SYSTEM PRAWA ADMINISTRACYJNEGO Wykładnia w ... - Gandalf

System Prawa 

Administracyjnego 

R. Hauser / Z. Niewiadomski / A. Wróbel 

Tom 4 

Wykładnia w prawie 

administracyjnym 

Leszek Leszczyński 

Bartosz Wojciechowski 

Marek Zirk-Sadowski 

INSTYTUT NAUK PRAWNYCH PAN

SYSTEM PRAWA ADMINISTRACYJNEGO 

Wykładnia w prawie administracyjnym 

Tom 4

SYSTEM PRAWA 

ADMINISTRACYJNEGO 



Tom 4 

REDAKTORZY NACZELNI SYSTEMU PRAWA ADMINISTRACYJNEGO 

ROMAN HAUSER 

ZYGMUNT NIEWIADOMSKI 

ANDRZEJ WRÓBEL



Tom 4 

Redaktorzy 

Prof. dr hab. Roman Hauser 

Prof. dr hab. Zygmunt Niewiadomski 

Prof. dr hab. Andrzej Wróbel 

Autorzy 

Prof. dr hab. Leszek Leszczyński – Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 

dr hab. Bartosz Wojciechowski, prof. Uniwersytetu Łódzkiego 

prof. dr hab. Marek Zirk-Sadowski – Uniwersytet Jagielloński 

WYDAWNICTWO C. H. BECK 

INSTYTUT NAUK PRAWNYCH PAN 

WARSZAWA 2012

Wydano we współpracy: 

z Instytutem Nauk Prawnych PAN 

w Warszawie 

Poszczególne części opracowali: 

Leszek Leszczyński – rozdz. I–II, V–VII, VIII § 33, 35 

Bartosz Wojciechowski – rozdz. IX, X 

Marek Zirk-Sadowski – rozdz. III–IV, VIII § 34, 36–37 

Tomasz Grzybowski – indeks rzeczowy 

Wydawca: Joanna Ziemiecka 

© Wydawnictwo C. H. Beck 2012 

Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. 

ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa 

Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck 

Druk i oprawa: Totem, Inowrocław 

ISBN 978-83-255-1462-4 

ISBN e-book 978-83-255-2335-0

Przedmowa 

Oddawany do rąk Czytelników Tom IV Systemu Prawa Administracyjnego, wspólnego 

projektu Wydawnictwa C.H. Beck i Instytutu Nauk Prawnych PAN, obejmuje 

zagadnienia dotyczące wykładni w prawie administracyjnym. 

Pracę rozpoczynają rozważania wprowadzające, obejmujące uwagi odnoszące się 

do pojęcia stosowania i wykładni prawa administracyjnego. 

Ustalenia poczynione w uwagach wprowadzających pozwalają Autorom omówić 

szczegółowe zagadnienia dotyczące podstaw decyzji stosowania prawa administracyjnego 

i ustaleń walidacyjnych oraz pojęcia, koncepcji i przebiegu wykładni prawa 

administracyjnego. 

W kolejnych rozdziałach ukazane zostały problemy wykładni językowej w prawie 

administracyjnym, wykładnia systemowa przepisów prawa administracyjnego, wykładnia 

celowościowo-funkcjonalna prawa administracyjnego oraz interpretacyjna rola kryteriów 

otwartych i innych decyzji stosowania prawa. 

Prace kończą uwagi obejmujące zagadnienia dotyczące wybranych zagadnień szczegółowych 

i porównawczych, reguł kolizyjnych i inferencyjnych w interpretacji prawa 

administracyjnego oraz modeli zakresu swobody interpretacji prawa administracyjnego. 

Praca jest dziełem kilku autorów wskazanych w zestawieniu zbiorczym oraz na 

poszczególnych stronach niniejszego tomu. Za merytoryczną treść, prezentowane stanowisko 

prawne i formę wypowiedzi odpowiadają autorzy poszczególnych części tego 

dzieła. 

Wydanie niniejszego tomu uwzględnia stan prawny na dzień 31 stycznia 2011 r. 

Warszawa, luty 2012 r. Redaktorzy

Spis treści 

Str. 

Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V 

Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI 

Rozdział I. Stosowanie i wykładnia prawa administracyjnego . . . . . . . . . . 1 

§ 1. Stosowanie prawa. Pojęcie i podstawowe właściwości . . . . . . . . . . . . 4 

I. Pojęcie stosowania prawa. Stosowanie a tworzenie prawa . . . . . . . . . . . 4 

II. Stosowanie prawa administracyjnego. Typy procesów decyzyjnych . . . . 6 

§ 2. Administracyjny typ stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 

I. Podstawowe cechy sądowego typu stosowania prawa 

administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 

II. Podmioty decyzyjne w administracyjnym typie stosowania prawa . . . . 14 

III. Sytuacja decyzyjna i tryb decydowania w administracyjnym 

stosowaniu prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 

IV. Decyzja w administracyjnym typie stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . 21 

§ 3. Aksjologia administracyjnego stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . 25 

I. Teoretycznoprawna koncepcja wartości stosowania prawa . . . . . . . . . . . 25 

II. Legalność a elastyczność stosowania prawa administracyjnego . . . . . . . 27 

III. Pewność i jednolitość stosowania prawa administracyjnego . . . . . . . . . . 32 

IV. Relacje praktyczne w ramach aksjologii stosowania prawa 

administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 

§ 4. Wykładnia w procesie stosowania prawa administracyjnego . . . . . . 38 

I. Model decyzyjny stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 

II. Ustalanie stanu faktycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 

III. Ustalanie stanu prawnego. Decyzja interpretacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 

IV. Decyzja stosowania prawa i jej uzasadnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 

Rozdział II. Podstawa decyzji stosowania prawa administracyjnego. 

