İneklerde Subklinik Mastitisin Farklı Yöntemlerle Saptanması
İneklerde Subklinik Mastitisin Farklı Yöntemlerle Saptanması
İneklerde Subklinik Mastitisin Farklı Yöntemlerle Saptanması
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Kafkas Univ Vet Fak Derg<br />
15 (5): 765-770, 2009<br />
RESEARCH ARTICLE<br />
<strong>İneklerde</strong> <strong>Subklinik</strong> <strong>Mastitisin</strong> <strong>Farklı</strong> <strong>Yöntemlerle</strong> <strong>Saptanması</strong> [1]<br />
Kutlay GÜRBULAK * � Esra CANOOĞLU * Murat ABAY *<br />
Özlem ATABAY * Tayfur BEKYÜREK *<br />
[1] Bu Araştırma Erciyes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi Tarafında Desteklenmiştir<br />
(Proje No: VA-06-02)<br />
* Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı, Kayseri - TÜRKİYE<br />
Summary<br />
Makale Kodu (Article Code): 2009/105-A<br />
Bu çalışmada, laktasyondaki subklinik mastitisli ineklerin teşhisinde Kaliforniya Mastitis Testi (CMT), Somatik Hücre Sayısı<br />
(SHS) sütün elektrik iletkenliği, sütün bakteriyolojik analizi ile supramammar lenf yumrusunun büyüklüğü arasındaki ilişkiler<br />
incelenmiştir. Çalışma materyalini Kayseri’deki Saray çiftliğinde bulunan 3-9 yaşlı 296 Holstein ırkı inek (1184 meme lobu)<br />
oluşturdu. Superfisyel supramammar lenf yumrusunun ultrasonografik muayenesi 7.5 MHz’lik linear prob ile gerçekleştirildi<br />
(Honda Vet-1500 Ultrasound). Lenfin ölçüsü transuder ile hyperekoik karanlık alan baz alınarak horizontal olarak ölçüldü.<br />
Laktasyondaki ineklerin supramamar lenf yumrusunun büyüklüğü ile SHS arasında pozitif korelasyon olduğu<br />
saptanmıştır(P
766<br />
<strong>İneklerde</strong> <strong>Subklinik</strong> <strong>Mastitisin</strong>...<br />
lerin üretken ömürlerinin kısalmasına neden olmaktadır.<br />
Mastitise bağlı süt kayıplarının yaklaşık %70-80’i<br />
subklinik mastitisten kaynaklanmaktadır 5,6 . <strong>Subklinik</strong><br />
mastitislere bağlı olarak sütte şekillenen değişimleri,<br />
memeye plazma proteinlerinin geçmesi, iyon konsantrasyonundaki<br />
farklılaşma, lokal hücrelerin yıkımı<br />
sebebiyle intrasellüler bileşiklerin süte geçmesi, meme<br />
epitelinin sentez kapasitesinin azalması, en önemlisi<br />
ise sütte somatik hücrelerin artması şeklinde görülmektedir<br />
7 . Sütteki lökositlerin sayımı için lam üzerinde<br />
hazırlanan süt preparatlarının ışık mikroskobunda<br />
nicel olarak sayımından, coulter counter ve<br />
fossamatik gibi elektronik gereçlerin kullanıldığı yöntemler<br />
bulunmaktadır 8 . Somatik hücre sayısını gösteren<br />
testler mastitisli hayvanları belirlemekle birlikte<br />
mastitisi oluşturan etken hakkında bir fikir vermez.<br />
Uzun zaman almakla birlikte, süt örneklerinin kültürleri<br />
yapılarak etkenlerin izolasyonu ve identifikasyonu<br />
ile antibiyogram testlerinin uygulanması, tanı, sağıtım<br />
ve korunma yönünden önemli yararlar sağlamaktadır 9 .<br />
Mastitisli sütlerde iyon konsantrasyonundaki değişimler<br />
nedeniyle sütün elektriksel iletkenliği yükselmektedir.<br />
Meme dokusunda meydana gelen hasara bağlı<br />
