ÅciÄgnij PDF - Knights of Columbus, Supreme Council

WIARA KATOLICKA 

SERIA LUKE’A E. HARTA 

W Co Wierzą Katolicy 

Część 7: 

Święty Kościół Powszechny

Rycerze Kolumba przedstawiają 

Dedykowaną Luke’owi E. Hartowi serię 

książeczek na temat podstawowych elementów wiary katolickiej 

Święty Kościół Powszechny 

C Z Ę Ś Ć P I E R W S Z A , S E K C J A 

S I Ó D M A N A T E M A T 

W I A R Y K A T O L I C K I E J 

W co wierzą katolicy? 

Jak są zasady kultu w Kościele katolickim? 

Jak żyją katolicy? 

w oparciu o 

Katechizm Kościoła Katolickiego 

autor: 

Peter Kreeft 

główny redaktor 

Ojciec Juan – Diego Brunetta, O.P. 

Dyrektor Katolicki Serwis Informacyjny 

Rada Najwyższa Rycerzy Kolumba 

Tłumaczenie: 

O. Janusz Pyda, O.P. 

Polska Prowincja Dominikanów

©2010 Rada Najwyższa Rycerzy Kolumba. Wszelkie Prawa Zastrzeżone. 

Polskie Tłumaczenie Katechizmu Kościoła Katolickiego © 2002 Pallottinum Poznań. 

Cytaty Pisma Świętego Zawarte w Niniejszym Dokumencie Są z Biblii Tysiąclecia 

©2000. 

Okładka: Joos van Ghent (1435-1480), The Communion of the Apostles. Galleria 

Nazionale delle Mach, Urbino, Italy. © Scala / Art Resource, New York. 

Catholic Information Service 

Knights of Columbus Supreme Council 

PO Box 1971 

New Haven CT 06521-1971 

www.kofc.org/cis 

cis@kofc.org 

203-752-4267 

203-752-4018 (fax)

O S E R I I : 

Ta książeczka jest jedną z trzydziestu książeczek 

przedstawiających w sposób prosty najważniejsze 

elementy nauki zawartej w Katechizmie Kościoła 

Katolickiego. Papież Jan Paweł II zlecił opracowanie 

nowego Katechizmu, który byłby wzorcowy dla 

wszystkich narodów i wszystkich kultur i zatwierdził jego 

opublikowanie w 1992 roku. 

Książeczki, które oferujemy, nie mają zastąpić 

Katechizmu, ale przybliżyć czytelnikowi jego treść. 

Książeczki są napisane w różnym stylu: poetyckim, 

potocznym, zabawnym i imaginacyjnym, ale treść ich jest 

zawsze zgodna z nauką Kościoła. 

Katolicki Serwis Informacyjny zachęca do 

przeczytania przynajmniej jednej książeczki w miesiącu, 

by pogłębiać i dojrzewać w Wierze. 

-iii-

S E K C J A I : W C O W I E R Z Ą 

K A T O L I C Y ( T E O L O G I A ) 

CZĘŚĆ 7: 

ŚWIĘTY KOŚCIÓŁ POWSZECHNY 

1. Kościół jest w pełni chrystocentryczny 

„Artykuł wiary o Kościele całkowicie zależy od 

artykułów dotyczących Jezusa Chrystusa. Kościół nie ma 

innego światła, niż światło Chrystusa. Według obrazu 

drogiego Ojcom Kościoła jest on podobny do księżyca, 

którego całe światło jest odbiciem światła słońca” (KKK 

748)*. Prawdziwa eklezjologia jest zawsze w pełni 

chrystocentryczna. 

2. Kościół został ustanowiony przez Chrystusa 

Podstawowym powodem dla bycia katolikiem jest 

historyczny fakt, że Kościół katolicki został ustanowiony 

przez Chrystusa – był zatem Bożą, nie zaś ludzką inicjatywą. 

W przeciwnym razie Chrystus, założyciel Kościoła, nie jest 

Bogiem. W takim zaś wypadku nie tylko katolicyzm, ale i całe 

chrześcijaństwo jest fałszem. Być chrześcijaninem to znaczy 

wierzyć, że „Jezus Chrystus jest Panem”. Uznanie Chrystusa 

za Pana pociąga za sobą posłuszeństwo Jego woli. Chrystus 

zaś chciał katolickiego (czyli powszechnego) Kościoła dla 

*KKK = Katechizm Kościoła Katolickiego 

-5-

wszystkich swoich uczniów, dla wszystkich chrześcijan. 

Jesteśmy katolikami, ponieważ jesteśmy chrześcijanami. 

