20.04.2013 Views

e uiga ile Tui Puipuia ole Tifiteria, Tetanisi & Petusisi - NSW Health

e uiga ile Tui Puipuia ole Tifiteria, Tetanisi & Petusisi - NSW Health

e uiga ile Tui Puipuia ole Tifiteria, Tetanisi & Petusisi - NSW Health

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Samoan<br />

Fesili & Tali (F&T)<br />

e <strong>uiga</strong> <strong>ile</strong> <strong>Tui</strong> <strong>Puipuia</strong> <strong>ole</strong> <strong>Tifiteria</strong>, <strong>Tetanisi</strong> & <strong>Petusisi</strong><br />

Questions & Answers (Q&A) about Diphteria, Tetanus & Pertussis Vaccination<br />

F. E matuiā le <strong>Tifiteria</strong> (Diphtheria), <strong>Tetanisi</strong><br />

(Tetanus) ma le <strong>Petusisi</strong> (Pertussis)?<br />

T. Ioe, o faamai uma nei e tolu e matuia ma e<br />

ono iai se maliu pe tusa <strong>ole</strong>:<br />

I. Tasi mai le sefululima gasegase <strong>ole</strong><br />

<strong>Tifiteria</strong><br />

II. Tasi mai le sefulu gasegase <strong>ole</strong> tetanisi<br />

III. Tasi mai le luaselau gasegase ei lalo<br />

ane <strong>ole</strong> 6 masina le matua, e maua <strong>ile</strong><br />

petusisi.<br />

O le faamai <strong>ole</strong> petusisi e tupu i Ausetalia <strong>ile</strong><br />

