Dış Ticaret Şubesi DEMİR ÇELİK HURDA RAPORU - ITO

İSTANBUL TİCARET ODASI
Dış Ticaret Şubesi
DEMİR ÇELİK HURDA
RAPORU
Hazırlayan
Zehra Mumcu
Aralık 2003

İÇİNDEKİLER
1.
2.
DEMİR ÇELİK HURDANIN TANIMI..................................................................... 1
HURDA TİPLERİ.................................................................................................. 2
2.1. KAYNAĞINA GÖRE SINIFLANDIRMA..................................................... 2
2.1.1. ARAYİŞ HURDASI....................................................................... 2
2.2.
2.1.2. SATIN ALINAN HURDA...............................................................
ÖZELLİĞİNE GÖRE SINIFLANDIRMA....................................................
2
4
2.2.2. HURDANIN FİZİKSEL ÖZELLİĞİNE GÖRE SINIFLANDIRMA..... 4
2.2.3. AVRUPA KÖMÜR VE ÇELİK BİRLİĞİ TARAFINDAN
HAZIRLANAN DEMİR ÇELİK HURDA SINIFLANDIRILMASI....
4
2.2.4. A.B.D. TARAFINDAN HAZIRLANAN DEMİR ÇELİK HURDA 6
SINIFLANDIRILMASI.....................................................................
2.2.5. TÜRKİYE’DE EN ÇOK KULLANILAN HURDA CİNSLERİ......... 14
3. HURDANIN GERİ KAZANILMASININ ÖNEMİ................................................. 15
4. TÜRK DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜ..................................................................... 15
5. TÜRKİYE’DE HURDA İHTİYACI, ARZI VE TALEBİ........................................ 23
5.1. TÜRKİYE’NİN HURDA İTHALATI........................................................... 25
5.2. İHRACAT................................................................................................. 29
6. HURDA FİYATLARI........................................................................................... 30
7. YARARLI ADRESLER....................................................................................... 33
8. KISALTMALAR.................................................................................................. 36
9. KAYNAKLAR..................................................................................................... 37

1. DEMİR ÇELİK HURDANIN TANIMI
Çelik genel anlamda demirin karbonla düşük oranlarda yaptığı
alaşımdır.Dolayısı ile çeliğin ana bileşeni demir(Fe) elementidir. Günümüzde çelik
üretiminin 2/3 kadarı birincil kaynak demir cevherinden, diğer bölümü ise başlıca
bileşeni demir olan kullanılma ömürlerinin sonuna gelmiş ürünler ile sektördeki üretim
esnasında ortaya çıkan maddelerden oluşan demir- çelik hurdalardan elde
edilmektedir.
Eski, kırık, bozuk, hasarlı ve kullanılması ekonomik olmayan makine, tezgah,
ekipman, iş makinesi, kamyon, otomobil, gemi, uçak, demiryolu malzemelerinden
mermi ve iğneye kadar uzanan her türlü sanayi ürünü ile bu ürünlerin üretimi
sürecinde elde edilen arayiş, talaş, imalat artığı vb. olduğu gibi kullanılmayan eski ve
yeni maddelere demir çelik hurda denir.
Demir çelik hurda Armonize Sistem Nomanklatürü esas alınarak düzenlenen
Gümrük giriş Tarife Cetvelinin 7204 ve 7205 pozisyonlarında tanımlanmaktadır.
7204- DÖKME DEMİRİN, DEMİRİN VEYA ÇELİĞİN DÖKÜNTÜ VE HURDALARI; DEMİR
VEYA ÇELİK DÖKÜNTÜ VE HURDALARIN YENİDEN ERGİTİLMESİ SURETİYLE
ELDE EDİLEN KÜLÇELER
7205- DÖKME DEMİR, AYNALI DEMİR, DEMİR VEYA ÇELİKTEN GRANÜL VE TOZLAR
Demir çelik hurdası elektrik ark ocaklarında (EAO) pek çok kez üretimde
kullanılan, en temiz hammaddelerdendir. EAO ların yanısıra entegre tesisler ve
indüksiyon ocaklarında da girdi olarak bir miktar hurda kullanılmaktadır. Ancak
entegre tesisler daha çok kendi üretim artığı olan hurda demiri, indüksiyon ocakları
ise bileşimini bildikleri, kendi ürettikleri mamullerin hurdalarını kullanmaktadırlar.
Günümüzde kullanılan gelişmiş teknolojiler sayesinde hurda demir paslanmaz
çelikten, uçak ve uzay araçlarında kullanılan çeliklerin üretimine kadar çok geniş bir
alanda kullanılan özel çelik üretiminde kullanılmaktadır.
1

2. HURDA TİPLERİ
Hurdalar elde edildikleri kaynağa göre ve taşıdıkları kimyasal-fiziksel
özelliklerine göre sınıflandırılırlar.
2.1. KAYNAĞINA GÖRE SINIFLANDIRMA
2.1.1. Arayiş Hurdası (İmalat Artığı- Dönen Hurda)
Demir – çelik fabrikaları ve dökümhanelerde üretim sürecinde zorunlu olarak
ortaya çıkan hurdalara denir. Üretim sonucu kalitesi düşük, çatlak,bozuk, ölçüsü
tutmayan, kimyasal analizleri nedeniyle ıskartaya ayrılan mamullerde bu sınıfa dahil
edilmektedir.
Genelde, yüksek değerli bir materyal olan bu tip hurdalar aynı fabrika ve
dökümhanelerde hammadde olarak kullanılırlar.
Arayiş hurdası miktarı üretim seviyesine ve üretim sürecindeki mamul
maddeye dönüşümdeki verime bağlıdır. Günümüzde modern yöntemlerin
uygulanması ve gelişen teknikler nedeniyle ham çelik başına ortaya çıkan bu tip
hurda miktarı azalmakta olup, ortaya çıkan hurda miktarı ülkeden ülkeye, işletmeden
işletmeye ve hatta fabrika içinde ürün karışımına bağlı olarak da değişiklikler
göstermektedir. Bugün kullanılan toplam hurda miktarının yaklaşık % 30-35’ ini arayiş
hurdası oluşturmaktadır.
2.1.2 Satın Alınan Hurda
Hurda tüketicileri tarafından piyasadan ve sanayi kuruluşlarından satın alınan
hurdalardır.
A- Endüstriyel İmalat Hurdası
Metal endüstrilerinde mamul elde edilmesi sürecinde zorunlu olarak ortaya
çıkan hurdalardır. Presleme, kesim, talaşlı imalat v.b. artıklardan oluşan hurda
grubudur. Bu hurdalara ıskarta ürünlerde dahildir. Otomotiv, makine ve gemi yapım
sanayi, lokomotif ve vagon sanayi, boru, cıvata, kazan gibi üretim sektörleri bu tip
hurdanın çıktığı en büyük kaynaklardır.
Toplam kullanılan demir-çelik hurda miktarının % 15’i sanayi artığı imalat
hurdalarından karşılanır.
B- Eski Hurda
Yeniden hammadde olarak kullanılması mümkün olan, yıpranmış,
kullanılmayan, istenmeyen demir ve çelik ürünlerinden oluşan hurda grubudur. Bütün
demir ve çelik ihtiva eden ve atılan tüm ürünler bu tip hurdalardır. Bunlar arasında;
2

CEVHER
KOK
hurda otomobiller, eski aletler, demir yolu malzemeleri, gemiler, eski tarım aletleri,
sobalar, soğutucular vb. pek çok ürün yer alır.
Eski hurda ürünün kullanılmaya başladığı andan verimli kullanım süresinin
sonuna kadar geçen süre içinde meydana gelebilir.
Hata!
ŞEKİL -1-
PAKET VEYA
KIYILMIŞ
HURDA
ÖN ISITMA
HURDA
HAZIRLAMA
İŞLEMİ
DÖNEN HURDA
ENTEGRE DEMİR - ÇELİK
TESİSİ
YÜKSEK BOF + SM HADDEHANE
FIRIN
DÖNEN HURDA : Standart Dışı Metal Üretim
YARI ENTEGRE MİNİ
DEMİR - ÇELİK
TESİSİ
E.A.O. HADDEHANE
PAKET VEYA KIYILMIŞ
HURDA
3
ÇELİK
ÇELİK TÜKETEN
SANAYİ
ÇELİK
ÇELİK
MAMUL
İŞLEM HURDASI :
İşlem Artığı Metal
TÜKETİCİLER
TİCARİ
(TOPLAMA)
HURDA:
Kullanım
Dışı Metal

2.2. ÖZELLİĞİNE GÖRE SINIFLANDIRMA
Hurda sınıflandırmasında ki kriterler her ülkeye göre değişmekte olup tüm
dünyada geçerli tek bir sınıflandırma bulunmamakla beraber zaman içinde kabul
edilen ortak bazı özellikler mevcuttur. Özellikle ihracat ve ithalat işlemlerinde
genellikle büyük hurda ihracatçısı olan Amerika Birleşik Devletleri (A.B.D), Bağımsız
Devletler Topluluğu (BDT) ve Avrupa Birliği (AB) ‘nin ‘’ hurda sınıflama sistemi’’
kullanılmaktadır.
2.2.2. Hurdanın Fiziksel Özelliğine Göre Sınıflandırma
Bu tür sınıflandırmada değerlendirme kriterleri boyutlar ve yoğunluktur.Elektrik
ark ocaklarında(EAO) büyük hurdaların kullanımı kapak kırılması vb. çeşitli
problemlere neden olurken, Bazik Oksijen Fırınlarında(BOF) büyük hurdalar daha
yavaş erirler.Hafif hurdaların kullanımı ise EAO’da oksitlenme ihtimalini arttırarak
ürün kalitesini düşürür; BOF’larda da metal kayıplarının artmasına yol açar.
Yoğunluk, kıyılmış veya parça hurda şarjında önemli bir faktördür. ‘Yığın
yoğunluğu’ ya da ‘hurda yoğunluğu’ 1m 3 ’lük hurda hacminin ne kadar ton ağırlığa
sahip olduğu anlaşılmaktadır.
Uygulamada fiziksel ya da kimyasal açıdan istenilen özellikteki hurdanın elde
edilebilmesi için çeşitli özelliklere sahip hurdalar karıştırılır. Burada önemli olan
parçaların değil, üretim için gerekli olan karışımın bütünsel özelliğidir.
Kaliteli mamul elde edebilmek için, hammadde olarak kullanılan hurdaların içindeki
bakır, kalay, nikel, krom, molibden gibi elementlerin çok düşük seviyelerde olması
gerekmektedir.Ancak genelde mevcut hurda kaliteleriyle istenen mamul kalitesine
ulaşılamadığından hurda kalitesinin iyileştirilmesi ve tasnifi çalışmalarına ağırlık
verilmekte; hurdaya göre daha kararlı bir bileşime sahip olan sünger demir(direkt
indirgenmiş demir) kullanımına yönelinmektedir. Hurda kaynaklarının artmadığı
düşünüldüğünde, sünger demir kullanım oranının uzun vadede artması
beklenmektedir.
2.2.3. Avrupa Kömür ve Çelik Birliği Tarafından Hazırlanan Demir Çelik Hurda
Sınıflandırılması
Aşağıdaki sınıflandırma, Hükümetler Birliği’ne bağlı ticari firmalar arasında
yapılan uzun müzakereler sonucu uygun hale getirilmiş olup tüm üye ülkeler
tarafından benimsenmiştir. Bu sınıflandırmada adi karbon çelik hurdalarına ait
bölümler yer almaktadır.
4