Ustalenia walidacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 

§ 5. Źródła prawa administracyjnego w ujęciu decyzyjnym . . . . . . . . . . . 56 

I. Pojęcie źródeł prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 

II. Rodzaje źródeł prawa jako argumentów walidacyjnych . . . . . . . . . . . . . 58 

III. Źródła prawa a proces decyzyjny stosowania prawa administracyjnego 62 

IV. Ustalanie obowiązywania stosowanych przepisów prawa 


§ 6. Zastosowanie przepisów krajowego prawa administracyjnego . . . . 75 

I. Zastosowanie przepisów ustawowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 

II. Zastosowanie przepisów ustawowych i konstytucyjnych . . . . . . . . . . . . 78 

III. Zastosowanie przepisów ustawy i przepisów rozporządzeń. . . . . . . . . . . 84 

IV. Zastosowanie przepisów prawa miejscowego (lokalnego) . . . . . . . . . . . . 87 

V. Zastosowanie przepisów wewnętrznie obowiązujących. . . . . . . . . . . . . . 91 

VI. Rodzaj zastosowanych przepisów w ramach aktu normatywnego . . . . . . 97 

VII. Bezpośrednie i pośrednie zastosowanie przepisów aktu normatywnego . . 100 

§ 7. Przepisy prawa międzynarodowego jako podstawa decyzji 

stosowania prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 

I. Przepisy prawa międzynarodowego i ich stosowanie. . . . . . . . . . . . . . . . 105 

VII

VIII 

Spis treści 

II. Przepisy prawa międzynarodowego w stosowaniu prawa 


§ 8. Zastosowanie kryteriów otwartych i inne decyzje stosowania prawa . . 111 

I. Generalne klauzule odsyłające w systemie przepisów . . . . . . . . . . . . . . . 111 

II. Podstawy zastosowania kryteriów otwartych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 

III. Inne decyzje stosowania prawa jako argument walidacyjny . . . . . . . . . . 117 

Rozdział III. Pojęcie, koncepcje i przebieg wykładni prawa 

administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 

§ 9. Wykładnia a rozumienie prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . 126 

§ 10. Wykładnia prawa administracyjnego w wymiarach: 

epistemologicznym, teoretycznym i ideologicznym . . . . . . . . . . . . . . . 138 

§ 11. Bezpośrednie rozumienie tekstu prawnego jako główny problem 

epistemologiczny koncepcji wykładni prawa administracyjnego . . . 140 

§ 12. Założenia epistemologiczne a teorie wykładni prawa . . . . . . . . . . . . . 155 

§ 13. Trzy ujęcia zasady clara non sunt interpretanda jako zakazu 

inicjowania interpretacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 

§ 14. Teorie wykładni prawa i ich zastosowanie do prawa 


§ 15. Ideologie wykładni prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 

Rozdział IV. Problemy wykładni językowej w prawie administracyjnym . . 179 

§ 16. Wykładnia językowa a rola tekstu prawnego w prawie 

administracyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 

§ 17. Koncepcje języka w wykładni prawa administracyjnego . . . . . . . . . . 181 

§ 18. Koncepcje języka prawnego a odrębność wykładni językowej 

prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 

§ 19. Teorie wykładni językowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 

§ 20. Główne problemy zintegrowanej teorii wykładni językowej 

na gruncie prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 

§ 21. Ideologie wykładni – ius interpretandi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 

§ 22. Wykładnia językowa a inne typy wykładni. Interpretatio cessat 

in claris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 

Rozdział V. Wykładnia systemowa przepisów prawa administracyjnego . . 209 

§ 23. Reguły systemowe w wykładni prawa administracyjnego . . . . . . . . . 211 

I. System prawa a wykładnia prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . 211 

II. Reguły systemowe w wykładni prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 

§ 24. Wykładnia systemowo-strukturalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 

I. Systematyka aktu normatywnego a wykładnia przepisów . . . . . . . . . . . . 220 

II. Rodzaje przepisów prawnych aktu a wykładnia systemowa . . . . . . . . . . 221 

III. Reguły związane ze strukturą poziomą systemu przepisów prawnych . . 226 

IV. Reguły związane ze strukturą pionową systemu przepisów prawnych . . 228 

§ 25. Wykładnia systemowo-aksjologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 

I. Wykładnia systemowo-aksjologiczna a zasady prawa . . . . . . . . . . . . . . . 238 

II. Wykorzystanie zasad prawa w wykładni prawa administracyjnego . . . . . 243 

III. Miejsce reguł systemowo-aksjologicznych w wykładni 

prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 

IV. Reguły systemowo-aksjologiczne w rekonstrukcji poszczególnych 

rodzajów norm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 

Rozdział VI. Wykładnia celowościowo-funkcjonalna przepisów prawa 

administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 

§ 26. Reguły celowościowe i funkcjonalne w wykładni prawa 


I. Miejsce reguł celowościowych i funkcjonalnych w wykładni prawa . . . 264

Spis treści 

II. Cel w wykładni prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 

III. Funkcja w wykładni prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268 

§ 27. Wykładnia celowościowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 

I. Rodzaje reguł celowościowych wykładni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 

II. Źródła ustalania celu prawodawczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 

III. Zastosowanie reguł celowościowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 

IV. Szczególne role wykładni celowościowej w administracyjnym 

typie decyzyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 

§ 28. Wykładnia funkcjonalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 

I. Przebieg wykładni funkcjonalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 

II. Reguły funkcjonalne a inne reguły wykładni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292 

III. Zastosowanie reguł funkcjonalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 

IV. Szczególne role wykładni funkcjonalnej w administracyjnym 

typie decyzyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 

Rozdział VII. Interpretacyjna rola kryteriów otwartych i innych decyzji 

stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305 

§ 29. Wykładnia generalnych klauzul odsyłających prawa 


I. Kryteria otwarte w stosowaniu i wykładni prawa administracyjnego. 

Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 

II. Reguły wykładni generalnych klauzul odsyłających . . . . . . . . . . . . . . . . 308 

III. Wykładnia kryteriów otwartych prawa administracyjnego. Kilka 

przykładów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315 

IV. Sposób ustalania treści kryteriów otwartych. 

Elementy modelu optymalizacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323 