olarak laktoz ve K konsantrasyonu azalırken, Na ve Cl<br />
iyonu konsantrasyonlarında artış olmaktadır. Sütün<br />
elektriksel geçirgenliğini ölçmek için bu amaçla geliştirilmiş<br />
küçük el cihazları veya sağım ekipmanına yerleştirilen<br />
ölçüm sistemleri kullanılmaktadır 10 . İnsan<br />
hekimliğinde meme sağlığında kistik ve solid lezyonların<br />
teşhisi amacıyla iğne biyopsisi ve mammografi<br />
yerine son dönemlerde 5-13 mHz lik trancuder kullanılarak,<br />
ultrasonografi ile yapılmaktadır 11,12 . Aynı şekilde<br />
lenf nodüllerin ultrasonografik muayenesinde yaygın<br />
olarak yapılmaktadır 13-15 . Aynı amaçla veteriner<br />
hekimlikte 3.5-5.0 Mhz konveks tranduser ve 7.5-13.0<br />
Mhz linear tranduser‘lü ultrasonografi cihazları rutin<br />
olarak kullanılmaktadır 16 . Kofler ve ark. 17 ise, ineklerde<br />
yapdıkları bir çalışmada servikal superfisyal ve subilak<br />
lenf yumrusunun normal kesitini ultrasonografi ile<br />
incelemişlerdir. Lenf nodülleri uniform anatomik yapıya<br />
sahiptir ve ultrasonografik görüntüsü dokular arasında<br />
nispeten sabitlik gösterir. Bir bağlantı dokusunun<br />
kapsülü biraz yumuşak kas ve elastik lifleri içererek<br />
nodülün yüzeyini örter ve bu kapsül özellikle<br />
ultrason dalgaları dik geldiği zaman hiperekoik görünür.<br />
Nodülün hipoekoik paranşimi, nispeten homojen<br />
baskılanmış kortex ile uyuşmaktadır. Hiperekoik merkez,<br />
medullanın iç parçası ve hilus ile uyuşur ama nodülün<br />
yağ içerip içermemesine bağlı olarak hiperekoik<br />
görünüm artabilir veya azalabilir. Hatta lenfatik sinusların<br />
sıvıyla dolu olup olmamasına bağlı olarak multiple<br />
paralel akustik sınırlar artabilir 18,19 . Her iki faktörün de<br />
ekojenik görünümde payı vardır, çünkü histolojik<br />
bulgular her iki teoriyi de destekler niteliktedir 18,20 .<br />
Sunulan çalışmada subklinik mastitisli ineklerin teşhisinde,<br />
Kaliforniya Mastitis Testi(CMT), somatik hücre<br />
sayısı (SHS), sütün bakteriyolojik analizi, sütün elektrik<br />
iletkenliği ile supramammar lenf yumrusunun büyüklüğü<br />
arasındaki ilişkiler incelenmesi amaçlanmıştır.<br />
MATERYAL ve METOT<br />
Çalışmanın materyalini Develi/KAYSERİ’de bulunan<br />
Saray Halı tarım ve hayvancılık işletmesinde, farklı laktasyon<br />
dönemindeki 3-9 yaş arası, 296 (1184 meme<br />
lobu) Holstein ırkı inek oluşturdu. Bin başlık sağmal<br />
kapasiteye sahip işletmede 650 sağmal inek bulunmaktadır.<br />
Daha önceki yıllarda mastititis oranı %6-7<br />
olan işletmede, çalışma boyunca aynı bakım ve beslenme<br />
programı izlendi. İneklerin laktasyon sayısı,<br />
daha önce mastitis geçirip geçirmediği, daha önce bir<br />
enfeksiyöz hastalık (Bruselloz, Tuberkuloz) geçirip<br />
geçirmediği (Supramammar lenf yumrusunun büyüklüğünü<br />
etkileyeceği için) saptandı. Çalışmada, CMT +1<br />
altı kontrol grubu, +:1, ++:2, +++:3 olarak değerlendirilenler<br />
deney grubu olarak ele alınmıştır.<br />
Süt Numunelerinin değerlendirilmesi: İlk olarak süt<br />
numuneleri, Kaliforniya Mastitis Testi (CMT) yapılarak<br />
değerlendirildi. CMT değerleri rakamsal olarak istatistiksel<br />