tolu <strong>ile</strong> fa tausaga uma lava. O tagata matutua<br />

ma fanau matutua e masani ona maua <strong>ile</strong> tale<br />

vivini, ma e ono pipisi atu i pepe laiti e le ono<br />

tatau ona tuiina. Ile 1996, e ono pepe i <strong>NSW</strong> na<br />

maliliu mai le tale vivini.<br />

Lona <strong>uiga</strong> e matua taua tele le puipuia mai o<br />

fanau matutua mai nei faamai matuia e tolu.<br />

F. O le a lenei tui fou <strong>ole</strong> dTpa?<br />

T. O le tui fou <strong>ole</strong> dTpa mo le<br />

tifiteria/tetanisi/petusisi (tale vivini) e fautuaina<br />

mo fanau matutua ma tagata matutua.<br />

O le tui <strong>ole</strong> dTpa e aofia ai mea e gaosia ai le<br />

aselula petusisi (acellular pertussis), lona <strong>uiga</strong><br />

e tutupu mai ai ni nai auga e ese mai <strong>ile</strong> tui tuai<br />

<strong>ole</strong> Tulipe Anetikeni (Triple Antigen or DTP<br />

vaccine), lea sa tuiina ai tamaiti <strong>ile</strong> 1954 i le<br />

1997.<br />

F. O a mea e gaosia ai lenei tui?<br />

O le tui o loo aofia ai le aluminemi atolosite<br />

(aluminium hydroxide), aluminemi fosifeti<br />

(aluminium phosphate), sotiama kolorite ma<br />

fenositan<strong>ole</strong> e 2 (sodium chloride and 2 -<br />

phenoxyethanol). O nei mea o loo ave <strong>ile</strong> tui e<br />

fesoasoani e faagaoioi ai le vailaau pe<br />

faaumiumi ai lona aoga.<br />

F. Faapefea pe afai na afaina tele la’u tama<br />

ini auga mai le Tulipe Anetikeni poo le tui <strong>ole</strong><br />

DTP ao pepe?<br />

T. Vagana na afaina tele lou alo poo ua maua<br />

foi i auga <strong>ole</strong> anafilase talu le tui muamua, e<br />

saogalemu la ona tuiina lou alo <strong>ile</strong> tui puipuia<br />

fou <strong>ole</strong> dTpa.<br />

F. Pe tatau ona tuiina la’u tama <strong>ile</strong> tui puipuia<br />

<strong>ole</strong> dTpa?<br />

T. E fautuaina ele Soifua Maloloina <strong>ole</strong> Atunuu<br />

ma le Fono Suesue o Vailaau (National <strong>Health</strong><br />

and Medical Research Council - NHMRC) le tui<br />

puipuia e tasi <strong>ole</strong> tifiteria, tetanisi ma le petusisi<br />

(dTpa) ina ia sao le puip<strong>uiga</strong> mai o tamaiti<br />

talavou/tagata matutua mai le tale vivini.<br />

Afai e tui <strong>ile</strong> tui e faatupu ai le malosi <strong>ole</strong> dTpa,<br />

e le toe tuia ise isi tui faapena.<br />

F. O le a le “anafilase”?<br />

T. O le “anafilase” ose auga matuia e ono tupu<br />

mai ma e iu ai <strong>ile</strong> leiloa ose mea poo le maliu foi<br />

pe a le vave togafitia. E seasea lava ona tupu<br />

pe a uma ona tuiina. Ua atoatoa ona aoaoina<br />

tausimai <strong>ile</strong> togafitia <strong>ole</strong> anafilase.<br />

F. E umi le aoga <strong>ole</strong> tui?<br />

T. Ile tulaga lea, e le toe iai se isi tui e<br />

manaomia.<br />

F. Faapefea pe afai ua uma ona tuiina la’u<br />

tama <strong>ile</strong> tifiteria/tetanisi <strong>ile</strong> 5 tausaga talu ai?<br />

T. E mafai ona toe tuuina atu le tui i lau tama<br />

pe afai na tuiina lau tama <strong>ile</strong> tui <strong>ole</strong><br />

tifiteria/tetanisi <strong>ile</strong> 5 tausaga talu ai.<br />

F. E faamalosia le tui i lenei taumafaiga?<br />

T. Leai. E mafai ona filifili matua pe saini pe le<br />

sainia foi le Tusi Faataga ina ia tuiina lana<br />

tama. Na o tamaiti ua uma ona faatumu ma<br />

sainia le Tusi Faataga e tuiina.<br />

Peitai, e talosagaina matua/tausitama uma e<br />

faitau le faamatalaga ua tuuina atu ma faafoi<br />

mai le tusi faataga, saini pe le sainia, <strong>ile</strong> aoga<br />

ina ia matou mautinoa ai ua oo uma I<br />

matua/tausitama le Tusi o Faamatalaga mo<br />

Matua ma ua maua foi le avanoa e auai ai <strong>ile</strong><br />

Polokalame.<br />

Page 1 of 2 February 2006


Samoan<br />

F. O le a la’u mea e fai pe afai oute le manao<br />

e tuiina la’u tama po ua misi foi e la’u tama le<br />

tui <strong>ile</strong> aoga ona ua mai/le aoga <strong>ile</strong> aso <strong>ole</strong><br />

asiasiga a tausimai?<br />

T. E mafai ona e aveina lou alo i lau fomai o<br />

lata ane e tuiina ai pe a atoa le 15 tausaga.<br />

Peitai, e tatau ona e totogia le vaaiga <strong>ole</strong> fomai.<br />

F. Oute maua la ni faamaumauga o tui a la’u<br />

tama?<br />

T. O le a tuuina atu i lou alo faamaumauga o<br />

ona tui. E taua tele lou fautuina o lau fomai<br />

(GP) ua uma ona tuiina lou alo, ona o lenei<br />

faamatalaga e masani ona manaomia mai e<br />

Iunivesite, kolisi, falefaigaluega ma isi<br />

atunuu.<br />

Faam<strong>ole</strong>m<strong>ole</strong> ia teu malu lenei faamaumauga<br />

mo le lumanai.<br />

F. Pe tatau ona faainu la’u tama <strong>ile</strong> fualaau<br />

<strong>ole</strong> palasetimale (paracetamol) ae lei alu <strong>ile</strong><br />