§ 30. Kryteria otwarte w wykładni przepisów prawa administracyjnego . . 326 

I. Wpływ kryteriów otwartych na przebieg wykładni . . . . . . . . . . . . . . . . . 326 

II. Kryteria otwarte w poszczególnych regułach wykładni . . . . . . . . . . . . . . 328 

III. Kryteria otwarte w rekonstrukcji różnych rodzajów norm . . . . . . . . . . . . 333 

IV. Wnioski końcowe. Elementy modelu optymalizacyjnego . . . . . . . . . . . . 338 

§ 31. Zwroty ocenne w wykładni prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . 340 

I. Pojęcie zwrotu ocennego. Występowanie w prawie administracyjnym . . 340 

II. Wykładnia zwrotów ocennych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341 

III. Wpływ zwrotów ocennych na rekonstrukcję normy prawa 


§ 32. Inne decyzje stosowania prawa w wykładni prawa administracyjnego. . 345 

I. Wykładnia zastosowanej decyzji stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . 346 

II. Wpływ innych decyzji na wykładnię przepisów prawnych . . . . . . . . . . . 348 

Rozdział VIII. Wybrane zagadnienia szczegółowe i porównawcze . . . . . . . 357 

§ 33. Czynniki różnicujące wykładnię prawa administracyjnego . . . . . . . . 360 

I. Rodzaje czynników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360 

II. Typ stosowania prawa i rodzaje organów decyzyjnych . . . . . . . . . . . . . . 361 

III. Warunki społecznego otoczenia prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362 

§ 34. Wpływ orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej 

na wykładnię sądów administracyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368 

§ 35. Prawa człowieka i orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw 

Człowieka w wykładni prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . 384 

I. Prawo administracyjne a regulacje praw człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . 384 

II. Regulacje praw człowieka w procesach wykładni prawa 


III. Wykładnia praw człowieka w polskiej praktyce 

administracyjnej i sądowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390 

IX

X 

Spis treści 

§ 36. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a wykładnia prawa 

administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400 

§ 37. Uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego a wykładnia prawa 

administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419 

Rozdział IX. Reguły kolizyjne i inferencyjne w interpretacji prawa 

administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429 

§ 38. Postulat spójności prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430 

I. Rodzaje sprzeczności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430 

§ 39. Zastosowanie reguł kolizyjnych w dyskursie walidacyjno- 

-interpretacyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432 

I. Charakter i rola reguł kolizyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432 

II. Rodzaje reguł kolizyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433 

§ 40. Zastosowanie reguł inferencyjnych w ustaleniach walidacyjnych . . . 440 

I. Pojęcie i rodzaj wnioskowań prawniczych oraz ich rola w procesie 

wykładni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440 

II. Typologia wnioskowań prawniczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442 

Rozdział X. Model zakresu swobody interpretacyjnej prawa 

administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449 

§ 41. Zmiana paradygmatu stosowania prawa. Przejście od modelu 

sylogistycznego do modelu argumentacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451 

I. Sylogistyczny model stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451 

II. Argumentacyjno-interpretacyjny model stosowania prawa . . . . . . . . . . . 453 

III. Ważenie zasad prawnych jako istota argumentacyjno- 

-interpretacyjnego modelu stosowania prawa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458 

§ 42. Zakres swobodnego uznania podmiotu stosującego prawo 

w argumentacyjno-interpretacyjnym modelu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462 

I. Pojęcie dyskrecjonalności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462 

II. Niedookreślone pojęcia prawne jako źródło władzy dyskrecjonalnej . . . 464 

III. Klauzule generalne a zakres swobodnego uznania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466 

IV. Różnice między dyskrecjonalnością sędziowską a uznaniem 

administracyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467 

V. Dyskrecjonalność w procesie wykładni jako ważenie dyrektyw 

i argumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475 

VI. Uzasadnianie decyzji interpretacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478 

Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485

Wykaz skrótów 

1. Źródła prawa 

BGB . . . . . . . . . . . . . . niem. Bürgerliches Gesetzbuch, niemiecki kodeks cywilny 

BiegRewidU . . . . . . . . ustawa z 7.5.2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach 

uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze 

publicznym (Dz.U. Nr 77, poz. 649 ze zm.) 

EKPC . . . . . . . . . . . . . Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności 

z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) 

EKS . . . . . . . . . . . . . . Europejska Karta Społeczna z 18.10.1961 r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 8, 

poz. 67 ze zm.) 

GospNierU . . . . . . . . . ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz.U. 

z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) 

KC . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) 

KK . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) 

Konstytucja RP . . . . . ustawa z 2.4.1997 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 

Nr 78, poz. 483 ze zm.) 

