Shqiptarë, Besa besë e fjala fjalë “Rritja“ ekonomike e ... - Revista fjala

Shqiptarë, Besa 

besë e fjala fjalë 

Sokol Brahaj fq. 4 

“Rritja“ ekonomike 

e Shqipërisë 

Ergys Neziri fq. 8 

Rinia në projektet 

Europiane 

Refik Nebiu fq. 25 

9 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

“Fjala“ është revistë mujore 

mbarkombëtare krijuese, kritikuese, 

frymëzuese, informative, ekonomike, 

politike, artistike, kulturore dhe 

shkencore 

Kryeredaktor : 

Leonard Seferi 

Kordinator & Dizenjus i revistës: 

Ardit Isaku 

Kërkues burimesh: 

Sokol Brahaj 

Editor : 

Ervin Shkulaku 

Themeluesit: 

Sokol Brahaj, Refik Nebiu, Shpëtim 

Hyda, Gëzim Dauti, Gentjan Lami, 

Leonard Seferi, Kozma Çupi, Ardit 

Isaku, Ergys Neziri, Ervin Shkulaku 

Mbështetën: 

Elona Rusi Karacalarlı 

Informacion: 

web: www.revistafjala.com 

e-mail: info@revistafjala.com 

gsm: +90 541 493 01 61 

+90 506 818 23 70 

+90 555 373 41 75 

© Revista Fjala, 2012 

Të gjitha të drejtat janë të rezervuara 

ISSN 9 000000-000000 

Editorial 

Ç’është kjo “Fjala“! ? 

Të nderuar miq! 

Revista mujore “Fjala” është kontribut i disa studentëve shqiptarë në Izmir të Turqisë. Është 

e depolitizuar dhe ka si qëllim kryesor bashkimin dhe bashkëpunim e studentëve mbarshqiptarë 

në të gjithë botën. Si fillim këtu në Izmir e më pas në gjithë Turqinë dhe më tej 

ne Europë, Amerikë e gjetkë. Duke marrë parasysh faktin që po studiojmë në drejtime të 

ndryshme menduam që secili të shkruajë diçka në lidhje ose jo me drejtimin që ka. 

Revista “Fjala” u jep fjalën të gjithëve (studentë, akademikë, shkrimtarë, profesorë etj.) të 

shprehin mendimet e tyre në lidhje me çështje të caktuara. Krahas gjuhës shqipe do të publikohen 

artikuj edhe në gjuhë të ndryshme si anglisht, greqisht, turqisht, serbisht, italisht, 

rusisht me qëllim prezantimin e Shqipërisë dhe të shqiptarëve në sa më shumë gjuhë si dhe 

ndihmesë në thyerjen e tabuve të krijuara ndaj shqiptarëve nga popuj të ndryshëm. 

Revista Fjala mirëpret dhe publikon çfarëdolloj artikulli, kritikues, frymëzues, udhërrefyes, 

poetik, artistik, shkencor, kulturor, patriotik, qe përmbush këto kushte : 

1- Të mos ketë pëmbajtje rraciste! 

2- Të mos përmbaje fjalor sharës, ofendues apo përçares! 

3- Të mos nxisi perçarje fetare në të gjitha trevat shqiptare! 

Në çdo numër përveç shkrimeve, analizave e kritikave do të ketë edhe jetën dhe veprimtarinë 

e dy personaliteteve qe kanë sjellë të mira për njerezimin, njëri shqiptar/e ndërsa tjetri 

i huaj. Në çdo numër do të prezantohet për publikun një shtet në botë, me kuriozitetet dhe 

të fshehtat e tij, nga shkrimtarë të po atij shteti. 

Revista “fjala” nuk mban asnjë përgjegjësi për asnjë shkrim. Përgjegjësia e artikujve është e 

shkrimtareve pasi mendojmë se në këtë mënyrë parandalojmë çencurën e artikujve. 

Të dashur miq ju falenderojmë përzemërsisht në emër te redaksisë. 

“Fjala” jonë me ju gjëmon me shumë! 

Redaksia e revistes

Article with photo 

Shqiptarë, besa besë 

e fjala fjalë 

Sokol Brahaj (Shqipëri) 

dega Diplomaci(PhD), Universiteti 9 Eylul 

Izmir / Turqi 

sbrahaj@revistafjala.com 

S hqipëria1 vendi ynë e vendi i Shqipes, vendi i 

krenarisë, bujarisë, i fjalës, i besës, është vendi 

me i mrekulluar në botë, ashtu është sepse ajo 

është Shqiperia…dhe eshte e jona. 

Shqipëtari/ja është biri/bija e shqipes, i zgjuar, 

i urtë, i dijshëm për dje’hin e strategjist për të 

nesërmen. I lagur dhe i mërdhitur dimrit por i 

kulluar verës. Shumherë petrit e sokol por edhe 

shumherë korb e qyqar. Fitues i luftës e humbës 

i paqes. Shumherë i pastër në shkretëtirë e 

shumherë i pistë në breg të lumit … 

Shqipëtari/ja shumë herë ka forcën e dinjitetin 

ku i thotë botës që jam bir/ja shqipes dhe e merr 

çka e ka për hak, ama dhe shumherë bëhet korb 

e ja marrin kafshatën e bukës nga goja… 

Shqipëtari/ja ia ka mësuar njerëzimit të bëjë rrugë, 

të bëjë shtëpi, të bëjë urë por këto në vend të 

vet sot ende si ka përfunduar. 

Ka qenë sundues dhe/apo strateg i sunduesit 

ama trojet e veta sot nuk i ka në dorë. Kemi qenë 

babai i diplomacisë, e sot po ble diplomate nga 

shtete të huaja… 

Bijtë e shqipes kanë qenë të Fjalës, por dhe sot 

janë të fjalës. Kemi pasë familje, e kemi quajtur 

shumë të shtrenjtë ama sot influencojmë gay/ 

perderastat/lezbiket. 

Jemi një komb që nana e lind fëmijnë jo për vete 

por për Shqipërinë. 

Jemi një vend ku bën vaki që të pritet derri për 

kurban, e të shitet mishi i gomarit për mish viçi. 

Jemi një komb që mbajshim virgjërinë për një 

jetë të tërë, e bëhemi “Burrnesha” vetem e vetem 

për BES’ën e dhënë, por po ne sot japim virgjërinë 

jo për qjef por për para… 

Jemi një vend i familjes tradicionale e i 

“BURNESHA’ve”, ama sot ndikojmë për perparimin 

e pederastisë, pedofilisë, lezbianizmit, gaynizmi… 

Jemi një vend ku në një fshat që ska fare të krishterë 

ndërtojmë kisha, e ku muslimanë sndërtojmë 

xhami… 

Kombi jonë ka njerëz që e njohin kufirin e tij dhe 

ndalet aty, kemi njerëz që kur i gjuan në faqen e 

majtë, ta kthen ti gjuash dhe në të djathtën, por 

kemi dhe 

njerëz që për një “Fjalë goje” ta merr shpirtin si zogut 

të pulës. 

Kemi një vend ku ka shumë njerëz fisnikë, ama në 

të njëjtin vend ka dhe shumë qyqare. 

Jemi komb e vend jo i pasur, por jemi kombi e vendi 

që i hedhim paratë në ajër për dasma si askush 

tjetër në botë. 

Jemi vendi i parë në botë që sbën vaki te ndaj 

komb tjetër, të ndare në shtatë shtete: shteti amë 

Shqipëria është e rrethuar në të gjitha anët nga i 

njëjti komb. 

Jemi vend që amanetin e mbajmë, edhe pse mund 

të kalojnë 100 vite. 

Jemi njerëz që të vrasim për një kokërr preshi a një 

FJALË goje, por jemi njerëz të një kombi që të falim 

gjakun edhe me na e patur vrarë vëllanë. 

Jemi një komb që për BES’ën e dhënë ndërrojmë 

fe e besime, jemi që mbi çdo fe kemi Shqiptarinë. 

Jemi nje komb që urojmë për fejesa/martesa ME 

NJE DJALE/ÇUN, por i duam dhe i ruajmë vajzat/ 

bijat tona me shumë se sa djemtë/çunat. 

Jemi komb që jemi të parët në këtë kontinent, por 

kombi më i shtypur nga ky kontinent. 

Jemi e para rracë e kontinentit, ama i gjithë kontinenti 

na e mohon këtë. 

Jemi njerëz paqebërës, e na quajnë zjarrfikës. 

Kemi gjuhën e vetme të pastër e të parë të kontinent, 

por mos me i ditë edhe gjuhet e kojshive nuk 

kuptohesh dot me shqiptarin vetem në gjuhën 

tonë shqipe. 

Jemi vend ku shumë politikanë thonë që “shqiptarit 

i lind dielli nga Perëndimi e perëndon 

4 stylus magazine stylus magazine 5

Article with photo 

nga Lindja”. 

Jemi një komb që në zgjedhje të aleatëve kemi 

bërë gjithmonë gabime, ku të njëjtat i vazhdojmë 

dhe sot. 

Jemi komb me dy shtete zyrtare, e në shtatë 

shtete të tjera shtetformuese, dhe me gjithë këtë 

jemi një komb ku për lek e shesim kombësinë. Ku 

për lek e karrike e shesim detin, ku për lek e karrike 

nga Kreta e shesim Kosovën, e falim Presheven, 

Plaven e Gucinë. Ku për lek i shesim eshtrat 

e gjyshërve tanë si me qënë grek a shkie. 

Jemi shtet ku kemi më shumë popullsi jashtë se 

sa brenda Mëmëdheut. 

Jemi një komb që zgjedhim president, e mbas dy 

javëve na duhet me e ndërruar. 

Jemi një komb që gati çdo njeri nga ne quan vetem 

vehten patriot/nacionalist, e gjithë të tjerët 

janë hajna, hajdutë, e tradhtarë. 

Jemi komb që flasim shumë për demokraci 

e vetëvendosje, por në fakt e gjithë shoqëria 

ndërkombëtare thotë të kundërtën për ne. 

Jemi një komb që kemi hoxhallarë shqiptar e i 

quajmë turq/arab, kemi priftërinj grek e i quajmë 

shqiptarë. 

Jemi një komb që jemi të parët në kontinent, por 

debatojmë dekata me rradhë që a jemi a sjemi 

Europian ne shqiptarët. 

Jemi një komb që gomari në bahçen tonë na 

duket sa një plesht, e pleshti në bahçe të kojshisë 

na duket sa një gomar. 

Jemi një komb që mburremi për bujari dhe e 

themi me gjithë zemër “shtëpia e shqiptarit është 

e e mikut”, por pyetjes “shtëpinë tonë ku e kemi?” 

nuk i japim dot përgjigje. 

Jemi një komb që vajzat/çikat/gocat/cucat tona 

i fejojmë dhe i martojmë pa u bërë 18 vjeçe, e 

djemtë tanë i martojmë pasi mbushin moshën 

30 vjeç. 

Jemi një komb që ka një shekull që ngrejmë dolli 

duke thënë “Pa Kosovë e Çamëri ska Shqipëri”, 

por ende skemi realizuar gjë. 

Jemi një komb që duam më shumë Amerikën se 

mëmëdheun tonë. 

Jemi një komb që kemi Presidenta por edhe 

Mbret. 

Jemi një komb që kemi kushtetutë e ligje morderne, 

por nga mos mirefunksionimi i tyre 

praktikojmë “Kanune” tradicionale. 

Jemi një komb që mafjen e botës e drejtojmë por 

për mëmëdhe shumë pak punojmë. 

Jemi një komb me tradita shumë të lashta, që 

besojme në tri fe, por emrat e fëmijëve tonë ua 

vëjmë emrat si emra hajvanësh, as në gjuhën 

shqipe jo e as në gjuhën e fesë që i përkasim jo. 

Jemi një komb që kemi makina/kerra luksoze e 

skemi lek/euro që ta mbushim me benzinë/naftë. 

Jemi një komb që kemi një rrugë që na bashkon, 

por politikanët tonë dhe opinion ndërkombëtar 

na ndajnë. 

Jemi një komb që kemi marrë e dhënë bijat tona 

ndër kojshi (serb, greek, italian…) e shumë i kemi 

dashtë, ama ata kur e kanë gjete rastin na kanë 

vrarë, na kanë prerë dhe kanë dashtë e duan ma 

na e shuar faren e kombit tonë. 

JEMI NJË KOMB QË E KEMI FJALËN FJALË E BESËN 

BESË. 

KEMI TRADITË, KEMI BUJTINA E BANESA, ME 

SHTEPI E ME KOJSHI, AMA NE VENDIN TONË DEN 

BABADEN NE KËTO TOKA TE BEKUARA E TE PRE- 

MTUARA PER NE KURRË RAHAT SKEMI BËRË. 

6 stylus magazine stylus magazine 7 

Burimet 

1- Këtu fjala “Shqipëri” ka të përfshirë të gjitha 

trevat shqiptare, ose thënë ndryshe Shqipëria Natyrale/Etnike

Article with Banner 

“Rritja” Ekonomike 

e Shqipërisë 

Kështu nisi citimin Migjeni nё poemёn e tij për mjerimin që kishte kapluar shqiptarët në vitet 30’. 

Megjithatё këto vargje vazhdojne të jenë tё vleshme edhe për ditët e sotme ku na flitet për rritje 

ekonomike, e cila na ngroh si dielli dhe që është po aq e largët nga ne. 

Është e pashmangëshme për ne tё harrojmë deklaratat dhe fjalimet nga qeveritё për sukseset e korrura, 

për rritjen e mirëqenies, për luftën kundër korrupsionit , për uljen e taksave, për rritjen e rrogave, për 

rritjen e investimeve etj. Duke i permbledhur të gjitha këto në të ashtuquajtuarёn progres historik që 

Shqipёria ka pasur ndonjёherë. Për të kuptuar se sa është rritur ky progres historik na duhet t’i hedhim 

një sy raporteve të shteteve të ndryshme mbi progresionin tonё historik: 

Investimet e huaja ne Shqipëri 

8 stylus magazine 

Kafshatë që s’kapërdihet asht, or vlla, mjerimi, 

kafshatë që të mbet në fyt edhe të zё 

trishtimi 

(Migjeni “Poema e Mjerimit”) 

Ergys Neziri (Shqipëri) 

dega Financë, Universiteti 9 Eylul 

Izmir / Turqi 

e.neziri@revistafjala.com 

Gjatë këtyre viteve duket qartë qe investimet e huaja kanё pasur një rritje të kënaqshme por ajo ç’farë 

duhet theksuar është se të gjitha këto investime janë bërë vetëm në privatizimin e sektorëve ta caktuar 

sic janë: në vitin 2007 privatizimi i Albtelekomit, investim në fabrikat e çimentos dhe investimet 

mbi rritjen e nxjerries sё petrolit. Në vitin 2008 kemi pasur investime mbi rritjen e sasisë së prodhimit të 

çimentos dhe investime në energjitikë. Ndërsa deri në gjysmën e vitit 2009-s kemi patur njё shifër investimesh 

prej 460 milion euro mbi privatizimin e OSSH-së etj. Dhe ajo që duhet theksuar ёshtё se këto 

marrëveshje kanë qenë firmosur që në vitin 2008. Shumica e këtyre investimeve janë privatizime te cilat 

nuk kanё sjellё ndikim të lartë mbi uljen e papunёsisë, por vazhdimësia e atyre subjekteve që me parё 

ishin nën administrim shtetëror. 

Por cilat janë shkaqet që pengojnë investimet e huaja : 

• Mos pengimi i importeve ilegale. 

• Vonesa për shkaqe burokratike, mos funksionimi i sistemit për pajisjen me leje qëndrimi. 

• Fuqi puntore e pakualifikuar. 

