MGA SAKIT - Agricultural Training Institute

Pagtambal
An pagbakuna ngan paghatag hin antiserum ha mga
kabaktinan in magpapahalipot han pag-atake hin mga sakit.
Paglikay ngan Kontrol
• Pagbakuna
• An mga bag-o nga pinalit nga baktin in kinahanglan
ikwarentina hin upat ka semana
• Limitari an mga bisita ngan pagpagawas ug pagpasulod han
mga hayop
• Ilabog an kontaminado nga mga kagamitan o ekipahe
MGA SAKIT
Agricultural Training Institute-Regional Training Center VIII
Visayas State University, Baybay City, Leyte
Telefax # (053) 335-2614
E-mail Address: ati_rtc8@yahoo.com.ph
URL: http://www.ati.da.gov.ph/rtc8
http://atirtc8.multiply.com
May 2006

Pasiuna:
An patambukon nga
kabaktinan in deri ini
nakaka-iwas ha pag-atake
hin sakit nga pareho han
kapasian, Kundi, an
pagsarang han sakit in
kinahanglan nga masurapo
ngan makontrolar agud nga
maibanan in mga epekto
pan-ekomomiko.
In mga sakit nga nakakaapekto ha digestive system han
mga baktin in talagsa la. Ini tingali an nag-uusaan la nga
sintoma pero ini manta in kaparte han disease syndrome kaupod
in iba pa nga mga sintoma.
In mga sakit naman ha paghinga in kinahanglan nga
tambalon agud hin tiupay dara kay mayda hini haluag nga
causative agents, makatarapon man ini o dara hin bakterya. Ini
nga mga problema ha panlawas han kabaktinan in
nagkikinahanglan hin pag-eksamen ngan pagtambal hin
beterinaryo.
Salmonellosis
Damo nga klase hin bakterya han
Salmonella in nagigin kawsa han
diarrhea o pagta-e. an Salmonellis in usa
n g a k l a s e h i n d i a r r h e a n g a
maoobserbahan kaurugan ha mga
ginlutas na nga mga kapasian ngasdto
hin unom kabulan. An ka-grabe (morbidity) in nahingangadtuan.
An hataas pa han 70% ug 50% naman nga pagkamatay han
kapasian (mortality).
Sintomas
• Presensya hin bakterya ha dugo (heavy Bacteremia)
• Hataas nga hiranat (41 o C)
• Cyanonis ha panit (asul nga panit) partikularmente ha may
tiyan ngan katapusan han talinga o eartips.
• Pagdugo han panit (skin hemorrhage)
• stillbirth
• pag-anak hin magluya ngan makurog-kurog nga kapasi-an
Pagkontrolar ngan Paglikay
• Diri pagtugot han importasyon han mga breeder pigs, karne
han baktin ug iba pa nga produkto tikang hin mga nasud nga
positibo nga mayda hog cholera.
• Deri paggamit hin mga sagmaw tikang hin mga eroplano,
international trains, o mga barko
• Pagbakuna kontra han Hog Cholera in kinahanglan buhaton
upod hin paglinis ug pag-disinpekta hin mga uma o farm
areas.
Pagtambal
• Wara abelable nga tambal kontra han Hog Cholera Virus
(HCV).
Pseudorabies
An Pseudorabies o Aujesky’s
Disease in usa nga viral disease kun
diin an kawsa amo an Herpesvirus o
Aujesky’s Disease Virus (ADV). An
baryus in nahigagawas oro nasally
hin duha ngadto upat kasemana
sunod la han patikang nga
impeksyon ipinaagi han aerogenic spread. An tamud (sperm) in
ura nga posible nga surok. Madagmit an pag-ulpot han sakit
ngan an kabaktinan in nawawara ha pamahung-pahong ug
namamatay ha sakob hin 36 oras kataliwan la han pagpakita han
mga sintomas.
Sintomas
• Wara gana han pagkaon
• Hiranat
• Usahay nagsusuka
Route of Transmission:
• An impeksyon nga mayda ADV in nahitatabo ha lining han
upper Respiratory tract.

parte han lawas sugad han nguso (snout), siki ngan suso.
Pagtambal
• An supportive antibiotic therapy in makakabulig agad
malikayan an secondary infection ngan mga multivitamina in
makakabulig gihapon nga mahibalik an gana ha pagkaon han
mga kabaktiman.