KP . . . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, 


KPA . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst 

jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) 

KPC . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, 


KPK . . . . . . . . . . . . . . ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, 


OrdPod . . . . . . . . . . . . ustawa z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. 

z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) 

PDOFizU . . . . . . . . . . ustawa z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst 

jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.) 

p.o.p.c. . . . . . . . . . . . . ustawa z 18.7.1950 r. – Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz.U. Nr 34, 

poz. 311 ze zm.) – obecnie nie obowiązuje 

PrBud . . . . . . . . . . . . . ustawa z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. 

Nr 243, poz. 1623 ze zm.) 

PrPostAdm . . . . . . . . . ustawa z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi 

(Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) 

PrUstrAdm . . . . . . . . . ustawa z 25.7.2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych 

(Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) 

SamGmU . . . . . . . . . . ustawa z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. 

Nr 142, poz. 1591 ze zm.) 

TFUE . . . . . . . . . . . . . Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, 

poz. 864/2 ze zm.) 

XI

XII 


VATU . . . . . . . . . . . . . ustawa z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. 

z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.) 

ZagospPrzestrzU . . . . ustawa z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 

(Dz.U. Nr 80, poz. 717 ze zm.) 

2. Organy, instytucje i organizacje 

CEFTA . . . . . . . . . . . . Central European Free Trade Association – Środkowoeuropejskie Porozumienie 

(Stowarzyszenie) Wolnego Handlu 

ETPC . . . . . . . . . . . . . Europejski Trybunał Praw Człowieka 

NSA . . . . . . . . . . . . . . Naczelny Sąd Administracyjny 

ONZ . . . . . . . . . . . . . . Organizacja Narodów Zjednoczonych 

SKO . . . . . . . . . . . . . . Samorządowe Kolegium Odwoławcze 

SN . . . . . . . . . . . . . . . Sąd Najwyższy 

TK . . . . . . . . . . . . . . . Trybunał Konstytucyjny 

TSUE . . . . . . . . . . . . . Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej 

WSA . . . . . . . . . . . . . . Wojewódzki Sąd Administracyjny 

WTO . . . . . . . . . . . . . . World Trade Organization – Światowa Organizacja Handlu 

3. Publikatory i czasopisma 

Annales UMCS . . . . . . Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska 

AUWr . . . . . . . . . . . . . Acta Universitatis Wratislaviensis 

Biul. RPO . . . . . . . . . . Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich 

CBOSA . . . . . . . . . . . . Centralna Baza Orzecznictwa Sądów Administracyjnych, orzeczenia. 

nsa.gov.pl 

Dz.U. . . . . . . . . . . . . . Dziennik Ustaw 

EP . . . . . . . . . . . . . . . . Edukacja Prawnicza 

EPS . . . . . . . . . . . . . . . Europejski Przegląd Sądowy 

Gl. . . . . . . . . . . . . . . . . Glosa 

GSP . . . . . . . . . . . . . . Gdańskie Studia Prawnicze 

KZS . . . . . . . . . . . . . . Krakowskie Zeszyty Sądowe 

MoP . . . . . . . . . . . . . . Monitor Prawniczy 

M.Pod. . . . . . . . . . . . . Monitor Podatkowy 

MoPr . . . . . . . . . . . . . Monitor Prawa Pracy 

M.P. . . . . . . . . . . . . . . Monitor Polski 

NZS . . . . . . . . . . . . . . Nowe Zeszyty Samorządowe 

ONSA . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego 

ONSAiWSA . . . . . . . . Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich 

Sądów Administracyjnych 

OSA . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądów Administracyjnych 

OSN . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego 

OSNAPiUS . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń 

Społecznych 

OSNC . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna 

OSNIK . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna 

OSNKW . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa


OSNP . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy 

OSNPG . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Prokuratura Generalna 

OSP . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądów Polskich 

OSPiKA . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych 

OSS . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych 

OTK . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego 

OTK-A . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Seria A 

OTK-B . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Seria B 

OTK ZU . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy 

PiP . . . . . . . . . . . . . . . Państwo i Prawo 

PiZS . . . . . . . . . . . . . . Praca i Zabezpieczenie Społeczne 

PL . . . . . . . . . . . . . . . . Przegląd Legislacyjny 

PNUŚL . . . . . . . . . . . . Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 

POP . . . . . . . . . . . . . . Przegląd Orzecznictwa Podatkowego 

PPP . . . . . . . . . . . . . . . Przegląd Prawa Publicznego 

Pr. Pracy . . . . . . . . . . . Prawo Pracy 

Prok. i Pr. . . . . . . . . . . Prokuratura i Prawo 

Prz. Sejm. . . . . . . . . . . Przegląd Sejmowy 

PS . . . . . . . . . . . . . . . . Przegląd Sądowy 

R. Pr. . . . . . . . . . . . . . . Radca Prawny 

RPEiS . . . . . . . . . . . . . Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 

Rzeczp. . . . . . . . . . . . . Rzeczpospolita 

SI . . . . . . . . . . . . . . . . Studia Iuridica 

SP . . . . . . . . . . . . . . . . Studia Prawnicze 

SPE . . . . . . . . . . . . . . . Studia Prawno-Ekonomiczne 

ST . . . . . . . . . . . . . . . . Samorząd Terytorialny 

ZNSA . . . . . . . . . . . . . Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 

ZNUJ . . . . . . . . . . . . . Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 

ZNUŁ . . . . . . . . . . . . . Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego 

5. Piśmiennictwo 

Leszczyński, 

Stosowanie 

generalnych klauzul . . L. Leszczyński, Stosowanie generalnych klauzul odsyłających, Kraków 