• Mos kompesimi tatimor (ku shteti shqipëtar u detyrohet shume firmave). 

• Problemet në transport dhe në mungesen e furnizimit me energji elektrike. 

• Rryshfetet. 

Një raport tjetër na bën të njohur gjendjen aktuale në Shqipëri : 

• Duke perjashtuar medikamentet bazë te ndihmes së shpejtë,shërbimi mjeksor është tepër i 

dobët.(mungesa e medikamenteve, pajisjeve dhe doktorve të specializuar). 

• Mungesa e ujit dhe e energjisë elektrike. 

• Rryshfete në masa të mëdha në institucionet shtetërore. 

• Rënie të sigurisë publike në vend qe shoqërohet me rritjen e krimit të organizuar. 

• Rënia e besimit nga qytetarët kundrejt sistemit gjygjësor. 

• Infrastrukture e dobët si në rrugët rurale ashtu edhe në disa segmente automobilistike ndërmjet 

qyteteve. 

Borxhi publik i Shqiperisë zë 59.9 % të prodhimit të GDP’së në vitin 2009. Prej shteteve të Ballkanit zë 

vendin e dytë pas Greqisë. 

Ndërsa nga viti 2010 deri në vitin 2011 kemi nje rritje të borxhit pubik: 

59.4% të GDP’së (2011) (5.7 miliard $) 

57.1% të GDP’së (2010) (5 miliard $) 

Kemi rritje të inflacionit me 0.4% nga viti 2010 deri në vitin 2011 3.5% (2010) -- 3.9% (2011)

Article with photo No. 2 

TREGTIA E JASHTME JANAR 2012 

Në muajin janar te vitit 2012 u eksportuan 13,448 mln lekë mall, me ulje 18.8 përqind në krahasim me 

muajin dhjetor te vitit 2011 dhe ulje me 9 përqind në krahasim me muajin janar te vitit 2011. 

U importuan 35,041 mln lekë mallra me ulje 33 përqind në krahasim me muajin dhjetor te vitit 2011 dhe 

rritje 3.7 përqind në krahasim me muajin janar te vitit 2012. 

Defiçiti tregtar i muajit janar te vitit 2012 është 21,593 mln lekë duke shënuar një ulje prej 39.5 përqind 

krahasuar me muajin dhjetor te vitit 2011 dhe një rritje prej 13.6 përqind krahasuar me muajin janar te 

vitit 2011. 

Tregtia me vendet e Bashkimit Europian është 64 përqind. Partnerët kryesorë tregtarë vazhdojnë të jenë 

İtalia dhe Greqia. Tregtia me Italinë është 35.5 përqind, ndërsa me Greqinë është 10.6 përqind. 

Disa nga partnerët tanë tregtarë me të cilët eksporti dhe importi është rritur, janë për eksportin: Austri, 

Hollandë, Francë, Spanjë, Sllovaki dhe për importin: Brazil, Kanada, Kosovë, SHBA, Suedi etj. 

Krahasimi me muajin paraardhës për disa nga grup mallrat tregon që: 

Eksporti i grupit “Tekstile dhe këpucë” u rrit 5.7 përqind. Eksporti i grupit “Produkte kimike dhe plastike” 

u ul 87.2 përqind, “Materiale ndërtimi dhe metale” u ul 33.4 përqind, “Minerale, lëndë djegëse, energji 

elektrike” u ul 21.9 përqind. 

Importi i grupit “Prodhime druri dhe letre” u ul 46.4 përqind, “Makineri, pajisje dhe pjesë këmbimi” u ul 

43.1 përqind, Produkte kimike dhe plastike” u ul 39.6 përqind, “Materiale ndërtimi dhe metale” u ul 32 

përqind “. 

Në Janar te vitit 2012 importi i mallrave me akcizë arriti vlerën 4,216 mln lekë, duke zënë 12 përqind ndaj 

totalit të importit. Krahasuar me Janar 2011, importi i mallrave me akcizë ka patur ulje prej 7 përqind. 

Peshën më të madhe të këtyre mallrave të importuara, 71.2 përqind, e zënë nënproduktet e naftës. 

Megjithatë ky progres ekonomiko-historik nuk ka treguar shumё progres tek shqiptaret,.të cilët vazhdojne 

të jenë nën hipnozën elektorale që u bëhet nga të gjitha palët politike, ku nuk duhet lënë pa 

theksuar edhe pasiviteti i partive opzitare ndoshta jo në menyrë të drejtpёrdrejtё por që ndikojnë në 

përkeqësimin e kësaj situate të ndërlikuar në Shqiperi.Në mos marrjen pjesë në parlament dhe mos kritikimit 

me fakte për gabimet qё mund të bëjnё mazhorancat, kështu që ndihmojne ne fillimet e krizave 

tё ndryshme qё lënë Shqipërine përsëri në vendin e parafundit nga ana ekonomike në rajonin e Ballkanit. 

Ku shumë familje pa asnjëlloj të ardhure financiare që janë të indenjuar nga përfitimi i ndihmave 

ekonomike nga shteti, si dhe mungesa e zërave që mund ti sjellë si temë e ditës në parlament. 

Mjerimi rrit fëmin në hijen e shtëpivetë nalta, ku nuk mrrin zani i lypsis,ku nuk mund t’u prishet qetsia 

zotnive kur bashkë me zoja flejnë në shtretënt e lumnis. (Migjeni Poema e Mjerimit). 


Burimet 

1- T.C. Tirana Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Arnavutluk Ülke Raporu 

2-https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html 

3-www.igeme.gov.tr/arnavutluk (Raporti i Turqisë për Shqipërinë) 

4-http://www.instat.gov.al/

Zgjimi i identitetit 

shqiptar 

Ervin Shkulaku (Shqipëri) 

dega Histori, Universiteti 9 Eylul 

Izmir / Turqi 

ervinshkulaku@revistafjala.com 

Fundi i shekullit tё XVIII dhe fillimi i shekullit tё XIX gjёndja e perandorisё Otomane karakterizohet 

me njё sёrё ndryshimesh qё sё shpejti sjellin dhe fundin e saj. Njё ndёr popujt e shumtё 

qё pёrbёnin perandorinё Otomane ishin dhe shqiptarёt. Kombi shqiptar pёrgjate shekujve nёn 

pushtimin Otoman luajti njё rol kyç ne fushёn politike-ekonomike tё perandorisё. Nё bazё tё njё 

studimi tё Prof.Dr Ismail Hami Danişmend shohim njё kronologji te kryeministrave(sadir-i Azamlari) 

qё kanё shёrbyer nё portёn e lartё dhe shohim se janё 54 kryeministra me origjine shqiptare1 qё pёrbёjnё edhe shumicёn. Kёto poste deri ne fillim tё shekullit te XVII fitoheshin sipas njё sistem 

edukimi qё njihet me termin (Devsirme sistemi-i) 2 dhe nga ky edukim zgjidheshin studentёt mё 

tё mirё pa pёrkatёsi feje ose kombёsie. 3 Pra me krenari shohim qё shqiptarёt kanё patur njё rol te 

rёndёsishёm nё fushёn politike Otomane. 

Nga kёndvёshtrimi ekonomik shoqëria shqiptare pёrsёri nuk ngelet prapa. Nё shekullin e XIV pasi 

perandoria Otomane mori tokat shqiptare nё Berat si edhe nё Janine e shumё qytete shqiptare 

sulltan Fatihu me ferman mbretëror u siguroi qytetarёve te mbetur aty si edhe korporatave lirinё 

e punёs; te ritit e zakoneve. 4 Shohim nje rifillim tё jetёs ekonomike psh; nga fundi i shek. XV Vlora 

kishte rreth 4000 banorё dhe njё lëvizje tё madhe tregtare tё pasqyruar nё mallrat e importuara 

nga Stanbolli Europa e Bursa. 5 Nё vazhdim te forcimit te mёtejshem tё mardhёnjeve ekonomike 

me botёn e jashtme nё gjysmёn e dytё tё shekullit tё XVII duken shenjat e njё lëvizjeje tё rregullt 

tё tregtise tranzite. 6 Si rrjedhim u rrit roli dhe rёndёsia ekonomike e porteve shqiptare tё cilat po 

e kryenin gjithnjë e mё shumё rolin ndermjetes midis krahinave tё ballkanit e perëndimit. 7 Keto 

mardhёnie ekonomiko-tregtare pёrgjithёsisht drejtoheshin nga esnafet shqiptare. Si rezultat i rritjes 

sё gjithanshme tё tregut shqiptar dhe lindjes sё manifakturёs nё shekullin e XIX esnafet fillojnё 

tё humbasin tiparet kryesore organizative dhe rёndesinё e tyre ekonomiko-politike. 8 

Pse zgjimi i identitetit shqiptar dhe pse nё fillimin e shek. XIX? 

Jo pa qёllim pak mё parё u be nje pasqyrim tё shkurtёr gjёndjes sё shoqёrise shqiptare nё vitet 

e perandorisё Otomane pёr tё theksuar se ajo ruajti identitetin e saj megjithëse nё arenёn 

ndёrkombёtare qёndroi nё mёnyrё pasive sepse tё gjithё popujt brenda perandorisё ishin pёrfshirё 

brenda njё sistemi shoqёror qё njihej me termin ¨Millet Sistemi¨. Sipas kёtij sistemi shoqёria ndahej 

nё klasa sipas besimit fetar dhe jo sipas kombit qe i pёrkiste dhe gjuha zyrtare pёrdorej Turqishtja 

prandaj deri ne mesin e shekullit tё XVIII identiteti shqiptar qёndroi nё ¨Gjume¨. 

Revolucioni francez nё vitet (1789-1794), ai grek nё vitet (1821-1829), revolucionet e viteve 1849 

nё Austri dhe Hungari, lufta pёr bashkimin e Italisё dhe Gjermanisё, 9 dhe lëvizja e xhonturqeve 

brenda perandorisё Otomane kishin sjellё njё rrymё tё re atdhetarizmi nё Europe e cila do tё 

ndikonte edhe te shqiptaret. Nё keto shtete kjo lëvizje mori përmasa tё mёdha dhe fatkeqësisht 

mё e theksuar ishte ne shtetet fqinje, të cilёt shfaqen qëllimet e tyre grabitqare ndaj territorit 

shqiptar. Populli shqiptar pothuajse e kishte pёrfaqёsuar fene islame, prandaj vёndet fqinje pёr 

tё arritur synimet e tyre e barazonin fenё me kombin duke i quajtur mysliman=turk nё arenen 

ndёrkombёtare ose duke ndikuar nёpёrmjet fuqive tё mёdha mike si p.sh. Serbia kishte gjithmonë 

ndihmёn e Rusise, parrullat politike tё pansllavisteve mё nё krye carin ishin ‘’Serbia e Madhe’’ ose 

‘’perandoria Ruse Pansllaviste’’ 10 

Menjёhere kërkohej zgjimi i identitetit shqiptar nё arenen ndёrkombёtare sepse po vihej nё rrezik 

humbja e emrit shqiptar dhe me traktatin e Shen-Stefanit dhe konferencёs tё ambasdoreve tё Londres 

kjo frike e shqiptareve po kthehej nё realitet. Prandaj pёrballe kёsaj vetmie diplomatike shqiptaret 

bashkohen pjesёrisht pёrsёri me perandorine Otomane pёrballe fqinjeve agresore. Pozita e 

shqiptareve nё ketё situate shpjegohet dhe nё memorandiumin qё i dёrguan lordit Bikonsfild nё 

qershor tё vitit 1878 duke pёrcaktuar se “ Ka qёne frika se po humbasim edhe kombesinё vete qё 

na ka berё tё rrime duarkryq, jo indiferente pёrballё shkatёrrimit tё perandorisё sё osmanllinjёve 

, sepse pёrndryshe do tё kishim shpejtuar ti bashkomim armёt tona mё atё tё popujve kryengrites. 

11 Megjithate shqiptaret pёrseri u braktisen shpeshhere nga ushtria otomane pёrballe agresionit 

tё shteteve fqinje dhe kjo erdhi si rezultat i problemeve qё kishin pёrfshire perandorinё dhe 

kёrcenimit diplomatik tё shteteve europjane. 

Kjo gjёndje e mjerueshme pёr shqiptarёt pati edhe anёn e saj pozitive sepse ndikoi nё zgjimin nga 

“gjumi” tё frymёs patriotike tё personaliteteve shqipёtare tё cilёt me kujtimin e heroit Skёnderbej 

dhe udhёheqesit e diplomatit shqiptar Ali pashё Tepelena filluan tё bёnin thirrje pёr bashkim 

kombёtar. Nё kёte situatё kujtojmё edhe fjalёt e Ali pashё Tepelenes drejtuar popullit shqiptar “ 

Mbёshtetuni vetё nё veten tuaj; ruset ; anglezёt, nemselinjte ( austriaket) tё gjithё do tё jenё 

armiqtё tuaj sapo tё marrin vesh qё doni tё bёheni njё popull i pavarur. Mos e harroni asnjёhere 

kёtё tё vёrtete tё rёndesishme” 12 

stylus magazine 13


Dhe tani pas 100 vitesh kishte ardhur koha qё 

keto fjalё tё arta ishin kthyer nё realitet dhe kjo e 

vёrtetё duhet tё qёndroje gjithmonё nё mёndjet 

dhe zemrat e shqiptarёve. Prandaj shumё personalitete 

shqiptare qё kishin marrё edukimin jashtё 

vendit filluan te bёjne thirrje pёr zgjim kombёtar. 

Kjo periudhё nё historinё e shqiptarёve njihet 

me termin “Rilindja Kombёtare“ dhe patriotet qё 

e krijuan quhen “Rilindas“. Rilindasit menjёhere 

nisёn luftёn me pushkё e penё per shpёtimin e 

atdheut. Shume kёnge e poezi u thuren per zgjimin 

e shqiptareve si fjalet e Thimi Mitkos: 

Mblidhuni tё gjithё anembanё 

Gegё, Toske, Arbёr, Çamё 

Te Krishterё e Myslimanё 

Jemi Vёllezёr e Vellame’’ 13 

Pra tё “krishterё e myslimaё” jemi “vёllezёr e 

vёllamё” kjo ёshte njё fjali e vecantё sepse bashkё 

me ketё fjali ёshtё pёrdorur shpesh nga rilindasit 

edhe fjalia “feja e shqiptarit ёshtё shqiptaria” 

si psh. Edhe te shkrimi i Sami Pojanit nё gazetёn 

Besa nё vitin 1908 ndёr tё gjitha lexojmё: pse 

vёllezёr shqiptarё si bёni njё mijё falenderime 

zotit pёr kёtё ditё tё shqipëruar, kёtё ditё te lumtur 

dhe përqafoni myslimanё e tё krishterё, tё 

pasur e tё varfer si vёllezёr qё jeni. Lini jetё dhe 

pasjet menjanё them fёmijet e njё nёne e njё ati 

dhe trupat i keni prej njё balte dhe dijeni qё feja e 

shqiptarit ёshtё shqiptaria e vllezeria. 14 Pra pёrseri 

e theksoj fjaline “feja e shqiptarit ёshtё shqiptaria” 

qё nё ditёt e sotme shumё lexues mund ta 

keqinterprentojnё duke menduar se rilindasit ishin 

tё pafe dhe se dёshironin tё zhduknin fenё 

te populli shqiptar, por kёtё mendim e hedhin 

poshtё kёto fakte, sepse duke lexuar me kujdes 

shohim se rilindasit kanё patur respekt nё besimin 

fetar dhe gjithmonё janё pёrdorur fjalёt MYS- 


LIMAN e tё KRISHTERE. Pra nuk janё bёrё dallime 

fetare por kёrkohej vetem tё bashkoheshin e tё 

ruanin kulturen shqiptare. Ketё e shohim edhe nё 

gazetёn e sipёrmendur me drejtor Mehmed Hajri 

Frasherin ku nё nje shkrim tё vitit 1908’tё shkruan 

te rubrika e urimeve : 

- vёllezerit tanё myslimanё i urojmё pёr shumё 

vjet gёzuar bajramё. 

