A ia vlen te kthehesh - European Movement Albania

Policy Paper 

A ia vlen të kthehesh? 

Mbi ri-integrimin në Shqipëri të personave të kualifikuar jashtë 

vendit 

Dhjetor 2011 

Lëvizja Europiane në Shqipëri është një organizatë think tank e cila synon përmirësimin 

e cilësisë së debatit në lidhje me procesin e integrimit europian. Lëvizja shërben si forum 

për shkëmbimin e pikëpamjeve në sfidat politike, ligjore, ekonomike, dhe sociale me të 

cilat përballet Shqipëria në rrugën drejt integrimit europian. Lëvizja, në mënyrë 

analitike, vlerëson fenomenet në funksion të promovimit të ideve dhe instrumenteve që 

përmirësojnë procesin e integrimit europian. 

Kjo policy paper është mundësuar me mbështetjen e Friedrich Ebert Stiftung (FES) 

dhe Group 484. 

Opinionet e shprehura nuk përfaqësojnë domosdoshmërish pikëpamjet e FES dhe Group 484 

European Movement in Albania 

Rr. Brigada VIII, Godina 1/3, Ap.9, Tiranë 1001, Albania 

Tel/Fax: +355 4 2253184 

www.em-al.org 

info@em-al.org

Hyrje 

European Movement-Albania | Rr. Brigada VIII, Godina 1/3, Ap.9, Tiranë, Albania, Tel/Fax: +35542253184 

www.em-al.org info@em-al.org 

Potenciali i intelektualëve ka rëndësi jetike për vendet në tranzicion. Kjo pasi ndonëse 

ekonomitë e këtyre vendeve hapen gjithmonë e më shumë drejt tregut botëror, 

emigracioni në veçanti i profesionistëve të kualifikuar, mbetet një ndër plagët e hershme 

të zhvillimit. 

Pas rënies së regjimit komunist, Shqipëria, ashtu sikurse vende të tjera të Europës 

Juglindore, është përballur me flukse të konsiderueshme migratore. Po të hedhim një 

vështrim në periudha të ndryshme kohore që përkojnë me ngjarje të rëndësishme të 

tranzicionit, amplituda e këtyre flukseve ka variuar. Një pjesë të konsiderueshme e 

individëve që largoheshin nga vendi i përkisnin shtresës së profesionistëve të 

kualifikuar. Arsyet e emigrimit të tyre ishin shumë më komplekse sesa thjesht 

ekonomike. Ndaj, një sfidë e përbashkët e shtetit dhe shoqërisë shqiptare mbetet kthimi 

i profesionistëve në vend si edhe ri-integrimi efektiv i tyre në mjedisin social, ekonomik 

dhe politik. Kjo nënkupton procesin e përshtatjes në vendin e origjinës me qëllim që 

njohuritë dhe eksperienca e akumuluar jashtë vendit t’i shërbejnë jo vetëm progresit 

individual por njëkohësisht edhe progresit të shoqërisë dhe vendit në përgjithësi. 

Duke vlerësuar kontributin e profesionistëve të kualifikuar në konsolidimin e 

demokracisë dhe ndërtimin e një shoqërie moderne, ky punim synon të hedhë dritë mbi 

disa aspekte të ri-integrimit të tyre në Shqipëri. Në këtë punim përvoja konkrete e 

profesionistëve të kualifikuar analizohet dhe ballafaqohet me pikëpamjet e një sërë 

aktorësh shtetërore dhe jo shtetërorë të angazhuar në ri-integrimin e tyre. Të dhënat e 

marra nga pyetësori on line plotësuar nga 66 profesionistë të kualifikuar jashtë vendit në 

periudhën gusht – nëntor 2011 i sjellin studimit një vlerë të shtuar duke ofruar një 

analizë sa më të plotë lidhur me ri-integrimin e tyre në Shqipëri. 

Punimi paraqet një përmbledhje të fenomenit të largimit të trurit duke evidentuar 

politikat inkurajuese për kthimin e këtij potenciali dhe ri-integrimin e tij në vendin e 

origjinës. Gjithashtu, përmes analizave cilësore dhe sasiore, punimi hedh dritë mbi 

efektivitetin e politikave ekzistuese duke propozuar një set masash dhe instrumentesh 

për të përmirësuar situatën aktuale. Duke evidentuar shqetësimet konkrete të të 

2



kthyerve të kualifikuar, synohet të nxitet debati publik mbi shfrytëzimin sa më të mirë 

të kapitalit njerëzor përmes politikave të mirë strukturuara dhe gjithëpërfshirëse. 

