Ön söz - Motif Akademi
Ön söz - Motif Akademi
Ön söz - Motif Akademi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
HALKBĠLĠMĠ DERGĠSĠ<br />
xüsusiyyətləri əhatəli Ģəkildə araĢdırılmıĢ və Əhməd Yəsəvidən baĢlayaraq,<br />
müxtəlif türk xalqları Ģairlərinin yaradıcılığına məxsus 98 sayda müəllifi məlum<br />
olan və olmayan mətn təqdim olunmuĢdur. Azərbaycanda isə buna bənzər toplu<br />
R. Ġmaməliyev, V. Ġmaməliyeva, T.Ġmaməliyeva-Babanlı tərəfindən<br />
―Vücudnamə. Saqinamə. Tövbənamə. Ġbrətnamə: Ensiklopedik məlumat kitabı‖<br />
adı altında çap edilmiĢdir. Bu kitabda nəzəri baxımdan geniĢ və qənaətbəxĢ<br />
məlumat verilməsə də, AĢıq Valeh, AĢıq Mustafa, Məlikballı Qurbanın<br />
vücudnamələri və müəllifi bəlli olmayan bir nümunə təqdim olunmuĢdur. Tərtib<br />
etdiyimiz kitab bu baxımdan Azərbaycan ədəbiyyatında sırf vücudnamələrə həsr<br />
olunmuĢ ilk əsərdir.<br />
Qeyd etdiyimiz kimi, həm Ģairlərin, həm də aĢıqların müraciət etdikləri bu<br />
Ģeir Ģəklinin mənĢə və ilk örnəyi haqqında tədqiqatçılar arasında müxtəlif fikirlər<br />
vardır. Əbru ġənocaq vücudnamələrin ilkin qaynağı kimi Göytürk yazılı abidələrini<br />
göstərir. Həmin abidədə illərlə bağlı məlumatların verildiyi mətnləri nümunə kimi<br />
qeyd edir: ―Anadolu ÂĢık Edebiyatı‘nda ―YaĢ Destanı‖ veya ―YaĢnâme‖ olarak<br />
bilinen destan Ģeklinin ilk örneğini biz, Türk milli kültürünün önemli vesikası olan<br />
Göktürk Yazıtları‘na kadar götürebiliriz... Göktürk Yazıtları‘nda da, bu ifadelerin<br />
benzerini görüyoruz. “On sekiz yaşımda Altı Çub Soğdaka doğru ordu sevk<br />
ettim....Yirmi yaşımda Basmıl Iduk Kut soyumdan olan kavim idi, kervan<br />
göndermiyor diye ordu sevk ettim....Yirmi iki yaşımda Çin’e doğru ordu<br />
sevkettim....” (ERGĠN 1992: 39-40), <strong>söz</strong>leri örnek olarak verilebilir.‖ (Şenocak,<br />
2001: 173-174) Əbru ġənocaq bu mətnlərlə yaĢnamələr arasındakı iki əsas fərqin<br />
olduğu qənaətinə gəlir: Göytürk yazılarının nəsr formasında olması və xaqanların<br />
yalnız savaĢ anlarından bəhs edərək, yaĢlarla bağlı müəyyən məqamları əks<br />
etdirmələri. Nəzərə alsaq ki, Molla Nəfəsin də vücudnaməsində savaĢ və<br />
qəhrəmanlıq səhnələri aparıcıdır, əski türk yazı mətnlərini ilkin qaynaq kimi qəbul<br />
edə bilərik 3 .<br />
Qeyd edək ki, Sədnik PaĢayev böyük Azərbaycan Ģairi Nizami Gəncəvinin<br />
də “Xosrov və Şirin” 4 əsərində vücudnamədən yararlandığını bildirmiĢdir:<br />
3 Tapmaca, yanıltmac, dastan kimi Ģifahi xalq ədəbiyyatının müxtəlif janrlarında rast gəldiyimiz<br />
vücudnamələr bu formanın daha qədimliyindən xəbər verir.<br />
4 Maarifə Hacıyeva, Mehmet Rıhtımın (2009: 315) həmmüəllif olduqları “Folklor və təsəvvüf<br />
<strong>söz</strong>lüyü” kitabında da vücudnamənin klassik örnəyi olaraq Nizami Gəncəvinin əsərlərindəki bəyanihal<br />
qeyd olunmuĢdur.<br />
177
Change language