AKTARMA SOZLUGU

ölçütü yoktur. Bu kelimenin Türkçe olduğunu nasıl anladınız? sorusuna net bir cevap verilmesi mümkün
değildir. Oysa ki, bu kaynakta izlenen yöntemde ise herşeyden önce sözcüklerin Türkçe bir kök ile ilişkili olup
olmadığına bakılarak ilk değerlendirme yapılır. Elbetteki bunun için de Türkçe kelime köklerini dolduran
anlam içeriklerini bilmek gerekir. Sadece şeklen ilişki kurarak bir kelimenin Türkçe olduğunu söylemek son
derece yanıltıcı olacaktır. Örneğin “Gül” kelimesi Türkçe Gül/Kül/Köl/Göl kökü ile biçimsel olarak son derece
uyumlu gözükse de eldeki verilerle Farsça kaynaklı olduğu anlaşılmaktadır. Buna karşın Gülmek fiili
tartışmasız olarak Türkçe’dir. Kökler ve anlam içerikleri konusunda İsmet Zeki Eyüboğlu’nun ve Orhan
Hançerlioğlu’nun değerli çalışmaları mevcuttur. Konuyu daha anlaşılır kılmak adına basit bir örnek vermek
gerekirse klasik etimoloji ile “Erinmek” sözcüğü izah edilmeye çalışıldığında, pek çok kaynakta durmadan
birbirini tekrarlayan şu eksik sonuçlar elde edilir; adları ve yılları verilen iki kaynakta (bu kaynaklardaki
açıklamalar hatta edebi metinler ve şiirler olduğu gibi alıntılanarak) sözcüğün İrinmek şeklinde yazıldığı
tespit edilir. Daha sonra aslında her zaman mümkün olmayan bir biçimde biraz cesaretli davranılabildiği için,
(o da yalnızca baştaki “İrin” sözcüğü araştırmacıya çok net göründüğünden dolayı bu kavram ile
ilişkilendirilerek) tiksinmek, kaçınmak şeklindeki bir izahata gönderme yapılır. Aslında aşırı derecede
bilimselmiş gibi görünen bir yöntemle son derece dolambaçlı, kaçamak ve kendinden emin olmayan yanıtlar
verilmektedir. O kadar ki, aslında alttan alta sözcüğün Türkçe olduğundan bile kuşku duyulmaya devam
edilmektedir, çünkü kelimenin ilişkilendirildiği “İrin” kavramının Türkçe olup olmadığı da aynı yöntemi
kullanarak açıklanmaya muhtaçtır (dolayısıyla her iki kavramın da Türkçe olma ihtimalinin çok yüksek
olduğu sonucuna da okuyucu kendisi ulaşır). Oysa ki bu eserdeki yönteme göre ise şöyle bir yol izlenir,
Erinmek fiili Erimek kavramı ile doğrudan bağlantılı olup Türkçe Ar/Er/İr kökünden türemiştir. Önce bu tespit
tereddütsüz olarak yapılır ve yorumlama kısmına ancak bundan sonra geçilebilir. Örnekteki kelime “tıpkı erir
gibi olmak”, hatta tamı tamına “eriyip kendi üstüne yığılmak” anlamlarına gelir ve buradan hareketle
“erimiş gibi hareketsizce durmak, yığılıp kalmış gibi beklemek” sonucuna ulaşılır (ki bu açıklama ilk kez
burada bu satırlarda yapılmaktadır, başka yerde yoktur). Üstelik yeterince derinlemesine bir tarama ile eski
bir kaynakta aynen Erinmek sözcüğünün kar’ın eriyerek yumuşaması demek olduğu da bulunabilir. Bu asli
açıklamanın dışındaki Eğrinmek, İğrinmek, İğrenmek gibi bağlantıların tamamı yardımcı ve tali niteliktedir.
Görüldüğü üzere son derece bilimsel olduğu zannedilen bir yoldan asli açıklamaya asla ulaşılamamış, yanal
unsurlarla sonuç elde edildiği kanısına varılmıştır. Halbuki gerçek (en azından daha doğru olan) açıklama ise
bambaşkadır. Her sözcüğün bir oluşum mantığı vardır. Dolayısıyla sözcüğün oluşum çağlarındaki, bulunduğu
bölgeden ve çevresel koşullardan da etkilenerek bu sözcükleri türeten insanların nasıl düşündüğünü, neyi
neye benzettiğini, hangi kelimeyi hangi kavramdan hareketle tanımladığını anlamaya çalışmak gerekir.
Varılan bazı sonuçlardaki çıkarımlar bugün bize her ne kadar anlaşılmaz ve tuhaf gelse de, yeterli bağlantıyı
kurarak doğru izahatlar geliştirilebilir. Aksi takdirde kırk kuyuya kırk taş atılsa da hiç birisinden ses duymak
mümkün olmayabilir.
Bu kitap vesilesi ile Dünya tarihinde, hele de kendi yaşadığı dönemdeki hükümdarlar arasında eşine
az rastlanır bir bilinçle, millet olabilmek için herşeyden önce dilimizi korumak gerektiğini anlayan ve bu
yönüyle asırlar öncesinden örnek teşkil eden, Karamanoğlu Mehmet Bey başta olmak üzere asırlar sonra
kendisinden ilham alan Mustafa Kemal Atatürk’e ve Türkçe’ye gönül vermiş olan, bu dünyadan göçüp gitmiş
herkese Allah’tan rahmet diliyor ve kendilerini saygıyla yad etmeyi bir görev kabul ediyorum.
Bu çalışma bir örnek niteliğinde olup geliştirilmeye açıktır, yeter ki bu sayede benimsenebilir
terimlere ulaşmak mümkün olabilsin.
Deniz Karakurt
2017
9