Fenomeni i largimit të trurit në retrospektivë 

Rënia e komunizmit në vendin tonë ashtu sikurse në vendet e tjera të Europës 

Juglindore u shoqërua me një valë të madhe emigratore. Pjesë e konsiderueshme e këtij 

kontingjenti që largohej drejt destinacioneve më të afërta europiane por edhe në 

Amerikë e Kanada, ishin edhe profesionistët e kualifikuar. Për një vend të vogël dhe me 

potencial të kufizuar si Shqipëria, largimi i pothuajse 40% të lektorëve dhe kërkuesve, 

nga të cilët 66% mbanin titullin doktor 1 ishte një humbje e konsiderueshme e trurit. Si 

pasojë, vendi u përball me mungesën e kapaciteteve profesionale dhe menaxheriale për 

tu orientuar më mirë ndaj proceseve demokratike që po përjetonte në fillimet e viteve 

‘90. 

Gjatë këtyre viteve, shkaqet e largimit të profesionistëve të kualifikuar lidheshin 

kryesisht me një treg të varfër nga pikëpamja e alternativave të punësimit 2 . Sikur të mos 

mjaftonte kjo, mbizotërimi i lidhjeve klienteliste dhe nepotike në një treg informal pune, 

rrisnin akoma edhe më shumë prirjen e profesionistëve të kualifikuar për të jetuar dhe 

punuar diku jashtë vendit. Me përmirësimin e kushteve të jetesës pas viteve 2000 trendi 

i lëvizjeve migratore ka pësuar rënie krahasuar me dy valët e migracionit që Shqipëria 

ka njohur në periudhat 1990-1993 dhe 1997-1999. Megjithatë, emigrimi vazhdon 

rregullisht por tashmë kryesisht për arsye studimi, ku ende çdo vit largohen 

përafërsisht 2000 deri në 4000 3 studentë. 

Duke iu referuar këtyre dinamikave nga njëra anë dhe nevojës gjithnjë e në rritje për 

profesionistë të fushave më pak të zhvilluara në vend nga ana tjetër, lindën iniciativat e 

para që synonin mbështetjen e profesionistëve të kualifikuar jashtë për tu kthyer në 

vendin e origjinës. Në kushtet kur vendi po kalonte një proces të trazuar të 

transformimeve demokratike, prirja e përmbysjes së fenomenit të largimit të trurit në 

thithjen e tij dukej sa urgjente, aq dhe vizionare. Për këtë qëllim, në kuadër të hartimit të 

1 Tafaj, M., Consideration about Massive Brain Drain from Albania and Strategies attracting high qualified 

scientists, Tirana, 2005 cituar në punimin e EMA-s “Politikat e Kthimit të Trurit dhe ndikimi i tyre në 

Procesin e Integrimit Evropian të Shqipërisë: Sfidat dhe perspektiva e të ardhmes”, Korrik 2010, fq 3. 

2 Ibid 

3 UNDP Albania, From brain drain to brain gain: mobilising Albania’s skilled diaspora, Tirana, April 2006, fq 8. 

3



politikave të thithjes së trurit u prodhuan disa iniciativa efektiviteti i të cilave në 

praktikë mbetet edhe sot e kësaj dite modest. Për herë të parë ky fenomen u konsiderua 

pjesë integrale e Strategjisë Kombëtare të Migracionit në vitin 2005. Deri në atë kohë, 

instrumentet për kthimin e trurit u ndërmorën mbi baza ad hoc dhe sporadike, si në 

rastin e donacioneve të Fondacionit Shoqëria e Hapur për Shqipërinë (Soros), që patën 

një efekt të shkurtër në kohë, si në rastin e ndryshime në aktet nënligjore për rekrutimin 

në administratën publike, ku i jepej përparësi diplomës master (e cila duke pasur 

parasysh numrin e kufizuar të programeve të studimeve master në universitetet 

Shqiptare në atë periudhë, zotërohej kryesisht nga studimet jashtë vendit). Këto 

iniciativa eksperimentale i ngjasonin më së shumti ishujve të izoluar që nuk siguronin 

aspak vijimësi dhe bashkërendim me politikat ekzistuese, e si pasojë nuk mund të 

prodhonin rezultate të qëndrueshme. 

Në vitin 2006 u krijua një program i veçantë i thithjes së trurit, Programi Brain Gain, një 

iniciativë e përbashkët e qeverisë shqiptare dhe Programit të Kombeve të të Bashkuara 

për Zhvillim (PNUD) e cila synonte integrimin e shqiptarëve të arsimuar jashtë vendit 

në administratën publike dhe në zhvillimin politik dhe ekonomik të vendit. Kjo do të 

realizohej përmes dy objektivave: sigurimin e një mjedisi mikpritës për ata që rikthehen 

në Shqipëri, dhe krijimin e një kuadri ligjor për integrimin e plotë të këtyre personave 

në administratën publike. 

Në planin e përgjithshëm, objektivat e Programit të Brain Gain konsistonin në: 

1. adresimin e këtij fenomeni në nivelin e politikave qendrore të shtetit shqiptar 

duke e bërë atë pjesë të ligjërimit të politikave publike; 

2. krijimin e një baze të mirë për rishikimin e masave administrative dhe legjislative 

për të inkurajuar politikat e thithjes së trurit përmes instrumenteve të tillë si: 

mbështetja financiare 

lehtësi në procedurat e rekrutimit në administratën publike 

favorizimi për përfshirje në institutet kërkimore, programet e ekselencës ose 

programet e bashkëpunimit. 

