İstanbul İktisat

NİSAN 2020 | SAYI 1
GIFFEN PARADOKSU
Talep yasasına göre bir malın fiyatıyla
talep edilen miktar arasındaki ilişki ters
yönlüdür. Bu kuralın istisnasını ilk kez
İskoç iktisatçı ve istatistikçi Sir Robert
Giffen öne sürmüştür. Giffen, 19.
yüzyılın ortalarında İrlanda’da ortaya
çıkan patates kıtlığının patates fiyatlarını
yükselttiğini, bunun patateseolan talebi düşürecek yerde artırdığını
görmüş ve bu tersliğin nedenini araştırmıştır.İncelemesi sırasında
İrlandalı işçilerin gelirlerinin çok düşük olması nedeniyle beslenmelerini
patates ile karşıladıklarını, et vb. pahalı ve kaliteli yiyeceklere az bütçe
ayırdıklarını görmüştür. Oluşan patates kıtlığı patates fiyatlarını arttınca
tüketicilerin patatese için ödediği bedel de yükselmiştir. Giffen, patates
fiyatlarındaki artış sonucunda işçilerin, et vb. pahalı yiyecekleri almaya
paraları yetmez hale gelince paralarının tümünü patates talebine ayırdıklarını
görmüştür. Talep yasasında bir istisna olan bu mallara Giffen
malı, ortaya çıkan bu çelişkili duruma da Giffen Paradoksu deniyor.
TRIFFIN PARADOKSU
O yıllarda 1960'lı yıllarda ABD Dolarının karşılı
-ğında altın vardı.Doların, altın karşılığı basılması,
altın karşılığı basılmayan diğer paralar karşısında
tercih üstünlüğü sağlıyor ve Dolar rezerv
para oluyordu. Rezerv para olduğu için ABD
dışından da talep vardı. Triffin’e göre cari açık veren ABD, bu açığı
kapatmak için Dolar basıp dünyaya dağıtmaya devam ettikçe insanlar,
ABD hazine kasalarındaki altının bu kadar Doların karşılığını vermeye
yetmeyeceğini düşünecek ve Dolara güven azalacaktı. Cari
açığı kapatmak üzere Dolar basmakla Dolara güven sağlamak
arasında oluşan çelişki Triffin Paradoksu adıyla anılır oldu.
| 11