-Vёllezerit tane te krishtere i urojme per shume 

vjet gezuar kreshnat e motit. 15 

Pra pёrsёri e theksojmё se qёllimi i rilindsave ishte 

pёr zgjimin e identitetit kombёtar dhe foljen 

e gjuhёs shqipe nё territoret shqiptare dhe ky 

synim u realizua. Kёtё realizim e shohim nё bazё 

tё shkrimeve tё asaj kohe, pёr shёmbull nё shkrimet 

e studiuesit Ahmet Sherif i cili nё vitin 1910’tё 

ishte dёrguar nga perandoria Otomane me mision 

pёr tё raportuar pёr gjёndjen e Shqipёrise i 

cili shkruan: kёtё mёngjes pasi gjeta kohё shkova 

pёr vizitё te njё shkollё nё Gjakove. Meqёnse ishte 

mёngjes kishte rreth 100 nxёnёs. Mёsuesi ishte 

shqiptar i cili pasi erdhi pak mё vone mё tha hajde 

kёtu more duke mё thirrur prane tij. Dёshiroja tё 

flisja me nxёnёsit por i merzitur duhet tё tregoj 

se asnjё prej tyre edhe 2 fjale turqisht nuk kuptonte. 

Por tё gjithё ishin nxёnёs tё zgjuar. Nё fakt 

te tё gjithё shqiptaret ka njё zgjuarsi natyrale te 

gjallё. 16 

Pra, megjithёse Shqipёria nё qarqet diplomatike 

nuk ishte shpallur e pavarur shqiptaret e kishin 

riformuar identitetin i cili ishte i ndryshёm nga 

popujt fqinjё dhe nga perandoria Otomane. Kёtё 

ndryshim e shohim dhe nga nje telegraf i datёs 5 

qershor tё vitit 1910’tё tё studiuesit Ahmet Sherif 

duke theksuar se Shqipёria pёr mua ёshtё njё 

vёnd i huaj. Kёtё e shkrova qё tё hyje nё mёndjet 

tuaja. 17 

Nё arenёn ndёrkombёtare gjёndja vazhdon tё 

mbetet kritike sepse vazhdojnё pёrpjekjet e shteteve 

fqinje pёr copёtimin e territorit shqiptar dhe 

tjetёr shkak ёshtё se populli shqiptar vazhdon te 

perfaqёsohet ne qarqet diplomatike nga perandoria 

Otomane e cila nuk kishte fuqi ndikuese ne 

Europё. Megjithatё klubet dhe shoqatat patriotike 

shqiptare vazhduan te ngrinin zёrin nёpёrmjet 

telegrafeve duke protestuar kundёr veprimeve 

anti-shqiptare qe ndёr te gjitha theksonin qё si 

bij te popullit shqiptar, popull qё pёrbёn Turqinё 

europjane shumicёn e banorёve te saj pёr tё shprehur 

shqetёsimin tonё, dhimbjen tone ngaqe 

vetёm populli shqiptar ёshtё pёrjashtuar nga cdo 

pjesmarrje ne organizim te ri te perandorisё. 

Por pёrsёri gjёndja vazhdonte e njёjtё, dhe u acarua 

mё shumё edhe me mardhёnjet e shqiptarёve 

dhe xhonturqve(turqit e rinj). Kёta ishin lёvizje 

atdhetare politike turke e cila ishte pro revulucionit 

turk dhe heqjen e sistemit fetar. Kjo lёvizje nё 

fillimet e saja kishte mardhёnie disi te mira me popujt 

jo-turq ne perandori dhe kjo lёvizje shprehu 

njё shprese pёr popullin shqiptar. Por kёto shpresa 

shuhen sepse pasi u forcua lёvizja e xhonturqve 

ndoqi politike ç’kombёtarizuese ndaj popujve 

jo-turke tё perandorisё. Pёrballё kёtij rreziku u 

morёn masa nga patriotёt shqiptar duke dёrguar 

telegrame Fuqive tё Mёdha nё formё protestash 

kundёr politikёs sё turqve tё rinj ku ndёr tё gjitha 

theksohet “ Ndёrsa po pёrgatitej revulucioni, 

turqit e rinj kёrkuan nё shumё raste pёrkrahjen 

e shqiptareve, pёrkrahje qё iu dha nё mёnyra 

tё ndryshme dhe kurdoherё ndershmёrisht 

pёrkundrejt premtimit qё regjimi i ri tё ndihmonte 

shqiptaret. Mirepo porsa Turqit e rinj i forcuan 

pozitat ata ndёrruan krejt vendim dhe, nё vend 

qё tё ndihmonin nё zhvillimin e kombёsive nё 

perandori po pёrqpiqen tё pёrdorin njё politikё 

ckombёtarizuese. 18 Por duhet te theksojme 

qё keto mardhёnie patёn edhe anёn pozitive 

sepse Turqia e humbi besimin qё i kishin dhёnё 

shqiptarёt ndёr shekuj. Tani shqiptarёt mendonin 

se Turqia pasi i dha fund regjimit te saj absolut 

me anёn e Turqёve tё Rinj tё gjithё myslimanё e 

jo myslimanё shqiptarё i mbushёn zemrat plot 

gёzim sepse shpresonin pёr drejtesi e vllazёri. Por 

fatkeqёsisht sipas ngjarjeve qё po kalojnё Turqit e 

Rinj nga Turqit e Vjeter po ndjekin njё rruge shume 

me te rrezikshme per shqipetaret. Te paret te 

pakten besonin nё fe e nё kuran por keta te rinjte 

nuk besojne ne asgje. Prandaj te gjithe shqipetaret 

myslimane e jomyslimane te mos hspresojme 

prej ketyre por te bashkojme BESEN19 pёr njё 

shtet tё pavarur. Kёto protesta dhe vendime bёnё 

qё : Nё 28 nёntor tё vitit 1912 nё qytetin e Vlorёs 

pas fjaleve qё tha z.kryetar Ismail Qemal Beu mё 

tё cilat tregoi rrezikun e madh nё tё cilin ndodhej 

Shqipёria, tё gjithё delegatёt mё nje zё vendosёn 

qё Shqipёria mё sot te bёhet mё vehte, e lire, e 

mosvarme. 20 

Burimet 

1- Ismail Hami Danişmend. ``Osmanli 

Tarihi Kronolojisi``.4.cild., Yay Türkiye,. 

Istanbul. 1961. fq.( 425-542) 

2- Halil Inalcik. ``Osmanli Klasik Cagi``. 

Yay. Yapikredi yayilari. Istanbul 2010. 

3- Halil Inalcik. ..fq. 124 

4- Ziya Shkodra `` Esnafet Shqipetare`` 

shtp. Mihal Duri. Tirane 1973. Fq 27 

5- Ziya Shkodra... fq 28 

6,7,8- Ziya Shkodra.... fq 80-86 

9- Koli Xoxi. ‘’Lidhja Shqipetare e Prizerenit’’ 

shtp 8 Nentori, Tirane 1978, fq 12 

10-Koli Xoxi ...fq 28 

11-Gazmend Shpuza. “ gjyrmime ne epoken 

e rilindjes kombetare . sh. Botuese 

8-nentori. Tirane, 1980, fq.187 

12-Ilir ushtelenca, diplomacia e ali pashe tepelenes, 

sh.botuese 8-nentori, Tirane, 1983, fq.259 

13-Koli Xoxi ... fq 18 

14,15-Mehmed Hajri Frasheri, Gazeta 

Besa Konstantinopole Mater han 

gallata No14,e enjte 1908 

16-Ahmet Sherif, perg. Mehmet Cetin 

borekci, Arnavudluk’da Suriye’de 

Trablusgarb’da Tanin, Turk Tarih Kurumu 

yay, 2ci cild, Ankara, 1999, fq.10 

17,19- Ahmet Sherif..., fq.14, fq. 3 

18,20- Akademia e Shkencave te R.P.S. 

te Shqiperise...fq.218, fq.261 

stylus magazine 15


Ballkani, lindja e mesme 

dhe Shqiptarët 

Leonard Seferi (Shqipëri) 

dega Gazetari, Universiteti Ege 

Izmir / Turqi 

leonardseferi@revistafjala.com 

Po, pikërisht këto dy 

zona gjeografike edhe 

pse larg njëra-tjetrës 

kanë shumë ngjashmëri 

në shumë aspekte, sidomos në atë 

politik! Ndoshta në Ballkan nuk 

kanë zbritur profetë por shpesh 

herë Ballkani dhe Lindja e Mesme 

kanë qenë shumë afër, madje një 

shtet. Duke filluar nga Greqia e 

lashtë, Aleksandri i Madh, Perandoria 

Romake, Bizantine e më pas 

ajo Otomane. Mos vallë kjo e kaluar 

historike e bën Europën të sillet 

më indiferente ndaj Ballkanit?! 

Ndoshta kjo e kaluar historike bën 

që Ballkani dhe Lindja e Mesme të 

jenë dy vatrat e zjarrit, dy fuçi baruti 

në rruzullin tonë. Në një kohë 

kur vendët e Europës i shtrënguan 

dorën njëra-tjetrës edhe pse kishin 

një të kaluar po aq, ndoshta edhe 

më shumë gjakatare sesa Ballkani, 

në Ballkan vazhdoi akoma 

gjakderdhja. Kjo gjakderdhje në 

kërthizë të Europës së civilizuar. 

Diçka tjëtër që e bën të ngjashme 

Lindjen e Mesme me Ballkanin 

janë ambicjet utopike të të gjithë 

shtetëve në tërësi për fqinjët e 

tyre. Duke filluar me Sionizmin 

që synon të quajë Izrael të gjithë 

Lindjen e Mesme, vazhdojmë me 

shpresën dhe përpjekjet e Turqisë 

për rikthimin e saj në Europë, kësaj 

rradhe si e “shëndoshë dhe e vaksinuar” 

fort mirë gjatë shekullit të 

kaluar. “Megaloidea” e grekërve 

dhe “Naçetranja” e serbëve janë 

dy projektet që po i kallin akoma 

shqiptarët. Termi i Shqipërisë Etnike 

është një “top zjarri” që mund 

të djegë fqinjët. Mund të djegë ata 

fqinjë që e dogjën dhe e sakatuan 

Shqipërinë përgjatë historisë. 

Mendoj se me një vështrim subjektiv 

shqiptarët janë të vetmit që 

kanë ambicje për aq sa u takon, 

pasi janë i vetmi shtet autokton 

në botë që rrethohen me banorët e 

saj po autoktonë por që u përkasin 

shtetëve fqinjë. Platforma e 

Shqipërisë Natyrale drejtuar nga 

Koço Danaj duhet të bëhet realitet 

por sigurisht duke parë edhe 

pjesën tjetër të medaljes së Fatos 

Kongolit. 

Menjëherë pasi u mbajt Konferenca 

e Ambasadorëve në Londër 

në vitin 1913 ministri i jashtëm 

Britanik i asaj kohe Eduard Grei1 theksoi se shqiptarët u sakatuan 

vetëm e vetëm për të ruajtur dhe 

mos prishur marredheniet midis 

fuqive të mëdha, respektivisht 

Francës dhe Rusisë. 

Ja si shprehet Sir. Eduard Grei: 

Vështirësia për të arritur në një 

marrëveshje lidhur me kufij të 

veçantë të Shqipërisë ka qenë 

shumë e madhe. Secili do të kujtojë 

se sa të vështirë dhe sa kritike 

kanë qenë në ndonjë rast çështjet 


Article with Collage 

që kanë dalë për caktimin e kufijve verior dhe verilindor 

të Shqipërisë. Unë e di fare mirë së kur gjithçka 

do të bëhet e njohur, kjo zgjidhje në shumë pika 

do të japë shkas për kritika të forta nga kushdo që e 

njeh vendin dhe e gjykon çështjen nga një pikpamje 

e ngushtë lokale. Duhet të mos harrohet se gjatë përpjekjeve 

për të gjetur një zgjidhje, qëllimi kryesorë 

ka qenë të ruhet marrëveshja midis vetë Fuqive të 

Medha, dhe në qoftë se vëndimi mbi Shqipërinë e ka 

siguruar këtë, atëherë ai ka bërë punën më të rëndësishme 

në dobi të paqes në Europë. 

Article 

with 

Collage 

Sir Grei gaboi në këtë analizë sepse një vit më 

vonë në 1914 filloi lufta e dytë botërore. Ndërsa Fatos 

Kongoli flet për mirkuptim dhe harmoni ndërmjet 

popujve të Ballkanit me qëllim integrim dhe tolerancë 

ndaj njëri-tjetrit, sepse çdo popull në Ballkan ka 

paragjykime dhe tjetërson ose ofendon popujt e tjerë 

që ka përreth. Për shembull, ashtu siç shqiptarët urrejnë 

e shajnë turqit, grekët, apo serbët ashtu edhe ata 

paragjykojnë e shajnë shqiptarët. Për këtë arsye sipas 

Kongolit duhet një reforme themelore mbarballkanike 

për uljen e rrënjosjes së këtyre tabuve ndaj njëritjetrit 

në të mirën e gjithë Ballkanit. 2 

Gjermania po i paguan Greqisë miliarda euro dëmshpërblim 

për tre vjet që e pushtoi në Luftën e Dytë 

Botërore ndërsa Europa po luan me shqiptarët edhe 

pse po mbushet një shekull që i sakatoi ato. Sjellja e 

saj indiferente ndaj Ballkanit në përgjithësi dhe shqiptarëve 

në veçanti duhet të marrë fund për të parandaluar 

ndonjë “perandori orientale” të mundëshme e 

që mund të marrë përsëri Ballkanin e kësaj rradhe 

bashkë me Europën vetë. 

Europa duhet të mbështesë shqiptarët dhe tu japë 

atyre të drejtat që ua ka marrë dikur, sepse është rruga 

e vetme për stabilitet në rajon e me gjerë. 

Ballkani nuk është më si Lindja e Mesme por është 

Europë, dhe shqiptarët janë prindërit e 

Europës duan apo s’duan dashakeqët. 


Burimet: 

1. Koço Danaj, “Platforma e Shqipërisë Natyrale”. 

2. Fatos Kongoli, “Një e vertetë e thjeshtë”. 

Miniera 

Thesari 

i 

Bulqizes 

se 

Varfer 

Kozma Çupi (Shqipëri) 

dega Fizikë, Universiteti Ege 

Izmir / Turqi 

Bulqiza, një minierë ari për të tjerët dhe 

një plagë dhembjeje për banorët e saj. 

Historia e qytetit të paradoksit, aty ku në 

përpjekje për mbijetesë ekonomike, njerëzit 

bëjnë pakt me vdekjen. Plaga sociale nuk 

kursen as një:burrat, gratë dhe fëmijët… 

Por si lindi kjo miniere sa fatmire aq 

edhe fatkeqe? 

Zbulimi i kromit në territorin e Bulqizës 

u bë rastësisht gjatë pushtimit italian, ndërsa 

shfrytëzimi i minierës nisi pak vite pas 

çlirimit. Në vitin 1940, Hamit Duriçi, banor 

i fshatit Vajkal të Bulqizës, tek po kulloste 

bagëtinë gjen një gur të zi dhe me shkëlqim 

gjysmëmetalik, më i rëndë nga gurët e 

tjerë, të cilin ia dorëzon një oficeri italian, 

që vepronte në atë zonë. 