Wielu protestantów zostaje katolikami z tego właśnie 

powodu. Czytają oni Ojców Kościoła (wczesnych autorów 

chrześcijańskich) i odkrywają w ten sposób, że Chrystus nie 

ustanowił Kościoła protestanckiego, który później stał się 

Kościołem katolickim, ale właśnie Kościół katolicki, którego 

część odłączyła się później i stała się Kościołem 

protestanckim („protestującym”). 

3. Dlaczego Chrystus ustanowił Kościół? 

Przypuśćmy, że Chrystus nie ustanowił Kościoła. 

Załóżmy, że zostawił to nam. Przyjmijmy, że powstanie 

Kościoła wynikało z naszej intencji, a nie z Jego woli, z 

ludzkiego, nie zaś Bożego pomysłu. Przypuśćmy, że sami 

musieliśmy odkryć prawdziwą doktrynę o Trójcy Świętej, 

dwóch naturach w osobie Chrystusa, sakramentach, 

Najświętszej Maryi Pannie oraz o kontrowersyjnych sprawach 

moralnych, takich jak chociażby antykoncepcja, 

homoseksualizm czy eutanazja. W takim wypadku, któż 

mógłby kiedykolwiek dojść z dużą pewnością do poznania 

zamysłu i woli Boga? Jak mógłby powstać wówczas jeden 

Kościół? Istniałoby zapewne dwadzieścia tysięcy różnych 

kościołów, z których każdy nauczałby własnych opinii. 

Zamiast tego mamy jeden, obdarzony Bożą władzą 

Kościół. Podobnie jak Ojciec przekazał swoją władzę 

Chrystusowi (J 5, 22; Mt 28, 18-20), tak Chrystus przekazał tę 

władzę apostołom (Łk 10, 16). Oni zaś przekazali ją swoim 

następcom, których ustanowili biskupami. Po dwóch 

tysiącach lat nieprzerwanej „sukcesji apostolskiej”, my 

katolicy mamy nieoceniony przywilej znajomości Bożego 

-6-

zamysłu i Bożej woli poprzez nauczanie autorytetu 

(„Magisterium”) Kościoła, widzialnie obecnego w osobach 

biskupów. (Bardzo wczesną formułą było stwierdzenie: „Tam 

gdzie biskup, tam też i Kościół”). 

4. Autorytet Kościoła 

Kościół nie jest społecznością demokratyczną. Jest on 

Ciałem Chrystusa, który „uczył jak ten, kto ma władzę, a nie 

jak uczeni w Piśmie” (Mt 7, 29). 

„Autorytet” nie oznacza mocy, ale uprawnienie – „prawa 

autorskie”. Kościół posiada autorytet wyłącznie dlatego, 

ponieważ sam podlega autorytetowi swojego Pana i Autora. 

„Nikt nie może sam sobie dać mandatu i misji głoszenia 

Ewangelii. Posłany przez Pana mówi i działa nie przez swój 

własny autorytet, ale na mocy autorytetu Chrystusa (…)” 

(KKK 875). 

Autorytet Kościoła nie jest więc arogancją, ale raczej 

znakiem pokory zarówno [1] u swych źródeł, jako otrzymany 

od Chrystusa i Jemu podporządkowany; jak i [2] w swym 

celu, którym jest służba, podobna do służby pełnionej przez 

Chrystusa (por. J 16) – gdy to konieczne, posunięta aż do 

męczeństwa. 

Często cytowana wypowiedź Matki Teresy z Kalkuty 

dobrze oddaje te dwie prawdy: prawdę o źródle autorytetu 

Kościoła i jego podstawowej misji oraz prawdę o misji 

każdego chrześcijanina: „Bóg nie postawił mnie na tej ziemi 

po to, abym odniosła sukces, ale abym była wierna”. 

5. „Tradycja” 

Słowo „tradycja” pochodzi od łacińskiego czasownika 

tradere, które oznacza dawanie, przekazywanie, przesyłanie. 

-7-

Kiedy Kościół używa słowa „Tradycja”, rozumie je jako 

odnoszące się przede wszystkim do pogłębiającego wiarę 

nauczania apostołów, do komunii pomiędzy członkami 

Kościoła, która pochodzi ze zjednoczenia w wierze, a znajduje 

swój wyraz w trosce o uboższych członków wspólnoty i 

dzieleniu wszystkich dóbr; wreszcie, Kościół rozumie słowo 

„Tradycja” jako odnoszące się do uczestnictwa w Eucharystii 

i wielu innych sposobach na jakie Kościół się modli, 

zwłaszcza pod przewodnictwem apostołów i – znów – 

zwłaszcza podczas Eucharystii (por. Dz 2, 42). To właśnie są 

te elementy, które Kościół przekazuje z pokolenia na 

pokolenie. 

