Tarihçe - Hava Harp Okulu

103

Tarihçe
HAVA KUVVETLERİ MÜZESİ KOMUTANLIĞI
Türk Hava Kuvvetleri, 1 Haziran 1911 de Harbiye Nazırı (Milli
Savunma Bakanı) Mahmut Şevket Paşa’nın emriyle Yarbay
Süreyya (İLMEN) Bey başkanlığında “Havacılık Komisyonu”
adı altında kurulmuştur.
İlk motorlu uçağın 1903 yılında uçuşundan dokuz yıl gibi kısa
bir süre sonra 1912’de Türk Askeri Havacılığı Dünya havacılığında
ki yerini almıştır.
Temmuz 1911’de Süvari Yzb. Fesa (EVRENSEV) ve İstihkâm
Tğm. Yusuf Kenan Bey’ler Fransa’daki Bleriot uçuş okuluna
gönderilmiş ve 1912 Şubat ayında eğitimlerini tamamlayarak
yurda dönen Yzb. Fesa ve Tğm. Yusuf Kenan Bey Türk ordusunun
ilk pilotları olmuştur.
1912 yılında Fransa’dan satın alınan biri iki kişilik diğeri bir
kişilik iki adet Deperdussin uçağı ilk Türk uçakları olmuştur.
İstanbul Yeşilköy’de uçak hangarları ve uçuş alanları yapılarak
havacılığın ilk adımları atılmıştır.
1918 yıllarında Yeşilköy Tayyare İstasyonu, Türk Ordusunun
askeri hava eğitim ve öğretim merkezi durumuna gelmiştir.
Bunun yanında Tayyare İstasyonu 1912 yılından itibaren ganimet
uçaklar dahil çeşitli ülkelere ait uçaklarla çoğu Almanya
yapımı uçuştan kaldırılmış uçaklardan oluşan depolara sahip
olmuştur. Belkide bu kadar fazla uçak, bir hava müzesi kurulması
fikrine neden olmuştur.
1918’de Hava Kuvvetleri Müfettişliği hava müzesi kurma kararı
almış ve düşmandan ele geçirilen uçakların enkazları toplatılmıştır.
Ancak hangarlarda ve depolarda korunan bu uçakların
Kartal-Maltepe’ye taşınırken büyük ölçüde hasar görmüş
olması ve Kurtuluş Savaşı’ndaki uçak kırımları hava müzesinin
kurulmasını geciktirmiştir.
23 Nisan 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin
104
açılmasıyla kurulan yeni Türk devleti, ilk iş olarak düzenli ve
disiplinli orduların kurulmasını esas kabul edip, bu amacı gerçekleştirme
çalışmalarına giriştiği sıralarda, Türk Ordusu’nda
havacılığı da geliştirmeyi kararlaştırmıştır.
Mustafa Kemal Atatürk Dünya havacılığındaki gelişmeleri
dikkatle izlemiş, büyük bir öngörü ile gelecekte ülke savunmalarında
havacılığın önemini anlatmıştır. “İstikbal Göklerdedir”
sözüyle de havacılığın önemini vurgulamıştır.
Türk sivil havacılığına öncülük eden Türk Hava Kurumu’nun
kuruluşuna teşvik etmiştir. Bu destekler sonrasında Kayseri’de
Tayyare Fabrikası kurulmuş ve çeşitli tiplerde iki yüze yakın
uçak üretilmiştir.
1960’lı yıllarda hava müzesi kurulması fikri yeniden gündeme
gelmiştir. 1963 yılında yayımlanan bir emir ile birliklerdeki
mevcut uçaklardan birer adedinin korunması istenmiş ve 1966
yılında “Hava Müzesi Teşkilatı” kurulmuştur.
Hızlandırılan hava müzesi kurma çalışmaları sonucu 15 Mayıs
1971’de İzmir-Cumaovası’nda Hava Müzesi’nin açılışı
gerçekleştirilmiştir. Hava Müzesi ziyaretçilerden büyük ilgi
görmesine rağmen ulaşım zorlukları nedeniyle müzeye gösterilen
ilgi azalmıştır. 1978 yılına kadar faaliyetlerine İzmir-
Cumaovası’nda devam eden Hava Müzesi’ne yeni bir mekân
arayışına başlanmıştır.