Italianët kërkuan nga banorët që të mblidheshin 

këta gurë të veçantë. Banorët filluan 

të mbledhin gurin e rrallë, të cilin e transportuan 

me mushka në Qafën e Buallit. U 

grumbulluan kështu 2000 ton krom, por 

italianët nuk


mundën ta tërhiqnin kromin në 

vendin e tyre. Mirëpo mbeti një 

dokument historik se në Bulqizë 

ka një tufë daljesh kromi, të cilat 

janë mjaft premtuese. Ka qenë 

14 shkurti i vitit 1948, kur një 

ekip inxhiniero-teknik, i ardhur 

nga Tirana, ka bërë të mundur që 

më 18 shkurt të po këtij viti në 

Bulqizë të dëgjohen shpërthimet 

e para të minave. Pikërisht këto 

shpërthime shënuan edhe 

datëlindjen e kësaj miniere. Puna 

ka nisur me 30 punëtorë të ardhur 

nga rrethet e Dibrës, Matit 

dhe Mirditës. Minerali nxirrej 

në sipërfaqe me karroca dore. 

Vetëm pas 10 vitesh, pra në 1958, 

u vendos shfrytëzimi i minierës 

me galeri nënkati. Në vitet 60- 

‘70 u vu në shfrytëzim pusi nr.1 

me thellësi 150 metra. Dhe pas 

viteve 72-74 filloi prodhimin pusi 


nr.2 me tri nivele. U arrit që miniera 

të shfrytëzohet deri në nivelin 

e 16 ose 6 metra nën nivelin 

e detit. 1 Miniera e Bulqizës, thënë 

ndryshe gjigandi i indrustrisë 

nxjerrëse të kromit në vendin 

tonë dhe më gjerë,aktualisht po 

shkon drejt asfiksimit të plotë të 

saj. 

Në kujtesën e historisë shqiptare, 

kjo minierë e ka renditur 

Shqipërinë në vendin e parë në 

Evropë dhe të tretin në botë, për 

nga sasia e nxjerrjes së mineralit 

të kromit me cilësi e veti tepër 

të larta. Në rreth 60 vite jetë të 

saj ajo dha shumë për vendin, 

afro 14 millionë tonë krom, por 

mori fare pak për vete, për të 

mos thënë asgjë. Për vërtetësi të 

kësaj mjafton të kujtojmë deklarimet 

PPSH-së në kongreset e 

saj, ku deklarohej se Miniera e 

kromit në Bulqizë jep 32-37 për 

qind të të ardhurave kombëtare 

në shkallë vendi. Megjithatë, 

Bulqiza, qyteza e minatorëve në 

verilindje të vendit, mbeti asgjë 

më tepër se nje geto për banorët 

e saj dhe një kamp përqendrimi 

për të burgosurit politikë të 

regjimit komunist. 

Shfrytëzimi i minierës 

Në vitet 70, interesimi qeveritar 

për këtë minierë ishte jashtëzakonisht 

i madh, pasi eksporti i 

kromit ishte e vetmja mundësi 

për të çarë “bllokadën” imperialisto-revizioniste. 

Pothuajse 

gjatë gjithë kohës në minierë 

punohej me moton:“Kromi çan 

bllokadën”. Kështu, vetëm gjatë 

vitit 1984 u prodhuan nga kjo 

minierë, 485000 tonë krom, ku 

numri i punëtorëve arriti në 

rreth 12000 veta. Përveç minatorëve, 

këtu kanë derdhur 

djersën e tyre edhe një plejadë 

e tërë e personelit inxhinieroteknik, 

nga më të mirët e vendit 

tonë. Duke u punuar me ritme 

të jashtëzakonshme, në minierë 

pati edhe humbje jetësh. Edhe 

pse nuk ka ndonjë shifër të saktë 

zyrtare, mendohet se deri më 

tani, mbi 260 minatorë, duke 

përfshirë edhe të burgosurit 

politikë që kanë punuar aty, kanë 

humbur jetën në galeritë e thella 

dhe të ftohta të kësaj miniere, 

duke punuar si heronj të vërtetë. 2 

Njezet vjet pasi miniera ka ndalur 

funksionimin e saj normal, vendburimi 

konsiderohet si një mbeturinë 

në të cilën kanë ngelur ca 

minerale dhe ato plaçkiten me 

çdo mjet dhe çdo çmim, përfshi 

dhe çmimin e jetës. Galeritë 

kryesore dhe puset janë ato të 

kohës së komunizmit, ajrimi po 

ai, ndoshta më keq, masat e sigurisë 

thuajse nuk ekzistojnë dhe 

mbi të gjitha nuk investohet më 

as për kërkim-zbulimin në zonë, 

përveç atyre studimeve që janë 

bërë gjatë kohës së komunizmit. 3 

Këto janë shkaqet që akoma 

edhe sot vazhdojnë të sjellin aksidente 

dhe vdekje të njëpasnjëshme. 

Vitet e fundit këto aksidente 

fatkeqe kanë qenë më të 

shpeshta në numër. Vetem në vitin 

2007 gjetën vdekjen 7 minatorë. 

Aksidenti i fundit ishte disa 

muaj më parë,më 18 tetor të vitit 

2011, ku një person gjeti vdekjen 

dhe 8 të tjerë mbetën të plagosur 

ku disa ishin në gjendje të 

rëndë. Kushtet e vështira, rrogat 

e ulta, aksidentet vdekjeprurëse 

kanë shtyrë disa herë minatorët 

e kësaj miniere të ngihen në 

grevë, pse jo edhe në grevë urie. 

Greva e fundit ishte ajo e verës 

së kaluar që zgjati disa muaj,ku 

për më shumë vetëm greva e 

urisë zgjati mbi 3 javë, derisa 

grevistët përfunduan në dyert e 

spitalevë.Lind pyetja po organet 

perkatёse? Në muajin më të nxehtë 

të verës,gushtin, 14 minatorë 

“agjërojnë” në një nga nivelet e 

minierës për më shumë se 2 javë 

dhe organet perkatёse bёjnё një 

sy qorr e një vesh shurdh. Asnjë 

institut shtetëror, ansjë politikan 

nuk ka marrë guximin të flasë 

qoftë edhe një fjalë të vetme. 

Po ku vallë duhet ti kërkojnë të 

drejtat minatorët pasi asnjë lloj 

greve qoftë edhe ato bëra përpara 

kryeministrise nuk arritën që 

të marrin përgjigjje nga ansnjë 

qeveritar. 

stylus magazine 21


rreth 12000 veta. Përveç minatorëve, 

këtu kanë derdhur 

djersën e tyre edhe një plejadë 

e tërë e personelit inxhinieroteknik, 

nga më të mirët e vendit 

tonë. Duke u punuar me ritme 

të jashtëzakonshme, në minierë 

pati edhe humbje jetësh. 

Edhe pse nuk ka ndonjë shifër 

të saktë zyrtare, mendohet se 

deri më tani, mbi 260 minatorë, 

duke përfshirë edhe të burgosurit 

politikë që kanë punuar 

aty, kanë humbur jetën në galeritë 

e thella dhe të ftohta të kësaj 

miniere, duke punuar si heronj 

të vërtetë. Njezet vjet pasi miniera 

ka ndalur funksionimin e saj 

normal, vendburimi konsiderohet 

si një mbeturinë në të cilën 

kanë ngelur ca minerale dhe 

ato plaçkiten me çdo mjet dhe 

çdo çmim, përfshi dhe çmimin 

e jetës. Galeritë kryesore dhe 

puset janë ato të kohës së komunizmit, 

ajrimi po ai, ndoshta 

më keq, masat e sigurisë thuajse 

nuk ekzistojnë dhe mbi 

të gjitha nuk investohet më as 

për kërkim-zbulimin në zonë, 

përveç atyre studimeve që janë 

bërë gjatë kohës së komunizmit. 

Këto janë shkaqet që akoma 

edhe sot vazhdojnë të sjellin aksidente 

dhe vdekje të njëpasnjëshme. 

Vitet e fundit këto aksidente 

fatkeqe kanë qenë më të 

shpeshta në numër. Vetem në vitin 

2007 gjetën vdekjen 7 minatorë. 

Aksidenti i fundit ishte disa 

muaj më parë,më 18 tetor të vitit 

2011, ku një person gjeti vdekjen 

dhe 8 të tjerë mbetën të plagosur 

ku disa ishin në gjendje të 

rëndë. Kushtet e vështira,rrogat 

e ulta,aksidentet vdekjeprurëse 

kanë shtyrë disa herë minatorët 

e kësaj miniere të ngihen në 

grevë, pse jo edhe në grevë urie. 

Greva e fundit ishte ajo e verës 

së kaluar që zgjati disa muaj,ku 

për më shumë vetëm greva e 

urisë zgjati mbi 3 javë, derisa 

grevistët përfunduan në dyert e 

spitalevë.Lind pyetja po organet 

perkatёse? Në muajin më të nxehtë 

të verës,gushtin, 14 minatorë 

“agjërojnë” në një nga nivelet e 

minierës për më shumë se 2 javë 

dhe organet perkatёse bёjnё një 

sy qorr e një vesh shurdh. Asnjë 

institut shtetëror, ansjë politikan 

nuk ka marrë guximin të flasë 

qoftë edhe një fjalë të vetme. 

Po ku vallë duhet ti kërkojnë 

të drejtat minatorët pasi asnjë 

lloj greve qoftë edhe ato bëra 

përpara kryeministrise nuk arritën 

që të marrin përgjigjje nga 

asnjë qeveritar. 

Sa vetë vallë duhet të vdesin 

që qeveria të zgjohet nga “gjumi 

dimëror”? 

Llogjika të thotë që pas gjithë 

këtyre vuajtjeve këta “heronj” 

duhet të kenë një rrogë mjaft 

të kënaqshme, por a është në 

të vërtetë kështu? Si për ironi 

të fatit është e kundërta e kësaj. 

Në këtë qytet minatorët marrin 

bukën me lista dhe një herë 

në muaj varrosin nga një shok. 

Ky është realiteti i minatorëve 

“Migjenian”në ditët e sotme. 

Minatorët, që në kohën kur 

miniera shfrytëzohej normalisht, 

ishin njerëzit më të paguar 

të Shqipërisë dhe në Bulqizë, 

Krastë apo qyteza të tjera minatore 

kishte deflacion pasi kishte 

më shumë para se sa kishte 

mall në qytete. Në vend të rreth 

1 mijë e ca inxhinierëve që punonin 

në atë masiv dhe zonat 

përreth, sot ke rreth 40 gangsterë 

me fuoristrada, që flasin 

gjithë ditën me ministrat dhe 

ish ministrat e Ekonomisë në telefon 

dhe varrosin brenda malit 

jetë njerëzish. 4 Një vend i vogël 

me një “thesar” të tillë siç është 

Bulqiza duhej të krahasohej me 

qytetet më të zhvilluara të Evropës 

e jo të vuajnë për bukën e 

gojës, por vuajtjet dhe mjerimi 

nuk kanë të sosur në këtë qytet 

verilindor. Një eveniment tjetër 

në këtë qytet të skajshëm është 

ajo e mbledhjes së kromit në të 

ashtuquajtura stoqe të kromit 

që janë mbeturinat e kromit të 

nxjerra nga miniera. Të rritur, 

burra,gra e fëmije vrapojnë drejt 

shpatit të malit për “zgjedhur” 

kromin që të mund të sigurojnë 

bukën e gojës. Ajo që të dhemb 

më shumë është shikim i “minatorëve 

të vegjël”, që 

kanë hedhur poshtë fëmijërinë 

dhe lodrat që nuk i kanë pasur 

kurrë, duke i zvёndësuar ato 

me copëzat e kromit nëpermjet 

të cilit sigurojnë jo më shumë 

se disa qindarka.Disa prej tyre e 

kanë braktisur shkollën,te tjerë 

vrapojnë me të mbaruar mësim 

për siguruar bukën e gojës. Pa 

marrë parasysh frikën, gërmojnë 

për tё nxjerrur qoftë edhe 

një gurë kromi, ku s’kanë qenë 

të pakta rastet që ka pasur rëshqitje 

dheu me pasoja edhe jetë 

njerëzish.Por fëmijët janë sërish 

aty në stoqet e kromit me duart 

e nxira,të plasaritura,me sytë 

e humbur dhe buzqeshjen e 

dridhur,fëmijët e Bulqizës janë 

serish aty si simboli i skllavërisë 

moderne të nje qyteti,skllaverise 

qe po u merr oksigjenin,drite 

n,jeten,skllaverisë që ka venë 

poshtë edhe këta fëmijë, duke 

u rrëmbyer atyre gjënë më të 

shtrejntë,fëmijërinë e tyre. 

Ku e dërgoi privatizimi minierën? 

Pas viteve 90’ u pa qartë se miniera 

që kishte dhënë deri në këtë 

kohë plot 13 milionë tonë krom, 

po shkonte drejt degradimit të 

plotë të saj. Pamundësia e shtetit 

për të financuar, solli si rezultat 

shfrytëzimin vetëm të polit 

verior të kësaj miniere. Gjithashtu 

shfrytëzimi në thellësi, krijoi 

ndërlikime për nxjerrjen e kromit 

dhe prodhimi ra në mënyrë 

të ndjeshme. Kjo bëri që numri 

i punëtorëve të bjerë në mënyrë 

të ndjeshme. Kështu nga 12.000 

që ishte para viteve 90’, ai ra fillimisht 

në 7000 dhe pastaj në 

2500 e deri në 1200 minatorë në 

prag të privatizimit të saj, në vitin 

2001. Në korrik të vitit 2001, 

miniera u privatizua, duke u 

marrë me koncesion për 30 vjet 

nga firma italiane “Darfo Albania”. 

Nën administrimin e “Darfos”, 

numri i punëtorëve ra në 

rreth 660, duke shkaktuar kështu 

probleme të mëdha sociale 

për 12000 banorët e Bulqizës, 

pasi puna në minierë është i vetmi 

burim jetese për ta. 5 Për më 

shumë se 5 vite italianët shfrytëzuan 

minierën, rezervat dhe 

stoqet e akumuluara në vite pa 

bërë asnjë investim. Nga fundi 

i vitit 2006, DARFO u largua dhe 

ia shiti koncesionin një grupi, ruso-austriak 

te quajtur ACR. Sipas 

marrëveshjes, që u votua në kuvend 

në vitin 2007, ACR detyrohej 

të investonte deri në fund të 

2010 të paktën rreth 22 milionë 

euro, për të rinovuar teknologjinë 

dhe për të përmirësuar 

kushtet e sigurisë në punë. Koncesioni 

i ri solli shpresën se më 

në fund problemet në minierë 

do të përfundonin dhe investitorët 

e rinj do të nisnin investimet 

për të përmirësuar kushtet 

e minatorëve dhe rendimentin e 

minierës. Por historia u përsërit. 

Pas tre vitesh shfrytëzim, ACR 

kishte shkelur të gjitha planet e 

investimeve që detyronte marrëveshja. 

Në këtë situatë në 7 

korrik të vitit 2009, kompania i 

drejtohet Ministrisë së Energjetikës, 

ku i kërkon të ndryshojë 

marrëveshjen e koncesionit. 

Vetëm dy ditë më vonë ministri 

i asaj periudhe Genc Ruli firmos 

ndryshimin e marrëveshjes 

duke shtyrë mbi 13 milionë euro 

investime për vitet 2009-2013, 

edhe pse sipas koncesionit investimet 

duhet të kishin përfunduar. 

Pas zgjedhjeve të vitit 2009 

në krye të ministrisë së energjetikës 

vjen Dritan Prifti, i cili tentoi 

të anullonte koncesionin duke e 

quajtur marrëveshjen zyrtarisht 

të dështuar, por edhe kjo nismë 

nuk u realizua. Kërcënimet 

dhe akuzat për heqje koncesioni 

mbeten vetëm deklarata dhe 

nuk u mor asnjë hap ligjor për 

t’i dhënë fund abuzimeve dhe 

shfrytëzimit barbar të minierës. 