aoga <strong>ile</strong> aso <strong>ole</strong> t<strong>uiga</strong>?<br />

T. Leai. E le taua lena mea.<br />

F. Faapefea pe a maisela la’u tama ma e<br />

faaaoga le “pafa” (puffer) mo le kotisone<br />

(cortisone) ma le penisone (prednisone)?<br />

T. E saogalemu lava pe afai e tuiina lou alo <strong>ile</strong><br />

tui puipuia <strong>ole</strong> dTpa ao loo faaogaina le “pafa”<br />

mo le maisela.<br />

F. Pe tatau ona tuuina atu le tui puipuia ise<br />

tamaitai talavaou o loo maitaga poo lagona<br />

foi o loo maitaga?<br />

T. Leai. E le tatau ona tuiina soo se tamaitai<br />

talavou o loo maitaga poo lagona foi o loo<br />

maitaga.<br />

F. E mafai e sauniuniga faa-omiopati<br />

(homoeopathic preparations) ona puipuia<br />

mai <strong>ile</strong> tifiteria, tetanisi ma le petusisi?<br />

T. Leai. E leai se faamaoniga e mafai ai ona<br />

puipuia e sauniuniga faa-omiopati le faamai <strong>ole</strong><br />

tifiteria, tetanisi poo le petusisi.<br />

F. O fea oute maua ai nisi faamatalaga?<br />

.<br />

T. Ole Tusi o <strong>Tui</strong> <strong>Puipuia</strong> a Ausetalia (Australian<br />

Immunisation Handbook – lomiga o loo iai nei)<br />

o loo auiliili mai ai faamatalaga e <strong>uiga</strong> i tui<br />

puipuia. E mafai ona maua <strong>ile</strong><br />

www.immunise.health.gov.au<br />

F. O ai oute faafesootaia pe a ou manaomia<br />

nisi faamatalaga?<br />

T. Faafesootai le Unite Soifua Maloloina o lata<br />

ane:<br />

Greater Southern<br />

(02) 6124 9942 poo le (02) 6021 4799<br />

ofisa i Queanbeyan ofisa i Albury<br />

Greater Western<br />

(02) 6339 5601 poo le (02) 6841 5569<br />

ofisa i Bathurst ofisa i Dubbo<br />

(08) 8080 1499<br />

ofisa i Broken Hill<br />

Hunter & New England<br />

(02) 4924 6477 poo le (02) 6767 8630<br />

ofisa i Newcastle ofisa i Tamworth<br />

North Coast<br />

(02) 6588 2750 poo le (02) 6620 7500<br />

ofisa i Port Macquarie ofisa i Lismore<br />

Northern Sydney & Central Coast<br />

(02) 9477 9400 poo le (02) 4349 4845<br />

ofisa i Hornsby ofisa i Gosford<br />

South Eastern Sydney & Illawarra<br />

(02) 9382 8333 poo le (02) 4221 6700<br />

ofisa i Randwick ofisa i Wollongong<br />

Sydney South West<br />

(02) 9828 5944 poo le (02) 9515 9420<br />

ofisa i Liverpool ofisa i Camperdown<br />

Sydney West<br />

(02) 9840 3603 poo le (02) 4734 2022<br />

ofisa i Parramatta ofisa i Penrith<br />

Pe asiasi <strong>ile</strong>: www.health.nsw.gov.au<br />

Page 2 of 2 February 2006


Faamatalaga e <strong>uiga</strong> i faamai<br />

O le <strong>Tifiteria</strong> (Diphtheria) ose faamai matautia e mafua ai le puni <strong>ole</strong><br />

mānāva, pe le fatu ma le faaleagaina o neura (nerve).<br />

O le <strong>Tetanisi</strong>-Maalili(Tetanus) ose faamai tigaina, e masani ona<br />

leaga lona afaina e mafua mai i siama e maua <strong>ile</strong> palapala. E<br />

mafatia tele le tagata <strong>ile</strong> tiga o maso, soona fiti vale <strong>ole</strong> tino ma le le<br />