Pagkontrolar ngan Paglikay
• Bakunahi an kabaktinan han tama nga strain han bayrus.
• Limpyuhi ug dis-impektahi an mga bakante nga tangkal.
• Limitare an pagsulod hin mga sarakyan ngan mga bisita.
• Kuha-a an mga masakit nga kabaktinan.
Hog Cholera
An Hog Cholera in naa ini han
pinaka-komun nga viral disease nga
nakakaapekto han mga kabaktinan
bisan ano nga pangidaron. An sakit
in kilala gihapon ha tawag nga
Classical Swine Fever. An impeksyon in gingrupo ha tulo kalainacute
chronic o persistent ngan congenital infection
Paagi han Pagtapon:
• An impeksyon in nahitatabo ipinaagi han oro-nasal nga rota
ngan panalagsa ipinaagi ha conjunctival, genital mucoss o
skin lesions.
Sintomas (Signs)
Acute Infection Chronic Infection
• hiranat (42 0 C) • dermatitis
• dullness - • intermittent anorexis
• kapiang - • hiranat
• deri nahingangaturog • pag-uro-uro
• alopecia
Congenital Infection
Reproductive failure such as:
• paghulog o kapunit (abortion)
• mummification
• Matubig- tubig nga ta-e nga may panalagsa nga dugo ug pinit
-pinit hin kolor abo nga tisyu (shreds of grey tissue)
• Ha mga grabe nga kaso, an grayish diarrhea in nakikit-an
inuupdan hin dehydration ngan garanggasang nga haircoat,
nga nagigin kawsa han kamatayon.
Paagi han Pagtapon: Oral
Pagtambal
• Ilain an maskit nga baktin agud nga malikyan an pagsarang
han sakit.
• Kuha-a an tubong ngan tagi hin malinis nga irimnon nga
tubig nga mayda electrolytes
• Patumara an baktin hin antibayotiko (Ampicillin o
Chloramphenicol)
Pagkontrolar / Paglikay
• Buhata an all-in-all-out nga sistema ha pag-ataman han
kabaktinan
• Ipabilin an kalinisan ha mga tangkal ngan
kapaligiran
Disenteriya
An disenteriya ha baktin nga gintawag
gihapon nga vibrionic dysentery, bloody scours,
bloody diarrhea o black scours in dara ini han
Sepaliva hyodysenteriae. Apektado deri an dgko
han tinae nga han nagigin mapula ug nahubag. An pagkawara
han tubig o fluid loss in kawsa han malabsorption han colon kun
diin 30-50% han tubig an nasusuyop. Dire ini komun ha mga
nasusu pa nga mga kapasian.
Sintomas
• Hiranat (40 o C)
• Matubig-tubig nga tae nga may dugo / muhog
• Wara gana han pagkaon
• An taludtod in naarko dara han su-ol han tiyan. Kun danay,
makikit-an an baktin nga nasipa.
• Ha mga grabe nga kaso, nagkakaada hin pagmamara han
kalawasan o dehydration, pagkauhaw panluya, ngan

paggasa.
Pagtambal
• Tambala ipinaagi han pagtumar hin mga antibayotiko sugad
han Tylosin, Lincomycin, ngan Bacitracin.
Pagkontrolar / Paglikay
• Likayi an pagsuru-ot han kabaktinan ha mga tangkal
• Ibani an pagkapagal han hayop ipinaagi hin maupay nga
balay o houding, ngan pagmaneho ngan ipabilin an kalinisan
Porcine Proliferative Enteropathy
(PPE)
An kawsa han PPE amo an
Lawsonia intracellular. An grabe na
nga porma han PPE in nahitatabo ha
mga bata pa nga kabaktinan o ha
mga layuhon (finishing pigs) samtang
nga an “chronic” nga porma in
nahihitabo ha mga nagsusulig nga
kabaktinan. Ini in makakaapekto hin
15-50% han nagsusulig nga mga
hayop.
Paagi han Pagtapon
• An kabaktinan in natatapunan ipinaagi han “oral contact”
han baya han masakit nga hayop An epekto han sakit in
nahingangadtuan hin napulo kasemana. Trese dias (13) an
“incubation period”.