Valle edhe sa vjet jete i kane 

mbetur kesaj miniere? 

Mosinvestimi, shfrytezimi 

“masakrues” ka bere te mundur 

shkurtimin e “jetes” se minieres. 

Sipas eksperteve miniera e cila 

deri me tani ka 16 nivele te pranishem 

ka edhe 40 nivele te tjera, 

qё do te thote 3 deri ne 4 milione 

ton krom. Tani ekspertët 

thonë se miniera rrezikon të 

shembet, për shkak të shfrytëzimit 

pa kriter dhe investimeve të 

munguara. 



investimeve të munguara. Ky do 

të ishte kulmi tragjik i një historie 

dështimi dhe korrupsioni 

qindra milionë dollarësh, që 

sheh të implikuar që nga bandat 

e kriminelëve ordinerë e deri tek 

zyrtarë më të lartë të këtij vendi, 

që kanë hedhur thonjtë dhe 

po abuzojnë me një nga pasuritë 

më të mëdha të këtij të Shqipërisë. 

Rezervat e kromit, për 

të cilat thuhet se vendi renditet i 

katëri në botë. 6 Shembja e kesaj 

miniere do te thote fundosjen 

e ketij qyteti. Rrenimin e mijera 

banoreve qe jetojne vetem me 

te ardhurat e kesaj miniere. 

Shpresa e “pashpresë” 

Siç pamë dhe më sipër vuajtjet 

dhe mjerimi në këtë nё qytet 

kaq të “pasur” nuk kanë të mbaruar. 

Banorët e këtij qyteti jetojnë 

me shpresën së një ditë punët 

do të shkojnë mirë.Por kur 

do të vijë kjo ditë e bekuar? A 

do kenë aq durim banorët që të 

presin ketë ditë dhe a do vijë një 

ditë e tillë? Humbja e shpresës 

mund te thotë fundi i jetës së 

një njeriu,fund në moshë të re 

duke lenë pasoja për fëmijët dhe 

familjarët e tyre. Në fundin e vitit 

2009 një banor i këtij qyteti, babai 

i dy fëmijëve nga dëshpërimi 

për mjerimin e thellë që kishte 

mbuluar familjen e tij, u vetedogj 

para fëmijëve të tij. Borxhet 

e mëdha, banesa e bëre e pabanueshme 

me muret e saj që 

shemben dita ditës shtynё këtë 

familjar të bëje këtë akt anormal. 

Për kë vallë duhet të na vijë më 

shumë keq,për vjekjen e këtij 

bashkatdhetari apo për femijët 

e tij që përveç “luftës” me varferinë 

tani duhet të luftojnë edhe 

skenën e vetëdjegjes së babait 

të tyre që mund ti shoqëroje 

gjithë jetën. Dëshirat në këtë 

qytet mund të jenë të shumta 

por dëshira më e madhe e cdo 

familje minatori është kthimi i 

afërme të tyre shëndosh e mirë 

nga puna. Edhe në rast vonese 

familjarëve u ngelin sytë mbi telefon 

ose shpejtojnë ti telefonojnë 

ata për të marrё një lajm. Për 

këta familjarë edhe shikimi i lajmeve 

në rast aksidentesh është 

shumë e madhe, nga frika se 

mos shikojnë të afërmit e tyre 

në kronikat e lajmeve.Deri kur 

do tё vazhdojnë këto fenomene 

në këtë qytet? Sa herë duhet të 

ndryshohen qeveritë dhe kompanitë 

që e zotrojnë këtë minierë 

për të bërë ndonjë ndryshim në 

jetën e këtyre banorëve? Ndryshimi 

i këtyre është bërë gjithmonë 

shpresë për minatorët 

dhe banorët e këtij qyteti por 

kjo lloj shprese “vdes” me lindjen 

e saj. Cdo ndryshim është i pashpresë 

tanimë sepse banorët janë 

ngopur me premtimet e politikanëve 

dhe të kompanive që vazhdojnë 

me fitimet e tyre kolosale. 

Këtu jeta e banorëve është në 

dorë të fatit.Këtu edhe “Shpresa 

është kёthyer e pashpresë”. 

Burimet 

1.http://www.gazeta-shqip. 

com/reportazh/7f0d8645abf4e 

0d2a2d97f15e038fb96.html 




3.http://www.gazetatema.net/ 

web/2011/10/18/qe-bulqizate-rikthehet-nga-varreze-neminiere 

4.http://www.gazetatema.net/ 

web/2011/10/18/qe-bulqizate-rikthehet-nga-varreze-neminiere 




6. Gazeta 24-ore, (12.09.11) 

http://www.24-ore.com/ 

Rinia ne projektet 

Europiane 

Refik Nebiu (Kosovë) 

dega Ekonomi, Universiteti 9 Eylül 

Izmir / Turqi 

refiknebiu@revistafjala.com 

Programi “Rinia në veprim” i Parlamentit dhe Këshillit të Evropës ka për qëllim 

fitimin e njohurive rreth kulturave te ndryshme , rritjen e nivelit kreativ të punës 

në grup si dhe para përgatitjen për një karrierë te suksesshme. 

Këtë program rinia ne Shqipëri dhe Kosovë mund ta shfrytëzojnë , posaçërisht duke 

pas parasysh se financohet nga Unioni Evropian dhe ka për moto ‘’Mundohu pak për 

te fituar shumë’’. 

Me vendimin e vet Parlamentit Evropian dhe Këshilli Evropës më 15 nëntor 2006 

kanë miratuar kuadrin ligjor për të mbështetur rininë në aktivitete edukative. Programi 

i quajtur “Rinia në Veprim” ( Youth in Action) hyri në fuqi ne vitin 2007. 

Ky program është krijuar mbi bazën e programeve të më hershme “ Rinia për Evropën” 

(1989-1999) dhe “Shërbimi vullnetar Evropian-EVS” (2000-2006). 

Ky programi në nivel evropian është krijuar për t’iu përgjigjur nevojave të të rinjve 

adoleshentë dhe për të rritur. 

Rinia në Veprim është Programi i BE-së për të rinjtë e moshës 15-28(në disa raste 13- 

30).Ai synon të frymëzojë ndjenjën e qytetarisë aktive,solidaritetit dhe tolerancës mes 

evropianëve të rinj dhe për përfshirjen e tyre në formimin e të ardhmes së BE-së. 

Ky program promovon lëvizshmëri brenda dhe jashtë kufijve të BE-së,të mësuarit jo 

formal dhe dialogut ndërkulturor dhe inkurajon përfshirjen e të gjithë të rinjve, pavarësisht 

nga përkatësia e tyre arsimore,sociale dhe kulturore. 

Programi është i hapur për të rinjtë në 31 vende evropiane dhe vendet partner të programit. 

Në mënyrë që të arrijë objektivat e tij,Rinia në 

Veprim parasheh pesë veprime operative. Këto janë: 

Veprimi 1 - Rinia për Evropën. 

Veprimi 1 mbështet këto nën-Veprimet: 

Nën-Veprimi 1.1 - Shkëmbime rinore 

Nën-Veprimi 1.2 - Iniciativa Rinore 

Nën-Veprimi 1.3 - Projektet Demokracia rinore 


Article Veprimi with 2-Shërbimi Collage Vullnetar Evropian. 

Qëllimi i Shërbimit Vullnetar Evropian (EVS) është të zhvillojë solidaritetin dhe nxisë 

qytetarinë aktive dhe mirë kuptimin e ndërsjellë ndërmjet të rinjve. 

Shërbimi Vullnetar Evropian (EVS) mundëson të rinjtë e moshës ndërmjet 16/18 dhe 

30 vjec për të kryer shërbimin vullnetar deri në 12 muaj në një vend tjetër. Ai nxit solidaritetin 

ndërmjet të rinjve dhe është një shërbim i vërtetë të mësuarit. Përtej përfitimit 

të komuniteteve lokale, vullnetarët mësojnë aftësi të. reja dhe gjuhë të huaj, si dhe 

zbulojnë kultura të tjera. Në këtë mënyrë përmirësojnë zhvillimin e tyre personal, 

arsimor dhe profesional. Shërbimi Vullnetar Evropian (EVS) u siguron evropianëve 

të rinj një shans unik për të shprehur angazhimin e tyre personal përmes aktiviteteve 

të papaguara dhe plotësisht në baza vullnetare, në një vend të huaj brenda apo jashtë 

BE-së. Pjesëmarrja në projektet e EVS është e lirë për vullnetarët. Të gjitha shpenzimet, 

duke përfshirë shpenzimet e udhëtimit, të sigurimit, dhe një pagesë jetese për 

kohëzgjatjen e periudhës së vullnetarizmit do të mbulohet nga projekti. 

Veprimi 3-Rinia në Botë 


Nën-Veprimi 3.1 - Bashkëpunimi me vendet fqinje të Bashkimit Evropian 

Nën-Veprimi 3.2 - Bashkëpunimi me vendet e tjera 

Veprimi 4-Sistemet në Mbështetje të Rinisë. 


Nën-Veprimi 4.1 - Mbështetje me organizatat aktive në nivel evropian në fushën e 

rinisë 

Nën-Veprimi 4.2 - Mbështetje për Forumin Rinor Europian 

Nën-Veprimi 4.3 - Trajnimi dhe krijimi i rrjeteve pér organizatat rinore dhe pér té 

rinjet e punsuar 

Nën-Veprimi 4.4 - Projektet pér nxitjen e risive dhe cilësinë 

Nën-Veprimi 4.5 - Aktivitete informuese pér té rinjet e punsuar dhe organizatat 

rinore 

Nën-Veprimi 4.6 – Partneritetet 

Nën-Veprimi 4.7 - Mbështetje për strukturat e Programit 

Nën-Veprimi 4.8 - Shtimi i vlerës së programit 

Veprimi 5-Mbështetje për bashkëpunim Evropian në fushën e rinisë. 


Nën-Veprimi 5.1 - Takimet e pérgjeséve pér politikat rinore dhe té rinjét 

Nën-Veprimi 5.2 - Mbështetje për aktivitetet qé të sjellin njohuri né fushat e të 

rinjve 

Nën-Veprimi 5.3 - Bashkëpunimi me organizatat ndërkombëtare 

Në këto programe marrin pjesë shtetet anëtare të EU-së, vendetprogramit që janë 

kandidatë për anëtarësim në Bashkimin Evropian. Programi Rinia né Veprim mbështet 

bashkëpunimin ndërmjet Vendeve të programit dhe vendeve fqinje te programit siç 

janë; Evropa Lindore dhe Kaukazi, Vendet partnere te Mesdheut 

Evropa Juglindore: Shqipëri, Kosova, Republika e Maqedonisë, Bosnja dhe Hercegovina, 

Mali i Zi. 

Ajo qe duhet cekur është se përfshirja ne programet Rinia ne Veprim sponsorizohet 

nga Bashkimi Evropian ku pjesëmarrje ne projekt është falas dhe të gjitha shpenzimet 

financohen nga BE përveç transportit ku duhet te paguhen vetëm 30% e biletës nga 

pjesëmarrësi ne projekt. 

Për të kuptuar mënyrën e funksionimit të këtij projekti po e japim një shembull. 

Projektin qe e kenë shkruar disa student ne Turqi dhe pas pranimit te projektit nga 

agjencia përkatëse i kemi ftuar shtete me nga 7 pjesëmarrës (ku duhet te jetë numri i 

barabartë ı femrave dhe meshkujve ). Projekti është realizuar në kuadër të veprimit “ 

Iniciativa Rinore”. 

Pjesëmarrësit ne projekt i kanë pas te paguara te gjitha shpenzimet duke fillua nga 

vendosja, ushqimi, dhe gjera tjera te nevojshme për realizimin e projektit si dhe 70% 

të shpenzimeve të transportit. Qëllimi i projektit ka qen me shumë qe te fitohen njohuri 

rreth kulturave te ndryshme, rritja e nivelit kreativ né grup si dhe para përgatitje 

për një karrierë te suksesshme. 

Se si behet shkruarja e projektit, aplikimi dhe realizimi i tij mund te lexoni ne këto 

faqe té internetit: 

http://ec.europa.eu/youth/yia/contact_list_en.pdf 

http://eacea.ec.europa.eu/index.htm 

http://europa.eu.int/youth 



At Gjergj Fishta 

(23 tetor 1871 - 30 dhjetor 1940) 

Pra, shqyptarë çdo fès qi t’jini, 

gegë e toskë, malci e qyteta, 

gjuhën t’uej kurr mos ta lini, 

mos ta lini sa t’jetë jeta, 

por për tê gjithmonë punoni; 

pse, sa t’mbani gjuhën t’uej, 

fisi juej, vendi e zakoni 

kanë me u mbajtë larg kambës s’huej 

(Gjuha shqipe) 

Udha 

e 

SHQIPES 

Gezim Dauti (Shqipëri) 

dega Mjeksi, Universiteti Ege 

Izmir / Turqi 

gezimdauti@revistafjala.com 

N e shqiptarёt jemi ndoshta i vetmi popull 

ku nuk na u ndalua thjesht nje 

letёrsi e caktuar por me gjuhёn tonё ndodhi 

njё gjё tmershme,u ndalua vetë shkrimi 

i saj si gjuhe.Por megjithatё edhe pse 

e lodhur dhe e sakatuar nga gjuhёt pushtuese 

e ruajti origjinalitetin e saj falё zonave 

te thella malore dhe kokёfortёsisё qe 

na karakterizon si popull. Edhe pse qё nga 

koha antike kemi ndёrruar disa herё fetё 

duke kaluar nga feja pagane nё atё katolike 

, ortodokse qe e pason feja islame dhe sё 

fundmi me sistemin komunist qe e ndaloi 

fenё , ne gjuhёn tonё e ruajtëm me shumё 

fanatizёm ashtu siç gjuha shqipe ka ruajtuar 

identitetin dhe historinё shqiptare si 

fakt i gjallё. Ne kёtё rast thenia se populli 

qё nuk di historinё e vet ёshtё i detyruar tё 

zhduket per ne shqiptarёt ёshtё e barabartё 

me thёnien; populli qe nuk di gjuhёn e vet 

ёshtё i dёtyruar tё zhduket sepse gjuha shqipe 

ёshtё edhe mё e vjetёr se vetё fillimi 

i historisё sё shkruar. Ky nuk eshtë thjesht 

mëndimi im, por kjo vjetёrsi vёrtetohet nga 

shumё historianё qё kanё kёrkuar shkrimet 

e periudhёs antike. P.sh : Nё librin e Aristidh 

Kolёs pёr Arvanitasit shpjegon se nё 

veprat e Homerit “İliada e Odisea”, shumё 

fjalё shpjegohen vetёm me gjuhёn shqipe. 