TANIMLAR
1. Uzun Hurda
01. Uniform olarak sökülmüş metal hurdaları (çelik parçalar ve levhalar) 9mm.den
kalın olacak (fakat vagonlardan sökülen ince parçalarda kabul edilebilir) düz ve
pürüzsüz olacak.
Maksimum Ebatlar:
Boy:150cm
Genişlik:50cm
15 cm’den fazla çapraz parçalar ihtiva etmeyecek. Az veya hiç oksitsiz
olacak.Alaşımlı çelikler, sökülmüş taşıt motor ve kaplamalı hurdalardan arınmış
olacaktır.
02. Düzgün ve yeni makine-atölye hurdaları 5mm’den fazla et kalınlığında
,pürüzsüz ve düz olacak.
Maksimum Ebatlar:
Boy:150cm
Genişlik:50cm
15cm’den fazla çapraz parçalar ihtiva etmeyecek çok az veya hiç oksitlenmemiş
olacak. Alaşımlı çelik, sökülmüş taşıt motoru ve kaplamalıhurdalardan arınmış
olacaktır.
03. Tasnifli toplama hurda:6mm et kalınlığından fazla, düzgün ve maksimum
150x50x50cm ebatlarında anormal oksitlenmemiş hurda. Alaşımlı çelik hurdası ve
sökülmüş taşıt motoru hurdalarından arınmış olacaktır.
04. Toplama Hurda, 3 mm ve üstü et kalınlığında, maksimum 150x50x50cm
ebatlarında anormal oksitlenmemiş hurda. Sökülmüş taşıt motor hurdası dahil
edilebilir.Ancak alaşımlı hurdalardan arınmış olacak.
2.Kısa Hurda
05- 01’deki tanım, maksimum boy 60cm
06- 02’deki tanım, maksimum boy 60cm
07- 03’deki tanım, maksimum boy 60cm, et kalınlığı en az 5mm
08- 04’deki tanım, maksimum boy 60cm
09- Yeni hurda,hafif, kaplamasız maksimum boy 40cm.elektrik sacı hurda
3.Küreklenebilir Hafif Hurda
50- Yeni hafif hurda, kaplamasız,40cm boyundan fazla.Elektrik saclarından
arınmış olacaktır.
5

4. Paketlenmiş, Hidrolik Preslerde Aşırı Preslenmiş
Minimum ebatlar:60x540x40cm.
52- Yeni hurda paketleri,hafif, kaplamasız. Elektrik saclarından arınmış
olacaktır.
55- Hafif siyah levha paket hurda: Eski toplama(sermaye) hurdaları (çelik fabrikaları
için
5. Talaşlar
40- Yeni çelik talaşı,ezilmiş ve tabii kuru,küreklenebilir.Alaşımlı çelik ve demir
dışı metallerden,tufallardan,curuf oksitlenmiş talaşlardan ve diğer kimya
endüstrisinden gelen metal hurdalarından arınmış olacaktır.
41- Uzun veya karışık çelik talaşı, küreklenmeyen az veya hiç oksitsiz, alaşımlı
çelik ve demir dışı metal hurdaları,tufal, yeniden ısıtım curufu, oksitlenmiş talaşlardan
veya diğer kimya sanayiinden gelen metallerden arınmış olacaktır.
2.2.4. Amerika Birleşik Devletleri Tarafından Hazırlanan Demir Çelik Hurda
Sınıflandırılması
GENEL TANIMLAR
a. TEMİZLİK (cleanness). Her sınıf hurda, pislik, demir olmayan metaller
veya her türlü yabancı maddelerle aşırı pas ve oksitten arınmış olacaktır.
Ancak yukarıda anılan “pislik, pas ve oksit” deyimleri; hurdanın
hazırlanmasında, stok ve taşınmasında, elde olmayan nedenlerle bulunabilen
ve kasıtlı olarak katılmayan veya ayrılmayan ve mantıklı ve sınırlı miktarlarda
karışmış olan maddeler için geçerli değildir
b. Kalite dışı hurda (off-grade material). Belirli bir sınıf hurdanın
hazırlanmasında elde olmayan nedenlerle bulunabilen, kasıtlı olarak
katılmayan veya ayrılmayan mantıki ve sınırlı miktarlarda tanım dışı
malzemenin bulunması, hurda kitlesini değiştirmez. Ancak, yabancı
maddelerin sınırlı olması ve yukarıda belirtilen nedenler dolayısıyla
bulunduğunun ispatlanması gerekmektedir.
c. Kalıntı Alaşım Elemanları. “Alaşımsız Hurda” deyiminden kasıt, hurdanın
kimyasal kompozisyonu içindeki alaşım elemanlarının en az değerlerde
bulunması ve alaşımlı çelik yapımı amacıyla kullanılmayan hurda olmasıdır.
Hurda alaşım elemanları aşağıda belirtilen üst sınırları aşmadığı hallerde,
“alaşımsız hurda” olarak kabul edilecektir.
Ni : % 0.45
6

Cr : % 0.20
Mo : % 0.10
Mn : % 1.65
Ve bunlara ek olarak, Manganez dışında kalan Ni, Cr ve Mo toplamı
% 0.60’ı geçmeyecektir.
d. Tanım Dışı Hurda : Hurdanın bu sınıflandırmadan sapması, satıcı ve alıcı
arasında yapılacak özel anlaşma ile belirlenecektir.
BAZİK SİMENS-MARTİN, ELEKTRİK ARK OCAĞI VE YÜKSEK FIRIN HURDALARI
ISRI
Kodu Ayrıntılar
200 No.1 Ağır (kalın) eritmelik çelik hurda: ¼” kalınlığında veya daha kalın
ham demir veya çelik hurda. Hurda parça boyutları 60/24 inç ebatlarını
aşmayacak ve kütle şarjı için uygun olacaktır.
201 No.1 Ağır Eritmelik Çelik Hurdası: 3 feetX18 inç boyutlarında ¼ inç ve
daha kalın olacak. Parça boyutları 36 inç X 18 inç ve kitle şarjına uygun
olacak
202 No.1 Ağır (kalın) eritmelik hurda. 5 feet X 8 inç boyutlarında, Tek bir
parçanın boyutları; 60 inç X 18 inç boyutlarındaki şarj kepçesi boyutlarını
aşmayacaktır.
203 No.2 Ağır eritmelik çelik hurda; 1/8 inç veya daha kalın siyah ve galvanizli
demir ve çelik hurdası.
1.Numara şarj kepçesi boyutlarına uymayan ve kitle şarjı için özel bir
tarzda hazırlanmış olacaktır.
204 No.2 ağır kalın eritmelik çelik hurda. Galvanizli ve siyah ham demir ve
çelik hurdası 36X18 inç boyutlarını aşmayacak şekilde hazırlanmış
otomobil hurdası.
205 No.2 ağır (etli) eritmelik çelik hurda, 3 feetX 18 inç siyah ve galvanizli ham
demir ve çelik hurdası 36 X28 inç boyutlarını aşmayacak şekilde
hazırlanmış otomobil hurdası olabilir, ancak çok ince teneke ve sac
hurdalarından arınmış olacaktır.
206 No. 2 Ağır eritmelik çelik hurdası 5 feet X 18 inç siyah ve galvanizli ham
demir ve çelik hurdası 60X18 inç boyutlarını aşmayacak ölçüde
hazırlanmış otomobil hurdası, ancak çok ince sac hurdalarından arınmış
olacaktır.
207 No.1 Kırpıntı Hurdası, herhangi bir boyutu 12 inç’i aşmayan temiz çelik
hurdası, imalat artığı sac kırpıntısı, pres artığı, vs. Eski kaporta, çamurluk
emayeli, kaplı ve % 0.5’ten fazla Si ihtiva eden saclardan arınmış
olacaktır.
207A Yeni siyah sac kırpıntıları. 8 feetX18 inç boyutlarını geçmeyecek, direk
şarja uygun. Eski oto gövdesi ve kaportalalrından, metal kaplamalı ve %
0.5 fazla silis ihtiva eden saclardan arınmış olacaktır. Kamyon kasasında
yatık ve düzgün durabilecek şekilde olmalıdır.
208 No.1 Preslenmiş Hurda (Balyalanmış) 75 lb/ft3’den farklı yoğunlukta şarj
kepçesi boyutlarına preslenmiş veya elle bağlanmış (bağlar mıknatısla
7

kaldırıldığında dağılmamalıdır). Yeni siyah sac, kırpıntı ve iskelet hurdası.
Sıkıca birbirine sarılmış stanlay bilyaları (değirmen bilyaları) veya
malafansı bozuk balyalar veya iskelet makara hurdaları dahil edilebilir.
Kimyasal yöntemle kalayı alınmış malzemeler dahil edilebilir. Eski oto
gövde ve kaportaları, emayalı, kaplamalı, macunlu ve % 0.5’ten fazla silisli
saclar dahil edilmemelidir.
209 No.2 Paketler (Preslenmiş) 75 lb/ft3’ten fazla younlukta ve şarj kepçesi
boyutlarına preslenmiş siyah ve galvanizli sac hurdaları kalay veya kurşun
kaplı saclarla emayeli saclardan arınmış olacaktır.
210 Parçalanmış (shredded) hurda. Magnetik ayırmaya tabi tutulmuş, homojen
ham demir ve çelik hurdası genellikle preslenerek paket haline getirilen
otomobil hurdalarından ve hazırlanmamış 1 ve 2 numara çeşitli balya ve
sac hurdalarından elde edilir. Ortalama yoğunluğu: 50 lb/ft3’tür.
211 Parçalanmış (shredded) kod 210 gibi ancak ortalama yoğnuluğu 70 lb/ft3.
212 Parçalanmış (shredded) kırpıntı hurda: SAE 1000 serisi karbon çeliği
kırpıntı veya sac hurdası (shreder tezgahlarından haddeleme ve döverek
parçalanması ve ayıklanmasından elde edilir.) ortalama hurda yoğunluğu
60 lb/ft3’tür.
213 Parçalanmış (shredded) İzabelik teneke kutu hurdası: Kalaysız ve kalaylı
teneke kutu hurdalarının shreder tezgahlarında işlenmesinden elde edilir.
Alüminyum kapaklar ve teneke yapımında kullanılan demir dışı metaller
(lehim, vs.) dışında alüminyum kutular ve diğer metal olmayan
maddelerden arınmış olmalıdır.
214 No.3. Preslenmiş paket hurdası: 75 lb/ft3 yoğnuluktadır ve şarj kepçesi
boyutlarının preslenmiş eski şarj hurdası. No. 2’ye (ISIS kod 209) uygun
olmayan kaplamalı demir hurdaları bulunabilir.
215 Yakılmış Pres (Paket) Hurdası: 75 lb/ft3 yoğunlukta, şarj kepçesi
boyutlarında preslenmiş ve özel tesislerde yanma işlemine tabi tutulmuş
kalaylı teneke hurdası.
216 Preslenmiş kalay ve kurşun kaplı çelik levha hurdası (Terne levha) 75
lb/ft3 yoğunluğunda; şarj kepçesi ebatlarda preslenmiş veya elle bağa
haline getirilmiş yeni terne levha sac hurdası veya talaş ve iskelet hurdası
(bağalar mıknatısla kaldırılırsa dağılmamalıdır).
217 Preslenmiş (Paket) No.1 çelik hurda 1/8 inç’ten kalın şarj kepçesi
ebatlarının preslenmiş 75 lb/ft3 yoğnluğunda ham demir veya çelik hurda.
Metal kaplamaları olmayacak.
218 Paket No.2 Çelik (Preslenmiş No.2) 75 lb/ft3 üzerinde yoğunlukta, şarj
kepçesi boyutlarında preslenmiş en az 1/8 inç et kalınlığında siyah ve
galvanizlidemir ve çelik hurdası yanmış ve sökülmüş oto karoseri ve
kaportası (en fazla % 60 oranında bulunabilir). (Bu yüzden otomobillerdeki
kaporta, şase, şaft ve tampon oranına göre hesaplanmıştır. Otolarda
bulunan miktar dışındaki kaplı malzeme kabul edilmeyecek.
219 Makine atölye talaşa; Yağlı, pik talaşı, demir dışı metaller talaşı dışında
temiz demir ve çelik talaşı, paslanmış ve topaklanmış talaşlardan arınmış
olacaktır.
220 Makine torna talaşı ve demir matkap talaşı, Kod 210 aynı ancak pik talaşı
bulunabilir.
221 Döküntü talaş, Temiz demir ve çelik torna talaşı, matkap, çivata talaşı,
ezme gibi işlemlerden geçmiş kırpıntılar bulunabilir. Ancak dağınık kaba
8