6. Autorytet Kościoła jako podstawa naszej wiedzy o 

Trójcy Świętej 

Autorytet Kościoła był konieczny, abyśmy mogli poznać 

prawdę o Trójcy Świętej. Doktryna, która najbardziej ze 

wszystkich prawd wiary wyróżnia chrześcijan spośród 

wyznawców wszelkich innych religii, doktryna, która 

odkrywa przed nami naturę samego Boga, naturę najwyższej 

rzeczywistości, została przez Boga objawiona w sposób jasny 

wyłącznie Kościołowi. Nie została objawiona nawet Żydom, 

narodowi przez Boga wybranemu. Nie jest również jasno 

dookreślona na kartach Nowego Testamentu. Bóg czekał, aby 

objawić ją Kościołowi. 

Pismo Święte zawiera dane dotyczące doktryny o Trójcy 

Świętej. Nie są one jednak wystarczające, bo wszyscy 

heretycy w dziejach również powoływali się na Pismo Święte. 

Historycznie rzecz biorąc, dowodzi to faktu, iż ludzkość nie 

jest w stanie poznać natury prawdziwego Boga bez 

prawdziwego Kościoła. Dogmat o Trójcy Świętej i o 

-8-

Wcieleniu (również o dwóch naturach w Chrystusie) 

pochodzą w rzeczywistości z wiary Kościoła katolickiego. 

7. Autorytet Kościoła jako podstawa naszej wiedzy o 

Chrystusie 

Żaden chrześcijanin nie dowiedział się nigdy niczego o 

Chrystusie w inny sposób, niż dzięki posłudze Kościoła. Nie 

jest to żadna kontrowersyjna opinia, tylko zwykłe 

stwierdzenie historycznego faktu. Znamy Chrystusa 

wyłącznie dlatego, że Kościół dał o Nim świadectwo. 

Dokonało się to poprzez przekazywanie na przestrzeni stuleci 

Ewangelii (czyli „Dobrej Nowiny”) o historycznych 

wydarzeniach z życia Chrystusa, o Jego śmierci i 

Zmartwychwstaniu, których świadkami byli apostołowie; 

poprzez nauczanie prawdziwej doktryny o Jego osobie; 

poprzez życie Jego nadprzyrodzonym życiem, Jego miłością i 

Jego Duchem; a także poprzez celebrację Jego świętych 

obrzędów, które czynią Chrystusa obecnym w sakramentach 

Kościoła. Chrystus żył na ziemi dwa tysiące lat temu. Kto 

przeniósł Go poprzez stulecia aż do naszych czasów? Kto 

uczynił nas współczesnymi Chrystusowi? Kościół. 

8. Autorytet Kościoła jako podstawa autorytetu Biblii 

Święty Augustyn napisał: „Nie wierzyłbym w autorytet 

Pisma Świętego inaczej, niż ze względu na autorytet Kościoła 

katolickiego”. 

Jest czymś nierozumnym żywić przekonanie – jak czyni 

to wielu protestantów – że Biblia jest nieomylna, Kościół zaś 

się myli. Jest to nierozsądne chociażby z następujących 

powodów: 

-9-

1) Dlaczego Bóg miałby zostawić nieomylną księgę w 

rękach omylnych nauczycieli i interpretatorów? 

Zniszczyłoby to zupełnie cel w jakim owa nieomylna 

księga została przekazana – cel, którym jest danie nam 

pewności co do spraw, o których Bóg wie, że 

potrzebujemy je znać. 

2) Jest w istocie faktem historycznym, że Kościół 

(Apostołowie) napisali Nowy Testament. A przecież 

omylna przyczyna nie może spowodować nieomylnego 

skutku. 

3) Jest również faktem historycznym, że to Kościół 

„kanonizował” Biblię (czyli określił które księgi do niej 

należą). Jeśli Kościół jest omylny, skąd mamy mieć 

pewność co do tego, które księgi wchodzące w skład 

Biblii rzeczywiście są nieomylne? 

4) Sama Biblia nazywa Kościół, a nie Biblię, „filarem i 

podporą prawdy” (1 Tm 3, 15). 

5) Pismo Święte nigdzie nie naucza protestanckiej 

zasady sola scriptura („wyłącznie Pismo”). Dlatego 

właśnie zasada ta jest wewnętrznie sprzeczna. 

9. Papież 

Jeden widzialny Kościół potrzebuje jednej widzialnej 

głowy. Chrystus ustanowił Piotra głową apostołów. Następcy 

Piotra, papieże, są głową następców apostołów, czyli 

biskupów. 