Kësisoj, programi ka vendosur një gur të rëndësishëm në themelet e politikave të 

thithjes së trurit. Por, përpos kësaj, ai mbetet një iniciativë me ndikim jo të gjerë për 

4



shkak të numrit relativisht të vogël të individëve përfitues si dhe kufizimeve në burime 

e kompetenca. 

Ende sot, prirja për tu kualifikuar jashtë vendit mbetet e lartë. Kjo prirje, kombinuar me 

mundësitë për gjetjen e një pune në vendet pritëse, favorizuar edhe nga liberalizimi i 

vizave i cili potencialisht rrit kontaktet me tregun europian të punës, përben ende një 

rrezik të humbjes së profesionistëve të kualifikuar. Rrezik i cili amplifikohet nëse i 

referohemi të dhënave të INSTAT-it ku të rinjtë konsiderohen ndër shtresat që vuajnë 

më së shumti nga papunësia. Gjithsesi dhe dëshira në rritje 4 për tu kthyer shtron disa 

probleme të reja për tu trajtuar, mes tyre: Sa e gatshme është shoqëria shqiptare t’i presë 

të kualifikuarit e kthyer? Me çfarë ambienti përballen ata gjatë kthimit dhe çfarë duhet 

bërë për t’i nxitur të kualifikuarit të zgjedhin të rrinë në Shqipëri? 

Nga pritshmëritë tek realiteti 

Realiteti me të cilin përballen të kthyerit e kualifikuar për tu ri-integruar në Shqipëri 

është analizuar duke mbledhur përvojat e tyre konkrete. Këtu përfshihen arsyet që i 

shtynë ata të largoheshin, kualifikimet e fituara e ndërtimi i një karriere në Shqipëri si 

dhe planet për të ardhmen. 

Edhe pse pranohet se Shqipëria në vitet e fundit po përjeton një valë të rikthimit të 

trurit, në fakt, mbetet e vështirë të përcaktohet me saktësi dinamika e këtij mobiliteti. 

Probleme me njohjen e fenomenit të kthimit të trurit fillojnë që me përcaktimin e numrit 

të shqiptarëve të kualifikuar jashtë vendit. Disa kthehen, por në fakt, të shumtë janë dhe 

ata që largohen çdo vit. Ende mbetet një sfidë të përllogaritet nga institucionet 

shtetërore numri i qytetarëve shqiptarë që aktualisht studiojnë jashtë shtetit, i atyre që i 

kanë kryer studimet, apo i atyre që janë kthyer në Shqipëri. Vështirësitë në këtë drejtim 

deri në një farë mase, kanë të bëjnë me përhapjen e studentëve shqiptarë në një numër të 

konsiderueshëm vendesh të botës. Por pengesa kryesore në përcaktimin e numrit të 

studentëve shqiptarë jashtë vendit duket se lidhet me faktin se të dhëna të tilla 

konsiderohen të ndjeshme dhe ambasadat e vendeve të ndryshme zakonisht nuk i 

4 Intervistë me Edlira Cepanin, Drejtore e Rrjetit të Studentëve Shqiptare në Botë, 16 Nëntor 2011. Sipas të 

dhënave që rrjeti AS@N disponon, në vitin 2008 janë përafërsisht 45- 50 % e studentëve që shprehin 

dëshirën të kthehen në Shqipëri pas përfundimit të studimeve, një rritje domethënëse krahasuar me 

vetëm 5 % që shprehnin këtë dëshirë në vitet 2003 – 2005. 

5



ndajnë. 5 Nga ana tjetër, nëse autoritetet shqiptare garantojnë mbrojtjen e të dhënave ose 

nëse nga institucionet e vendeve të huaja komunikohen të paktën shifrat, pa bërë të 

ditur identitetin e personave, do mund të arrihej në një vlerësim të përafërt. Të dhëna 

statistikore mbi numrin e studentëve shqiptarë në vende si Italia për shembull, 

qarkullojnë vazhdimisht në raporte kombëtare dhe media të këtij vendi. Prandaj, nuk 

mund të konsiderohet e pamundur mbledhja e këtyre të dhënave nga ana e shtetit 

shqiptar, të dhëna të cilat mund të jenë shumë të vyera në hartimin e politikave me 

qëllim nxitjen e kthimit të trurit në Shqipëri apo mirëpërdorimin e tij. 