havaleli talaşlar, pik talaşı, paslı ve topraklı talaşı ve demir dışı metal
talaşlarından, tufal, taşlama talaş ve çapaklarından ve aşırı yağdan
arınmış olmalıdır.
222 Döküntü talaş ve pik talaşı: Kod 221 aynı ancak pik talaşı da bulunabilir.
223 Pik Talaşı : Çelik talaşı, tufal pas, toprak ve aşarı yağ bulunmayan temiz
pik veya temper piki talaşı.
224 Preslenmiş Oto hurdası: Preslenmiş ve 3 ftX 18 inç veya daha küçük
boyutlar kıyılmış temiz oto hurdası.
225 Preslenmiş oto hurdası: Preslenmiş 2 ftX 18 inç veya daha küçük
boyutlara kıyılmlış temiz oto hurdası.
226 Briketlenmiş pik talaşı: Özellikleri ve yoğunluğu müşteri tarafından tespit
edilir.
227 Briketlenmiş çelik talaşı: Analizi ve yoğunluğu müşteriye göre tespit edilir.
228 Haddehane tufalı: Mavi ve siyah arası koyu renkli ferro-mağnetik ve çelik
malzemenin tavlanması ve işlenmesi sürecinde meydana gelmiş demir
oksit.
ARK OCAĞI DÖKÜM VE DÖKÜMHANE HURDALARI
229 Kütük, blum ve dövme uç parçaları: Alaşımsız, S ve P en fazla % 0.05
boyları en çok 48 inç, genişlikleri en çok 18 inç ve et kalınlığı ¼ inç
üstünde olan temiz çelik döküm hurdası. Yolluk, çıkıcı ve besleyiciler
bulunabilir.
230 Çubuk uç başları ve levha hurdaları S ve P miktarları % 0.05 ve Si miktarı
% 0.05’in altında olan alaşımsız çubuk uç başları, levha hurdası, dövme,
çapak, matkap uçları, takım başlıkları, vs. et kalınlıkları ½ inç’in üstü ve en
18 inç altı, boy 36 inçten kısa olmalıdır.
231 5 feet ve altı sac ve yapı hurdası: En fzala 5 feet (150 cm) boyunda
kesilmiş sac ve sonstrüksiyon hurdası. Temiz S.M. çeliği levhalar çelik
yapı parçaları, hadde v ebaşları kırık çelik tekerlek. Et kalınlığı en az ¼
inç, genişliği en fazla 18 inç ve boy en çok 36 inç olmalıdır. S ve P %
0.05’i aşmamalıdır.
232 5 feet ve altı sac ve yapı hurdası: Kod 231’in aynı. Yalnız genişlik en çok
24 inç olmalıdır.
233 Dökme Çelik Hurdası: Alaşımsız S, P en çok % 0.05, boyları en çok 48 inç
genişlik en çok 18 inç. Et kalınlığı 1/4 inç’in üstünde olan temiz dökme
çelik hurdası. Yolluk, çıkıcı ve besleyiciler bulunabilir.
234 Zımba ve Sac Hurdası: Alaşımsız S ve P miktarları % 0,05, (en fazla) Si
miktarı % 0,05’in altında olan zımba, pres, sac hurdası ve çubuk uç
başları. Zımba ve pres hurdaları 6 inç çaptan aşağı olmamak üzere
herhangi kalınlıkta olabilir. Diğer hurdalar ise en az 1/8 inç kalınlığında ve
en az 12 X 12 inç boyutlarında olmalıdır.
235 Ark ocakları için preslenmiş paket hurda: Kullanıcının istediği boyutlarda
ve ağırlıklarda hidrolik preslerde paketlenmiş yeni ve temiz siyah sac
hurdası.
236 3 feet (90 cm) ve Altına kesilmiş sac ve yapı hurdası: S ve P miktarları %
0,05 altında olacak. Temiz çelik levha, yapı profilleri, kesik uçlar,
makasların parçaları, kırık çelik tekerlek parçaları. Hurdaların et kalınlığı
¼ inç’ten az olmayacak, boy 3 feet’ten fazla olmayacak, genişlik 18 inç’ten
az olacak.
9

237 2 feet (30 cm) ve altına doğranmış sac ve yapı hurdası: 3 feet ve altına
kesilmiş yapı v elevha hurdası gibi. Sadece boyları en fazla 2 feet
olmalıdır.
238 1 feet ve altına doğranmış levha ve yapı hurdası. Kod. 238 gibi. Ancak
boylar en fazla 1 feet olmalıdır.
239 Silisli sac kırpıntıları: Temiz silisli çelik yatak hurdası boyutları 12 X 12
inç’ten az olacak. Yeni, fabrika imalat artığı zımba, pres, vs. hurdası da
bulunabilir. Si miktarı % 0,05-%5.0 arasında alınmalıdır.
240 Silisli sac kırpıntıları: Temiz sac hurdası (fabrika yeni imalat artığı, zımba
ve pres çapakları, vs. bulunabilir) kaporta ve çamurluklardan, kaplamalı,
kalaylı, emayeli ve % 1.0’in üstünde silisi bulunan trafo saclarından
arınmış olmalıdır.
241 Şarj edilebilir ingot ve ingot başları: Kullanıcının isteğine uygun şekil ve
boyutta hazırlanır. S, P miktarları % 0,05’in altında olmalıdır. Si miktarı %
005’in altında olmalıdır.
242 2 feet (60 cm) ve altında dökümhane çeliği hurdası: Et kalınığı 1/8
inç’inüstünde, eni 18 inç ve boyları 2 feet altında. Temiz dökümhane çelik
hurdası. Tek başına parçalar ilave bağlantı ihtiva etmeyecektir. Demir dışı
metal, pik, temper piki, metal kaplamalı veya kaplı, s. Hurdalardan arınmış
olacaktır.
243 1 foot (30 cm) ve altı dökümhane hurdası: 242 gibi ancak boylar 1 foot’u
aşmayacak.
244 Makas ve krank mili hurdası: Temiz kullanılmış veya yeni otomobil makas
ve krank mili hurdası.
245 Alaşımsız Talaş Hurdası: S ve P miktarları % 0,05’i geçmeyecek,
alaşımsız temiz çelik talaşı, pik talaşı, aşırı yağ topak ve aşırı paslı
olmayacaktır.
246 Alaşımsız kısa talaş: 245’deki gibi. Ancak talaşlar havaleli olmayacaktır.
247 Alaşımsız Makine Atölyesi Talaşı: Kod 245 gibi aşarı paslı ve topraklı
olmayacak.
248 30 inç ve altında sert parça lurda: 30 inç ve latı boylarda hazırlanmış oto
ön ve arka aksları, şaftları, yayları ve dişki kutuları. Gri döküm yapan
dökümhaneler için hazırlanmış çelik kırpıntılar ve havaleli hurda parçalırı
ihtiva etmemelidir.
249 Şarj edilebilir platin uç başları: Kullanıcı isteğine uygun, alaşımsız S, P
miktarları % 0,05’i aşmayan temiz platin ve başları. Silis miktarı % 0,05’in
altında.
250 Paketlenmiş silisli saçlar 75 lb/ft3 üstü yoğnlukta ve şarj kepçesi
boyutlarında preslenmiş veya elle bağlanmış silis miktarı % 0,05-% 5,0
arasında olan, elektrik trafo sacı hurdası, kırpıntıları veya
251
konstrüksiyonları.
Yonga Talaşı: Alaşımsız, S,P miktarları %0,05’ten az kısa ve yoğnu çelik
yonga talaşı, Ray keski talaşı bulunabilir. İmalattan çıktığı zaman 75 lb/ft3
yoğunluğun altındaki talaşlar kabul edilmeyecektir.
10

MÜŞTERİ İSTEĞİNE GÖRE HAZIRLANMIŞ HURDALAR
Umumiyetle, hurda çeşitleri çelik fabrikası ve dökümhane isteklerine göre, alıcı ile
satıcı arasındaki yapılan anlaşma gereği hazırlanır.
252 Kupol (döküm) hurdası: Kolon, boru levha, otomobil motor bloku ve
dökme demir parçaları, tarım ve diğer makine parçalarının demir döküm
kısımlarını ihtiva eden temiz dökme demir hurdaları.
253 Dökme Demir Şarj Kepçeleri: 60X30 inç ebatlarını geçmeyecek şekilde ve
S.M. ocağı şarj kepçesi boyutlarının uygun parçalar halinde temiz dökme
demir hurdası, yanmış demir; yatak pabuçları veya soba plakalarından
arınmış olacaktır.
254 Ağır (iri) kırılabilir döküm hurdası: Şarj kepçe ebatlarından büyük ağırlığı
maksimum 500 lb olan dökme demir hurdaları. Bunlara merdaneler, teker
merkezleri ve ağırlığının % 10 çelik olan dökme demir parçaları dahil
edilebilir.
255 Çekiç blokları veya temel kaideleri: Dökme demir çelik blokları veya takoz
hurdaları.
256 Yanmış Demir: Soba parçaları, ızgara çubukları gibi yanmış dökme demir
hurdaları. Dökme demir pencere çerçeveleri de ilave edilebilir.
257 Karışık Döküm Hurdaları: Her çeşit dökme demir hurdaları. Ancak yanmış
dökme demir hurdalarından arınmış olacak ve boyutları 24 X 30 inç
ağırlığı da 150 poundu geçmeyecek
258 Soba plakaları, temiz demir döküm sobalar: Çelik imalatlı, pencere
çerçeveleri, saban ucu veya yanmış dökme demir parçalardan arınmış
temiz dökme demir sobalar.
259 Temiz Oto Döküm Parçaları, Temiz otomobil blokları. Kamyon şaftı, valf,
valf yayı, saplama civataları dışında kalan çelik parçalardan arınmış
olacak.
260 Ayrılmamış motor blokları: Üzerinden çelik ve demir dışı fittingleri ayrılmış
veya ayrılmamış otomobil veya kamyon motorları, tahrik mili ve bütün
şase parçalarından arınmış olacak.
261 Ağırlık düşürülerek kırılan makine parçaları: Üzerine ağırlık (armut)
düşürülerek kırılan temiz iri dökme demir makine parça hurdaları. Bütün
parçalar kupol ocağını şarj edilecek büyüklükte olacak ve 20X30 inç
ebatlarını geçmeyecektir. Parça ağırlığı en fazla 150 lb olacaktır.
262 Temiz oto dökümleri, kırılmış, yağlanmamış; Temiz oto blokları, çelik şaft
mili dışındaki, valf, valf yayları ve saplama-civatalarını ihtiva eder. Demir
dışı metal ve metal olmayan tüm parçalardan arınmış olacaktır. Kupol
şarjının uygun ebatlarda kırılmış en büyük parçası 150 lb veya altında
olacaktır.
263 Temiz oto dökümleri, yağlanmış: Kod 262 aynı olacak.
264 Maleable Dökme Demir Hurdaları: Otomobillerin, demir yolu arabalarının,
lokomotiflerin maleable dökme demir parçaları, dökme demirlerden,
dökme çelik ve diğer maddelerden arınmış olacaktır.
265 Kırık ingot kalıpları (kokil) ve altlıkları: Dökme demirden yapılmış kokil ve
altlıklarının kırılmış parçaları maksimum ebatları 2 X 3 X 5 feet.
266
Kırılmamış kokil ve altlık parçaları: Dökme demirden yapılmış ve
kırılmamış kokil ve altlıkları.
11

