.Resim 165 – Henri de Toulouse Lautrec, J.Avril Posteri (1893)Resim 166 – Gustav Klimt, A.B.Bauer’in Portresi (1907)Resim sanat›nda oldu¤u kadar olmasa da ArtNueveau, içmimaride de baflka bir deyiflle dekoratifsanatlarda da belirli bir dönem etkili olacaközgün bir anlay›fl gelifltirmiflti fakat Gaudi’yi tekilörnek sayarsak mimari aç›dan resim ve içmimarideoldu¤u gibi güçlü bir etki yaratamam›flt›. Buba¤lamda Belçikal› mimar Victor Horta’n›n özellikleiçmimari iflleri ak›m›n ruhunu yans›tmakaç›s›ndan önemli eserlerdi (resim 167)Resim 167 – A.Gaudi, Casa Battlo - Barselona (1904-1906)Resim 168 – A.Gaudi, Casa Mila - Barselona (1906-1910)Gaudi’nin yaratt›¤›, do¤adaki formlardanesinlenerek al›fl›lagelmifl geometrik kal›plar› bilinçliolarak de¤ifltiren organik ve romantik mimaridilin La Sagrada Familia (Kutsal Aile) Kilisesindedoru¤una ulaflt›¤› söylenebilir (resim169, 170). Koyu bir Katolik ve Katalan milliyetçisiolan Gaudi, bu yap›ya Gotik esinlenme dönemiolan 1883 y›l›nda bafllam›fl, bir tramvay çarpmas›sonucunda öldü¤ü 1926 y›l›na kadar yap›-n›n tasar›m› ve inflaat› ile birebir ilgilenmiflti. Buyap›n›n inflaat› günümüzde de sürmektedir.Resim 163 – P.Behrens, Behrens Evi -Darmstadt (1901)Resim 169 – A.Gaudi, La Sagrada Familia -Barselona (1883 – devam ediyor)Resim 164 – J.M.Olbritch, Secession Evi -Viyana (1896)Resim 167 – V.Horta, Tassel Evi - Brüksel (1893)Ayn› dönemde ‹spanya’da Antoni Gaudi,her ne kadar k›smen Art Nueveau kapsam›ndade¤erlendirilebilirse de bafll› bafl›na tekil say›-labilecek, hiçbir ekole ba¤l› olmayan mimarieserler yaratacakt›r. Gaudi, kariyerinin ilk dönemlerindeönce oriyentalist sonra Yeni GotikResim 170 – A.Gaudi, La Sagrada Familia tavan detay›(Devam Edecek)EK‹M2012 31

Birli¤imizden HaberlerB‹RL‹⁄‹M‹ZDEN HABERLERFIDIC Seul Konferans›:9-12 Eylül tarihlerinde Güney Kore’nin baflkenti Seul’de düzenlenen FIDIC Konferans›’na birli¤imizi temsilen Baflkan›m›z Demir‹NÖZÜ, Baflkan Yard›mc›m›z Hamdi AYDIN ve Fatma ÇÖLAfiAN kat›lm›fllard›r.Konferansa ait sunumlara FIDIC’in http://www.fidic2012.org/ web sitesinden eriflilebilmektedir.Yeni ÜyelerimizBirli¤imize Ergün AKGÜL, Halil ‹brahim GÖRÜR ve Mehmet KILIÇ flah›s olarak üye olmufllard›r.32 SAYI26