Hava Müzesi’ne yer arayışları sonucunda müzeler şehri olan
aynı zamanda Türk havacılığının doğduğu yer olan İstanbul-
Yeşilköy’e taşınması kararlaştırılmıştır. 1974 yılında inşaat çalışmalarına
başlanan Hava Müzesi binası 1983 yılında tamamlanmıştır.
Modern müzecilik anlayışıyla yeniden yapılandırılan
Hava Müzesi; 16 Ekim 1985’te dönemin Hava Kuvvetleri Komutanı
Orgeneral Halil SÖZER tarafından hizmete açılmıştır.
Hava Müzesi’nin ismi 2005 tarihinde Hava Kuvvetleri Müzesi
olarak değiştirilmiştir.

Vazife ve Hedef
Yeşilköy Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığı’nın vazifesi;
Çağdaş müzecilik anlayışı ile Türk ve Dünya havacılığını tarihi
gelişimi içinde anlatarak havacılık tarihine ışık tutacak her
türlü eseri korumak, sergilemek, havacılığı ve Hava Kuvvetlerini
tanıtan bilim ve teknoloji müzesi olmaktır.
Yeşilköy Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığı’nın hedefi;
Yeşilköy Hava Kuvvetleri Müzesi, konusu olan havacılık ve
uzay alanındaki gelişmeleri takip eden ve uygulayan, sürekli
gelişen, yaşayan, tam donanımlı örnek bir müze, Türkiye’nin
ilk ve en büyük hava müzesi olarak dünyanın en iyi, en büyük
havacılık ve uzay müzeleri arasında olma hedefini gerçekleştirmektir.
Hava Kuvvetleri Müzesi’nin diğer bir önemi de, teknoloji
müzesi olmasından ileri gelmektedir. Bu nedenle eğitim kurumları
için bir laboratuvar niteliğindedir ve sürekli gelişmeye
açıktır. Böylece genç nesle havacılığı sevdirecek ve havacılığa
yönlendirecektir.
Müzenin diğer bir hedefi ise, koleksiyonlarının geliştirilmesi
için havacılıkla ilgili olan kişilerle bağlantı kurarak müze koleksiyonuna
eser kazandırma çalışmalarıdır.
Teknoloji müzesi olmasından dolayı eğitim kurumları için laboratuvar
niteliğinde olan müze, ziyarete gelen okullara Hava
Kuvvetleri Müzesi Komutanlığı’nda ücretsiz hizmet vermektedir.
Böylece havacılığı sevdirmek ve yeni nesillere tanıtmak
olan en büyük hedeflerinden birini yerine getirmektedir.
Sosyal ve Kültürel Etkinlikler
Müzenin en önemli etkinlikleri arasında, Türkiye Plastik Model
Uçak Yarışması sayılır. Müzenin açılış tarihi olan 16 Ekim
1985’den bu yana her yıl düzenli olarak 16 Ekim’i kapsayan
hafta sonu yarışma yapılmaktadır. Yarışmacılar her yıl yarış-
105
maya dört grup ve sekiz kategoride yüzün üzerinde modelle
katılmaktadırlar.
Yarışmaya paralel olarak yapılan bir başka etkinlik de, İstanbul
Havacılık meraklıları Plastik Model Uçak Kulübü faaliyetleridir.
1987 yılında açılan kulübün üyeleri, her ayın ilk Pazar
gününde müze kafeteryasında toplanarak bilgi alışverişinde
bulunmaktadırlar.
Ayrıca Müzenin giriş salonunda bulunan 56 kişilik sinema ve
konferans salonunda hafta içi okul gruplarına Türk Hava Kuvvetleri
Komutanlığını ve havacılığı tanıtan kısa filmler gösterilmektedir.
Müzenin giriş salonunda bulunan satış reyonunda ise, yerli ve
yabancı maketler, uçuş montları, şapka, kristal biblolar, anahtarlıklar,
broşlar ve kravat iğneleri gibi küçük hediyelik eşyalar
satılmaktadır.
Müzede ziyaretçilerin dinlenme ihtiyacını karşılamak üzere
açık ve kapalı iki bölümden oluşan kafeterya bulunmaktadır.