ÖZEL MATKAP (PİK) TALAŞ TÜRLERİ
267 No.1 Kimyasal Delme Talaşı: % 1’den fazla yağ ihtiva etmeyen yeni ve
temiz dökme ve fond demir matkap talaşları. Çelik talaşları veya odun
talaşları, kömür parçaları, toprak parçaları veya paslı maddelerden
arınmış olacaktır.
268 Briketlenmiş dökme demir. Talaşları, sıcak metot: Dökme demir talaşları
ısı altında % 85 yoğunlukta briket haline getirilmiş olacak ve yağ ve su
miktarı % 1’in altına inmiş olacak.
269 Briketlenmiş dökme demir talaşı: Soğukta briketleme: Çelik ve demir dışı
metallerden arınmış, briketlenmiş dökme demir talaşı., Hidrolik bir pres
vasıtasıyla, yapışkan bir sıvı bağlayıcı ile % 60 yoğunlukta briket haline
getirilir.
270 Font demir talaşı: Temiz malable, dökme demir talaşı, çelik talaşlarından,
skal, toprak ve yağdan arınmış olacaktır.
271 No.2 Kimyasal Talaş: % 1.5’dan fazla yağ ihtiva etmeyen temiz dökme
demir ve font demir talaşı, Çelik veya odun talaşlarından, toprak, sıkal ve
paslı malzemelerden arınmış olacaktır.
DEMİRYOL HURDALARI
Bu tür hurdalar Amerikan Demir Yolları Birliği Satın Alma ve Malzeme Bölümü
tarafından sınıflandırılmış olup, demiryolu lokomotif, vagon aksamları, yol hurdaları
(ray, travers, selet, vs.) ve demiryollarında kullanılan her türlü demir ve çelik
malzemelerinin hurdalarını kapsamaktadır.
ISRI
KOD Çelik Dingil (Aks):
(2) Yekpare demir yol arabası veya lokomotiflerin maksimum 8 inç çapındaki
sürtünme yatakları, teker yatakları arasındaki kam yatakları, milinden
arındırılmış olacak tekerlekler arasındaki mesafeden kısa dingiller ilave
edilmeyecektir.
(2A) Akslar, çelik kod (2)’nin aynı, ancak dingil çapları 8 inç çapın üzerinde
olacak.
(3) Akslar, çelik: 8 inç çap ve altındaki rulmanlı dingil yatağı. Tekerlekler
arasındaki mesafeden kısa dingiller ilave edilmeyecektir.
(3A) Akslar, çelik: (3) aynı sadece, çap 8 inç ve üzerinde olacaktır.
(4) Çivi, travers somun ve civatası ve lokal yıkayıcılar ray bağlantıları.
(5) Bağlama Plakaları Çelik
(6) Ray bağlantısı, dirsek ve/veya birleştirme çubukları. Çelik hurdaları.
(9) Yastıklar ve/veya yük vagonu kenarları şasi putrelleri: Kesilmemiş, dökme
demir.
(11) Dökme çelik No.2: Çelik döküm parçaları 8 inç ve altında genişlikte ve
5 feet veya üzerinde uzunlukta.
(11A) Dökme çelik No.1. 18 inç veya altında genişlikte, 5 feet’ten fazla uzunlukta
çelik parçaları, kırılmış vagon kenarları ve yastıkları dahil edilecektir.
(12) Dökme Demir No.1: Dökme demir Hurdası, kulonlar, borular, levhalar
(plakalar) veya çeşitli döküm hurdaları. Soba plakaları, yatak pabuçları ve
yanmış hurdalardan arınmış olacaktır. Kupol şarj ölçülerine uygun olacak
24X30 inç ebatlarında ve bir parçanın ağırlığı 150 lb fazla olmayacaktır.
Yabancı maddelerden arınmış olacaktır.
12

(13) Dökme Demir No.2: (12) aynı, ancak bir parçanın ağırlığı 150 lb üzerinde
ve 500 lb altında olacak. Yanmış demirlerden arınmış olacaktır.
(14) Dökme Demir No.4. Yanmış dökme demir hurdaları, ocak (soba)
çubukları, soba parçaları veya çeşitli yanmış dökme demir hurdaları.
500 lb üzerindeki parçalar; silindirler (merdaneler) tekerlek merkezleri
veya bütün diğer döküntüler (dövme çekiç örs ve örs kütüklerinden
arınmış olacaktır).
(15) Dökme Demir No.4: Yanmış dökme demir hurdaları ocak çubukları, soba
parçaları ve çeşitli yanmış demir hurdaları.
(16) Dökme demir yatak pabuçları: Her türlü yatak pabuçları. Ancak alaşımlı
olanlardan arındırılacaklardır.
(17) Cer, kanca: Demiryolu vagon veya lokomotif bağlantıları ve kancalar
ve/veya kilitleri, oluşmuş diğer temiz bağlantı elemanları.
(18) Demiryolu makası, çapraz kesilmemiş çelik çaprazlar (toka) ve demiryolu
makası hurdaları, kesilmemiş olacak, manganez dikkate alınmayacaktır.
(18A) Manganezli ray bağlantı çaprazı (frog) ve Manganezli demir yolu makas
ucu. Herhangi bir parçaları kesilmemiş olacaktır.
(23) Malleable: (Fontdöküm) Demiryolu vagon ve lokomotifleri ve otomobillerin
font döküm parçaları ve/veya çeşitli font döküm parçaları.
(24) Eritmelik çelik, demiryolu hurdaları No.1. ¼ inç ve üstünde et kalınlığında,
18 inç ve altı genişlikte, 5 ft maksimum uzunlukta temiz ham demir ve
çelik hurdası. Boru uçları ve 1/8 ile ¼ inç arası et kalınlığında 15 X 15 için
ebatlarından büyük olmayacak. Demir çelik malzemeler dahil edilebilir.
Kesilen bir parça şarj kepçesinde yatay olarak durabilecek boyutta
olmalıdır.
(27) Ray, çelik No.1: Standart kesitli raylar, orijinal ağırlığı 50 lb/yard veya
daha ağır olacak. Çubuk ve profil üretimi için yeniden haddelemeye uygun
olacak. Eğir büğrü olmayacak. Makas parçası çapraz, bağlantı elemanları,
yardımcı raylar ve kırık flanşlar, vs. gibi kısımları ihtiva etmeyecek,
kaynaklı raylar dahil edilebilir. Ancak bir uçtan itibaren 9 inç altındaki
yerde kaynak olmamalıdır.
(28A) Ray Çelik No.2: Kesilmiş Ray Ucu: Standart ray kesitinde, orijinal ağırlığı
59 lb/yard ve üzerinde 18 inç ve altındaki boylardır.
(28B) Ray, Çelik No.2: Kesilmiş Ray Ucu: 28 A’nın aynı boy 2 ft ve altında
olacak.
(28C) Ray, Çelik No.2: Kesilmiş Ray Başı: (28B) aynı sadece boy 3 ft ve altında
olacak.
(29) Ray, Çelik No.3: Standart T kesitinde, kuşak ve/veya siper ray hurdaları,
gergi ve makaslardan arınmış olacak,kesilmemiş olacak. Manganez ihtiva
etmeyecek, döküm, kaynak veya her türlü destek çubukları olmayacak,
sadece köşebent çubuğu bulunabilir.
(30) Sac hurdası No.1:3/16 inç’in altı et kalınlığında, variller, lama demiri,
büyük kepçe veya kürek (ağaçtan arınmış) hurdaları yanmış metal ve
kaplamalı malzemelerden yastık ve benzer yaylardan arınmış
olacaklardır.
(31) Sac hurdaları No.2: Galvanizli ve kalaylı malzemeler ve/veya gaz
damıtma kabloları ve/veya diğer demir çelik malzemeler.
13

(32) Çelik Takımlar: Teklife göre sınıflandırılır.
(33) Çelik, manganez: Her çeşit manganezli ray, yardımcı ray, çapraz, ray
makası kesilmiş veya kesilmemiş
(34) Çelik yay: Kangal (coil) ve/veya helezon şeklinde minimum et kalınlığı ¼
inç olan kesilmiş, sökülmüş veya birleşik halde çelik ray hurdaları.
(34A) Çelik Yay: Sadece kangal
(35) Konstrüksiyon (Yapı) demir ve çelik hurdaları, kesilmemiş: Demir ve çelik
karışımı her türlü köprü yapı ve ekipmanı hurdaları, kesilmemiş ve
sökülmemiş olacak. Fren çubuğu, çelik vagonlar, kesilmemiş kasalar,
komple şase takımı, çapraz plakalar ve/veya diğer aynı özellikteki çelikler.
(36) Tekerlekler: Belirli ölçülere kesilmemiş bütün lokomotifler.
(38) Talaş Hurdası No.1: Her türlü ağır demir ve çelik, demir yolu aksları veya
büyük dövme parçaları ve/veya ray talaşları, ağırlığı 75 lb/ft3’ü
geçmeyecek. Toz, toprak ve diğer yabancı maddelerden arınmış olacaktır.
Alaşımlı çelik hurdaları alıcı ve satıcı arasındaki anlaşmaya göre ilave
edilebilir.
(38A) Talaşlar, delme ve matkapla elde edilenler No.2: Dökme çelik, font demiri,
diğer metal talaşlarıyla karışık.
(40) Tekerlekler No.1: Dökme demir, arama tekerlekleri.
(41) Tekerlekler 3.kütle dökme çelik, dövme, pres veya haddelenmiş çelikten
araba (vagon) ve lokomotif tekerlekleri (bandaj ve monoblok). 42 inç
çapından büyük olmayacaklardır. (Teklife göre işlem yapılabilir.)
(45) Tahrip olmuş çelik vagonlar. Çelik gövdeli taşıtlar, taşımaya elverişli
boyutlarda, sökülmüş ve kesilmiş (özel) şartlar uygulanabilir.
(45A) Tahrip olmuş çelik vagon kenarları ve konteyner tipi vagon çatıları:
Maksimum boy ve maksimum genişlikte kesilecek. Kullanılmayan elverişli
ölçülere pres ve makasla kesilebilir.
2.2.5. Türkiye’de En Çok Kullanılan Hurda Cinsleri
Dünya’da en büyük hurda üretiminin ABD’de olması nedeniyle ABD hurda
sınıflandırma kriterleri genelde bütün ülkelerde kabul görmektedir. Türkiye’de de
genelde Amerikan sınıflandırma kriteri kullanılmaktadır. Türkiye’de en çok kullanılan
bazı hurda cinsleri ile ilgili tanımlamalar ABD sınıflandırma kriterine göre aşağıda
sıralanmaktadır.
HMS-I hurda: Et kalınlığı 6,35mm üzerinde olan, her bir parçası 1524x610mm
büyüklüğün altında olan işlenmiş demir ve çelik hurdalarıdır.Ağır izabe hurdası olarak
da adlandırılan bu cins hurdaların yoğunluğu 0,8 m 3 , verimi %89 civarındadır.
HMS- II hurda:Maksimum parça büyüklüğü 915x475 mm, yoğunluğu 0,7
ton/m 3 kara,galvanizli, işlenmiş demir çelik hurdalarıdır. Bu tür hurdalar da ağır izabe
hurdası olarak anılırlar.
14