2001 

Leszczyński, 

Zagadnienia teorii 

stosowania prawa . . . . L. Leszczyński, Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy 

orzecznictwa, Kraków 2001 

Morawski, 

Wykładnia 

w orzecznictwie 

sadów . . . . . . . . . . . . . . L. Morawski, Wykładnia w orzecznictwie sądów. Komentarz, Toruń 2002 

Wróblewski, 

Sadowe stosowanie 

prawa . . . . . . . . . . . . . J. Wróblewski, Sadowe stosowanie prawa, Warszawa 1988 

XIII

XIV 


Zieliński, 

Wykładnia prawa . . . . M. Zieliński, Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki. Warszawa 

2010 

5. Inne skróty 

art. . . . . . . . . . . . . . . . artykuł 

cyt. . . . . . . . . . . . . . . . cytowany 

cz. . . . . . . . . . . . . . . . . część 

ds. . . . . . . . . . . . . . . . . do sprawy 

n. . . . . . . . . . . . . . . . . . następny 

niepubl. . . . . . . . . . . . . niepublikowany 

np. . . . . . . . . . . . . . . . . na przykład 

Nr . . . . . . . . . . . . . . . . numer 

orz. . . . . . . . . . . . . . . . orzeczenie 

OZ . . . . . . . . . . . . . . . . Ośrodek Zamiejscowy 

por. . . . . . . . . . . . . . . . porównaj 

rozdz. . . . . . . . . . . . . . . rozdział 

szczeg. . . . . . . . . . . . . . szczególnie 

t. . . . . . . . . . . . . . . . . . tom 

tekst jedn. . . . . . . . . . . tekst jednolity 

tzw. . . . . . . . . . . . . . . . tak zwany 

uchw. . . . . . . . . . . . . . . uchwała 

ust. . . . . . . . . . . . . . . . . ustęp 

wyr. . . . . . . . . . . . . . . . wyrok 

VAT . . . . . . . . . . . . . . . podatek od towarów i usług 

ZTW . . . . . . . . . . . . . . zintegrowana teoria wykładni

Rozdział I. Stosowanie i wykładnia prawa 

administracyjnego 

Spis treści 

Nb 

§ 1. Stosowanie prawa. Pojęcie i podstawowe właściwości . . . . . . . . . . . . . 1 

I. Pojęcie stosowania prawa. Stosowanie a tworzenie prawa . . . . . . . . . . . . 1 

1. Pojęcie stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 

2. Stosowanie a tworzenie prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 

II. Stosowanie prawa administracyjnego. Typy procesów decyzyjnych . . . . 13 

1. Typy stosowania prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 

2. Polityka stosowania prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 

3. Sądowa kontrola administracji a stosowanie prawa 

administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 

§ 2. Administracyjny typ stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 

I. Podstawowe cechy sądowego typu stosowania prawa 


II. Podmioty decyzyjne w administracyjnym typie stosowania prawa . . . . . 41 

1. Rodzaje podmiotów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 

2. Kompetencja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 

III. Sytuacja decyzyjna i tryb decydowania w administracyjnym 

stosowaniu prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 

1. Fakt inicjujący proces decyzyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 

2. Tryb sporny i tryb niesporny. Sytuacja nieustalenia . . . . . . . . . . . . . . 53 

3. Sytuacja bieżącego kierowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 

4. Uzgadnianie w stosowaniu prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . . 64 

IV. Decyzja w administracyjnym typie stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . 69 

1. Charakter decyzji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 

2. Kontrola decyzji administracyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 

§ 3. Aksjologia administracyjnego stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . 81 

I. Teoretycznoprawna koncepcja wartości stosowania prawa . . . . . . . . . . . 81 

II. Legalność a elastyczność stosowania prawa administracyjnego . . . . . . . 90 

1. Wartość legalności w stosowaniu prawa administracyjnego . . . . . . . . 90 

2. Elastyczność w stosowaniu prawa. Luz decyzyjny . . . . . . . . . . . . . . . 94 

3. Podstawy normatywne elastycznego stosowania prawa 


4. Elastyczność a legalność stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 

III. Pewność i jednolitość stosowania prawa administracyjnego . . . . . . . . . . 109 

1. Pojęcie i aspekty pewności stosowania prawa 


2. Jednolitość stosowania prawa administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . 117 

3. Jednolitość praktyki a pewność treści decyzji stosowania prawa . . . . 122 

IV. Relacje praktyczne w ramach aksjologii stosowania prawa 


Leszczyński 1

2 

Rozdział I. Stosowanie i wykładnia prawa administracyjnego 

§ 4. Wykładnia w procesie stosowania prawa administracyjnego . . . . . . . 138 

I. Model decyzyjny stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 

II. Ustalanie stanu faktycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 

1. Ustalanie faktów a typy stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 

2. Ustalenia faktyczne w procesie decyzyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 

3. Poznawanie i ocenianie w ustalaniu faktów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 

III. Ustalanie stanu prawnego. Decyzja interpretacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 

1. Ustalanie stanu prawnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 

2. Decyzja walidacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 

3. Decyzja interpretacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 

IV. Decyzja stosowania prawa i jej uzasadnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 

1. Decyzja finalna procesu stosowania prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 

2. Istota i wymogi normatywne uzasadnienia decyzji . . . . . . . . . . . . . . . 181 

3. Argumenty, funkcje i style uzasadniania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 

Literatura: B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, 

Warszawa 2011; K. Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna, Warszawa 1974; Arbitraż i mediacja. Aktualne 

problemy teorii i praktyki funkcjonowania sądów polubownych i ośrodków mediacyjnych 

(pod red. J. Olszewskiego), Rzeszów 2009; T. Biernat, M. Zirk-Sadowski, Politics of Law and Legal 