ve rakamsal olarak değerlendirilebilmeleri için<br />
+:1, ++:2, +++:3 şeklinde eşleştirildi 21 .<br />
Bakteriyolojik muayene için önce meme uçları ılık<br />
ve irritan olmayan antiseptiklerle temizlendi. İlk süt<br />
atıldıktan sonra muayene için 10 ml süt numunesi<br />
alınarak soğutmalı termoslarda aynı gün laboratuara<br />
taşındı. Mikrobiyolojik muayene, Kayseri ili, Animar<br />
Veteriner Laboratuarında Uzman Mikrobiyolog tarafından<br />
gerçekleştirildi.<br />
İzolasyon Yöntemi: Süt numuneleri 4000 rpm’de<br />
15 dak. süreyle santrifüjlendi. Dipteki oluşan çökeltiden<br />
pasteur pipeti ile örnek alınarak kanlı agar ve<br />
MacConkey agar besiyerine ekimler yapıldı ve aerob<br />
koşullarda 37°C’de 1-3 gün inkübe edildi. Streptokoklar’ın<br />
izolasyonu amacıyla her örnekten serumlu<br />
buyyon besiyerlerine de ekimler yapılarak mikroaerofil<br />
koşullarda 37°C’de 48 saat inkübe edildi.<br />
İdentifikasyon Yöntemleri: Üreme görülen besiyerleri<br />
(Nutrient agar, Nutrient broth, OF medium,<br />
serumlu buyyon, sodyum hippurat besiyeri ve tavşan<br />
plazmasından yararlanıldı) mikroskobik olarak ince
lendikten sonra gram boyama yapılarak mikroskopta<br />
incelendi. Karışık kültürlerde tek kolonilerden pasaj<br />
yapılarak saf kültürleri elde edildi. Gram pozitif kokların<br />
identifikasyonu için öncelikle katalaz, oksidaz, O<br />
F besiyerlerinde glukoza etki, kanlı agarda hemoliz<br />
özelliği, basitrasin ve furazolidona duyarlılık özellikleri<br />
belirlendi. Test sonuçlarına göre identifikasyonlar için<br />
gerekli olan diğer biyokimyasal aktivitelerin saptanması<br />
amacıyla rutin bakteriyolojik yöntemler kullanıldı.<br />
SHS testinin uygulanması: Somatik hücre sayısı,<br />
meme loblarındaki süt örneklerinin karışmaması için<br />
numuneler CMT kapından DeLavel ölçüm kasetine<br />
çekilerek çok kısa sürede ahır içinde değerlendirildi.<br />
Hücre sayısının tespiti DNA spesifik flourescent probe<br />
propidium lodide ile boyanmış somatik hücreleri<br />
sayma prensibine göre ölçüldü. Yaklaşık 60 µl süt<br />
numunesi kasete çekilerek, yüklü kaset DeLaval hücre<br />
sayıcının ölçüm penceresine yerleştirilerek 1 µl değerlendirilerek<br />
somatik hücre sayısı belirlendi.<br />
Sütün elektrik iletkenliği: Sütün elektrik iletkenliği<br />
ise her muayene günü, sağım sisteminden okunarak<br />
değerlendirildi. Sağım sistemi her inek için son 24 saat<br />
içinde yüksek iletkenlik ve düşük süt verimi veya 2 kez<br />
düşük süt verimi veya 2 kez yüksek iletkenlik şeklinde<br />
ve iletkenlik derecesi -, +, ++, +++, ++++, +++++,<br />
++++++ şeklinde sağım ünitesi tarafından kaydedildi.<br />
Ultrasonografik Muayene: Yüzeysel supramammar<br />
lenf yumruları yaklaşık olarak derinin 1 ile 3 cm altın-<br />
767<br />
GÜRBULAK, CANOOĞLU, ABAY<br />
ATABAY, BEKYÜREK<br />
da, meme bezinin parankimi ile arka bacak kasının<br />
arasına yerleşmişlerdir 11,17 . Supramammary lenf yumrusunun<br />
anatomik konumuna göre, Ultrasonografik<br />
muayene Honda HS 1500 ultrasound ve 7.5 MHz’lik<br />
linear probla, hyperekoik karanlık alan baz alınarak<br />