Değirmen hurda: Otomobil, işlenmemiş HMS I+II, paket ve saç orijinli,
kırpılmış, manyetik olarak ayrıştırılmış hurda cinsidir. Yoğunluğu 1-1,1ton/m 3 , verimi
de EAO’larda yaklaşık %91 civarındadır.
Paket hurda: Galvanizlenmemiş demir çelik hurdalarının, hidrolik olarak
sıkıştırılıp,paket haline getirilmesi ile elde edilen hurdalardır.
3. HURDALARIN GERİ KAZANILMASININ ÖNEMİ
Sanayi devriminden günümüze kadar geçen sürede çok büyük miktarlarda
enerji ve kaynak tüketilmiştir. Bu durum çoğunlukla dünyanın doğal dengesine
olumsuz etkiler yapmıştır. Günümüzde gittikçe önem kazanan çevresel sorunlar göz
önüne alındığında, demir-çelik endüstrisinde atık malzemelerin geri
dönüştürülmesinin önemi artmaktadır.
Demir-çelik hurdanın geri dönüştürülmesi esasına dayanan üretim
süreçlerinde, birincil kaynakların kullanıldığı üretimlere göre daha az enerji tüketilir,
çevre kirliliği azalır, süreçler kısalır ve maliyetler düşer.Cevherden birincil üretim çelik,
sıcak hadde ürünü üretiminde ton başına 6351KWh enerji tüketilirken, hurdadan
üretilen çelik,uzun ürün için bu tüketim miktarı 1412KWh.dır. Demir çelik üretiminde
cevher yerine hurda kullanılmasının etkileri değerlendirildiğinde enerji kullanmada
%74, maden atıklarında %95, hava kirliliğinde %86, su kullanmada %40, su
kirliliğinde %76 azalma gibi yüksek rakamlara ulaşıldığı görülmekte; hammadde
kullanmada tutumluluk oranı da %90’ı bulmaktadır. Verilerden de anlaşılacağı gibi
hurdanın hammadde olarak geri dönüştürülmesi kullanılan enerjinin ve çevresel
sorunların büyük oranlarda azalmasını sağlamaktadır.
4. TÜRK DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜ
Hurda talebinin belirlenmesinde temel faktörlerin çelik üretim düzeyi ve çelik
üretim yöntemleri olması nedeniyle öncelikle ülkemiz demir çelik sektörünün yapısına
kısaca bakmak gereklidir.
Savunma sanayiinin çelik ihtiyacını karşılamak üzere altyapısı 1928 yılında
Kırıkkale’de atılan demir çelik sektörünün ilk entegre tesisi olan Karabük Demir Çelik
Fabrikaları(KARDEMİR), 1937 yılında üretime başlamıştır. Ülkenin yassı ürün talebini
karşılamak için 1965 yılında Ereğli Demir Çelik Fabrikaları, uzun ürün ve yarı mamul
talebini karşılamak içinde 1977 yılında İskenderun Demir Çelik Fabrikaları işletmeye
açılmıştır.
15

1960’lı yıllardan itibaren özel sektöre ait EAO’larının da faaliyete geçmeye
başladığı sektör 2002 yılında 16.473.000 ton üretim kapasitesine ulaşmıştır. 2002
yılında %10 oranında gerçekleşen üretim artışı ve 2003 yılı Ocak-Mayıs üretim
miktarı 7.470.000 ton ile Türk Demir Çelik Sektörü, Dünya çelik üretiminde 15.sıradan
13.sıraya yükselmiştir.
Ocak-Eylül 2003 döneminde, Dünya çelik üretimindeki artış oranı %7.1
seviyesindedir. Çin Halk Cumhuriyeti’ ndeki çelik üretiminin %26.1 oranında rekor bir
düzeyde artması anılan seviyenin yakalanmasında en önemli etkendir. Türkiye’de ise
aynı dönemde üretim artışı %13.2 olarak gerçekleşmiştir. Özetle, Türk demir-çelik
sektörü son üç yıl boyunca Çin Halk Cumhuriyeti’nin olağanüstü boyutlardaki artış
oranlarını da kapsayan Dünya çelik üretimindeki artış oranlarının oldukça üstünde bir
performans yakalamıştır.
TABLO - 1 -
2002 Yılı Dünya Ham Çelik Üretim Sıralamasında İlk 18 Ülke
(1000 ton)
2002 2001 % değişim
1 Çin Halk Cumhuriyeti 181.552 150.866 20.3
2 Japonya 107.748 102.866 4.7
3 A.B.D. 92.378 90.104 2.5
4 Rusya 58.567 57.475 1.9
5 G. Kore 45.390 43.852 3.5
6 F. Almanya 45.004 44.803 0.4
7 Ukrayna 34.049 33.074 2.9
8 Brezilya 29.604 26.717 10.8
9 Hindistan 28.814 27.291 5.6
10 İtalya 25.970 26.461 -1.9
11 Fransa 20.478 19.395 5.6
12 Tayvan 18.184 17.214 5.6
13 TÜRKİYE 16.473 14.981 10.0
14 İspanya 16.348 16.504 -0.9
15 Kanada 15.992 15.276 4.7
16 Meksika 14.221 13.292 7.0
17 İngiltere 11.682 13.572 -13.9
18 Belçika 11.407 10.763 6.0
Kaynak : IISI
16

Türkiye’nin toplam ham çelik üretiminin yaklaşık %65’i ark ocaklı tesisler, %35’i
ise entegre tesisler tarafından gerçekleştirilmektedir.Bugün demir-çelik sektöründe,
yüksek fırına dayalı üretim yapan 3 adet entegre tesis (ERDEMİR, İSDEMİR,
KARDEMİR) ve Makina Kimya Endüstrisi Kurumu ile 15 elektrik ark ocaklı tesis
faaliyettedir.
TABLO - 2 -
Firmalar Bazında 2002 ve 2003 Yılları Ham Çelik Üretimi
(ton)
2002 2003 % değişim
Ocak-Temmuz Ocak-Temmuz 03 / 02
Asil Çelik 120.566 124.243 3,0
Çebitaş 272.700 303.825 11,4
Çemtaş 67.853 77.276 13,9
Çolakoğlu 926.767 937.619 1,2
Diler 675.835 732.558 8,4
Ege Çelik 616.205 629.254 2,1
Ege Metal-Say Metal* 263.001 271.249 3,1
Ekinciler 0 0 -
Habaş 797.574 968.137 21,4
İçdaş 897.435 999.100 11,3
İzmir D.Ç. 461.975 442.095 -4,3
Kaptan Demir-Çelik 224.550 532.100 137,0
Kroman 418.132 560.950 34,2
Yazıcı D.Ç. 470.188 497.973 5,9
Yeşilyurt 100.474 126.442 25,8
MKEK** 3.288 3.879 18,0
EAO'LARI TOP. 6.316.543 7.206.700 14,1
17

Kardemir 321.507 451.831 40,5
İsdemir 902.272 1.060.073 17,5
Erdemir 1.566.871 1.805.388 15,2
ENTEGRE TOP. 2.790.650 3.317.292 18,9
TOPLAM 9.107.193 10.523.992 15,6
*Ekim 2002 itibariyle, Ege Metal, Say Metal olarak faaliyet göstermektedir.
** Makine Kimya Endüstrisi Kurumu
Türkiye’de ki demir çelik üreticileri ile ürettikleri ürünlerin listesi aşağıda yer
almaktadır.
TABLO - 3 -
Demir Çelik Üreticileri Ürün Profilleri
ASİL ÇELİK
SAN.TİC.AŞ.
Vasıflı çelik,ingot,yarı mamul,yuvarlak, kare ve altıgen,lama
ÇEBİTAŞ Yarı mamul, köşebent, yuvarlak çubuk, nervürlü çubuk
ÇEMTAŞ Vasıflı çelik, yarı mamul, yuvarlak çubuk, kare ve altıgen,lama,çelik
lama
ÇOLAKOĞLU Yarı mamul, yuvarlak çubuk, nervürlü çubuk, filmaşin
EGE ÇELİK Yarı mamul, nervürlü, filmaşin
DİLER Yarı mamul, nervürlü
EGE METAL Yarı mamul, köşebent, yuvarlak, nervürlü, kare ve altıgen
EKİNCİLER Yarı mamul, yuvarlak, nervürlü,
EREĞLİ D.Ç. Yarı mamul, levha, sıcak çekilmiş sac, soğuk çekilmiş sac,
şerit,teneke
HABAŞ Yarı mamul, nervürlü, filmaşin
İÇDAŞ Yarı mamul, yuvarlak, nervürlü
İSDEMİR Pik demir, yarı mamul, yuvarlak, nervürlü, filmaşin
İZMİR D.Ç. Yarı mamul, yuvarlak, nervürlü,
KAPTAN DEMİR
ÇELİK
Yarı mamul, köşebent, çubuklar
KARDEMİR Pik demir, demiryolu malz., ingot, yarı mamul, köşebent, profil,
yuvarlak, nervürlü, lama, filmaşin
KROMAN Vasıflı çelik, yarı mamul, köşebent, profil, yuvarlak, nervürlü
YAZICI Yarı mamul, nervürlü
YEŞİLYURT Yarı mamul, yuvarlak, nervürlü
18