Ja disa nga shembujt: 1 



Shqip 

dru 

flas 

fryma 

iki 

mjeshter 

mjet 

Gjuha Homerike 

dris, drimos, driti 

flio, flirae 

frimao 

iko 

mistor 

mitos 

Greqishtja moderne 

ksilo 

milao 

fisima 

fevgo 

tehnitis 

nihma hondrae 

Ne vepren e tij “Ura me Tri Harqe” İsmail 

kadare duke na dhёnё njё dialog qё kalon 

midis njё shqiptari dhe njё udhёtari tё largёt 

nga Europa nё epokёn e mesjetёs shpjegon 

se si emrat e shumё perёndive qё ne i dimё 

si perёndi greke kanё kuptim vetёm nё 

gjuhёn shqipe. P.sh: 

Theti Perёndia e Detrave 

Afrodita Afёrdita 

Zeus Zё,Zot 

Evranos E reve( e vrenjtur) 

Dhemetra Zot i dheut 

Me kёto fakte nuk dua te dukem sikur po 

jap idenё qё ne jemi trashёgimtarё tё vetёm 

tё kulturёs se lashtё greke, por ajo qё duket 

qartё edhe nga faktet ёshtё se gjuha qё ne 

flasim sot na bёn tё jemi pjestarё tё kёsaj 

kulturё kaq tё lakmuar. Pra edhe pse nuk 

kishim njё gjuhё shqipe me njё alfabet tё 

sajin, nё fillim me alfabetin helen e mё vone 

me atё latin e arab gjuha shqipe duket qartё 

qё ёshtё e veçantё nga gjuhёt e tjera sepse 

kёto alfabete perdoreshin thjesht si mjete 

shkrimi. Kleriku francez Gurllaume Adae 

(1270-1341), i cili shërbeu për shumë kohë 

(1324-1341), si Kryepeshkopi i Tivarit dhe 

pati mundësi t’i njihte mirë shqiptarët, në 

një relacion me titull “Directorium ad passagium 

faciendum ad terrom sanctam”, 

dërguar mbretit të Francës Filipit VI, Valua, studiuan ndër të tjera: “Sado që shqiptarët kanë 

një gjuhë të ndryshme nga latinishtja, prapësëprapë, ata kanë në perdorim dhe në të gjithë 

librat e tyre shkronjën latine”. Pra, ky autor flet për libra në gjuhën e shqiptarëve, duke dhënë 

kështu një dëshmi se shqipja ka qenë shkruar para shekullit XV. 

Pushtimet dhe luftrat e shumta qё ndodhёn ndёr shekuj mesa duket bёnё qё tё humbasin 

shumё dorёshkrime dhe vepra. Formula e pagёzimit e shkruar nga peshkopi i Durrёsit 

Pal engjёlli ne vitin 1462 qё njihet si shkrimi mё i hershёm nё shqip me shkronja latine ёshtё 

njё ndёr te paktёt dorёshkrime qё i shpёtuan kёsaj humbje te madhe. Mё vonё kemi Gjon 

Buzukun (1555) Lekё Matrangёn (1592) dhe mё vonё Pjetёr Bogdani qё te cilёt do tё lenin 

veprat e tyre nё gjuhёn shqipe por te shkruara ne latinisht. Nё fjalimin e tij tё mbajtur ne 

universitetin e Palermos gjatё marrjes sё titullit “Doktor Honoris Cauza”. 


Article Shkrimtari with Collage i shquar İsmail Kadare kёtё 

ngjarje e pershkruan nё kёtё mёnyrё: 

“Në vitin 1592, Lekë Matranga, botoi 

“këngën e përshpirtshme”, vjershën e 

parë të letërsisë shqipe të kultivuar: 

Gjithëve u thërres, kush do ndejesë, 

Të mirë të kreshtë, burra e gra 

Mbi fjalë të Tinëzot të shihni meshë 

Se s’ishte njeri nesh që mkate s’ka. 

Hijeshia e vargjeve njëmbëdhjetërrokëshe 

dëshmon për një traditë më të hershme 

vjershërimi, pa llogaritur dhënesën gojore 

shumë më të vjetër. 

Por, gjatë ikjes së madhe të shqiptarëve, 

asaj ikjeje të pikëllueshme, që duhej të ketë 

qenë brenga më e hidhur e këtij kombi gjatë 

dy mijë vjetëve, shumë libra e dorëshkrime 

duhet të kenë humbur. 

Dëshpërimi i zi, nxitimi, trandja nervore, 

arkat e harruara, balta, hendekët e rrugës, 

ujët e detit, të gjitha këto gëlltitën pjesën e 

tyre nga arkivat e princërve e të baronëve, 

nga kambanat që ngarkoheshin nëpër anije, 

nga ikonat e kishave dhe stolitë e zonjave. 

Shumë kambana ranë e u mbytën në det. 

Ende dergjen atje, në terr e në ndryshk 

Me gjëmimin që e ndrynë përbrenda përjetë, 

E q’ashtu që së brendëshmi i gërryen e i 

ha. 

Por kambanat e tretura mund të derdheshin 

sërish në trojet italiane, ku ata u mërguan. 

Do të tingëllonin ndryshe pa dyshim, dhe 

do të gjendeshin gjithfarë shpjegimesh 

për këtë: ajri që s’është po ai, mungesa e 

bjeshkës aty pranë që kthen jehonën dhe 

trajta e luginës ose metali që s’qe i njëllojtë, 

gjersa të gjendej dikush që të thoshte 

se kambanat ishin po ato, por qenë ata që 

s’ishin më ata që kishin qenë”. 

Keto shembuj do tё jenё ato oaze te pakta 

nё kёtё periudhё te shkretё tё shkrimit 

tё gjuhёs shqipe deri sa mё nё fund nё 

horizontin e ngushtuar tё shqiptarёvё do 

tё depertonte njё rreze drite; “ Rilindja 

Kombёtare”. Kjo rilindje e cila synonte 

zgjimin e identitetit shqiptar(dipnot) nuk 

do tё kishte kuptim pa letёrsinё e kёsaj periudhe 

qё perfaqёsohet nga emra si ; Naim 

Frashёri, Jeronim De Rada, Andon Zako 

Çajupi, Gavril Dara İ Riu, Ndre Mjeda etj. 

Ndonëse Ndre Mjeda jetoi në disa vende 

të huaja dhe mësoi të fliste 13 gjuhë, mbi 

gjuhën shqipe ai nuk vinte gjë tjetër. 

Ndër komb’ tjera, ndër dhena tjera 

ku e shkoj jetën tash sa mot, 

veç per ty rreh zemra e mjera 

e prej mallit derdhi lot. 

Nji kto gjuhë, qi jam tue ndie 

janë të bukra me temel; 

por prep’ këjo, si diell pa hije, 

për mue t’tanave ju del. 

Shume rilindas u internuan dhe ata që 

dhanё jetёn e tyre pёr çёshtje kaq jetёsore 

nuk qenë të pakët.Kёtu nuk mund tё rri pa 

e permendur Petro Nini Luarasi, Atë Stath 

Melani të cilët u vranë nga kisha ortodokse 

greke e cila e kishte mallkuar gjuhёn shqipe. 

Nё njёfarё mёnyre kjo urretje tregonte 

frikёn qё kishin fqinjёt tanё ( Sёrbia, Greqia) 

nga ngjarjet qё mund tё ndodhnin nёse 

shqiptarёt edukoheshin në gjuhёn e tyre. 

Me anё te kёsaj gjuhe shqiptarёt do tё 

ngrinin zёrin nё konferencat ndёrkombёtare 

kundёr planeve qё do tё beheshin ne dёm tё 

tyre ne vitet qe do te pasonin. Këto ishin 

vite te ndryshime ve te medha jo vetëm per 

shqiperine por per te gjithe rajonin e ballkanit.Megjithë 

perpjekjet e rilindasve tane 

kjo perjudhe e gjeti te pa pergatitur sa 

ç’duhet shqiperinë dhe u historia tregua e 

pameshirshme. 

Këtë vit me qelloi qe te kisha 1 jave 

pushim ne mars dhe pa e vënë aspak në 

dyshim se kudo ti kaloja pushimet e preva 

biletën që një muaj para.Sa herë qe do te 

shkoj me pushime ne Shqipëri më ndodh 

po e njejta ndjesi.para se te arrij ndjej mall 

dhe më duket sikur do te shkoj ne vendin 

me te bukur ne bote .pas si arrij me kapllon 

nje ndjeje revolte dhe zemerimi ne radhe 

te pare me veten dhe me pas me te gjithe 

shqiptarët pasi zhgenjehem kur nuk gjej 

zhvillimin dhe mirqeneien që parashikoj te 

gjejë ne vendin tim.İshte dita e pare ne shtepi 

dhe ngaqe isha lodh nga rruga u zgjova 

nga dreka.Me pas dola ne rruge qe te takoja 

ndonje shpk a mik.Miq eshoke takova plot 

,por u taova edhe me diçka qe sdo te doja 

ta takoja per 1 mije vjet...Një grup femijesh 

që po mbanin çantat ne krahe ishin bere me 

balte deri gjer ne fyt .Mendova se me siguri 

duhet te kishin gjujtur njeri-tjetrin duke 

lozur por nuk ishte aspak ashtu e verteta 

.E verteta e hidhur ishte se ata po vinin 

nga shkolla e cila ndodhet pesë kilometra 

larg nga një rrugë me baltë.Dikur ne kohen 

time per ne paguhej një automjet nga drejtori 

e arsimit qe transportonte mesusit edhe 

femijet qe vinin nga larg. Ky ligj nuk igzistonte 

me.pyeta femijet sesi ia benin gjate 

dimrit dhe pergjigja ishte ajo qe pritet ;kur 

ishte diell shkonin kur biente shi rrinin ne 

shtepi.İ pyeta për mesimet dhe me thanë se 

shumë mesues ishin hequr nga puna ,dhe 

ata tashme bënin mesim me klasa te perziera 

nga të gjitha moshat .Kur un mbarova 

tetevjeçaren nga moshataret e mije vetëm 

2-3 veta e vazhdun te mesmen dhe kjo i bie 

jo me shume se 5 %.Nga pjesa qe ngelet 

d.m.th 95 % ata qe ishin me pak fat arriten 

ne itali te ndınje i aferm per te punuar 

me vonë,te tjeret ngelen me shpresën se do 

te gjenin ndonje pune gjetke derisa ti dilte 

edhe atyre rruga per ne itali.Ndersa vajzat 

u mbyllen ne shtepi edhe kta me shpresën 

së gjatë verës dikush do te kthehej nga italia 

e do ti merrte edhe ato matanë detit. 

Tani qe femijet nuk kane as sesi te shkojne 

ne shkollë ,nuk e di ,nuk e di se çfare 

mund te beje ne jete një njeri qe smund 

te shkruajë e të lexojë.Për sa i përket adoleshentëve 

dhe të rinjve mjafton te shohesh 

se çfarë ndodh jashtë shkolle dhe nuk është 

e veshtire ta kuptosh ato qe ndodhin neper 

klasa apo neper korridoret e shkollave.Kam 

shoke që studiojne neper universitete private 

te cilet edhe pse nuk i kam pare e degjuar 

ndonjehere te futen ne mesim ne fund 

klasat i kalojnë.Kam edhe shoke e shoqe qe 

studjne nëpër univesitetet shtetërorë te cilet 

me kanë treguar sesi çdo notë ka një çmim. 

Nota e mirë apo ngelja nuk percaktohet nga 

dijet e nxënsave por nga xhepat e tyre.Dhe 

ç’eshtë akoma më e keqe se vetë e keqja 

eshte ta shohësh te keqen si normale dhe të 

mos kërkosh ta ndryshosh atë. 

Rilindasit tanë e patën kuptuar vlerën e 

gjuhes shqipe dhe shkollimin ne këte gjuhe 

dhe për këtë lanë çdo gjë në këtë rruge 

duke mos kursyer edhe jetët e tyre. Ateherë 

kushtet ishin ndryshe, Atdhetarët që 

përpiqeshin të bashkonin popullin, kishin 

përpara një përçarje në popull që shkaktohej 

nga politika “përça e sundo” vendeve 

fqinje, struktura shoqërore feudale-fisnore 

në Shqipëri, drejtimet e huaja të grupeve të 

ndryshme fetare, të cilat përdornin turqishten, 

greqishten, italishten e gjermanishten 



në vend të shqipes e shumë 

probleme qe kishin lidhje 

edhe me gjëndjen e varfër 

ekonomike. Kurse ne sot e 

kemi harruar sesi u hapen 

këto shkolla, e kemi harruar 

rëndesinë qe ka arsimi 

dhe edukimi dhe jemi te 

gjithë duke i hyrë në hak 

atyre që luftuan dhe vdiqën 

per këte gjuhë dhe për këto 

shkolla qe ne kemi sot. 

Ne jemi duke i keqtrajtuar 

shkollat dhe trashgimine 

qe na e lanë te parët. Këtë 

po e bëjmë te gjithë pa përjashtim, 

duke filluar nga 

ata që janë në krye që çdo 

vit i perkeqësojnë kushtet 

e arsimit çdo vit e me 

shumë, ata prindër të cilët 

nuk mendojnë ti shkollojnë 

femijët e tyre por i dergojnë 

në kurbet qysh femijë dhe 

rinia vetë që po shënderrohet 

ne “rininë e kafeneve” 

siç e quajnë edhe te huajt 

kohët e fundit. 

Në një të ardhme jo 

shumë të largët sigurisht qe 

do te bëhet nje larje hesapesh 

të vjetra. Kjo ndoshta 

sdo të ndodhi me anë të një 

lufte si ajo e shek.XX por 

një luftë me unitet kombëtar, 

me ekonomi dhe 

me diplomaci është mëse 

e qartë që do te ndodhë 

ne shek.XXI. Ndryshimet 

po afrohen dita ditës dhe 

ndoshta ndoshta ka ardhur 

koha që te ndryshojmë 

edhe ne sepse shekullin 

e kaluar kur një perandori 

po binte ne këte luftë 

e humbëm tani qe një “per- 

andori” e re po ngrihet ne 

rajonin tone ne nuk duhet 

t’ia falim vetes një humbje 

të dytë. 

Burimet 

1. Aristidh Kola, “Arvanitasit 

dhe Prejardhja e grekёve”, 

sh.B.55, Tiranё, 2002 , fq171- 

173 

Treva e Preshevës në 

kohërat antike ka 

qenë nën sundimin 

romak. Provinca e Dytë, Provincia 

Dardanium ka qenë 

gjithashtu nën sundimin romak 

me kryeqytet Scup, 

Shkupi i sotëm. Gjatё dyndjeve 

sllave, gjatё shek. VI dhe 

VII, në rajonin e Preshevës 

janë ndërtuar kështjella për 

t’u mbrojtur nga barbarët 

sllav. Këto kështjella ishin 

Kalaja e Preshevës si dhe disa 

të tjera në Karadak (Malësia 

e Preshevës). Deri në shekullin 

IX, rajoni i Preshevës 

mbetet nën pushtimin Bizantin. 

Nga gjysma e dytë e shek. 

IX gjer në shek X rajoni i 

Preshevës pushtohet nga ana 

e Mbretërisë Bullgare. Prej 

shek. XI e deri në shek XII, 

Presheva me rrethinë gjendet 

nën sundimin Bizantin. Në 

fund të shek. XII, sipas do- 

Shpetim Hyda (Presheve) 

dega Mjeksi, Universiteti Ege 

Izmir / Turqi 

shpetimhyda@revistafjala.com 

kumenteve sërbe, Preshevën 

e gjejmë të pushtuar nga ana 

e Nemanjiqëve deri më vitin 

1455. Gjatё kësaj kohe, popullsia 

autoktone i takonte besimit 

të krishterë të përhapur 

nga romakët. Krahas popujve 

tjerë, edhe shqiptarët e këtyre 

trevava u bënin rezistencë 

pushtimit osman. Si rrjedhojë 

e rezistencës shpeshëherë, 

popullsia e këtyre anëve iu 

nënshtrohej zullumeve dhe 



shtypjeve nga ana e barbarëve të ardhur nga 

azia. Presheva, emrin që ka edhe sot, vjen 

nga fjala latine që do të thotë PRESH-Purri 

dhe EVA-fushë, pra Preshevë – Fusha e purr- 

injëve. 

