Radyoloji Bilgi Sistemi - Akademik Bilişim Konferansları

Radyoloji Bilgi SistemiUtku Şenol, Anıl Aktaş, Osman Sakame ile tanı gereksinimi olmaktadır. Salt bir yazılıdosya olarak ile değil görüntü oluşumununvarlığı nedeni ile radyoloji bilgi sistemleri karmaşıktır.Numune değil hastanın gelmesi, görüntülemesüreçleri, rapor yazma gibi işlevlerdiğer laboratuar sistemlerden daha karmaşık vepahalı bir sistem gerektirmektedir.2.Radyoloji Bilişim Sistemi ve PACS432Radyoloji bilgi sistemleri; randevu, tetkiklerinkabul ve onay işlemleri, kayıt, raporlamasüreci, cihazlarda iş listesinin oluşturulması,veri provizyonu ve yakın zamanlarda da sestanıma gibi işlevlere karşılık gelecek şekildedüzenlenir. Bu anlamda ilk kez 1960 yılındauygulanmıştır. Ancak bugün radyoloji bilgisistemleri artık görüntüyü dijital olarak işlemeve saklama gibi işlevleri sağlayan PACS sistemiile birlikte anılır. PACS açılımı “Picturearchiving and communication system” olarakbilinmekte olup ilk kez 1982’de gündeme gelmiş,1990’ lardan sonra gelişme göstermiş vekullanılmaya başlanmıştır (1,2). Bu tarihdenitibaren RIS ile birlikte kullanılmış ve beraberanılmaya başlanmıştır. Halen RIS kullanılanbazı hastane radyoloji birimleri PACS olmadanişlerliğini sürdürmektedir. Ancak pahalıve daha kompleks bir sistem olan PACS, RISolmadan kurulması mümkün değildir. PACSile dijital görüntüler kalite kaybı olmaksızınve üzerinde işlem yapılabilir biçimde saklanabilirler.Radyoloji bölümlerinde yoğun ve çoğunluklasorunlu çalışma ortamı mevcuttur(1).RIS-PACS ile bu birimlerde kağıtsız, filmsiz,klavyesiz, teypsiz, sekretersiz, daktilosuz, telefonsuz, randevusuz ve daha az masraflı biriş ortamı sağlanılması hedeflenmektedir (1,3).RIS-PACS ile kritik bilgiye hızlı ulaşım, özellikleacil servis ve ameliyathanelerde tanı zamanınınkısalması, görüntülerin tetkiki yapanradyolog ile tetkiki isteyen klinisyen tarafındanhızla paylaşılabilmesi, filmlerin ortadankaldırılarak işletme ve depolama maliyetlerininazaltılması sağlanabilmektedir. Ayrıca websunucular aracılığı ile diğer kurumlara görüntütransferi olanaklı olabilmektedir. Yapılan karşılaştırmalıçalışmalarda RIS-PACS varlığının% 50 lerin üzerinde iş zamanında azalma sağladığıbelirtilmiştir (4).Radyoloji birimleri, ultrasonografi, Dopplerincelemeleri, röntgen grafileri, skopik incelemeler,anjiografi incelemeleri, BT ve MRGgibi yöntemleri içerir. Bu yöntemlerin bir kısmıhalen analogdur. Ancak son yıllarda dijitalgörüntü cihazlarına çarpıcı bir geçiş süreciyaşanmaktadır. Dijital dönüşüm yanı sıra tümcihazların bir standart olan DICOM formatındaçıktı oluşturması gerekmektedir. DICOM formatıtıpta görüntü alanında haberleşmeleri sağlayanstandartlardan olup halen dünyada dijitalcihazlar için yaygın olarak kullanılmaktadır.DICOM formatının yanı sıra Bilgi sistemleriile entegrasyonu için bir başka standart dahagerekmektedir. Bu standart ise HL7 olarak bilinmektedir.HL7, sağlık bilişimi uzmanlarınınve bilgisayar/elektronik mühendislerinin elektronikortamdaki sağlık bilgilerinin karşılıklıiletilmesi, yönetilmesi ve entegre edilmesinisağlayan standartlar oluşturmak üzere işbirliğiyaptığı uluslar arası bir topluluktur. ÜlkemizdeTıp Bilişimi Derneği bünyesinde organizeolmuştur (6).Bu standartlar ve bilgi sistemi yazılımı yanısıra RIS-PACS’ın önemli bileşenleri vardır.Bu bileşenler veri sunucusu, ağ bağlantıları,arşiv, tanısal monitorlar, dijitasyon tekniklerive radyologların rapor yazıp bazı işlemlerigerçekleştirebileceği iş istasyonlarıdır. Sonyıllarda bu bileşenlere ses tanıma sistemlerieklenmiştir.Dijital teknikle elde edilen Radyoloji filmlerininkapasitesi hastanede kullanılan diğer bilgilerekıyasla çok büyüktür. Örneğin tek bir hastayaait mamografi filminin büyüklüğü 200 MB dir.Bu ise hem depolamada hem de iletimde önemlidir(3,5). Görüntülemeleri depolama hem kısasüreli hem de uzun süreli olarak yapılmaktadır.Bölümden bölüme değişme ile birlikte kısaerimli depolama, online erişime izin verir veyaklaşık 3-6 ay gibi bir süreyi içerir. Bu amaç-