gaoioi <strong>ole</strong> auvae. E oo lava i potu o tagata tigaina faaneionapo pe<br />

tusa ma le 1 mai le 10 tagata e ono maliliu.<br />

O le <strong>Petusisi</strong> (Pertussis – tale vivini) ose faamai e pipisi tele lona<br />

siama e mafua ai le tale soo. E mafai ona oo atu <strong>ile</strong> 3 masina le<br />

faafitauli tele <strong>ole</strong> tale i fanau matutua ma tagata matutua. O le tale<br />

soo e mafai ona mafua ai le puai, gau o ivi asoaso, pā o alatoto laiti<br />

poo le fifi pa’ū. Pe tusa ma le 1 mai le 200 pepe ei lalo ifo o le 6<br />

masina le matutua ua pisia mai le tagata tale vivini e ono maliu <strong>ile</strong><br />

nimonia poo le faaleagaina <strong>ole</strong> mafaufau.<br />

O aafiaga <strong>ole</strong> tui <strong>ole</strong> tifiteria, tetanisi ma le petusisi<br />

O aafiaga tigaina tele (e pei <strong>ole</strong> enesefaliti) e seasea tupu. O auga<br />

e tupu i lenei tui e tutusa ma auga e tutupu mai <strong>ile</strong> tui tuai <strong>ole</strong> Tulipe<br />

Anetikeni (Triple Antigen).<br />

O auga masani lava o le tui e masani ai lava e pei <strong>ole</strong> tiga, mumu<br />

ma le fula le mea na tui.<br />

O mea e fai pe a tupu mai ni auga<br />

E ono fesoasoani le tuuina iai ose fasi ie susu/malulu i luga o le mea<br />

o loo tiga e faatea ai le tiga. E ono ave iai se palasetimale<br />

(paracetamol) mo le tiga. Faatele iai vai inu e inu ai.<br />

Afai ua tigaina lou alo ise auga poo ua e pop<strong>ole</strong> foi, faam<strong>ole</strong>m<strong>ole</strong><br />

faafesootai lau fomai o lata ane.<br />

Samoan<br />

Tusi Faataga <strong>ole</strong> <strong>Tui</strong> <strong>ole</strong> <strong>Tifiteria</strong>,<br />

<strong>Tetanisi</strong> ma le <strong>Petusisi</strong> (Tale Vivini)<br />

Consent for Diphteria, Tetanus and Pertussis (Whooping Cough) Vaccination<br />

Mo Matua/Tausitama,<br />

O le a asiasi atu se vasega o tausimai pasi faapitoa <strong>ile</strong> aoga a<br />

lou alo e ofo fuaina atu le tuiina <strong>ole</strong> <strong>Tifiteria</strong>, <strong>Tetanisi</strong> ma le<br />

<strong>Petusisi</strong>.<br />

E fautuaina le faamalosi o le tui <strong>ole</strong> <strong>Tifiteria</strong>, <strong>Tetanisi</strong> ma le<br />

<strong>Petusisi</strong> mo fanau matutua.<br />

O le a siakiina e tausimai lou alo <strong>ile</strong> aso <strong>ole</strong> t<strong>uiga</strong>. O tamaiti o<br />

loo tigaina ise gasegase ma maua <strong>ile</strong> fiva o le a le tuiina.<br />

Afai e iai ni fesili e <strong>uiga</strong> <strong>ile</strong> tui puipuia <strong>ole</strong> <strong>Tifiteria</strong>, <strong>Tetanisi</strong> ma<br />

le <strong>Petusisi</strong> mo fanau matutua poo le faatumuina o lenei tusi<br />

faam<strong>ole</strong>m<strong>ole</strong> faafesootai le Unite Soifua Maloloina (o loo<br />

lisiina <strong>ile</strong> F&T <strong>ile</strong> ‘Tusi o Faamatalaga mo Matua’) o lata ane.<br />