Demir çelik sektörümüzün önemli ürünleri arasında filmaşin, çubuk, profil, tel
ve çiviyi kapsayan uzun mamuller, yassı mamuller, boru ve bağlantı parçaları, dövme
taslak, döküm mamul ve mutfak eşyası yer almaktadır.
Ürün bazında kapasitelere bakıldığında, 2001 yılında toplam kapasitenin %78’i
uzun ürünler, %19’u yassı ürünler, %3’ü vasıflı çelik ürünlerinden oluşmaktadır.
TABLO - 4-
Türkiye’nin Ürün Bazında Çelik Üretimi (Bin Ton)
Uzun
Ürün
Yassı
Ürün
Vasıflı
Çelik
1997 1998 1999 2000 2001
11.164 11.226 11.455 11.597 11.719
2.711 2.545 2.611 2.388 2.963
400 377 243 339 300
TOPLAM 14.275 14.148 14.309 14.324 14.982
Kaynak: Demir-Çelik Üreticileri Derneği
Türk Demir-Çelik sektörünün bazı yapısal sorunları mevcuttur. Bunların
başında, yassı ve uzun ürün dengesizliği gelmektedir. Gelişmiş ülkelerde, toplam
üretimin % 60'ı yassı ürünlere, % 40'ı ise uzun ürünlere yönelik iken, bu oran
Türkiye'de yaklaşık % 80 uzun ürün, % 20 yassı ürün şeklindedir. Üretimdeki bu
dengesiz yapılanmadan dolayı, Türkiye iç pazar talebine ek olarak, yaklaşık 5 milyon
ton civarında uzun ürünü ihraç etmek, 4 milyon ton civarında yassı ürünü ise ithal
etmek mecburiyetinde kalmaktadır.
Yassı ürüne geçişi hızlandıracak yapısal değişiklikler, yalnızca 1,2 milyar $
civarındaki ithalatın azaltılması açısından değil, ihracatın arttırılması ve sektörün
ödemeler dengesine pozitif katkıda bulunması açısından da önem taşımaktadır.
19

TABLO - 5-
Önemli Ürün Grupları Bazında Demir - Çelik Ürün İthalatı
2001 2002
TON BİN ABD $ TON BİN ABD $
DEMİR VE ÇELİK 9.639.577 1.797.367 15.882.374 2.878.853
YARI MAMULLER (Blum-Kütük vb.) 1.037.190 180.204 894.698 170.205
YASSI ÜRÜNLER 2.722.447 692.845 3.828.026 1.031.842
Sıcak Hadde Mamulleri 1.891.018 373.751 2.520.582 571.318
Soğuk Hadde Mamulleri 337.725 95.041 611.799 167.840
Kaplanmış Ürünler 393.668 195.709 527.436 246.395
Kaplanmamış Ürünler 100.036 28.344 168.209 46.289
UZUN ÜRÜNLER 228.164 90.374 365.913 130.449
Filmaşin 102.815 32.820 149.755 46.198
Çubuklar 30.505 12.875 46.016 16.901
Profiller 71.461 25.720 149.439 49.285
Teller 23.383 18.959 20.703 18.065
PASLANMAZ ÇELİK ÜRÜNLERİ 99.235 144.464 165.098 223.996
DİĞER ALAŞIMLI ÇELİK ÜRÜNLERİ 140.321 95.492 193.145 123.191
Yarı Mamuller 3.815 2.927 2.085 2.906
Yassı Ürünler 76.097 57.560 92.797 67.428
Uzun Ürünler 60.409 35.005 98.263 52.857
DİĞER DEMiR ÇELiK 0,5 5 27 8
2.DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA
209 Bin
Adet
60 Bin Adet
574.578 844.630 360.829 677.245
Borular 390.449 445.130 214.906 231.106
Boru Bağlantı Parçaları 7.816 32.012 8.292 44.516
İnşaat Aksamı 97.942 152.674 38.833 125.346
Halat ve Kablolar 8.618 11.100 9.570 11.130
Vidalar, Civatalar, Somunlar 15.911 61.483 25.626 82.732
Radyatörler, Aksam ve Parçaları 1.832 7.167 1.164 5.124
Sofra ve Mutfak Eşyası 3.173 11.354 3.961 13.402
Diğer Demir Çelikten Eşya 209 Bin Adet 60 Bin Adet
48.837 123.710 58.477 163.889
TOPLAM DEMİR ÇELİK MAMULLERİ
209 Bin
Adet
60 Bin Adet
10.214.155 2.641.997 16.243.203 3.556.098
Kaynak: Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri
2003 yılı başından beri görülen üretim artışı ağırlıklı bir şekilde ihracattaki
artıştan kaynaklanmaktadır. Ocak-Temmuz itibariyle üretim artışı % 15,6
seviyesindedir. Tüm göstergeler, yılın ilk 7 ayı itibariyle, sektör üretiminin % 60’ın
üzerindeki büyük bir bölümünün ihraç edildiğini, ark ocaklı kuruluşlarda bu oranın,
2001 krizinde ulaşılan, % 80 seviyesine yaklaştığını ortaya koymaktadır.
Yılın ilk 7 aylık dönemine ilişkin toplam ihracattaki artışta en büyük
paylar, otomotiv yan sanayii sektörünün % 63,8 oranındaki ihracat artışından
20

sonra, % 44,9 ile demir-demirdışı metaller sektörüne aittir. Bu artışla geçen
senenin ihracat değeri olan 2.3 milyar dolardan, 3.4 milyar dolar seviyesine
ulaşılmıştır.
TABLO - 6-
Toplam Demir-Çelik Ürün İhracatının Ülke Gruplarına Göre Dağılımı
1999 2000 2001 2002
ton 1000$ ton 1000$ ton 1000$ ton 1000$
ABD 388.194 88.474 730.799 171.185 883.950 190.981 1.081.730 276.232
AB 2.205.652 480.290 2.084.178 514.815 2.697.093 593.113 1.893.651 439.478
BDT 4.066 1.131 2.927 800 1.392 1.081 2.102 1.737
UZAK D. ve G. AS. 1.059.702 195.283 1.215.538 224.311 1.528.884 282.625 2.170.930 410.705
ORTA DOĞU 1.921.859 380.921 1.561.007 326.502 2.553.512 502.849 2.549.262 533.382
KUZEY AFRİKA 611.746 129.998 458.560 102.830 803.397 170.540 556.944 127.912
DİĞER 829.176 187.189 922.166 218.964 1.207.464 287.589 1.082.390 268.376
GENEL TOP. 7.020.395 1.463.286 6.975.175 1.559.407 9.675.692 2.028.778 9.337.009 2.057.822
Kaynak:DİE
Güncel Gelişmeler:
Haziran ayı sonunda Düsseldorf’ta yapılan Avrupa çelik sektörünün problemleri
ve AB’ne katılacak 10 yeni üye ile birlikte, alınması gerekli tedbirlerin tartışıldığı
EUROFER toplantısında, Türkiye’den yapılan nervürlü demir ve filmaşin ithalatındaki
yüksek oranlı artışlara dikkat çekildi. Türk tarafınca;
Özellikle filmaşinde, ihracattaki artışın kısmen geçtiğimiz yılın kayıplarının telafi
edilmesi anlamını taşıdığı,
- Filmaşin ihracatının ağırlıklı bir şekilde alıcı ülkedeki üreticilere yapılıyor
olması sebebiyle, piyasaları olumsuz yönde etkilememesinin beklendiği,
- İhracattaki artışın Uzakdoğu ve körfezdeki belirsizlik yanında, Dolar/Euro
paritesindeki, Euro lehine gelişmelerden de etkilendiği,
21

- Ayrıca, Türkiye’de yılın ilk çeyreği için açıklanan % 7’nin üzerindeki
büyümeye rağmen, kamu yatırımlarının durmuş bulunması ve yüksek reel
faizler nedeniyle, inşaat sektöründe gözlenen % 15 oranındaki küçülmenin,
demir çelik sektörünü de olumsuz yönde etkilediği, ancak yılın 2. yarısında,
yurtiçi talepte artış beklendiği,
hususları dile getirildi ise de, Türkiye’nin AB ülkelerine yönelik nervürlü demir ve
filmaşin ihracatına ilişkin şikayetler devam etmektedir.
Temmuz 2003’de Dış Ticaret Müsteşarlığı’nda, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ)
DOHA Müzakere Turu kapsamında yapılan Devlet Bakanı Sayın Kürşat Tüzmen’in
Başkanlık yaptığı ve sektör temsilcileri yanında, ilgili tüm Bakanlıkların üst düzey
bürokratlarının da iştirak ettikleri toplantıda, Türk Demir Çelik Sektörü adına;
- Özel Sektör açısından, DTÖ çerçevesinde yapılacak yeni düzenlemelerde;
üzerinde öncelikle durulması gereken iki konuyu “Gümrük tarifelerinin ve
tarife dışı engellerin” oluşturduğu,
- Mevcut durum itibariyle, Türkiye’nin, AB ile aramızdaki Gümrük Birliği’nin
de etkisi ile, gelişmekte olan ülkeler karşısında pek çok üründe, tarifeleri
indirmiş olduğu,
- Bu aşamada yapılacak yeni bir indirimde, mevcut gümrük vergisi
oranlarının esas alınıp, bunlar üzerinden belirli bir puan veya oranda
indirim yapılmasının, Çin, Hindistan gibi gelişmekte olan ülkeler ve Rusya,
Ukrayna gibi piyasa ekonomisi sayılmayan ülkeler ile aramızdaki, esasen
mevcut dengesiz durumun, daha da derinleşmesine yol açabileceği,
- Bu açıdan DOHA Müzakere Turu çerçevesinde, tüm ülkelerin belli vergi
oranlarına getirilmesini hedeflemenin, gerek Dünya ticaretinde dengeli bir
yapının oluşturulması ve gerekse Dünya ölçeğinde serbest piyasa
mekanizmasının geliştirilmesi açısından, en uygun yaklaşım olacağı,
- Benzer şekilde, sadece gümrük tarifelerinin değil, gelişmiş ülkeler
tarafından da yoğun bir şekilde uygulanmakta olan tarife dışı engellerin ve
özellikle, Rusya – Ukrayna gibi ülkelerin, girdi ihracatına uyguladıkları
vergilerin de, serbest ticareti olumsuz yönde etkilediği,
- DOHA Müzakere turu çerçevesinde, Dünya ölçeğinde serbest ticaretin
gelişmesine yönelik tedbirler üzerinde durulurken, tarifelerin ve tarife dışı
engellerin, devlet yardımları ile birlikte, bir bütün olarak ele alınmasında
fayda mülahaza edildiği,
22