horizontal olarak ölçüldü.<br />
İstatistiksel Analizler: Gruplar arasında farkın olup<br />
olmadığını belirlemek için KruskalWallis testi ve farkın<br />
hangi gruplar arasında olduğunu belirlemek içinde<br />
Mann-Whitney U testi yapıldı. Laktasyon sayısı ile<br />
supramammary lenf yumrusu ve somatik hücre sayısı<br />
arasındaki ilişki korelasyon analizi ile belirlendi.<br />
BULGULAR<br />
Lenf nodüller genellikle çevre dokulardan sınırlanmış,<br />
ovale yakın bir şekilde ve ekojenik ince bir kapsül<br />
ile sarıldıkları saptanmıştır. Tüm normal nodüller,<br />
longitudinal doğrultu boyunca nodülün merkezine<br />
doğru çok iyi görüntülenebilen ekojenik bir doğru<br />
içerirler. Nodülün parankimi daha hiperekoik noktalar<br />
ile bazı durumlarda hipoekoik bazen de anekoik sıralandıkları<br />
görülmüştür. Süt numunelerine bakılan hayvanların<br />
(Şekil 1) memelerinde ultrasonografik muayeneleri<br />
yapıldığında supramammar lenf yumrusunun<br />
büyüklüğü ortalama 2.47±04 mm idi (CMT: +++).<br />
Meme loplarında CMT’dinde +, ++, +++ olarak<br />
değerlendirildiğinde, sonuçlar SHS sayısıyla rakamsal<br />
Şekil 1. <strong>Farklı</strong> ineklerdeki supramammary<br />
lenf yumrusunun büyüklüklerinin<br />
ultrasonografik görüntüleri<br />
Fig 1. Ultrasonographic appearance<br />
of the suprammary lempht nodes to<br />
size in different cows
768<br />
<strong>İneklerde</strong> <strong>Subklinik</strong> <strong>Mastitisin</strong>...<br />
olarak paralellik göstermekteydi. Bakılan 1184 meme<br />
lobunda 96±33 mastitis vakası ve bunların 71±49’u subklinik<br />
mastitis vakası olarak belirlenmiştir. Bu süt örneklerinde<br />
yapılan bakteriyolojik muayenede E. coli,<br />
S. aureus, Corinebacterium, S. epidermidis, S. lentus,<br />
S. agalactiae, Proteus spp, Bacillus spp, izole edilirken<br />
en çok S. aureus olmuştur. Bakteriyolojik muayenede<br />
izole edilen bakterilerin sınıflarına göre lenf yumrusunun<br />
büyüklüğü arasında bir ilişki kurulamadı. Kayıt<br />
bulgularında daha önce mastitis geçirmiş fakat muayene<br />
günü mastitis görülmeyen bazı vakalarda yapılan<br />
ultrasonografik muayenede supramammary lenf yumrusunda<br />
da belirgin ve kalıcı bir büyüklük görülmüştür<br />
(n: 24, 1.8±0.7 mm). Laktasyon sayısı baz alındığında<br />
SHS sol arka ve CMT sol arka loblardan elde edilen sonuçlar<br />
bakımından istatistiksel fark bulundu (P
ilgili olmuştur 28,29 . Aynı çalışmalarda apse benzeri<br />
belirgin değişiklikler haricinde neoplasma gibi hücresel<br />
artışlara bağlı patolojik olayları nadiren görülmüştür<br />
28,29 . Benzer şekilde ineklerde meme bezinin<br />
ultrasonografik muayenesi sonucunda meme bezi<br />
paranşiminde fizyolojik ve patolojik karakterdeki değişiklikler<br />
belirtilmiştir 29-31 . Ultrasonografik muayenede<br />
mastitisin şiddetine bağlı olarak meme bezinin yapısal<br />
değişiklikler görülmektedir 29,32 . <strong>Subklinik</strong> mastitisleri<br />
çalıştığımız ineklerin meme bezinde yangı belirtileri<br />
ile ilgili klinik belirtiler pek görülmemiştir. Ultrasonografik<br />