Duke hedhur një vështrim tek përvoja e të kthyerve të kualifikuar të anketuar në kuadër 

të këtij studimi, rikonfirmohet përshtypja që të rinjtë shqiptarë largohen gjithnjë e më 

shumë me qëllim studimin dhe jo punësimin jashtë vendit. Konkretisht, numri i 

personave të kualifikuar jashtë vendit që vendosin të kthehen vit pas viti është në rritje 

(shih tabelën A. Faqe 16). Arsyet kryesore mbi vendimin e të kualifikuarve për tu kthyer 

në Shqipëri lidhen me përfundimin e studimeve (81%); dëshirën për të kontribuar në 

ndryshimet dhe zhvillimin e shoqërisë (71%); ndërkohë që të rëndësishme mbeten dhe 

arsyet familjare (70%); besimi se mund të gjejnë punë më lehtë në vendin e origjinës 

(56%) si dhe pamundësia e gjetjes së një pune jashtë vendit (35%) 6 . 

Cila është klima me të cilën përballen personat e kualifikuar jashtë vendit kur 

kthehen në Shqipëri? 

Me gjithë dëshirën për tu kthyer në vendlindje, gjatë kthimit të rinjtë shqiptarë 

përballen me një tranzicion jo të lehtë. Vështirësitë që ndeshen kanë si natyrë 

burokratike apo institucionale, ashtu dhe sociale e kulturore. Në thelb, ato nuk përbëjnë 

një surprizë, por mbeten gjithsesi shqetësuese. 

Është domethënës fakti që vështirësia që përmendet më shpesh mes të anketuarve ka të 

bëjë me ndryshimet në kulturën e punës (69%). Kjo tregon se, me gjithë besimin se 

shoqëria shqiptare është modernizuar në vitet e fundit, hendeku me shoqëritë 

perëndimore ende mbetet i konsiderueshëm. 

5 Intervistë me Bernard Zenelin, Menaxher i Programit Brain Gain, marrë në datën 11 tetor 2011. 

6 Të dhënat e më sipërme si dhe ato në vazhdim i referohen sondazhit të plotësuar online në periudhën 

gusht – nëntor 2011 nga 66 persona të kualifikuar jashtë vendit të kthyer në Shqipëri prej së paku një viti. 

6



Nuk duhet të habisë fakti se një tjetër vështirësi kyçe e përmendur mbetet korrupsioni, 

një fenomen i denoncuar për shumë kohë por ende i pa-adresuar në mënyrë 

domethënëse, i cili komprometon mundësitë e karrierës për shumë të rinj me potencial. 

Sfidat e tjera me të cilat ndeshen të kualifikuarit jashtë vendit janë të një natyre që mund 

të nxisë rrezikun e “shpërdorimit” të trurit apo largimit sërish të tij. Spikasin këtu 

pamundësia për rritjen e mëtejshme profesionale (62%), vështirësi në gjetjen e një pune 

në profilin përkatës (48%) si dhe në njohjen e diplomës (42%). Një faktor dekurajues 

është dhe heqja në kohët e fundit e shpërblimeve të aplikuara për punonjësit e 

administratës me diplomë të nivelit master, të cilat ndikojnë në shumë raste tek kthimi i 

trurit në administratën publike. Ekziston gjithashtu deri në një farë mase dhe një 

mbyllje nga ana e shoqërisë si dhe paragjykim kundrejt të kualifikuarve të kthyer, pasi 

shpesh besohet se arsyet e kthimit kanë të bëjnë me një dështim të tyrin jashtë vendit. 7 

Një disavantazh për të kthyerit e kualifikuar ka të bëjë gjithashtu me mos-njohjen e 

realitetit shqiptar dhe tregut të punës në veçanti, çka në disa raste, i bën ata më pak të 

preferuar nga punëdhënësi. 

Të gjithë këta elementë janë indikatorë që Shqipëria ende nuk ka arritur të ofrojë një 

ambient mikpritës e konkurrues ku potenciali i më të kualifikuarve të shpaloset dhe 

zhvillohet plotësisht në funksion individëve dhe të shoqërisë . 8 

Vështirësitë kryesore të ndeshura gjatë kthimit në Shqipëri 9 

7 Intervistë me Bernard Zenelin, op. cit. 

8 Lëvizja Europiane në Shqipëri, Çfarë roli mund të luajnë universitetet shqiptare në qarkullimin e trurit?, 

Tiranë, tetor 2010, faqe 10. 

9 Pyetje me më shumë se një mundësi përgjigjeje. 

7



Lidhje të dobëta me institucionet shtetërore 

Një tjetër realitet që del në pah nga përgjigjet e të anketuarve është lidhja e dobët me 

institucionet shtetërore. Në fakt, shumica dërrmuese e të kthyerve (68%) pohon se nuk 

ka marrë ndihmë nga institucionet shtetërore gjatë kthimit, duke u përballur kështu 

individualisht me vështirësitë për të gjetur një punë apo çështje të tjera të ri-integrimit 

në Shqipëri. Ndihma e vetme e marrë është ajo nga Programi Brain Gain. Duke pasur 

parasysh karakteristikat e kampionit të anketuar ku personat që i përkasin botës 

akademike dhe janë përfshirë në skemën e programit të sipërpërmendur janë të mbi- 

përfaqësuar (për shembull në krahasim me numrin e personave të kthyer që kanë 

kërkuar njohjen e diplomës), përqindja e personave që nuk kanë marrë mbështetje nga 

institucionet shtetërore në realitet mund të konsiderohet edhe më e lartë. 