Edhe gjatё rilindjes Kombëtare Preshe- 

va dhe preshevarët kanë qenë aktivё për 

çlirimin Kombëtar Shqiptar. Sё bashku me 

bashkëkombasit e vet anë e mbanë trojeve 

shqiptare, i kundërshtuan me forcë çdo ligj 

të dhunshëm të imponuar nga armiqtё në 

luftërat dhe kryengritjet e ndryshme si atë të 

Lidhjes së Prizrenit (1878), Lidhja e Pejës 

(1898) si dhe kryengritjet e njëpasnjëshme të 

viteve 1908, 1910, 1912 etj. 

Presheva gjatё kohës së sundimit Osman 

në Ballkan, ishte e përfshirë nën pashallëkun 

e Shkupit. Struktura nacionale në këtë trevë 

ishte pothuajse 100% shqiptare, e gjatё 

shpalljes së pavarsisë së Serbisë nga Turqia 

ishin shpërngulur edhe një pjesë e madhe 

e shqiptarëve nga viset Veri-Lindore të Ar- 

bërisë ( Vranja, Leskovci, Nishi, Piroti, Surd- 

ulica etj.). Si dëshmi e kësaj shpërnguljeje 

është fakti se sot shumë familje dhe fshatra 

të tëra dinë prejardhjen e tyre nga viset Veri- 

Lindore të Arbërisë. Si për shembull banorët 

e fshatit Kokaj (Malësi) vijnë nga rrethina e 

Leskovcit nga fshati Klajiq, Seferët (Malësi) 

vijnë nga rrethina e Pirotit, Familja e Doda- 

jve (Dodallarët, Preshevë) vijnë nga Nishi, 

banorët e fshatit Depce (Malësi) vijnë nga 

rrethina e Leskovcit. 

Nga zullumet e turqve që u bënin sh- 

qiptarëve të këtyre viseve, çonin drej për- 

leshjeve dhe kryengritjeve të vazhdueshme 

të shqiptarëve kundër turqve, ku në vitin 

1843, shqiptarët e rrethinës së Kumanovës 

, Preshevës, Bujanocit dhe Gjilanit nën ud- 

hëheqjen e Bajram Vaksincës çuan krye 

kundër zullumve dhe shtypjes së Hysen 

Pashës. Këtu nuk duhet harruar edhe kry- 

engritjet e njëpasnjëshme të shqiptarëve në 

përgjithёsi ku si pjesmarrës të rregullt ishin 

edhe shqiptarët e Preshevës, Bujanocit dhe 

të Medvegjes. 

Lugina e Preshevës, me Luginën e 

Shkupit, sipas gjeografit serb Jovan Cvijiq, 

paraqesin rëndësinë më të madhe gjeostrat- 

egjike dhe gjeopolitike në Ballkan dhe shteti 

që mbikqyrë dhe sundon këto dy Lugina 

qeverisë krejt Ballkanin. Këtu qëndron edhe 

rëndësia e Luginës së Preshevës, e cila gjatë 

historisë dhe të kaluarës së saj ishte arenë e 

shumë betejave dhe luftërave për ta sunduar 

atë. Hekurudha përgjatë lumit Moravë dhe 

Vardar lidh jo vetëm shumë shtete, por 

edhe kontinente. Autostrada poashtu është 

me rëndësi të madhe. Kohëve të fundit ak- 

tualizohet edhe kanali përgjatë lumit Dan- 

ub - Moravë - Vardar, për të cilin ishin 

të interesuar edhe më herët Amerikanët, 

Francezët, Anglezët. Kështu territorin e Sh- 

qiptarëvë të Luginës së Preshëvës e shkelën 

Sllavët, ushtria bizantine në shekullin XI, 

ushtria turke në shek. XV, më vonë shumë 

pushtete antishqiptare. Mirëpo, Shqiptarëve 

të Luginës asnjëherë nuk iu shua shpresa 

për bashkim kombëtar, sepse gjithmonë 

ishin pjesë përbërësë e kërkesave mbarësh- 

qiptare. Apo siç shprehet Ibrahim Kel- 

mendi, patriot nga Presheva: Një shtyllë e 

Kosovës quhet Preshevë, apo siç shprehet 

historian Shukri Rahimi: Historia e popul- 

lit shqiptar është e pandarë. Shqiptarët në 

kuadër të Perandorisë Osmane bënin një 

tërësi tërritoriale, etnike, kulturore, arsi- 

more, pra nuk ishin të ndarë me këta kufij 

artificial që u vunë më vonë, me dhunë nga 

forcat e huaja, prandaj edhe sot, këto treva 

i konsideroj si tё të tilla, të ndara artificial- 

isht. Apo siç shprehet historiani Ramiz Ab- 

dyli: Shqiptarët e Preshevës dhe të viseve 

përreth, siç është treva e Bujanocit dhe e 

Kumanovës, apo të Krahinës Verilindore 

të Karadakut, sikundër viset tjera shqipë- 

tare, jo vetëm i bënë ballë asimilmit gjatë 

robërisë së huaj shekullore, por me pjesë- 

marrje aktive në të gjitha ngjarjet e rëndë- 

sishme të historisë sonë të përvuajtur, por 

krenare dhanë kontributin e tyre të çm- 

ueshëm për liri dhe mëvetësi kombëtare. 

Kontributi i tyre është i çmueshëm sido- 

mos gjatë periudhës së Lëvizjes Kombë- 

tare Shqiptare që nga vitet e 30-ta të shek 

XIX, përfundimisht me organizimin e Kry- 

engritjes së Përgjithshme Antiosmane, që 

u kurrorëzua me shpalljen e Pavarësisë së 

Shqipërisë, më 28 nëntor 1912, kësaj ngjar- 

jeje më të rëndësishme në historinë tonë. 

Pas Kongresit të Berlinit, më 1878, Ka- 

zaja e Preshevës i takonte Sanxhakut të 

Prishtinës, të Vilajetit të Kosovës. Kazaja 

përfshinte rrethinën e Bujanocit dhe Tërgo- 

vishtes deri në vitin 1912, shpresë e madhe 

që Shqiptarët të jetojnë sëbashku. Mirëpo, 

zhgënjimi erdhi më vitin 1918, me theme- 

limin e Mbretërisë Serbe, Kroate, Sllo- 

vene, rrethi Preshevës i takonte Banovinës 

së Vardarit me qendër në Shkup,Qarku i 

Kumanovës. Kështu vazhdoi deri më vitin 

1945. Lufta e Dytë Botërore, Shqiptarët e 



luginës së Preshevës i solli edhe më shumë 

në gjendje të vështirë ekonomike e politike. 

Në këtë kohë është e njohur demon- 

strata e Shqiptarëve, në krye me patriotin 

Shaip Mustafa nga Presheva, i cili më vi- 

tin 1941 ngriti flamurin shqiptar te Ura e 

Gurit në Shkup. Në këto demonstrata u bro- 

horitën parolla “Rroftë Liria”; “Rroftë Sh- 

qipëria”; “E duam Shqipërinë” . Një pjesë 

e Shqiptarëve iu bashkuan frontit kundër 

bullgarëve fashistë, një numër i konsider- 

ueshëm i tyre iu bashkangjitën këtyre for- 

cave, duke u inkuadruar dhe përkrahur for- 

cat e tilla, ata shpresonin se do t’i çlironin 

Shqiptarët nga robëria e Jugosllavisë së 

Vjetër dhe më në fund do t’i bashkoheshin 

etnikumit të tyre. Mirëpo, kjo nuk ndodhi. 

Në shtator të vitit 1944, kur kapitu- 

loi Bullgaria fashiste. Shqiptarët e Lugi- 

nës së Preshevës,së bashku me Gjilanin 

dhe Kumanovën, për ta mbrojtur ate nga 

njësitë partizane, bullgare, maqedonase, 

organizuan mbrojtjen e Kosovës Lindore, 

përgjatë hekurudhës Bujanoc - Preshevë 

- Kumanovë, e cila zgjati disa muaj, Ibra- 

him Kelmendi patriot nga Presheva e qua- 

jti Epope që nderoi historinë e Shqiptarëve, 

luftë që u bë kundër tre armiqëve të për- 

bashkët aleatë: bullgarëve, serbëve dhe par- 

tizanëve shqiptarë, siç shprehet ky. Kështu 

në Preshevë, po edhe në tё gjithё Lugi- 

nën lindi kërkesa për ta mbrojtur ate, me 

shpresë se një ditë ajo dhe Shqiptarët do të 

jenë të lirë dhe vetëqeverisin më fatin e vet. 

Për ta mbrojtur Luginën, atëherë u bë 

organizimi i popullatës për luftë përgjatë 

hekurudhës, u bë organizimi civilo-usht- 

arak në Preshevë, pra Adem Kamberit iu 

dha qeverisja e Bashkisë, Liman Stanecit 

drejtimi dhe organizimi i nënprefekturës 

dhe Ibrahim Kelmendit, drejtimi e organi- 

zimi i operacioneve ushtarake. Qeverisja e 

Bashkisë zgjati 4 muaj, ndërsa sipas mate- 

rialeve arkivore të ish-Jugosllavisë zgjati 

vetëm 2 muaj dhe këtë Mbrojtje e quanin 

reaksion shqiptar. Ndërsa popullata shqip- 

tare e quajti periudhë të ndritshme, me plotë 

sakrifica, dhe e quajti “Shqipëri e Vogël”. 

Mirëpo pёrsёri e shkatrruan forcat e 

mëdha ushtarake, njësitë e shumta bullgare, 

maqedonase dhe serbe , të cilat e pushtuan 

Preshevën më 14 nëntor 1944, e mposhtën 

Rezistencën e Shqiptarëve dhe me këtë rast 

bënë kërdi në popullatën shqiptare, 

sidomos në Sopot, Iseuk, Gosponicë e tjerë. 

Aspiratat kombëtare të Shqiptarëve të 

Luginës së Preshevës u shuan në janar të 

vitit 1945, atëherë kur në sallën e kinemasë 

së Preshevës i mblodhën qindra qytetarë në 

te, për t’u deklaruar se dojnë të mbeten nën 

Serbi. Pra, ky ishte ai plebishiti gjithëpop- 

ullor i Preshevës, ndërsa nuk u organizua 

referendum i vërtetë për deklarim të lirë 

dhe vullnet politik të Shqiptarëve të Lugi- 

nës. Në qarqet më të larta partiake të ish- 

Jugosllavisë apo të Serbisë u kurdis fati 

i Preshevës, që të mbetet në Serbi, për ta 

vënë në lidhje kontrolli nga lartë, nga rre- 

thi i Vranjës apo herë herë edhe nga ai i 

Leskocit. Kështu Presheva, në mënyrë ar- 

bitrare dhe pa vullnetin e popullit shqiptar 

si dhe me qëllim të ngushtimit të trollit sh- 

qiptar u nda nga Shqiptarët e Kosovës dhe 

Maqedonisë. 

Prej kësaj periudhe e deri me luftën e 

UÇPMB-ës ndodhën shumë gjëra si dem- 

ostrata që nga viti 1968 e deri më 1981 

edhe Shqiptarët e Luginës me demonstra- 

ta të përbashkëta në Kosovë i përsëritën 

kërkesat e tyre kombëtare: bashkim me Ko- 

sovën, bashkësi territoriale-politike, e cila 

më së miri do t’i siguronte të drejtat poli- 

tike, zhvillimin ekonomik, të drejtat kultu- 

rore, arsimore, gjuhësore. Me mbarimin e 

luftës është edhe Marrëveshja e Konçulit, 

nënshkrimi i palës shqiptare me në krye me 

UÇPMB-në dhe qeverisë jugosllave e serbe 

shtroi kërkesa konkrete për të dy palët, de- 

risa pala shqiptare i përmbushi detyrimet, u 

bë demobilizimi e tjera, ajo pala tjetër, pos 

policisë multietnike asgjë tjetër nuk përm- 

bushi nga marrëveshja. 

Me mos përmbushjen e detyrimëve 

nga ana qeverisё Serbe, shqiptarët mbeten 

të pa kënaqur në shumë sfera, veçanërisht 

në atë arsimit ku nuk ka asgjë të qartë,ku 

duhet punar me plan dhe program të shtetit 

serb po pa tekste të përkthyara në gjuhën 

shqipe, apo të lejohen të përdoren tekstet të 

përpiluara nga autor shqiptar. 



Gonxhe 

BOJAXHIU 

(Nënë Tereza) 

1910-1997 

Elona Rusi Karacalarli (Shqipëri) 

dega Diplomaci(PhD), 

Universiteti 9 Eylul 

Izmir / Turqi 

Gonxhe Bojaxhiu 

lindi nё Shkup 

Shqiptarja 

nё vitin 1910 dhe u rrit 

e u edukua me frymёn katolike nga nёna 

e saj, pas vdekjes sё papritur tё babait 

kur ajo ishte vetёm tetё vjeçe. Apasioni- 

mi pёr misionarёt kudo nё botё ka qenё i 

vazhdueshёm nё femijёrinё e saj deri nё 

moshёn 18 vjeçare, moment kur ajo ven- 

dos tё largohet drejt Irlandёs pёr tё hed- 

hur hapat e para tё njё misioni tё tillё. Atje 

Gonxhe Bojaxhiu aktivizohet dhe edukohet 

nё njё komunitet murgeshash me mision nё 

Indi, vend ku ajo dёrgohet mё pas pёr tё 

shёrbyer si mёsonjёse. 

Nё vitin 1931 ajo bёn betimin e parё 

nё Krisht si murgeshё katolike dhe merr em- 

rin Motёr Tereza deri nё betimin final nё vi- 

tin 1937 kur merr emrin Nёnё Tereza. Gjatё 

kёsaj kohe dhe nё vazhdim, pёr gati 15 vjet 

Nёnё Tereza shёrben me devotshmёri nё 

shkollёn e mesme tё vajzave nё Kalkuta si 

mёsuese historie e gjeografie. Por kjo nuk 

do ti mjaftonte humanistes tё madhe Bojax- 

hiu dhe do ta shtynte atё drejt idealesh ako- 

ma mё tё larta. Imtёcakja e urtё dhe e droj- 

tur ishte po aq inteligjente dhe mё aftёsi 

organizuese, virtyte tё cilat e udhёzuan atё 

drejt rrugёs sё gjatё si bija e gjithё botёs 

pa dallim feje dhe kombi. Me dёshirёn e 

madhe pёr tё qenё sa mё pranё viktimave tё 

varfёrisё si fizikisht ashtu edhe shpirtёrisht 

e bёn Nёnё Terezёn tё marrё vendimin pёr 

tu ndarё nga komuniteti ku ajo bёnte pjesё 

e pёr tё vazhduar shёrbesat e saj humani- 

tare si murgeshё e pavarur. Pas mundimesh 

tё shumta, vendosshmёria e Nёnё Terezёs 

bёn qё kёrkesa e saj pёr tё shёrbyer haptazi 

nё rrugёt e Kalkutёs aprovohet nga kisha 

dhe pikёrisht atё herё fillon pёr tё njё jetё 


tё re. 

Nё vitin 1946, frymёzimi hyjnor 

dhe guximi i bijёs Shqiptare e shtyn atё 

tё vetme nё rrugёt e Kalkutёs nёn veshjen 

karakteristike Indiane qё e ndoqi atё deri nё 

momentet e fundit tё jetёs. Pas njё eduki- 

mi tё shkurtёr infermierie nё Francё, Nёnё 

Tereza kthehet nё Indi dhe fillon e vetme 

tё kujdeset pёr shёndetin dhe edukimin e 

tё varfёrve. Por nuk do tё vazhdonte mi- 

sionin e saj e vetme pёr shumё kohe pasi 

vullnetarё tё shumtё sidomos ish nxёnёsit 

e saj u bashkuan me tё pёr tё njёjtin qёllim. 

