Ön söz - Motif Akademi
Ön söz - Motif Akademi
Ön söz - Motif Akademi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
HALKBĠLĠMĠ DERGĠSĠ<br />
<strong>söz</strong>ünün müstəqim mənası ilə də izah olunur: ―YaĢnamelerin dıĢında, vücud<br />
yapısıyla ilgili eserlere de vücudname denilmektedir‖. (Çələbioğlu, 1998: 367)<br />
Bu Ģeir Ģəklinin mövzusu ilə bağlı tədqiqatçılar arasında rəy birliyi olsa da,<br />
forması ilə bağlı fikir müxtəlifliyi mövcuddur. Azad Nəbiyevə görə, vücudnamə<br />
yalnız qoĢma formasında, yəni on bir hecalı olur: ―QoĢma poetik sisteminə<br />
əsaslanan, onun ölçülərində yaranan və qoĢmanın tipi kimi tanınan Ģer<br />
Ģəkillərindən biri də vüсudnamədir... QoĢma və onun növləri barədə<br />
folklorĢünaslıqda müxtəlif mülahizələr vardır. Müəyyən araĢdırıсılar qoĢma<br />
prinsipi ilə yaranan bir sıra Ģəkilləri ustadnamə, vüсudnamə, сahannamə,<br />
müsibətnamə və s. müstəqil Ģeir Ģəkli hesab edirlər. Hətta ayrı-ayrı antologiyalara<br />
da onlar beləсə daxil edilir. ġəkli xüsusiyyət etibarilə qoĢmadan anсaq bəndlərinin<br />
sayı ilə fərqlənən bu nümunələrlə qoĢma arasındakı uyğunluq və eyniliklər əsasən<br />
nəzərdən yayınır. BaĢqa qrup tədqiqatçılar isə belə hesab edirlər ki, qoĢma məzmun<br />
сəhətdən də rəngarəng olub müxtəlif növlərə ayrılır. Ustadnamə, vüсudnamə,<br />
сahannamə və s. qoĢma strukturunu daĢıyan on bir heсalı Ģeir Ģəkilləri yalnız<br />
qoĢmanın növləri hesab edilməlidir.‖ (Nəbiyev, 2004:279) Amma müxtəlif türk<br />
xalqlarının ədəbiyyatından topladığımız vücudnamə örnəkləri isə bu tezisin doğru<br />
olmadığını göstərir və digər folklorĢünaslar da bu Ģeir Ģəklinin müxtəlif formalarda<br />
olduğunu qeyd edirlər. ―Vücudnamə bütün aĢıq Ģeir Ģəkillərində ola bilər‖.<br />
(Həkimov, 2004: 450) “Vucudnâme bütün âĢık Ģiir Ģekillerinde olabilir.<br />
Vucudnâme diğer Ģiir Ģekillerine göre sayıca daha çok bende sahiptir. Kafiye<br />
kuruluĢu 1. bentte birinci-üçüncü mısralar serbest, ikinci-dördüncü mısralar hem<br />
kafiye olur. Kalan bentlerde de birinci-ikinci-üçüncü mısralar birbiriyle, dördüncü<br />
mısra, birinci bendin ikinci-dördüncü mısralar ile hemkafiyedir‖ (Kobatarian,<br />
2008: 128). ―YaĢnameler, âĢıklar tarafından koĢma tarzında söylenmiĢ Ģiirlerdir…<br />
YaĢnameler, tanımda da iĢaret ettiğimiz gibi destan 8 Ģiirlerdir.‖. (Qaya, 2004: 13,<br />
16) ―AĢıq Ģerində çox zaman gəraylı, müxəmməs, qoĢma, mürəbbe kimi Ģeirlərlə<br />
yazılır‖ 9 (Hacıyeva, Rıhtım, 2009: 315) Azərbaycan ədəbiyyatĢünaslığında isə<br />
vücudnamə ideya-mövzu xüsusiyyətlərinə görə ustadnamə də hesab edilir.<br />
(Həkimov, 2004: 450)<br />
8 Türkiyə ədəbiyyatĢünaslığında dastan həm də aĢıq Ģerinin bir Ģəkli kimi qəbul edilir: ―Büyük bir çoğunluğu<br />
11 ve 8 heceli koĢma, çok az bir kısmı mani ve pek nadir olarak da divani Ģeklindeki<br />
örneklerine rastlanılan 5 veya 7 dörtlükten aĢağı olmamak Ģartıyla 130 hatta 150 kıta hacmindeki<br />
örnekleri mevcut olan, konu sınırlaması olmaksızın âĢık tarafından destan yapmaya değer bulunan<br />
bir vak‘ayı, bir cismi veya kavramı hikâye ederek anlatan ve <strong>söz</strong>lü kültür ortamında, âĢığın ele<br />
aldığı konuyu anlatan tutumuna bağlı olarak geleneksel âĢık havaları eĢliğinde icra ettiği nazım<br />
türüne destan denir.‖ (Çobanoğlu, 2000: 3; Kaya, 2004: 12)<br />
9 Eyni qənaət ―ƏdəbiyyatĢünaslıq – Ensiklopedik lüğət‖də də verilmiĢdir. (Vücudnamə, 1998: 43)<br />
183
Change language