Për sa i takon punësimit të të kualifikuarve të kthyer, ndërkohë që nga anketat rezulton 

se periudha mesatare e kërkimit të punës është rreth 5 muaj, vështirësitë kryesore për tu 

integruar në tregun e punës kanë të bëjnë me nepotizmin e përhapur në shumë sektorë, 

mungesë interesi për njohuritë e marra jashtë vendit, por edhe ekzistenca e qarqeve të 

mbyllura apo e rekrutimeve me bazë përkatësinë politike në disa sektorë. Gjithsesi, 

pozitiv mbetet fakti se gjysma e të intervistuarve gjykojnë se nuk kanë ndeshur 

vështirësi për tu integruar në tregun shqiptar të punës. 

A keni ndeshur vështirësi gjatë kërkimit të një punë? 

8



Lidhur me mënyrën se si të kualifikuarit jashtë vendit kanë arritur të sigurojnë një punë, 

të dhënat e anketës tregojnë një peizazh sa të parashikueshëm, aq edhe shqetësues. 

Edhe në rastin e personave të kualifikuar jashtë vendit duket se aplikohen “parime” të 

njëjta të një tregu pune ende mjaft informal dhe kaotik. 

Mbizotërojnë mënyrat jo formale të punësimit, si për shembull duke kontaktuar drejt 

për drejt punëdhënësin apo titullarin e institucionit (37,9%) apo nëpërmjet të afërmve e 

miqve (36,4%). Ndërkohë që njoftimet në internet apo në gazeta duket se shërbejnë 

vetëm për rreth 1/3 e të anketuarve, shqetësues është fakti se institucionet shtetërore si 

për shembull zyrat e punësimit apo Departamenti i Administratës Publike mbeten jo 

popullore si pikë reference për punësim. Këto të dhëna rikonfirmojnë që kanalet zyrtare 

të punësimit në tregun shqiptar mbeten ende të dobëta, duke ulur shanset e 

rekrutimeve transparente dhe konkurruese. Pengesë për integrimin mbetet dhe mënyra 

e rekrutimit në administratën publike, e cila shpesh bëhet nëpërmjet kontratave të 

përkohshme dhe jo nëpërmjet konkurseve të hapura. Me gjithë ekzistencën e një Urdhri 

të Kryeministrit 10 i cili kufizon rekrutimet me kontratë në masën 2.5%, në realitet shifrat 

janë disa herë më të larta. 11 Sigurisht, rekrutimi në këtë formë përbën një pengesë më 

shumë, si për integrimin e të kthyerve të kualifikuar ashtu dhe për forcimin e 

kapaciteteve të administratës nëpërmjet përthithjes së elementëve më të përgatitur. 

Si e keni gjetur punën? 

10 Urdhri i Kryeministrit, Nr 174 datë 1.10.2010 "Mbi disa masa për përmirësimin e zbatimit të 

legjislacionit të shërbimit civil në ministritë e linjës dhe Këshillin e Ministrave”. 

11 Sipas Raportit Vjetor për 2010 të Komisionit të Shërbimit Civil (faqe 38), punësimi me kontratë të 

përkohshme në disa ministri arrin deri në 40-45% të stafit (psh Ministria e Mbrojtjes, e Shëndetësisë, etj). 

9



Njohja e diplomës, vetëm nëse është e domosdoshme 

Kur bëhet fjalë për përvojën me njohjen e diplomave të marra jashtë vendit, duket qartë 

se përgjithësisht procedura perceptohet si një barrë e tepërt burokratike e cila dekurajon 

rreth gjysmën e të kthyerve për ta kërkuar atë. Me gjithë progresin që është bërë, 

problemet e ndeshura më shpesh kanë të bëjnë me kohëzgjatjen e procedurës, aktualisht 

rreth 5 muaj. 

Procedura e parashikuar nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës (MASH) për njohjen e 

diplomës paraqet gjithashtu dhe probleme të privatësisë dhe mbrojtjes së të dhënave 

personale, pasi në formularin e aplikimit kërkohen edhe emri i përdoruesit si dhe 

fjalëkalimi për të hyrë në faqen personale të studentit të atribuuar nga shkollat. 12 Këto 

vështirësi burokratike kanë bërë që, përpos bizneseve edhe shumë universitete private 

të mos i kërkojnë stafit njohjen e diplomës së marrë jashtë vendit. 

Sigurisht aplikimi ose jo për njehsimin e diplomave mbetet në dëshirën e secilit individ. 

Megjithatë, mos-aplikimi i një numri të madh të kthyerish krijon më shumë paqartësi 

për organet shtetërore mbi kapitalin njerëzor të pranishëm në Shqipëri dhe mënyrat më 

të përshtatshme për ta integruar dhe angazhuar atë në dobi të zhvillimit të vendit. 