Açık kafeterya bölümünün hemen yanında bulunan ve okul
öncesi çocukları için yapılmış olan uçak, ziyaretçilerden büyük
ilgi görmektedir.
Koleksiyon ve Sergileme Alanları
Müze, toplam 65.000 m2 alan üzerine kurulmuş olup, bu alanın
2.500 m2’ni kapalı alan oluşturmaktadır. Açık alanın 12.000
m2’si ise, iki bölümden oluşan uçak teşhir alanı olarak düzenlenmiştir.
Müzenin çevresi gelişme sahası olarak düşünülmüş
ve yeşil alan haline getirilmiştir.
Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığı koleksiyonu; uçaklar,
uçaklara ait teçhizatlar, silahlar, motorlar, üniformalar, yazılı
belgeler, madalya, nişanlar ve diğer nesnelerden oluşmaktadır.
Açık ve kapalı alanlarda toplam 59 adet pervaneli uçak, jet
uçağı, helikopter ve planör sergilenmektedir.

Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığı, sahip olduğu uçak koleksiyonu
ile dünya hava müzeleri arasında önemli bir yere sahiptir.
Müze kısmındaki sergileme alanları birbirine bağlantılı
salon ve uçak hangarından meydana gelmektedir. Kapalı müze
alanının diğer bölümünde ise idari bürolar, kütüphane ve nesne
deposu bulunmaktadır. Birbirine bağlantılı iki bölüm olarak
düzenlenen açık sergileme alanında ise, uçaklar ve uçaksavar
silahları gibi büyük nesneler sergilenmektedir.
Kapalı Sergileme Alanları
Şeref Salonu
Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığına bağlı üs ve filoların flamaları
sergilenmektedir. Bu bölümde Cumhuriyet döneminin
ilk Hava Harp şehitlerinin büst ve kısa özgeçmişleri ile yer almaktadır.
Sinema salonu, vestiyer, yayın odası, satış reyonu da
bu salondadır.
Türk Havacılığı Salonu
Sergilemenin tamamı vitrin içinde ve panolarda olup, Türk Havacılığının
gelişimi anlatılmaktadır. Sergilemede yoğun olarak
fotoğraf ve bilgilendirme panoları kullanılmaktadır.
Hava Kuvvetleri Komutan Büstleri Salonu
Salonda, Türk Hava Kuvvetlerinin kurucuları Mahmut Şevket
Paşa, Süreyya İlmen ve Hava Kuvvetleri Komutanlarının
büstleri, kısa özgeçmişleri ve Türk Havacılığına emeği geçmiş
havacılarımızı tanıtan yağlı boya tablolar yer almaktadır.
Geçiş Salonu
106
Asker ressamlarımızdan ve eski Müze Komutanlarından olan
(E) Alb. Şükrü ÇAĞLAYAN’ın, Havacılık tarihinde önemli
kişilerin portrelerinden oluşan yağlı boya koleksiyonu, Ütğm.
Ali Rıza Bey’in büstü, duvarda Çanakkale’de düşürülen düşman
uçağının pervanesi, Atatürk ve Türk Havacılığı panosu,
orta vitrinde Hava Kuvvetleri’nde kullanılan savunma uçaklarının
maketleri sergilenmektedir.
Dünya Havacılığı Salonu
Sergilemenin tamamı vitrin içinde fotoğraf ve bilgilendirme
panoları şeklinde olup dünya havacılığının gelişimi anlatılmaktadır.
Hangar
Açık olarak yapılan sergilemede uçaklar, planörler, simülatör
cihazları, hedef sistemleri, pervaneler, motorlar, yağlı boya
tablolar ve fotoğraflar yer almaktadır.
Hangar’da Hâlihazırda Sergilenen Uçaklar ve
Planör
1 Grigrowich M-5
2 Pezetel PZL 24 G
3 Miles Magister
4 De Havilland Dragon DH-89A
5 Curtiss Falcon CW-22
6 Uğur Kuş
7 Bleriot (anı uçağı)
8 Piper L18-C
9 Scheibe Bergfalke IV (Planör)
Uçak Mühimmatları Salonu
Salonda geçmişte ve günümüzde kullanılan çeşitli uçak mühimmatları
sergilenmektedir.