Policy. Introduction, w: Politics of Law and Legal Policy. Between Modern and Post-Modern 

Jurisprudence (pod red. T. Biernata, M. Zirk-Sadowskiego), Warszawa 2008; J. Borkowski, Decyzja 

administracyjna, Warszawa 1970; S. Buczkowski, Rola arbitrażu w gospodarce socjalistycznej, 

Annales UMCS 1954, Sectio G, Ius, vol. I; M. Cieślak, Polska procedura karna. Podstawowe 

założenia teoretyczne, Warszawa 1971; B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, 

Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2009; W. Dawidowicz, 

O stosowaniu prawa przez organy administracji państwowej, Zeszyty Naukowe Wydziału 

Prawa i Administracji UG, Prawo 1981, Nr 9; T. Gizbert-Studnicki, Prawda sądowa 

w postępowaniu cywilnym, PiP 2009, Nr 7; tenże, Wieloznaczność leksykalna w interpretacji 

prawniczej, Kraków 1978; A. Gomułowicz, Aspekt prawotwórczy sądownictwa administracyjnego, 

Warszawa 2008; J. Harczuk, Uzgadnianie w stosowaniu krajowego prawa publicznego, Lublin 

2009 (niepubl. praca doktorska); J. Harczuk, L. Leszczyński, Mediacja w postępowaniu sądowoadministracyjnym 

(kontekst przedmiotu procesu decyzyjnego), w: Arbitraż i mediacja. 

Aktualne problemy teorii i praktyki funkcjonowania sądów polubownych i ośrodków mediacyjnych 

(pod red. J. Olszewskiego), Rzeszów 2009; R. Hauser, Ochrona obywatela w postępowaniu 

egzekucyjnym w administracji, Poznań 1988; R. Hauser, J. Trzciński, Prawotwórcze znaczenie 

orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, Warszawa 

2008; J. Jabłońska-Bonca, Przesłanki stanowienia norm bez sankcji, RPEiS 1984, Nr 4; 

W. Jakimowicz, Wykładnia w prawie administracyjnym, Kraków 2006; M. Jaśkowska, A. Wróbel, 

Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Kraków 2005; J. Jończyk, J. Wróblewski, 

Stosowanie prawa w zakładzie pracy, Wrocław 1977; A. Kalisz, A. Zienkiewicz, Mediacja sądowa 

i pozasądowa. Zarys wykładu, Warszawa 2009; T. Kiełkowski, Sprawa administracyjna, Kraków 

2004; Z. Kmieciak, Mediacja i koncyliacja w prawie administracyjnym, Kraków 2004; tenże, Postępowanie 

mediacyjne i uproszczone przed sądem administracyjnym, PiP 2003, Nr 10; H. Knysiak-Molczyk, 

Skarga kasacyjna w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Warszawa 2009; 

Kompetencja ze stanowiska teorii i filozofii prawa (pod red. W. Jedleckiej), Wrocław 2004; A. Korybski, 

Alternatywne rozwiązywanie sporów w USA. Studium teoretycznoprawne, Lublin 1993; 

A. Korzeniowska, Postępowanie przed samorządowym kolegium odwoławczym, Kraków 2002; 

T. Kotarbiński, Kurs logiki dla prawników, Warszawa 1975; tenże, Traktat o dobrej robocie, Wrocław 

1975; E. Kustra, Polityczne problemy tworzenia prawa, Toruń 1994; J. Lande, Nauka o normie 

prawnej, Annales UMCS 1956, t. III; W. Lang, Teoria prawa, Toruń 1972; W. Lang, J. Wróblewski, 

S. Zawadzki, Teoria państwa i prawa, Warszawa 1979; Z. Leoński, Administracyjne 

postępowanie egzekucyjne. Węzłowe problemy, Poznań 2003; L. Leszczyński, Dyskrecjonalność 

Leszczyński


a jednolitość stosowania prawa. Rola argumentu per rationem decidendi, w: Dyskrecjonalność 

w prawie (pod red. W. Staśkiewicza, T. Staweckiego), Warszawa 2010; tenże, Gyoseishido w japońskiej 

kulturze prawnej. Nieformalne działania administracji a prawo, Lublin 1996; tenże, 

O usprawnianiu postępowania przed sądami administracyjnymi (kilka uwag w związku z reformą), 

w: Polski model sądownictwa administracyjnego (pod red. J. Stelmasiaka, J. Niczyporuka, 

S. Fundowicza), Lublin 2003; tenże, Podejmowanie decyzji prawnych. Tworzenie i stosowanie 

prawa, Zamość 2003; tenże, Wykładnia operatywna (podstawowe właściwości), PiP 2009, Nr 6; 

A. M. Ludwikowska, System prawa Stanów Zjednoczonych. Prawo i prawnicy. Struktura władzy. 

Spory prawne, Toruń 1999; M. Matczak, Kompetencja organu administracji publicznej, Kraków 

2004; M. Mincer, Uznanie administracyjne, Toruń 1983; J. Nowacki, Praworządność. Wybrane 

problemy teoretyczne, Warszawa 1977; J. Oniszczuk, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 

w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Kraków 2000; tenże, Konstytucja Rzeczypospolitej 

Polskiej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego na początku XXI wieku, Kraków 2004; 

L. Petrażycki, Wstęp do nauki prawa i moralności. Podstawy psychologii emocjonalnej, Warszawa 

1959; A. Podgórecki, Pięć funkcji socjologii, w: Socjotechnika. Praktyczne zastosowania socjologii 

(pod red. A. Podgóreckiego), Warszawa 1968; tenże, Zasady socjotechniki, Warszawa 