- Özellikle çevre yatırımları konusunda, Türkiye’nin AB’ne karşı olan ve
müzakere takviminin belirlenmesini müteakip, Türk sanayiine ağır yükler
getirmesinden endişe duyulan çevre ile ilgili standartların, gerek çevre
korumasında bütünlüğün sağlanmasını ve gerekse haksız rekabetin
önlenmesinin teminen, diğer gelişmekte olan ülkeler için de geçerli olması
için girişimlerde bulunulmasının da uygun olacağı,
hususları dile getirildi.
Yakın geçmişte meydana gelen ekonomik kriz ve deprem, Türk demir çelik
sektörünün gücünü ve adaptasyon yeteneğini ortaya koyan mihenk taşları olmuştur.
Türk demir çelik sektörü, bu dönemde işgücü azaltma yöntemine başvurmadan
üretimine devam etmeyi başarabilen bir kaç sektör arasında yer almıştır.
5. TÜRKİYE’ DE HURDA İHTİYACI,ARZI VE TALEBİ
Teknolojik şartların gelişimi paralelinde çelik üretiminde hurda kullanımı yoğun
elektrik ark ocaklarının (EAO) payı artmaktadır. EAO’ lı üretimdeki büyümenin nedeni
bu tür tesislerde yassı ürünler piyasasına girişi olanaklı kılan teknolojik gelişmelerdir.
EAO’ ları yassı ürün üreten entegre tesislere kıyasla daha düşük sermaye maliyeti ve
daha küçük tesis boyutları sayesinde piyasada avantajı konuma sahip olmaktadırlar.
Bu tesislerin ekonomik avantajları, yeterli hammadde bulunması halinde çoğu uzun
ürün içinde tercih edilmesini sağlamaktadır.
Burada vurgulanması gereken nokta elektrik ark ocaklı sistemler geliştikçe
hurdaya olan talebin arttığıdır. EAO’ lı bir tesiste çelik üretiminin en büyük maliyet
unsuru da hurdadır. Hurdanın toplam maliyet içindeki payı %75 dolaylarındadır.
2002 yılında 899 milyon tonluk Dünya ham çelik üretiminin 304 milyon tonluk
miktarının yani %34 ünün hurda kaynaklı EAO’ larında üretildiği dikkate alındığında
hurda tüketiminin büyüklüğü anlaşılabilmektedir. Hurda talebini etkileyen önemli
faktörlerden biri çelik üretiminin yöntemlere göre dağılımı ,yani EAO’ larının çelik
üretimindeki payıdır. Ülkemizde 2002 yılındaki 16.4 milyon tonluk üretimin 11.3
milyon tonu yani % 68.8 ‘i EAO’ nda gerçekleştirilmiştir. Türkiye’de üretimin yaklaşık
üçte ikisinin hurda kaynaklı EAO’ larında yapılması, ülkemiz açısından hurda
kaynaklarına ulaşmanın ve hurda seçiminin çok önemli olduğunu göstermektedir.
23

TABLO- 7 -
2002 Yılında Bölgelere ve Yöntemlere Göre Üretim (%)
24
BOF EAO
Avrupa Birliği 58.9 41.1
Diğer Avrupa Ülk. 57.0 43.0
Türkiye 31.2 68.8
Dağılan SSCB Ülk. 57.6 12.1
Kuzey Amerika 48.3 51.7
USA 49.3 50.7
Orta-Güney Amerika 64.5 35.5
Afrika 43.5 56.5
Orta Doğu 17.9 82.1
Asya 66.0 27.8
Dünya 60.0 33.9
Kaynak: IISI
TABLO - 8 -
Türkiye’de Yöntemlere Göre Ham Çelik Üretimi
(Bin ton)
2000 2001 2002
EAO 9.096 9.703 11.334
BOF 5.229 5.278 5.139
TOPLAM 14.325 14.981 16.473
Kaynak:DİE
İç piyasadan sağlanan hurda içerisinde en büyük paya sahip olan ‘’dönen
hurdayı’’ etkileyen en önemli nedenler sürekli dökümün toplam sıvı çelik içindeki payı
ve üretilen ürünün cinsidir. Özellikle yassı ürün , boru, soğuk çekme ve haddeleme
ürünlerinin, üretim oranlarının artması dönen hurda oranını arttırmaktadır. Türkiye’de
2002 yılında yassı ürün üretim oranı toplam demir çelik ürünleri içinde ancak %20
paya sahiptir. Mevcut ağır sanayiimizde çelik endüstrisine yeterli işlem hurdası

kaynağı olamamaktadır.Ülkemiz gibi gelişmekte olan ülkelerde ağırlık yapı ve genel
mühendislik sektörlerinde olduğundan işlem hurdası miktarı gelişmiş ülkelere oranla
daha düşüktür.
Türkiye kullandığı 13.2 milyon ton hurda ile dünya tüketiminde % 3.5 ‘lik
paya sahiptir.Türkiye’de hurdanın %85’e yakın kısmı EAO’ larında geri kalan kısmı
ise dökümhane ve yüksek fırınlarda kullanılmaktadır.
TABLO- 9 -
2001 Yılında Hurda Tüketimi
Bölge ve Ülkeler milyon ton
Avrupa Birliği 85.5
İtalya 19.6
Almanya 19.1
İspanya 13.9
Fransa 10.3
Diğer Avrupa Ülk. 28.5
Türkiye 13.2
Dağılan SSCB.Ülk. 42.2
Kuzey Amerika 66.4
U.S.A 52.2
Kanada 8.0
Orta ve Güney Amerika 11.9
Asya 134.7
Dünya Toplamı 373.4
5.1 TÜRKİYE’NİN HURDA İTHALATI
Ülkemizde elektrik ark ocaklı tesislerin son yıllardaki hurda tüketimi yaklaşık 10
- 13 milyon ton arasındadır. 2001 yılında tüketim 13.2 milyon ton olarak tespit edilmiş
olup bunun 5.1 milyon tonu ithalat 8.2 milyon tonu da yerli kaynaklardan
karşılanmıştır. Yıllar itibariyle Türkiye’nin hurda ithalatını gösteren Tablo-6’dan da
görüleceği gibi 2001 yılı hurda ithalatının en düşük seviyede olduğu yıldır.
25

1996
1997
TABLO- 10 -
İTHALAT (Bin $)
1998
72.04
Demir çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri
26
1999
2000
2001
2002
2003
(6 ay)
1.044.010 988.822 809.223 660.284 696.618 477.778 1.018.976 964.488
72.05
Dökme demir, aynalı demir , demir veya çelikten granül ve tozlar
Kaynak:DİE
4.030 5.240 4.821 4.656 5.019 3.512 4.559 3.035
1 ton ham çelik üretmek için 1.1 ton hurda kullanılması gerektiği
düşünülürse yurtiçi mevcut hurda kaynaklarının bu açığı kapatacak seviyede
olmadığı açıktır. Miktar yetersizliğinin yanısıra hurdanın
değerlendirilmesi,hazırlanması, nakliyesi ve hurda standartları ile ilgili ciddi bir
kurumsallaşmanın gerçekleştirilememesi , mevcut hurdanın maksimum verimlilikte
kullanımına da engel olmaktadır.
TABLO - 11 -
Türkiye’nin Bölge ve Ülkelere Göre Hurda İthalatı
1999 2000 2001 2002 2003-5ay
ton ton ton ton ton
AB 1.474.894 1.846.152 1.035.112 3.245.520 3.049.428
ABD 176.063 2.036 186.727 495.905 487.284
Rusya 2.775.265 1.552.126 875.889 1.796.704 718.345
Ukrayna 2.221.349 1.939.557 1.685.187 1.828.905 538.831
Gürcistan 279.751 607.353 506.596 760.098 436.924
Romanya 741.526 1.202.894 612.428 1.245.088 696.074
Diğerleri 208.983 307.197 153.488 377.561 460.232
Genel Top. 7.877.831 7.457.315 5.055.427 9.749.781 6.387.118
Kaynak: Demir-Çelik Üreticileri Derneği

1996
TABLO -12 -
(72.04) Demir-Çelik Döküntü ve Hurdaları İthalatı
(Bin $)
1997
1998
1999
27
2000
2001
2002
2003
(6 ay)
ABD 146.623 76.526 68.324 17.817 196 17.771 53.172 74.233
ALMANYA 135.291 99.612 42.326 15.192 29.332 12.695 57.050 38.226
BELÇİKA 103.272 80.270 64.683 37.262 35.046 29.055 82.596 98.779
HOLLANDA 284.018 194.604 73.085 62.420 105.319 44.137 102.151 123.311
İNGİLTERE 108.525 57.282 45.394 2.432 6.621 6.237 78.475 140.717
ROMANYA 1.859 9.759 32.178 59.041 109.149 56.027 130.040 113.186
RUSYA FED. 57.228 198.980 231.804 229.617 141.303 82.459 183.378 118.009
UKRAYNA 54.410 119.048 144.848 185.266 179.020 158.415 189.793 73.388
Kaynak: DİE
TABLO - 13 -
(72.05) Dökme Demir, Aynalı Demir, Demir veya Çelikten Granül ve Tozların
İthalatı ( $)
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
(6 ay)
ALMANYA 492.764 875.844 536.186 642.221 564.293 387.268 415.960 285.789
AVUSTURYA 71.346 3.971 2.827 207.124 1.418 18.364 91.470 22.072
BELÇİKA 122.390 51.898 139.340 94.465 151.163 124.297 104.010 54.299
GÜNEY
AFRİKA
- - - - 16.465 15.960 118.232 46.786
HOLLANDA 272 - - - 125.659 27.903 - -
İNGİLTERE 665.125 680.382 885.791 654.974 1.080.29
4
İSVEÇ 2.111.641 1.966.077 2.027.812 1.924.98
0
1.956.04
1
937.848 1.129.622 493.861
1.309.33
6
2.178.428 1.800.268
İTALYA 355.833 391.873 805.550 757.349 638.081 362.162 106.747 60.612
KANADA 114.270 138.755 16.500 36.452 18.150 8.250 13.569 18.998
MAKEDONYA - 201.217 245.481 122.882 135.760 98.087 93.308 15.045
ROMANYA 11.996 19.760 47.020 47.154 97.226 77.429 110.536 81.495
UKRAYNA - 356.671 12.364 - - 22 43.685 108.164
Kaynak:DİE

2000’li yıllarda hurda ithalatındaki ilk sıraları Ukrayna, Rusya, Romanya,
Hollanda ve Belçika almaktadır. Son seneler itibariyle 1996 yılından buyana önemli
bir düşüş gözlenen İngiltere’den ithalatta artış eğilimindedir. Bunun yanısıra 1996
yılında 2.961.848 $ olan Gürcistan’dan ithalat devamlı bir artış trendi izleyerek 2002
yılında 77.171.186 $ olmuştur. 1996 yılında 332.215$ olan Bulgaristan’dan ithalat ise
2000 yılında yaşanan sıçrama ile binli rakamlardan 4.108.904$’a yükselmiş 2002
yılında kayda değer diğer bir artışla 12.392.900$’a ulaşmıştır.
TABLO - 13 -
ANA GRUPLAR İTİBARİYLE İTHALAT (2002)
72.04.10. Dökme demir döküntü ve hurdaları
28
ABD ($)
TOPLAM 426.862
• Rusya 420.672
• Diğer 6.190
72.04.21. Paslanmaz çelikten alaşımlı çelik döküntü ve hurdaları
TOPLAM 30.714
72.04.29. Diğer alaşımlı çelik döküntü ve hurdaları
TOPLAM 866.843
• Romanya 403.969
• Rusya 355.186
• Gürcistan 107.688
72.04.30. Kalaylı demir çelik döküntü ve hurdaları
TOPLAM 172.205
• A.B.D. 171.967
• İngiltere 238
72.04.41. Torna, freze, testere, eğe, delme talaş ve döküntüleri
TOPLAM 6.850.438
72.04.49. Diğer talaş ve döküntüler
• Romanya 5.067.845
• Rusya 1.136.086
• Almanya 511.615
• Diğer 134.892
TOPLAM 1.010.629.739
• Ukrayna 189.793.827
• Rusya 181.466.489