Me gjithë vështirësitë e ndeshura, vërehet një dëshirë për të jetuar dhe zhvilluar 

karrierën në Shqipëri. Shumica dërrmuese e të kthyerve të kualifikuar e vlerëson si të 

mirë, shumë të mirë dhe madje të shkëlqyer vendimin për tu kthyer (në total 79%). 

Gjithashtu, shumica e sheh veten po në Shqipëri edhe pas pesë vitesh. Duket se faktor 

nxitës mbetet dhe qasja e disa investitorëve të huaj. Shqipëria shihet si vend me 

potencial në rritje, ku ndërkohë që rriten investimet, po rriten dhe kapacitetet e 

individëve në vend. Vërehet një rritje e besimit në tregun shqiptar, ku në disa raste, 

kompanitë po e zëvendësojnë stafin e huaj me atë shqiptar dhe kjo së pari për të ulur 

kostot, por dhe sepse mendohet se tashmë ka persona të aftë shqiptarë që mund t’i 

mbulojnë ato role. 13 

12 Shih faqen e internetit të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, 

http://www.mash.gov.al/faqe.php?id1=2&id2=74 

13 Intervistë me Pranvera Papamihalin, Menaxhere për Shqipërinë, Pederson & Partners, marrë me 4 

nëntor 2011. 

10



Si do ta vlerësonit vendimin tuaj për tu kthyer? Ku e shihni veten pas pesë vitesh? 

Megjithatë, nuk duhet neglizhuar një pjesë e mirë, rreth një e treta (1/3), që është 

pesimiste për të ardhmen në Shqipëri. Nuk duhet harruar gjithashtu se shumica (rreth 

89%) ruajnë lidhje të ngushta me vendin ku kanë studiuar, çka e bën dhe më të lehtë 

vendimin për tu larguar sërish nga Shqipëria. Prandaj, edhe pse rikonfirmohet prirja për 

tu kthyer në Shqipëri, autoritetet duhet të jenë vigjilentë mbi rrezikun e një ri-largimi të 

trurit, nëse nuk arrihet të ofrohet një ambient mikpritës. 

Përfundime dhe rekomandime 

Shqipëria ndodhet në një fazë kyçe të zhvillimit të kapitalit njerëzor. Mijëra persona 

jetojnë dhe kualifikohen në një sfond mobiliteti të lartë brenda dhe jashtë vendit. Këto 

vite të karakterizuara nga rikthimi në rritje të një numri të madh personash të 

kualifikuar jashtë vendit duhet të shërbejnë për të krijuar një ambient që i mirëpret dhe 

u jep mundësi zhvillimi këtyre personave, duke i shërbyer kështu jo vetëm interesit të 

tyre individual, por progresit të shoqërisë në përgjithësi. 

Tashmë që është krijuar një përvojë e parë me programe dhe nisma eksperimentale për 

ri-integrimin e personave të kualifikuar të kthyer, është koha për politika më 

gjithëpërfshirëse dhe afatgjata në këtë drejtim. Programi Brain Gain apo dhe nisma si 

Fondi i Ekselencës përbëjnë ndërmarrje të para pozitive, por në mënyrë që rikthimi i 

personave të kualifikuar të mos jetë një zhgënjim dhe as shpërdorim i trurit, një qasje 

më e strukturuar bëhet e domosdoshme. Kjo për disa arsye. Në radhë të parë, sepse 

11



fenomeni i kthimit të personave të kualifikuar është në rritje dhe në pak vite ai do të 

prekë mijëra qytetarë shqiptarë. Së dyti, sepse vështirësitë që ata ndeshin gjatë kthimit 

janë komplekse dhe shtrihen që nga modernizimi i shoqërisë deri tek lufta ndaj 

korrupsionit e ngritja e sistemeve meritokratike të karrierës si në sektorin publik, ashtu 

dhe në atë privat. Së fundmi, nevoja për politika më gjithëpërfshirëse lind dhe nga 

kufizimet aktuale të Programit Brain Gain, kufizime si në burime e kompetenca, ashtu 

dhe në numrin e individëve përfitues. 

Kapitali njerëzor që Shqipëria disponon sot përfshin si persona për të cilët tregu ka 

nevojë të menjëhershme, ashtu dhe shumë të tjerë të specializuar, ndoshta përtej 

zhvillimit dhe mundësive që ofrohen në shumë fusha në vendin tonë. Prandaj, një qasje 

më realiste dhe efektive do të ishte: 

1. Mbledhja sa më parë e të dhënave statistikore të përditësuara mbi qytetarët 

shqiptarë që studiojnë jashtë vendit, janë diplomuar atje dhe mbi ata që janë 

kthyer, duke mundësuar kështu vlerësimin real të kapitalit njerëzor të pranishëm 

në vend dhe atë në diasporë e si rezultat, hartimin e politikave më eficiente për 

integrimin e tyre. 