Anılar Salonu
Salonda emekli ve şehit havacılarımıza ait kıyafetler ve özel
eşyalar sergilenmektedir.

Silahlar Salonu
Salonun bir bölümünde Türk Yıldızları Akrotim Takımı’nın
tanıtımına ait bir köşe olup madalya, bröve ve nişanlar sergilenmektedir.
Vitrin içinde silahlar, uçak kameraları, füzeler,
toplar, kılıçlar ve makineli tüfekler bulunmaktadır. Ayrıca salonda
dünyada kullanılan uçakların 1/72 ölçekli maketlerinin
yer aldığı maket uçak koleksiyonu yer almaktadır.
Kıyafetler Salonu
Vitrin içinde havacı subay, astsubay ve erlere ait tarihi ve güncel
üniformalar, paraşüt, muhabere cihazları sergilenmektedir.
“Göklerden Gönüllere İnenler” köşesinde ise ilk hava şehidimizi
verdiğimiz 1914 yılından günümüze kadar hava şehitle-
107
rimizin listesi bulunmaktadır. Ayrı bir vitrinde de Hava Harp
Okulu bayan ve erkek Harbiyeli üniformaları sergilenmektedir.
Açık Sergileme Alanları
12.000 m2’lik alan üç bölüm halinde çevre düzenlemesi yapılarak
açık sergileme alanına dönüştürülmüştür.
Açık sergileme alanının ilk bölümünde uçaklar iki sıra halinde
yerleştirilmiştir. Burada sergilenen uçakların tamamı jet uçaklarıdır.
Açık sergileme alanının ikinci bölümünde jet ve pervaneli
uçaklar, sivil uçaklar, helikopterler ve uçaksavar silahları
sergilenmektedir.
1 Lockheed T-33 A “T-Bird” 22 Beechcraft AT-11
2 Republic F-84 F “Thunder Steak 23 Republic P-47 D “Thunderbolt”
3 Republic F-84 G “Thunderjet” 24 North American T-6 G “Harvvard”
4 North American F-86 E “Sabre” 25 Douglas C-54 D “Skymaster”
5 Republic RF-84 F “Thunderflash” 26 Dornier Do 27 H-2
6 North American F-100 C “Süper Sabre” 27 Dornier Do 28 B-2
7 Convair F-102 A “Delta Dagger” 28 Dornier Do 28 D-1
8 Lockheed TF-104 G “Star Fighter” 29 Dornier Do 28 D-2 “Skyservant”
9 Northrop F-5 A 30 Siat 223 “Flamingo”
10 North American F-100 D “Super Sabre” 31 Vickers 794 “Viscount”
11 North American F-100 F “Super Sabre” 32 Canadian Car T-34 A “Mentor”
12 Lockheed TF-104 G “Star Fighter” 33 KIBM Mavi Işık G
13 RF-5 A Tactical Fighter 34 C 160D TransalI
14 NF-5 A Tactical Fighter 35 S-2 E Tracker
15 NF-5 A Tactical Fighter “Türk Yıldızları” 36 Sud-Sogermo SE-210-10r Caravelle
16 F-4 E Phantom 37 Wilga 6a PZL 104-35
17 T-37 C Cessna 38 Bellance T-7 GCBC
18 RT-33A Shooting Star 39 R22 Beta (Robinson)
19 Aeritalia F-104 S “Star Fighter” 40 UH-1 H
20 Douglas C-47 A Dakota “Skytrain 41 Sikorsky UH-19 D Chickasaw
21 Douglas C-47 B “Dakota” 42 General Dynamics/TAI F-16C Fighting Falcon Blok 40
Müzenin ana giriş kapısına uzanan yol üzerinde havacılığa
emeği geçmiş havacılarımızdan on tanesinin büstleri ve kısa
özgeçmişleri yer almaktadır. Birinci Dünya Savaşı Hava Şehit-
Açık Alanda Sergilenen Uçak ve Helikopterler
leri için dikilen anıt, müze binası ile kafeterya binası arasında
müze ziyaretçilerini karşılamaktadır.

108