FAATONUGA:<br />

Faam<strong>ole</strong>m<strong>ole</strong> faatumu uma vaega o lenei tusi ise peni lanu<br />

moana/uliuli.<br />

E le taliaina ni kopi o lenei tusi.<br />

Afai ete finagalo e tuiina lou alo, faatumu UMA vaega o<br />

lenei tusi ma faafoi ane <strong>ile</strong> aoga i totonu <strong>ole</strong> vaiaso e tasi.<br />

Afai ete LE finagalo e tuiina lou alo, AUA le toe faafoia<br />

lenei tusi.<br />

February 2006


Tusi Faataga mo le <strong>Tui</strong> <strong>ole</strong><br />

<strong>Tifiteria</strong>, <strong>Tetanisi</strong> ma le <strong>Petusisi</strong> (Tale Vivini)<br />

Diphteria, Tetanus and Pertussis (Whooping Cough) Vaccination Consent Form<br />

Mo Matua/Tausitama e faatumuina<br />

Faaiu <strong>ole</strong> Tamaititi<br />

Igoa <strong>ole</strong> Tamaititi<br />

Igoa <strong>ole</strong> Aoga<br />

Tausaga/Vasega<br />

Aso Fanau<br />

Ua ou faitauina ma malamalama i faamatalaga ua tuuina mai e <strong>uiga</strong> i<br />

faamanuiaga ma faafitauli <strong>ole</strong> tui <strong>ole</strong> dTpa e ono tutupu mai ma ou te<br />

faatagaina atu la’u tama, o loo taua i luga, ina ia tuiina.<br />

Ou te tautino atu o lo’u atalii/afafine:<br />

(a) e le maua ini auga <strong>ole</strong> anafilase talu ona fai soo se tui.<br />

(b) e le ono afaina <strong>ile</strong> anafilase i soo se mea o loogaosia ai le tui <strong>ole</strong><br />

tifiteria, titanisi, ma le petusisi (o loo lisiina <strong>ile</strong> F&T <strong>ile</strong> ‘Tusi o<br />

Faamatalaga mo Matua’).<br />

(c) e le o maitaga.<br />

Igoa o Matua/Tausitama<br />

Saini a Matua/Tausitama<br />

Tuatusi <strong>ole</strong> Fale<br />

Nuu Numera <strong>ole</strong> Meli<br />

(Postcode)<br />

Telefoni Fale Galuega<br />

Mopili Aso / /<br />

Faaaoga na o le ofisa – Mo le TAUSIMAI e faatumu ma taofi<br />

Saini<br />

Numera <strong>ole</strong> <strong>Tui</strong><br />

Lima Agavale<br />

Lima<br />

Taumatau<br />

FAAILOGA<br />

(STAMP)<br />

Faamaumauga mo le <strong>Tui</strong> <strong>ole</strong><br />

<strong>Tifiteria</strong>, <strong>Tetanisi</strong> ma ma le <strong>Petusisi</strong> (Tale Vivini)<br />

Diphteria, Tetanus and Pertussis (Whooping Cough) Record of Vaccination<br />

Mo Matua/Tausitama e faatumuina<br />

Faaiu <strong>ole</strong> Tamaititi<br />

Igoa <strong>ole</strong> Tamaititi<br />

Igoa <strong>ole</strong> Aoga<br />

Numera <strong>ole</strong> <strong>Tui</strong><br />

Faaaoga na o le ofisa<br />

Lima Agavale<br />

Soifua Maloloina <strong>NSW</strong>/Aso<br />

<strong>ole</strong> Faailoga (Stamp)<br />

Saini a le Tausimai<br />

FAATONUGA:<br />

Lima Taumatau<br />

Faam<strong>ole</strong>m<strong>ole</strong> ia teu malu lenei famaumauga o tui puipuia aua e<br />

manaomia e tuuina mai ise aso mulimuli ane.<br />

Ia fautuaina lau fomai <strong>ile</strong> aso na tuiina ai ina ia faafou pea<br />

faamaumauga <strong>ile</strong> tuiina o lou alo.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!