Ndihma nё tё mbathura, ushqime dhe medi- 

kamente u vunё nё shёrbim tё aktiviteteve 

bamirёse tё Nёnё Terezёs dhe motrave

Article tё tjera with nё Collage Krisht. Donatorё tё shumtё u 

bashkuan gjithashtu me to çka mundёsoi 

zgjerimin e shёrbesave nё vende tё ndryshme 

tё Kalkutёs. 

Vetёm katёr vjet mё vonё, nё vitin 

1950, Nёnё Tereza themeloi dhe udhёhoqi 

deri nё fund tё jetёs sё saj kongregaten 

‘’Misionarёt e Bamirёsisё’’, e cila u bё njё 

organizatё ndёrkombёtare me qendra nё 

shumё shtete tё botёs. Nё vendet e varfёra 

kёto qendra janё pёrgjegjёse pёr kujdesin e 

atyre pёr tё cilёt askush nuk merr pёrsipёr 

tё kujdeset, ndёrsa nё vende tё zhvilluara 

si Amerika e Veriut, Evropa perёndimore 

dhe Australia, kёto qendra janё pёrgjegjёse 

pёr kujdesin e tё pastrehёve, alkolikёve, tё 

sёmurёve me AIDS etj. 

Suksesi dhe puna e palodhshme e Nёnё 

Terezёs ёshtё mbёshtetur dhe pёrkrahur nё 

tё gjithё botёn dhe nё tё njёjtёn kohё ёshtё 

nderuar mё çmime botёrore si Çmimi i 

Paqes nga Papa Gjoni XXIII nё vitin 1971, 

Çmimi Nobel nё vitin 1979, Medalja e 

Lirisё nё vitin 1985 etj. 

Probleme shёndetёsore tё njёpasnjёshme 

duke filluar nga njё infrakt zemre nё vitin 

1983 gjatё takimit tё saj me Papa Gjon Paulin 

II, sёmundja e Malarjes, Pleomonia dhe 

probleme tё vazhdueshme nё zemёr nuk e 

ndalen pёr asnjё moment tё jetёs hovin e 

Nёnё Terezёs pёr tё qenё sa mё pranё atyre 

qё kishin nevojё pёr dashuri, pёrkrahje dhe 

pёrkujdesje. Dhe nё vitin 1997 Nёnё Tereza 

mbyll sytё nga njё infrakt zemre, pёr tё ngelur 

nё memorjen dhe historinё e njerёzimit 

si gruaja shqiptare qё mishёroi humanizmin. 

Deri nё atё kohё Nёnё Tereza kishte 4000 

motra tё aktivizuara nё mё shumё se 600 

shtёpi misionare tё pёrhapura nё mё shumё 

se 120 vende tё botёs tё cilat vazhdojnё edhe 

sot tё dhurojnё dashuri dhe pёrkushtim. 

Burimet: 

1. Biografia e Nёnё Terezёs nё, Peace 1971- 

1980, Editor-in-Charge Tore Frängsmyr, Editor Irwin 

Abrams, World Scientific Publishing Co., Singapore, 

1997 

2. Kush ishte Nёnё Tereza nё, http://www.americancatholic.org/Features/Teresa/WhoWasTeresa. 

aspx 



Abraham 

Lincoln 

1809-1865 

Ardit Isaku (Shqipëri) 

dega inxh. Kompjuterike, 

Universiteti 9 Eylul 

Izmir / Turqi 

arditisaku@revistafjala.com 

“Unё deri tani nё jetёn time nuk kam berё diçka qё shoqёria 

njerёzore tё mё kujtojё. Megjithatё unё pёr sa kohё do tё jetoj do 

tё mundohem qё duke pёrfituar nga koha ime tё realizoj qёllimin 

dhe tё le gjyrme nё historinё e njerёzimit.” (Abraham Lincoln) 

Abraham Lincoln që pasi 

kishte ardhur deri nё moshën 

30-vjeçare ishte zhgënjyer nga 

jeta dhe njeherë tentoi vetvrasjen 

por megjithatë persëri e kaloi këtë depresion 

dhe këto janë fjalët që tregojnë persëri 

dëshirën për të jetuar. 

Por kush është Abraham Lincoln? 

Ai ka lindur nё 12 shkurt tё vitit 1809 

nё krahinën e “Kentucky Hodgenville” tё 

Shteteve tё Bashkuara të Amerikës. Abrahami, 

kur ishte nё moshën 4-vjeçare familja 

emigroi shpesh nё krahina malore të ndryshme. 

Ai vjen nga njё familje e varfer. Babai 

i tij ishte Thomas Lincoln i cili punonte 

si bujk dhe principi i tij ishte: “Vendet me 

mё shumё gjelbёrim janё malet pa pronar.” 

Njё prej krahinave ku emigroi ishte dhe Indiana 

ku banuan per një vit. Atje jetuan në 

një banesë tё varfër dhe babai i tij Thomas 

per tё siguruar jetesën e familijes merrej me 

gjueti. Ata kalonin një gjëndje të veshtirë dhe 

vetëm dy vjet më vonë nëna e Abrahamit u 

sëmur me “Sëmundjen e Qumështit”. Doktori 

më i afërt ishte 35 milje larg prandaj 

shumë shpejt nëna e Abrahamit ndërroi jetë. 

Në vitin 1918’të babai i Abrahamit martohet 

përsëri dhe shpërngulen në një krahinë 

tjetër. Bashkëshortja e re e Thomasit 

ishte me më shumë karakter të fortë se 

bashkëshortja e parë dhe e detyroi Thomasin 

që ti dërgonte fëmijët në shkollë. Abraham 

Lincolni vazhdon mësimet për një vit. 

Ai mëson të lexojë dhe të shkruajë. Deri në 

moshën 19-vjeçare do të lexojë çdo libër që 

i bie në dorë. Në këtë moshë ishte 1.85 i 

gjatë dhe 67.5 kilogram në peshë. Abraham 

shumë shpejt filloi të njihet në shoqëri. 

Në vitin 1828-të shkon në qytetin e 

New Orleans dhe fillon punë në tregtinë e 

fruta-perimeve. Në këtë kohë ai do të për- 

ballet për hërë të parë me skllavërinё. Pasi 

largohet nga New Orelans shkon në qytetin 

e New Salem dhe punon në një punishte 

si menaxhues. Në këtë qytet merr pjesë për 

herë të parë në politikë. Te vendi i punës 

pati mundësinë të lexonte shumë libra dhe 

pas një kohë të shkurtër u bë personi që ka 

lexuar më shumë libra në krahinë. Ai filloi 

të merrte pjesë në diskutimet politike të 

krahinës. Në këtë qytet njihet me Ann Rutleg. 

Ai dashurohet me Ann por nuk do t’ia 

shprehi ndjenjat sepse ajo ishte e fejuar me 

Mc Neil nga New Jork-u. 

Lincoln ka marrë pjesë si vullnetar ne 

kryengritjen e fundit të popullit indian ku 

zgjedhet si komandant. Kjo kryengritje në 

histori njihet si “ lufta e bufave të zinj”. 

Megjithatë nuk mori pjesë asnjëherë në 

luftë dhe në vitin 1832 shkon ne qytetin e 

New Salem ku kandidon për të hyrë në parlamentin 

e Illinos por nuk i realizohet qëllimi. 

Pasi humbi zgjedhjet njihet me një person 

me emrin Berry. Këta hapin një dyqan 

por brenda një kohe të shkurtër falimentojnë 

sepse Berry kishte sëmundjen e alkolizmit 

dhe Abrahami e kalonte pjesën më të madhe 

të kohës duke lexuar libra. Pas këtij flimentimi, 

për një kohë të shkurtër punon në 

postë. Atje pasi i shpërndante gazetat i lexonte 

duke u njohur çdo ditë me problemet e 

shoqërisë amerikane. 

Në vitin 1834 përsëri vendos kandidaturën 

në zgjedhjet palamentare të krahinës. 

Këtë hërë ai fitoi duke dalë kandidati me më 

shumë vota. Ai fejohet me Mary Owens por 

shumë shpejt do të ndahet prej saj. 

Ne zgjedhjet politike të viteve 1838 

dhe 1840 do të fitoje përsëri. Këtë kohë Lincolni 

do të njihet me Stephan A. Douglas, 

me te cilin mbetet kundërshtar politik për 

25 vjet rresht. 


Në Article vitet with e Collage para Douglas do të jetë kundërshtar 

dhe në dashuri sepse të dy do të njihen 

me vajzën e një aristokrati Mary Todd. 

Lincoln del fitimtar dhe martohet me Mary 

në vitin 1842 por pasi martohen midis tyre 

marrdhënjet nuk shkojnë mirë sepse Mary 

ishte shumë xheloze. Kjo ka qenë periudha 

ku Lincoln tentoj te vetvritej. 

Në vitin 1844 njihet me William 

H.Herndon dhe fillojnë punë si avokatër 

por pasioni i tij ishte politika. Ai përgatiti 

një projektligj për rrëzimin e sistemit të 

skllavërisë por nuk u miratua në kongresin 

amerikan. Pas kësaj u kthye në Springfield 

dhe nuk e vendosi më përsëri kandidaturën 

për deputet. Ai filloi përsëri punën si avokat 

dhe pas një kohe të shkurtër bëhet avokati 

më i njohur i krahinës. 

Në vitin 1854 përseri do të protestoje 

kundër sistemit të skllaverise dhe këtë hëre 

si anëtar i senatit, armiku i vjeter Douglas 

do ti dali kundër. Lincoln[ i vazhdon 

përpjekjet dhe shkon në shtetet e jugut të 

SH.B.A sepse në atë zonë skllavëria ishte 

me e theksuar. Ai merr mbështetjen e asaj 

zone dhe shumë shpejt themelohet Partia 

Republikane. Ai u zgjodh si përfaqësues 

në zgjedhjet e vitit 1858. Por këtë herë fitues 

është përfaqësuesi i Partisë Demokratike 

Douglas. Pavarsisht se u mërzit shumë 

Abraham nuk do të dorzohet. Ai vazhdon të 

jetë aktiv në politikë. 

Në maj të vitit 1860 në Chicago 

zhvillohet kongresi i partisë Republikane 

për të zgjedhur përfaqësuesin për zgjedhjet 

presidentciale. Në përfundim të kongresit 

si përfaqësues i kësaj partie u zgjodh 

Abraham Lincoln. Kur erdhi telegrafi Lincoln 

ishte duke luajtur futboll në Springfield. 

Pasi lexoi telegrafin tha:“Padyshim 

që nga ky lajm do të gëzohet më shumë 

ajo gruaja që jeton në hyrjen e 8’tё ” dhe 

menjëherё shkoi ta lajmëronte. Gjatë pe- 

riudhes të zgjedhjeve Partia Demokratike 

nëpërmjet gazetave e ofendoi shpesh 

hërë Lincoln. Si psh:“ Avokat që i perket 

klasës të 3’tё”; “Ai është i ngjashëm me 

gorillën”; “Ai nuk di gramatikë dhe është 

pa kulturë”. Pavarësisht ofendimeve, Abraham 

Lincoln doli fitues në zgjedhje duke 

u berë president i SH.B.A. Në vitin 1861 

u transferua në Washington dhe në 4 mars 

betohet si president. Këtë periudhë shtetet e 

jugut dëshironin të fitonin pavarësine ndaj 

qeverisë të Washingtonit dhe fillojnë luftën 

e brendshme. Periudhën e parё si president 

Lincoln përpiqet që lufta civile të mbaroje 

dhe të hiqet sistemi i skllavёrisё. Sikur tё 

mos mjaftonin këto probleme, Lincolnit i 

ndahet nga jeta djali Willie. 

Pasi përfundoi 4-vjeçari i parё Lincoln 

rikandidon pёrsёri dhe zgjidhet pёr herё te 

2’tё president i Shteteve tё Bashkuara të 

Amerikёs. Lufta civile dhe njё vit vazhdon 

dhe nё 14 prill gjenerali rebel Lee do të vetdorëzohet. 

Kёtё ditё Lincolni ndodhej në 

shtëpinë e bardhё dhe duke parё fotografinё 

e Lee tha :“Fytyra e sinqertё dhe e mire, 

ёshtё njeri i guximshёm. U gёzova që i dha 

fund luftёs.” Atё dite nga gëzimi i pushimit 

tё luftёs zonja Lincoln organizoi ballo. 

Shumё persona këtë ballo nuk ia sygjeruan 

por ajo duke qeshur tha: “Pas përfundimit 

të luftës kush dëshiron të vrasë presidentin 

Lincoln” 

Në mbrёmje filloi balloja. Nё orёn 

10 vjen dikush i paftuar. Ai në derë duke 

treguar kartёn e antarёsimit të partisë Republikane 

tha se do ti tregojё presidentit 

një lajm urgjent. Ai u mor brenda dhe pasi 

u afrua ne presidenti menjёherё nxjerr revolen 

dhe e shkrep drejt tij. Nё sallё u bё 

rrëmujё e madhe. Tё gjithë bertisnin: Presidenti 

u qёllua. Lincoln menjёherё çohet në 

një banesё dhe fatkeqësisht pas 2 ditёsh do 

të ndërroje jetë. Vrasësi arratiset dhe shkon në Maryland. Atje brënda 3 ditësh e gjejnë te 

një angar dhe i venë flakën. Pra vrasësi mendohet se vdiq duke u djegur megjithëse mund te 

jetë një kurth. 

Abraham Lincolni do të kujtohet në historinë e njerëzimit si presidenti që ndikoi në 

heqjen e sistemin të skllavërisë. Në vitin 1865 me përpjekjet e tij, neni që mbështeste 

skllavërinë do të hiqet nga kushtetuta e Kombeve të Bashkuara. 

(Përmbledhje nga origjinali: “Abraham Lincoln“, James M. Mc.Pherson 2009) 



P O E Z I 

Gjuha shqipe 

Gjuha mëmë të qofsha falë 

Kam nevojë me ti ngju dy fjalë 

Spo mundem asgjë me kuptu 

Ku çdokush do me m’mashtru 

Kur dy fjalë shqip i kam dëgju 

Zemra sa një mal mu ka gëzu 

Më mirë shqip vlla me m’sha 

Se n’gjuhë t’huaj mbret me mba 

Të betohem në të madhin Zot 

Se do të ruaj si sot e mot-mot 

Se dhe i madhi Fishta e mallkon 

Atë që gjuhën shqipe e harron. 

Gentjan Lami (Shqipëri) 

dega inxh. Kompjuterike, 

Universiteti IYTE 

Izmir / Turqi 

gentjanlami@revistafjala.com 


Përmbajtja 

4 Shqiptarë, besa besë e fjala fjalë 

Sokol Brahaj / Analizë 

8 “Rritja” ekonomike e Shqipërisë 

Ergys Neziri / Ekonomi 

12 Zgjimi i identitetit Shqiptar 

Ervin Shkulaku / Histori 

16 Ballkani, Lindja e Mesme dhe Shqiptarët 

Leonard Seferi / Analizë 

20 Thesari i Bulqizës së varfër 

Kozma Çupi / Problematikë 

25 Rinia në projektet Europiane 

Refik Nebiu / Informacion 

28 Udha e Shqipes 

Gëzim Dauti / Arsim 

35 Presheva ime 

Shpëtim Hyda / Histori 

40 Gonxhe Bojaxhiu (Nënë Tereza) 

Elona Rusi Karacalarlı / Biografi 

44 Abraham Lincoln 

Ardit Isaku / Biografi 

48 Gjuha shqipe 

Gentjan Lami / Letërsi

Revista FJALA uron të gjithë SHQIPTARËT 

Gëzuar 100 vjetorin e 

pavarësisë!!!

Shqiptarë, Besa besë e fjala fjalë “Rritja“ ekonomike e ... - Revista fjala

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?