1966; G. L. Seidler, H. Groszyk, J. Malarczyk, Wstęp do prawoznawstwa, Lublin 1975; ciż, Wstęp 

do teorii państwa i prawa, Lublin 1975; A. Skoczylas, Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych 

i o właściwość przez NSA, Warszawa 2008; P. Skuczyński, Soft law w perspektywie teorii prawa, 

w: System prawny a porządek prawny (pod red. O. Boguckiego, S. Czepity), Szczecin 2008; S. Steinborn, 

Porozumienia w polskim procesie karnym. Skazanie bez rozprawy i dobrowolne poddanie 

się odpowiedzialności karnej, Kraków 2005; A. Stelmachowski, Prawotwórcza rola sądów, 

PiP 1967, Nr 4–5; tenże, Wstęp do teorii prawa cywilnego, Warszawa 1984; R. Suwaj, Wydawanie 

decyzji administracyjnych, Wrocław 2007; J. P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami 

administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2010; R. Tokarczyk, Prawo amerykańskie, Kraków 

2003; M. Tyczka, Istota orzeczeń arbitrażowych, Poznań 1985; S. Waltoś, Kodeks postępowania 

karnego z 1997 r. – między tradycją a wyzwaniem współczesności, w: Nowy kodeks postępowania 

karnego. Zagadnienia węzłowe (pod red. E. Skrętowicza), Kraków 1998; S. Włodyka, Arbitraż 

gospodarczy, Warszawa 1970; T. Woś, H. Knysiak-Molczyk, M. Romańska, Prawo o postępowaniu 

przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2009; S. Wronkowska, Problemy racjonalnego 

tworzenia prawa, Poznań 1982; S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii prawa, 

Poznań 1997; J. Wróblewski, Norma generalna i norma indywidualna, ZNUŁ 1962, Nr 23; tenże, 

Sądowe i pozasądowe stosowanie prawa. Problemy teorii i ideologii, SPE 1981, t. XXVI; tenże, 

Teoria racjonalnego tworzenia prawa, Wrocław 1985; tenże, Wartości a decyzja sądowa, Wrocław 

1973; tenże, Zagadnienia teorii wykładni prawa ludowego, Warszawa 1959; M. Zieliński, Poznanie 

sądowe a poznanie naukowe, Poznań 1979; Z. Ziembiński, Logika praktyczna, Warszawa 

1994; tenże, Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980; tenże, Teoria prawa, Warszawa 

1978; K. Ziemski, Alternatywy dla aktu administracyjnego, w: Koncepcja systemu prawa 

administracyjnego (pod red. J. Zimmermanna), Warszawa 2007; A. Zienkiewicz, Studium mediacji. 

Od teorii ku praktyce, Warszawa 2007; J. Zimmermann, Motywy decyzji administracyjnej 

i jej uzasadnienie, Warszawa 1981; M. Zirk-Sadowski, Rozumienie ocen w języku prawnym, Łódź 

1984; tenże, Wykładnia i rozumienie prawa w Polsce po akcesji do Unii Europejskiej, w: Polska 

kultura prawna a proces integracji europejskiej (pod red. S. Wronkowskiej), Kraków 2005. 

Leszczyński 3

1 

2 

3 

4 

5 

6 

4 


§ 1. Stosowanie prawa. Pojęcie i podstawowe właściwości 

I. Pojęcie stosowania prawa. Stosowanie a tworzenie prawa 

1. Pojęcie stosowania prawa 

Przez stosowanie prawa należy rozumieć proces decyzyjny podejmowany i prowadzony 

przez kompetentny organ państwowy (lub inny podmiot wyraźnie upoważniony), 

kończący się wydaniem wiążącej decyzji o charakterze jednostkowym (indywidualnym 

i konkretnym) 1 . Treścią tej decyzji jest kwalifikacja stanu faktycznego z punktu widzenia 

kryteriów sformułowanych w jej podstawie normatywnej oraz ustalenie prawnych 

konsekwencji tej kwalifikacji. 

Powyższej charakterystyce odpowiada stosowanie prawa administracyjnego. W odróżnieniu 

jednak od na przykład stosowania prawa cywilnego czy karnego, stosowanie 

prawa administracyjnego ma miejsce w dwóch typach decyzyjnych: administracyjnym 

(administracyjno-kierowniczym) oraz sądowym. 

Oznacza to od strony podmiotowej, że dokonywane jest ono zarówno poprzez podejmowanie 

decyzji przez organy administracji publicznej, jak i poprzez orzekanie mające 

za przedmiot kontrolę sądową decyzji administracyjnej i postępowania prowadzącego 

do jej wydania, dokonywaną przez sądy administracyjne (działające jako sądy I instancji 

oraz jako Naczelny Sąd Administracyjny) oraz inne sądy w zakresie odnoszenia się 

przez nie do decyzji administracyjnych. 

W obu typach stosowania prawa czynności w procesie decyzyjnym i towarzyszące 

im rozumowania podmiotów decyzyjnych układają się w ciąg fazowy, którego pierwszą 

fazą jest faza przeddecyzyjna, obejmująca ustalanie stanu faktycznego oraz ustalanie 

stanu prawnego (w ramach którego mieści się wykładnia prawa), natomiast fazą drugą 

(decyzyjną) jest normatywna kwalifikacja faktów oraz ustalenie jej prawnych konsekwencji, 

czyli wydanie decyzji finalnej procesu2 . 

Pojęcie stosowania prawa administracyjnego wiąże się z pewnymi pojęciami pokrewnymi, 

częściowo zachodzącymi na siebie. 