2. Evoluimi dhe fokusimi i mëtejshëm i Programit Brain Gain tek më të 

kualifikuarit dhe integrimin e tyre në botën akademike dhe kërkimin shkencor, 

kryesisht nëpërmjet nxitjes së qarkullimit të trurit dhe angazhimit më të mirë të 

diasporës. Një angazhim më efektiv i diasporës, jo nëpërmjet transferimit të 

shkencëtarëve në Shqipëri, por nëpërmjet kontributit të herëpashershëm të tyre 

duhet të ecë paralelisht me investime në kërkimin shkencor dhe nisma për të 

rritur cilësinë në institucionet akademike. 

3. Aspekte më të gjera të ri-integrimit duhet të trajtohen në kuadër të politikave të 

punësimit, duke vlerësuar mundësitë e mëposhtme: 

- Nëpërmjet përfshirjes më konkrete dhe të mirë-studiuar të masave për ri- 

integrimin e të kualifikuarve në Strategjinë Kombëtare për Ri-integrimin e të 

kthyerve 2010 – 2015 dhe në Strategjinë Sektoriale të Punësimit 2007-2013 

- Pse jo hartimi i një strategjie specifike për punësimin e të rinjve, ku një aspekt 

i veçantë të prekë të rinjtë e kualifikuar jashtë vendit. 

4. Adresimi i problemit të “humbjes së brendshme” të trurit. Në kushtet kur 97% e 

të kthyerve të kualifikuar janë të përqendruar në Tiranë, rrethet e tjera të vendit 

përballen me vështirësi më të mëdha për zhvillim si dhe pamundësi për të 

zvogëluar hendekun që i ndan nga kryeqyteti. Kësisoj, nevojiten skema të 

12



veçanta mbështetjeje për organet e pushtetit vendor apo bizneset lokale me 

qëllim nxitjen e angazhimit të të kualifikuarve jashtë vendit në rrethe. Kjo bëhet 

akoma më e nevojshme duke pasur parasysh mundësitë në rritje për të 

konkurruar në nivel rajonal për fonde në kuadër të programeve të asistencës 

financiare të Bashkimit Europian (IPA). 

13



Bibliografi 

Intervista 

Intervistë me Belina Bedinin, Drejtore për Marrëdhëniet Ndërkombëtare dhe Projektet, 

Universiteti “Aleksandër Moisiu”, Durrës, 25 nëntor 2011 

Intervistë me Bernard Zenelin, Menaxher i Programit Brain Gain, Tiranë, 11 tetor 2011 

Intervistë me Edlira Cepanin, Drejtore e Rrjetit të Studentëve Shqiptarë në Botë, Tiranë 16, 

nëntor 2011 

Intervistë me Floreta Luli – Faber, Drejtore Ekzekutive, Dhoma Amerikane e Tregtisë, Tiranë, 24 

nëntor 2011 

Intervistë me Gent Boricin, President i Komitetit të Profesionistëve të Rinj, Dhoma Amerikane e 

Tregtisë, Tiranë, 24 nëntor 2011 

Intervistë me Dr. Kosta Giakoumis, Zëvendës Rektor, Universiteti i New York-ut në Tiranë, 

Tiranë, 4 dhjetor 2011 

Intervistë me Mariel Mejdinin, Drejtor i Zhvillimit dhe Menaxhimit te Burimeve Njerëzore, 

Departamenti i Administratës Publike, Tiranë, 2 nëntor 2011 

Intervistë me Pranvera Papamihalin, Menaxhere për Shqipërinë, Pederson & Partners, Tiranë, 4 

nëntor 2011 

Intervistë me Dr. Saemira Pinon, Dekane e Shkencave Sociale, Universiteti “Marin Barleti”, 

Tiranë 16 nëntor 2011 

Intervistë me Silvana Banushin, Drejtore e Politikave të Migracionit, Kthimit dhe Ri-integrimit, 

Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, Tiranë, 8 nëntor 2011 

Publikime dhe akte ligjore 

Bajraba, K., Albania: Looking Beyond Borders, Retrieved on October 13, 2011 from Migration Policy 

Institute Web www.migrationinformation.org 

Clemens, M., Skill Flow: A Fundamental Reconsideration of Skilled-Worker Mobility and Development, 

Centre for Global Development Working Paper, 2009 

Damtew Teferra, Ph. D. Brain Circulation: Unparalleled Opportunities, Underlying Challenges, and 

Outmoded Presumptions, 2004 

Flagler, M., and Shapo, Zh., (2006) Nxitja e punësimit të të diplomuarve jashtë shtetit në 

administratën publike shqiptare (Studim sasior dhe cilësor mbi faktorët qe ndikojnë në nxitjen dhe 

punësimin e te diplomuarve jashtë shtetit në administratën publike), Tirana, OSFA 

14



Gedeshi, I. and Germenji, E., (2008) Highly Skilled Migration from Albania: An Assessment of 