muayenede sadece supramammary lenf<br />
yumrusunun büyüklüğünü baz aldığımız araştırmada<br />
meme bezindeki diğer patolojik değişikliklerle ilgili<br />
görüntüler dikkate alınmamıştır. Laktasyon sayısına<br />
göre, SHS sol arka ve CMT sol arka loblardan elde<br />
edilen sonuçlar bakımından istatistiksel rakamsal ve<br />
istatistiksel fark bulunması (P
770<br />
<strong>İneklerde</strong> <strong>Subklinik</strong> <strong>Mastitisin</strong>...<br />
Cagol P: Sonography of abnormal lymph nodes in vitro:<br />
corelation of sonographic and histologic findings. Am J<br />
Roentgenol, 155, 1241-1244, 1990.<br />
21. McDougall S, Agnew KE, Cursons R, Hou XX,Compton<br />
CRW: Parenteral treatment of clinical mastitis with tylosin<br />
base or penethamate hydriodide in dairy cattle. J Dairy Sci,<br />
90, 779-789, 2007<br />
22. Interenational Dairy Feteration. Environmental Influences<br />
on Bovine Mastitis. Document: 132, England, 1987.<br />
23. Schukken YH, Grommers FJ, Van de Geer D, Erb HN,<br />
Brand A: Risk factors for clinical mastitis in herds with a low<br />
bulk milk somatic cell count. 1. Data and risk factors for all<br />
cases. J Dairy Sci, 73 (12): 3463-3471, 1990.<br />
24. Furumura K, Imanishi, M, Kashiwaamura F, Shinde Y,<br />
Kawabata S, Hayashi M: On-line image processing<br />
protototype for the detection of mastitis in cows. Anim Sci<br />
Tec, 10, 882-888, 1995.<br />
25. Baştan A, Kaymaz M, Fındık M, Erünal N: <strong>İneklerde</strong><br />
subklinik mastitislerin elektriksel iletkenlik, somatik hücre<br />
sayısı ve California mastitis test ile saptanması. Ankara Üniv<br />
Vet Fak Derg, 44, 1-5, 1997.<br />
26. Chamings R, Murray G, Booth JM: Use of conductivity<br />
meter detection of subclinical mastitis. Vet Rec, 114, 243<br />
245, 1984.<br />
27. Küplülü Ş, Vural R, İzgür H, Kılıçoğlu Ç, Baştan A,<br />
Kaymaz M, Erdeğer J: <strong>Subklinik</strong> mastitislerin Tanısında Milk<br />
Checker’ın Kullanılması. Ankara Üniv Vet Fak Derg, 42, 281<br />
284, 1995.<br />
28. Franz S, Hoffmann Parisot M, Baumgartner W,<br />
Windeschauer A, Suchy A, Bauder B: Ultrasonography of the<br />
teat canal in cows and sheep. Vet Rec, 149, 109-112, 2001.<br />
29. Banting A: Ultrasonographic examination of the mammary<br />
gland in cows with induced S. aureus mastitis: A criteria for<br />
prognosis and evaluation of therapy. Cattle Pract, 6, 121-124,<br />
1998.<br />
30. Cartee RE, İbrahim AK, McLeary D: B-mode ultrasonography<br />
of the bovine udder and teat. J Am Vet Med<br />
Assoc, 188, 1284-1287, 1986.<br />
31. Jenninger S: Ultraschalluntersuchungen an der<br />
milchdrusedes Rindes. Physiologische und pathologische<br />
Befunde. Doctoral Thesis, Universität München, München,<br />
1989.<br />
32. Stocker H, Rüsch P: Euther und Zitzen. In, Braun U (Ed):<br />
Atlas und Lehrbuch der Ultraschalldiagnostik beim Rind. 163<br />
165, Parey, Berlin, 1997.<br />
33. Bradley KJ, Bradley AJ, Barr FJ: Ultrasonography<br />
appearance of the superficial supramammary lymph nodes in<br />
lactating dairy cattle. Vet Rec, 148, 497-501, 2001.
Change language