Zarówno organy administracyjne, jak i sądy, podejmując decyzje w zakresie prawa 

administracyjnego, realizują normy kompetencyjne3 rozumiane jako normy uprawniające 

te podmioty do podjęcia decyzji, a także normy proceduralne (od strony sposobu 

wyznaczenia działań) oraz normy materialnoprawne (od strony wyznaczania adresatom 

decyzji uprawnień lub obowiązków). 

W tym kontekście można także powiedzieć, że organy te, podejmując decyzje stosowania 

prawa, przestrzegają przepisów prawnych, stanowiących podstawę ich działania 

oraz podstawę treści decyzji. Stosowanie prawa administracyjnego jest zatem 

1 Por. Z. Ziembiński, Teoria prawa, s. 130; Wróblewski, Sądowe stosowanie prawa, s. 8. 

2 Por. Wróblewski, Sądowe stosowanie prawa, s. 43. Szczegółowo model procesu decyzyjnego będzie 

przedstawiony w Nb 138–141. 

3 O kompetencji i normie kompetencyjnej por. Z. Ziembiński, Teoria prawa, s. 25–29; tenże, Problemy 

podstawowe prawoznawstwa, szczeg. s. 160–172, 204–213, 328–334. Zob. także: Kompetencja ze stanowiska 

teorii, passim. Na gruncie stosowania prawa administracyjnego por. M. Matczak, Kompetencja organu, passim. 

Leszczyński

§ 1. Stosowanie prawa. Pojęcie i podstawowe właściwości 

równocześnie przestrzeganiem prawa 4 w sensie wypełniania wymogów tej strony normy 

kompetencyjnej, która niezależnie od tego, że uprawnia, to także zobowiązuje (w postaci 

nakazu) sąd lub organ administracyjny do działania i w konsekwencji do podjęcia 

decyzji. 

Ze stosowaniem prawa administracyjnego można także związać pojęcie wykonywania 

prawa5 , w którym mieści się (w możliwie szerokim sensie) zarówno realizowanie, 

jak i przestrzeganie oraz stosowanie prawa. Oznacza ono bowiem każde wypełnienie 

dyspozycji normy prawnej, niezależnie od charakteru tej dyspozycji (nakaz, zakaz, 

uprawnienie) i niezależnie od sposobu działania (realizowanie uprawnienia, spełnienie 

przesłanki dyspozycji nakazującej czy zakazującej), a także niezależnie od tego, jaki 

podmiot wykonywanie prawa podejmuje. 

Pojęcie wykonywania prawa na gruncie prawa administracyjnego może mieć jeszcze 

dodatkowy aspekt. Może bowiem zachodzić częściowo także na działalność prawodawczą 

(legislacyjną), jeżeli przyjmuje się, że pierwszym (chociaż oczywiście niewystarczającym 

do skutecznego funkcjonowania prawa) etapem wykonywania (realizacji) 

zamiarów prawodawczych, wyrażonych na przykład w formie ustawy, jest wydanie aktu 

normatywnego o charakterze wykonawczym w stosunku do aktu podstawowego. Stanowienie 

podstawowego aktu wykonawczego byłoby zatem wykonywaniem tej ustawy, 

a właściwie jej pierwszym etapem, polegającym na stworzeniu legislacyjnych warunków 

jego wykonywania. Warunkiem jest dostatecznie precyzyjna zapowiedź wydania 

takiego aktu. 

W prawie administracyjnym dotyczy to także tworzenia aktów wykonawczych na 

poziomie lokalnym (np. rozporządzenia wojewody) oraz aktów prawa miejscowego 

(np. miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego). Tym pierwszym wykonawczy 

charakter przypisać byłoby łatwiej i miałyby one wymiar bardziej bezpośredni. 

W przypadku tych drugich (akty prawa miejscowego) aspekt wykonywania prawa 

musiałby zostać powiązany z analizą pozycji samorządu i prawa tworzonego przez 

jednostki samorządu terytorialnego w stosunku do prawa „centralnego” (głównie ustawowego) 

oraz nałożony na strukturę ustroju terytorialnego państwa (przy dostrzeżeniu 

szczególnych właściwości struktury federacyjnej), określającego zakres autonomii jego 

jednostek terytorialnych. 

2. Stosowanie a tworzenie prawa 

Tworzenie prawa jest w kulturze prawa stanowionego działaniem odrębnym od 

stosowania prawa, prowadzonym co do zasady w formie legislacyjnego powstawania 

aktów normatywnych6 . Relacja między stosowaniem (oraz pojęciami pokrewnymi) 

a tworzeniem prawa ma w tej kulturze pewne znaczenie w postaci rozważania prawotwórczego 

charakteru pewnych działań praktyki organów państwowych7 . Ma bardziej 

4 Por. Z. Ziembiński, Problemy podstawowe prawoznawstwa, s. 414–435. 

5 Por. Leszczyński, Zagadnienia teorii stosowania prawa, s. 16. 

6 Por. J. Wróblewski, Teoria racjonalnego tworzenia prawa, s. 34–43; S. Wronkowska, Problemy racjonalnego 

tworzenia prawa, passim. 

7 Por. A. Stelmachowski, Prawotwórcza rola, passim; tenże, Wstęp do teorii, s. 424–456. Prawotwórczą 

praktykę jako jedną z form powstawania prawa wyróżniano jednak także w podręcznikach akademickich 

(por. np. G. L. Seidler, H. Groszyk, J. Malarczyk, Wstęp do prawoznawstwa, s. 254). 

Leszczyński 5 

7 

8 

9 

10

SYSTEM PRAWA ADMINISTRACYJNEGO Wykładnia w ... - Gandalf

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?