Current Trends and the Ways Ahead, Working Paper T-25, Katholieke Universities Leuven, 

Belgium, Center for Economic and Social Studies in Tirana 

Group 484, Developing Brain Gain Policies in the Western Balkans: National Report on Albania, 

Belgrade July 2010 

Hovart, V., (2004) “Brain Drain, Threat to successful Transition in South East Europe?, Southeast 

European Policies, Vol. V. 1 

Komisionit të Shërbimit Civil, Raporti Vjetor 2010 

Lëvizja Europiane në Shqipëri, Çfarë roli mund të luajnë universitetet shqiptare në qarkullimin e 

trurit?, Tiranë, tetor 2010 

Lëvizja Europiane në Shqipëri, Politikat e Kthimit të Trurit dhe ndikimi i tyre në Procesin e Integrimit 

Evropian të Shqipërisë: Sfidat dhe perspektiva e të ardhmes, Tiranë, korrik 2010 

Tafaj, M., Consideration about Massive Brain Drain from Albania and Strategies attracting highqualified 

scientists, Tirana, 2005 

UNDP Albania, From brain drain to brain gain: Mobilising Albania’s skilled diaspora, Tirana, April 

2006 

Urdhri i Kryeministrit, Nr 174 datë 1.10.2010 "Mbi disa masa për përmirësimin e zbatimit të 

legjislacionit të shërbimit civil në ministritë e linjës dhe Këshillin e Ministrave” 

Strategjia Kombëtare për Integrim dhe Zhvillim 2007 – 2013 

Strategjia Kombëtare për Migracionin 2005 – 2010 

Strategjia Kombëtare për Ri-integrimin e të Kthyerve 2010 – 2015 

Strategjia Kombëtare për Rininë 2007 – 2013 

Strategjinë Sektoriale të Punësimit 2007-2013 

Faqe interneti 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës, http://www.mash.gov.al 

Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, http://www.mpcs.gov.al 

Programi Brain Gain, www.braingain.gov.al 

UNDP Albania, Youth Employment and Migration: Reaping the benefits and mitigating the 

risks programme, http://www.un.org.al/subindex.php?faqe=details&id=71 

Agjencia e Kërkimit, Teknologjisë dhe Inovacionit, 

http://www.akti.gov.al/Materiale/njoftime.html 

15



Aneks: 

Një total prej 66 profesionistësh të diplomuar jashtë vendit që kanë plotësuar 

pyetësorin online gjatë periudhës gusht - nëntor 2011 (kanë të paktën 1 vit që janë 

kthyer) 

Gjinia 55% gra 

45% burra 

Mosha nga 23 deri 46 

shumica i përkasin grupmoshës 25-30 

Arsyet e qëndrimit për 

herë të parë jashtë për 

një kohë të gjatë (të 

rëndësishme dhe 

shumë të rëndësishme) 

Niveli arsimor PARA 

largimit 

Vendet ku keni jetuar 

pas largimit (6 vendet 

më të përmendura) 

Mesatarja e 

kohëzgjatjes së 

qëndrimit jashtë shtetit 

Niveli më i lartë i 

arsimit përpara kthimit 

Statusi i punësimit 

përpara kthimit 

Përvojë pune jashtë 

shtetit 

1. Edukimi (99%) 

2. Mundësia për rritje profesionale (95%) 

3. Dëshira për të parë botën (82%) 

4. Klima morale në Shqipëri (79%) 

1.5% pa përfunduar arsimin fillor 

3% me arsim fillor 

57.6% me arsim të mesëm (Gjimnaz/Kolegj) 

34.8% me arsim të lartë (Universitet/Akademi) 

3% me studime pas universitare (Master) 

0% me doktoraturë 

1. Itali 

2. SHBA 

3. Britani e Madhe 

4. Holandë 

5. Hungari 

6. Turqi 

5.5 vite 

(kryesisht për studime universitare dhe pas universitare) 

21% me arsim të lartë 

54.5% studime pas universitare (master) 

22.7% doktoraturë 

15.2% të papunë 

39.4% studentë 

45.5% të punësuar 

Mesatarisht 4.7 vite 

Puna jashtë shtetit 66.7% përputhej me kualifikimet e marra 

16



Viti i kthimit (me më 

shumë prurje) 

Arsyet e kthimit në 

vendin e origjinës (e 

rëndësishme dhe 

shumë e rëndësishme) 

33.3% nuk përputhej me kualifikimet e marra 

14% në 2007 

12% në 2008 

27% në 2009 

26% në 2010 

1. Përfundimi i studimeve (81%) 

2. Kontributi për ndryshimet dhe zhvillimin e shoqërisë 

(71%) 

3. Transferimi i njohurive (71%) 

4. Arsye familjare (70%) 

5. Besimi se mund të gjendet punë më lehtë në vendin e 

origjinës (56%) 

17

A ia vlen te kthehesh - European Movement Albania

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?