Grabe / Mahait nga Porma
• Duason nga baktin
• Nagpapakita hin depresyon ngan nadire han pag-kiwa
• Wara gana kumaon
• Matubig ug pula ang ta-e
• Pagkamatay
“Chronic” nga porma
• Danay nagtata-e
• Deri nahingangaturog
Porcine Reproductive and Respiratory
Syndrome (PRRS)
Kawsa han PRRS amo an bayrus
nga naturok dida han kanan baktin
alveolar macrophages.
Sintomas
• An PRRS ha mga kabaktinan in iginsusumpay han kapuniti o
abortion, agap nga farrowing (3-5 days advance), iban nga
farrowing rates, halaba nga rebreeding intervals, daan
patay nga igin-aanak o mummies ngan pre-weaning
mortality.
• Ha mga kapasian, mga nasusu pa o patambukon nga
kabaktinan, an PRRS in nagigin kawsa hin mga respiratory
symptoms ngan kamatay han hayop. An Respiratory PRRS in
maoobserbahan darahan kakuri han paghinga ha mga
kabaktinan, eyelid edema, pagsunga, hataas nga
temperatura ha lawas, deri nasulig ug maluya nga feed
conversion.
Footh and Mouth Disease (FMD)
An FMD in usa nga viral disease
dara han Apthovirus kun diin
nakakaapekto han ngatanan nga clovenhoofed
nga mga hayop.
Disease manifestation.
• An impeksyon in nahihimo ipinaagi
han inhalation ug ingestion. Ha siyahan, an bayrus in
nagdadamo ha pharyngeal region tipakadto han dugo.
Apektado gihapon an dila. Sinusundan han paglutaw hin mga
hubag (vesicles) ha coronary band ngan back of snout. An
immunity in nahihimo ha sakob hin tulo ngadto hin pito
kaadlaw kataliwan la makita sa mga sintomas kundi ini in
ngadala hin unom kabulan.
Sintomas
• Tigda nga kapi-anginuupdan hin hinrant, sinusundan hin
pagkalutan hin mga hubag ha kaurungan wara barahito nga

Actinobacillus pleuropneumonia (App)
An mga tagudara (carriers) ha
App amo an primer nga kawsa han
pagsasarang han sakit (outbreaks),.
An Serology (30 samples) tikang hin
kabaktinan, pito ngadto hin walo
kasemana ana pangidaron in
i m p o r t a n t e k a u p a y a g u d
madeterminar kun an App carriers in presente.
Predisposing factors
• Draught
• Mixing o pagtampo/regrouping of pigs
• Diin tikang an kabaktinan (magkaiba-iba nga pig farms)
• Dire maupay nga klima (inuupdan hin high air velocity)
• Overstocking
Sintomas
• Wara gana ha pagkaon
• Hataas an hiranat
• Pagkuri han dugo paghinga nag naresulta hin tigda nga
kamatayon
• Paggawas hin dugo tikang han irong o baba
Pagtambal (kun an Serology in positibo)
• Antibayotiko. Iniksyuni an mga masakit nga kabaktinan han
antibayotiko duha kabeses ha usa kaadlaw. An mass
medication gamit han irimnon nga tubig in makabulig
gihapon.
• Pagbakuna. An yana nga mga bakuna in deri man gud
makakagpugong han pleuropneumonia kundi ini in mag-iiban
han mortality rate.
• Pag-iban/eradication. An pag-iban o full depopulation in
epektibo kun 30% o sobra pa han wara pa kababakunahi nga
kabaktinan o anay in positibo ha App.
• Persistent scouring
• Terminal peritonitis (paghubag han lining han peritoneum
Bulong / Tambal
• Tylosin ngan tiamulin in epektibo nga mga kontra mikrobyo
• Linisi ug dis-impektahi an mga tangkal
• Minusi an pagtarampo han kabaktinan, tubig nga tubong
• Igpabilin an tama nga temperatura han tangkal ug
bentilasyon.
Swine Influenza
An Swine Influenza o flu in
dara ini han influenza virus Type A.
Ngatanan nga pangiadaron han baktin
in pwede maalakbatan kundi kumon
ha mga growers ug fatteners.
An panahon han “incubation” in tikang
ha 3-5 kaadlaw o ha pagsarang han sakit, 1-3 kaadlaw kataliwan
la nga makasulod an bayrus ha lawas. Kundi, an kahuwas in
madagmit gihapon mga pito kaadlaw kataliwan han pagsarang.
An pagkamatay (mortality rate) in habubo (1%) labot na la kun
mayda pa iba nga inpeksyon.