• Romanya 124.568.694
• Hollanda 102.151.062
• Belçika 82.596.912
• İngiltere 78.475.157
• Gürcistan 77.063.498
• Diğer
72.05.10. Demir Çelikten Granüller
TOPLAM 1.615.023
72.05.21. Alaşımlı Çelikten Tozlar
• İngiltere 1.092.538
• Güney Afrika 118.232
• Makedonya 93.308
• Diğer 310.945
TOPLAM 223.513
72.05.29. Diğer Demir Çelikten Tozlar
• İsveç 115.757
• Belçika 48.813
• Diğer 58.943
TOPLAM 2.720.837
• İsveç 2.030.452
• Almanya 310.232
• Romanya 99.510
• Belçika 55.197
• Diğer 225.446
5.2 İHRACAT
Dünyada toplam hurda ihracat miktarı yaklaşık 53 milyon tondur. En büyük ihracatçı
bölgeler Avrupa Birliği, dağılan SSCB. ülkeleri ve Kuzey Amerika bölgesidir. Ülke
bazında ise en büyük ihracatçılar A.B.D., Almanya, Japonya, dağılan SSCB,
İngiltere,Fransa ve Hollanda’dır.
Demir-çelik hurda ihracatındaki payı kayda değer ölçüde olmayan Türkiye’nin
yıllar ve ülkeler itibariyle ihracatı aşağıdaki tablolarda yer almaktadır.
29

TABLO - 14 -
Yıllar İtibariyle Hurda İhracatı ($)
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003(6
ay)
72.04 Demir çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri
14.561.304 14.816.128 13.674.881 14.319.104 18.771.869 16.500.871 19.302.798 14.700.735
72.05 Dökme demir, aynalı demir, demir veya çelikten granül ve tozlar
442.619 253.222 531.916 348.894 679.156 527.590 1.151.171 737.169
Kaynak:DİE
TABLO - 15 -
Türkiye’nin Demir Çelik Döküntü ve Hurda İhraç Ettiği Bellibaşlı Ülkeler
(2002)
Ülkeler Değer
$
Hollanda 6.491.623
İspanya 6.635.089
İngiltere 3.249.145
Almanya 694.530
Çin 459.960
ABD 397.507
6. HURDA FİYATLARI
Çok değişken olan hurda fiyatları, arz ve talebe bağlı olarak oluşmaktadır.
Bölgesel fiyatlar bulunmasına karşın uluslararası hurda fiyatları oluşmuştur. Çelik
endüstrisindeki hertür hareket hurda fiyatlarına etki etmektedir. Son zamanlarda
hurda fiyatları artışındaki temel etken global çelik üretimindeki sürekli artıştır.
Bölgesel farklılıkların yanısıra hurda çeşitleri arasında da fiyat farkları bulunmaktadır.
Endüstriyel imalat hurdası temizliği ve yüksek verimliliği nedeniyle HSM-I ‘den daha
yüksek fiyata alıcı bulurken, kıyılmış hurda her iki grup arasında yer alabilmekte,
HSM - II ise daha düşük değerlere bulunabilmektedir.
30

Girdi piyasasındaki son değerlendirmelere göre AB’nin iç piyasasında hurda talebinin
sabit kalması ve AB dışındaki bölgelerde tüketimin artması sonucu AB ilk kez net
hurda ihracatçısı konumuna gelmiştir. 2002 yılında AB’nin hurda ithalatı 7,5 milyon
ton seviyesinde kalırken özellikle Türkiye’nin ve Asya ülkelerinin artan talepleri
nedeniyle ihracatı 8.1 milyon tona yükselmiştir.2002 yılında Rusya’nın hurda
ihracatında 3 milyon ton ile Türkiye en büyük pazarıdır. Önemli bir ihracatçı olan
Ukrayna içinde Türkiye 1.2 milyon ton ithalatı ile önemli bir pazardır. 2002 yılının
sonlarına doğru dağılan Sovyetler Birliği ülkelerinin hurda ihracat miktarlarının önemli
oranda gerilemesi Türkiye’yi Avrupa’ya yöneltmiş Ocak-Temmuz 2003 döneminde,
bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla %37 oranında artışla 2.1 milyon ton AB
hurdası ithal edilmiştir. Bu artan talep paralelinde AB hurda fiyatlarında artış
gözlenmiş, Haziran 2003’ de fob.Rotterdam 110$/ton seviyesine ulaşan HSM -I
fiyatları Kasım 2003’de 145$ seviyesinde bulunmaktadır.
TABLO - 14 -
Metal Bülten Hurda Fiyat İndeksleri (1976=100)
1Nisan 30Aralık 1Nisan 15 Aralık 6Nisan 23Kasım 2 Nisan 29Kasım
2000 2000 2001 2001 2002 2002 2003 2003
‘A’ Temel Hurda 124.19 109.22 106.85 101.01 116.05 121.86 209.49 215.75
‘B’ Düşük Kalite
Artık Hurda
128.63 119.63 115.63 112.51 122.23 127.04 170.12 197.6
‘C’ Dökme Demir Hurdası 129.55 123.15 120.11 117.1 123.87 125.39 203.26 217.97
‘D’ Düşük Kalite Hurda 136.57 121.91 123.56 117.62 137.26 149.77 237.1 252.27
Genel İndeks
Kaynak:Metal Bulletin
127.95 115 112.16 107.18 120.51 125.41 201.43 214.62
TABLO - 15 -
Rotterdam İhracat Fiyatları (fob.$/ton)
8.1.2003 11.6.2003 26.11.2003
HMS I 125-127 113-117 155-160
HMS I&II 120-121 108-113 147-150
Kıyılmış-Kesilmiş 129-130 115-120 160-165
Kaynak: Metal Bulletin
31

Türkiye’de yerleşik tesislerdeki hareketlenmeler ve hurda arzındaki sıkıntıların
devam etmesi ve Doğu Asya talebinin de yükselmesinden dolayı, uluslararası hurda
fiyatları Aralık 2003’de yükselmeye devam etmiş ton başına yaklaşık 5$ zamla
Rotterdam HMS I -fob 160-165$ ,kıyılmış hurda 165-170$/ton ve HMS I-II 150-155
$/ton seviyesine yükselmiştir.
Aralık ayında hurda arz miktarının son 30 yılın en düşük seviyelerine gerilediği
ilgililerce ifade edilmektedir.
32

7.YARARLI ADRESLER
RESMİ KURUM VE KURULUŞLAR
Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri
Mahatma Gandi Cad. No.103
Gaziosmanpaşa 06700 / Ankara
Tel : (312) 447 27 40/ 5 hat
Faks : (312) 446 96 05, 446 72 93
e-mail : oaib@foreigntrade.gov.tr
web : http://www.oaib.org.tr
Demir Çelik Üreticileri Derneği
Cinnah Cad. Alaçam Sok. No.1/24
Çankaya / ANKARA
Tel : (312) 466 37 34
Faks : (312) 467 22 07
e-mail : deud@deud.org.tr
web : http://www.deud.org.tr
Metalurji Mühendisleri Odası
İstanbul Şubesi
Bahariye Cad. No. 35/14
Kadıköy/İSTANBUL
Tel : (216) 330 91 78
Faks : (216) 330 91 92
e-mail : metalist@tr.net
web : http://www.metalurji.org.tr
Amerikan Iron & Steel Institute
1140 Connecticut Avenue Suite 705
Washington DC 20036
Tel : 2002 452 7100
web : http://www.steel.org
International Iron & Steel Institute
Rue Colonel Bourg, 120
B-1140 Brussels / Belgium
Tel : (32/2) 702 89 00
Faks : (32/2) 702 88 99
web : http://www.worldsteel.org
33

ÜRETİCİ FİRMALAR
Kroman Çelik Sanayi A.Ş.
Osmangazi Mevkii 41100
PK 24 Çayırova
Gebze / KOCAELİ
Tel : (0262) 679 20 00
Faks : (0262) 653 26 76
Kaptan Demir Çelik Endüstri ve Ticaret A.Ş.
Barbaros Bulvarı, Kardeşler Apt. No. 29
80690 Beşiktaş / İstanbul
Tel : (212) 236 75 76
Faks : (212) 236 50 70/71/72/73
İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş.
Şair Eşref Bulvarı No. 23
Çankay / İZMİR
Tel : (232) 441 50 50
Faks : (232) 441 56 66
e-mail : info@izdemir.com.tr
İskenderun Demir ve Çelik A.Ş.
31319 İskenderun / HATAY
Tel : 326 758
Faks : 326 755
e-mail : info@isdemir.com.tr
Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları T.A.Ş.
Hoşdere Cad. Piyade Sok. No. 27
06550 Çankaya / ANKARA
Tel : (312) 409 14 00
Faks : (312) 442 29 23
Diler Demir Çelik End. ve Tic. A.Ş.
Tersane Cad. No. 46-48 Diler Han
Karaköy 80000 / İSTANBUL
Tel : (212) 253 66 70
Faks : (212) 253 44 18
Ekinciler Dış Ticaret
Organize San. Böl. PK 240
Sarıseki / İSKENDERUN
Tel : (326) 656 22 00
Faks : (326) 656 22 22-23
e-mail : ekdemir@ekinciler.com
34

Ege Çelik endüstrisi Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Santa İş Merkezi, Kasap Sok. Kat.4/5
Esentepe / İSTANBUL
Tel : (212) 275 38 37
Faks : (212) 275 38 43 – 275 15 70
Çolakoğlu Metalurji A.Ş.
Kemeraltı Cad. Karaköy Ticaret Merkezi 24/6
80030 Karaköy / İSTANBUL
Tel : (212) 252 00 00
Faks : (212) 293 97 20
e-mail : colakoglu@colakoglu.com.tr
Çemtaş Çelik Makine Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Organize Sanayi Bölgesi
Ali Osman Sönmez Bulvarı No. 3
PK 63
16159 Bursa
Tel : (224) 243 12 30 / 4 hat
Faks : (224) 243 13 18 – 243 61 51
e-mail : sales@cemtas.com.tr
e-mail : pazarlama@cemtas.com.tr
e-mail : maliisler@cemtas.com.tr
e-mail : nozdemirel@cemtas.com.tr
Çebitaş Demir Çelik Endüstrisi A.Ş.
Rıhtım Cad. No. 60 Çelik İş Hanı Kat.5
81320 Kadıköy / İSTANBUL
Tel : (216) 345 47 16 / 4hat
Faks : (216) 338 32 63
e-mail : merkez@cebitas.com.tr
Asil Çelik
Gemiç Köyü Mevkii 16800
Orhangazi / BURSA
Tel : (224) 573 45 71 – 574 03 64 – 587 79 62
Faks : (224) 573 45 88
e-mail : satis@asilcelik.com.tr
35

8. KISALTMALAR
BOF: Bazik oksijen fırını
EAO: Elektrik ark ocağı
ABD: Amerika Birleşik Devletleri
BDT: Bağımsız Devletler Topluluğu
DTÖ: Dünya Ticaret Örgütü
Ni: Nikel
Cr: Krom
Mo: Molibden
Mn: Manganez
36

9.KAYNAKLAR
* TC. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri
Demir Çelik Hurda Raporu - Yakup İncesu-
İstatistikler
* DİE İstatistikleri
* Metal Bulletin
* Metalurji Mühendisleri Odası Raporları
* Hurda El Kitabı - Yüksel Atalay-
*Demir Çelik Üreticileri Derneği Raporu ve Bültenleri
*TC.Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Türk Demir Çelik Sektör Raporu
*Metal Dünyası Temmuz 2002
İhracat Dünyası web sayfası
37