la günümüzde RAID tercih edilir. 1990’larınbaşında optik disk maliyetleri film ile depolamadandaha pahalı olmaktaydı. Ancak Dijitalvideo diskler ve RAID lar ile depolama maliyetidüşmüş ve 1995 lerden sonra film ve kağıtmaliyetinden daha ucuz hale gelmiştir (3,5).Büyük kapasitelere ulaşan görüntülerin hastaneiçerisinde iletilmesi ise güçlü bir ağ gereksinimidoğurmuştur. Gigabit eternet teknolojisiile bu gereksinim karşılanmaya çalışılır. Buteknoloji ile saniyede 1 gb lik veri aktarım hızısağlanabilmekte ve bir hastaya ait bilgisayarlıtomografi tetkikinin tüm filmleri 0.4 sn de iletilebilmektedir.İletişim hastane ağı ile olabileciğigibi web tabanlı da olabilir (5).RIS’in en önemli bileşenlerinden biri de tanısalmonitorlardır. Özellikle radyologlar tarafındantanı koymada ve rapor yazma amaçlı kullanılantanısal monitorların çözünürlüğü oldukça yüksekolmalı ve tanısal bilgiye ulaşmada filminsağladığı avantajları sunabilmelidir (2). Bu dapahalı bir yatırımı gerektirmektedir.RIS-PACS’ın konfigürasyonunun belirlenmesiyanı sıra performansının izlenmesi de önemlidir.Bu amaçla sistem %70 yüklü iken test yapılır.Ayrıca görüntü eldesi hızı, arşivden görüntüçağırma hızı, web dağıtımından görüntü indirmehızı, statü senkronizasyonu incelenir ve kesintisizçalışma (% 100 uptime) beklenir (3,5).3. Sonuç:Akademik Bilişim’07 - IX. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri31 Ocak - 2 Şubat 2007 Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya433Radyoloji bilgi sistemi artık PACS ı içerecekşekilde planlanmaktadır. Bu pahalı sistemlerbaşarılı olduğu birimlerde iş akışı ve verimliliğeçok büyük katkıları olmakla birlikte ne yazıkki dünyada her zaman başarılı olamamaktadır(1). Bir RIS-PACS sisteminin başarılı olmasıradyolog, hastane yönetimi, bilgi işlem sorumlusu,PACS sunan firmaların teknik ve idaritemsilcilerinin yakın işbirliğinin gerçekleşmesiile mümkün olacaktır. Yatırım için iyi bir planlamayanı sıra gelecekteki tetkik sayısı artışı vebüyümenin hesaplanması gerekmektedir. Sürdürülebirlikise çok önemli bir başka konudur.Bu amaçla bakım-onarım giderleri, yıllık yeniyazılım ve donanım maliyetleri hesaplanmalıve yeterli bir servis hizmeti sağlanabilmelidir.Bu karmaşık sistemin başarısında kullanıcılarınteknik ekip ile aynı dili konuşuyor olmalarıbelki de en önemli faktördür (3).4. KısaltmalarPACS: Picture archiving and communicationsystemRIS: Radiology information systemHL7: Health Level 7DICOM: Dijital imaging and communicationin medicineRAID: Redundant array of inexpensive disks5. Kaynaklar[1] Akata D., “RIS-PACS: Çalışma alanınaetkileri, kolaylıklar ve zorluklar.”, 27. UlusalRadyoloji Kongresi, 11-15 Ekim 2006 Antalya[2] Badano A., “AAPM/RSNA tutorialon equipment selection:PACS equipmentoverview.” Radiographics, 2004: 24:879-89.[3] Dicle O., “Radyoloji Bilişim Sistemleri.”,27. Ulusal Radyoloji Kongresi, 11-15 Ekim2006 Antalya[4] Mariani C, Tronci A, Onini L, Pirani O,Murri R., “Analysis of the X-ray Work Flowin Two Diagnostic Imaging Departments Withand Without a RIS/PACS System. J DigitImaging.”, 2006;19:18-28.[5] Samei E, Seibert JA, Andriole K, BadanoA et al. “AAPM/RSNA tutorial on equipmentselection:PACS equipment overview: generalguidelines for purchasing and acceptancetesting of PACS equipments.”, Radiographics.2004; 24:313-334.[6] www.turkmia.org