Stress Factors nga nakakapadugang han Swine Influenza
• Pirme nga pagliniya
• Pagtirampo
• “Poor Isolation Facilities”
• “Overstocking”
• “Marked diurnal temperature” especially in the afternoon
Pangilal-an
• Ginsusunga, “nasal/eye discharge” ngan ginbabatok
• Nagtitirirok ngan mahinga-hinga ilabi na kun pirit nga
pinakikiwa
• Hiranat nga naabot hin 42 0 C. Dara hini an kabaktinan in
magluyahon ug wara gana han pagkaon nga naresulta hin
paggasa.
Bulong/Pagtambal
• An mga antibayotiko in ginagamit ha pag-minus han

segundaryo nga komplikasyon han baktirya. An antibayotiko
in iginsusun-od ha irinmon nga tubig o ipinaagi han
ineksyon. Dire rekomemndado an mga patumaron nga
tambal o in-feed medication dara kay an mga magsakit nga
kabaktinan in naghihinigda la ngan wara gana kumaon.
Atrophic Rhinitis (AR)
An AR in dara ini han mga hilo nga
ginproproducer han baktirya nga
Pasteurella Multocida. Ini nga mga
baktirya in nakupkop ha mga cells han
irong ngan ini an nagigin kawsa han
kalubag o kabarahiwi han nawong. Usa
gihapon nga ahente o tagudara amo an
Bordetella bronchiseptica. Kun ini in mahitatampo ha amonya,
Tapotapo ngan mataghum nga hangin, ini in makakahibang han
lining han irong ug ini in makakatugot han Pasteurella nga
magdamo dida han irong han baktin.
Paagi han Pagtapon:
• Kaurugan tikang han anay (sow) ngadto han kapasi-an.
Kundi, kataliwan hin tulo kasemana nga edad han baktin, an
pagtapon in tikang hin usa nga baktin, ngadto ha iba
ipinaagi han hangin.
Pagsumpo (Prevention)
• In mga antibayotiko sugad han oxytetracycline ngan
sulfonamides in pwede magamit komo in-feed nga
medikasyon ha urhi nga bulan han pagburod agud nga
makontrolar an paghulog han baktirya tikang han anay
ngadto han mga kapasian. In mga injectables in danay
ginagamit ha mga kapasian ha siyahan nga 21-28 kadias.
• An programa han pagbakuna in makakaprotehir han kapasian
ha impeksyon. Bakunahi an mga anay antes manganak. Ini in
kinahanglan nga ighatag duha kasemana antes han natural
nga kahibutad (natural exposure) ha baktirya.
Myocoplasma Hyopneumonia
Ini in gintatawag gihapon nga
Myoplasmal Pneumonia of Swine (MPS)
o Enzootic Pneumonia of Swine (EPS).
Ha mga baktin nga igbaraligya
(finishers) an morbidity in naabot ha
pinakahitaas nga lebil hin 40-60% ha
pangidaron nga 4-6 kabulan.
Sintomas
• An mga sintomas dida han kabaktinan in
masarig la han degree han impeksyon mga
organismo ug han environmental stress.
• Gutiay la han kabaktinan an magpapakita
hin eksakto nga mga pangilal-an, kundi, an
Mycoplasma in maghahatag hin paagi agud
nga makasulod an iba pa nga mga sakit
• Halipot ug mamara nga batok
• Habubo an mortality kundi mayda habubo nga pagasulig o
growth development.
Pagtambal
• Bakunahi an kabaktinan agud maibanan an lung lesions ngan
mapaupay otro an timbang.
• Ipabilin an kalinisan
• An Mycoplasma in kaurugan nauura-ura ipinaagi han
Pasterella, Actinobacillus ngan Bordetella Hini, an
kombinasyon hin mga droga nga haluag an lupgup (wide
spectrum) in rekomendado.
Paagi han pagtapon:
• Tikang ha usa nga baktin ngadto ha iba, kundi an long range
aerosol transmission in posible. An bag-o pala nga igin-aanak
nga kapasian in naaalakbatan o dida ha siyahan nga mga
adlaw. Dara han colostral immunity, an mga sintomas in
nakikit-an 2-3 kasemana kataliwan la nga lutason. Kun an
colostrum in deri adang an mga sintomas/ pangilal-an in naoobserbahan
ha pangidaron nga 2-4 kasemana.