„’To jest ten jedyny Kościół Chrystusa (…), który nasz 

Zbawiciel po swoim zmartwychwstaniu powierzył pasterskiej 

trosce Piotra (J 21, 15-19; Mt 16, 13-19). Kościół ten (…) trwa 

(subsistin in) w Kościele katolickim, rządzonym przez 

-10-

następcę Piotra oraz biskupów pozostających z nim w 

komunii (communio)’ 1 ” (KKK 816). 

„Papież, Biskup Rzymu i następca św. Piotra, 

[pozostający w nieprzerwanym łańcuchu historycznej 

ciągłości] jest ‘trwałym i widzialnym źródłem i fundamentem 

jedności zarówno kolegium biskupów, jak wszystkich 

wiernych’ 2 . ‘Biskup Rzymu bowiem posiada wobec Kościoła 

mocą swojej misji, mianowicie Zastępcy Chrystusa [sługireprezentanta] 

i Pasterza całego Kościoła, pełną, najwyższą i 

powszechną władzę’ 3 ” (KKK 882, powołując się na Sobór 

Watykański II). „‘Kolegium czyli ciało biskupie, posiada 

władzę autorytatywną jedynie wtedy, gdy pozostaje w 

łączności z Biskupem Rzymu, następcą Piotra, jako jego 

głową’ 4 ” (KKK 883). 

10. Nieomylność 

Sobór Watykański I zdefiniował to, w co katolicy wierzą 

od zawsze – że mianowicie zarówno papież, kiedy wypowiada 

się autorytatywnie na mocy swojego urzędu, jak i te sobory 

powszechne (obejmujące cały chrześcijański świat), które 

pozostają w jedności z papieżem, cieszą się darem 

nieomylności (czyli są przez Boga zachowane od błędu) 

zawsze, gdy określają doktrynę wiary albo moralność dla 

1 Sobór Watykański II, konst. Lumen Gentium, 8 (numer przypisu w 

KKK: 272). 

2 Sobór Watykański II, konst. Lumen Gentium, 22 (nr przyp. w KKK: 

407). 

3 Sobór Watykański II, konst. Lumen Gentium, 22, por. dekret Christus 

Dominus, 2; 9 (nr przyp. w KKK: 408). 

4 Sobór Watykański II, konst. Lumen Gentium, 22, por. KPK, kan. 336 (nr 

przyp. w KKK: 409). 

-11-

całego Kościoła. Papież nie jest nieomylny, gdy wypowiada 

się osobiście, a jedynie gdy przemawia autorytatywnie na 

mocy swojego urzędu. 

Bóg nie pozostawił nas niepewnymi i błądzącymi w 

ciemności co do najważniejszych prawd, które musimy znać, 

aby zrealizować najistotniejszy cel naszego życia czyli 

właśnie zjednoczenie z Bogiem. Żaden człowiek, gdyby tylko 

mógł, nie dopuściłby, aby ukochana osoba tak się błąkała. 

Dotyczy to również Boga. Papieska nieomylność, jak zresztą 

każdy katolicki dogmat, da się właściwie zrozumieć jedynie w 

perspektywie prymatu miłości. 

Nieomylność jest darem Bożej miłości ofiarowanym w 

odpowiedzi na naszą potrzebę pozostawania w zjednoczeniu 

miłości i prawdy. Tego pragnie Bóg w stosunku do wszystkich 

ludzi, ponieważ tym właśnie jest – miłością (1 J 4, 18) i 

prawdą (J 6, 14). Bez daru nieomylności, wątpliwości i 

schizmy są nieuniknione pośród nas, upadłych i 

nieroztropnych ludzi, dla których Chrystus ustanowił swój 

Kościół. 

Dar nieomylności wyrasta z Bożej natury. Bóg jest tak 

hojny, że nie odmawia nam niczego, co byłoby nam 

potrzebne. Bóg nie jest skąpcem! Stworzenie świata, 

Wcielenie i śmierć Chrystusa, dar Ducha Świętego, 

Eucharystia oraz niebo to sześć spektakularnych przykładów 

niewypowiedzianej i zadziwiającej hojności Boga. Dar 

nieomylności Kościoła wpisuje się w ten sam schemat 

działania Bożej hojności. 

11. Kiedy Kościół jest nieomylny 

1) „’Nieomylnością tą cieszy się na mocy swego urzędu 

Biskup Rzymu, głowa Kolegium Biskupów, gdy jako 

-12-

najwyższy pasterz i nauczyciel wszystkich wiernych (…) 

ogłasza definitywnym aktem naukę dotyczącą wiary lub 

moralności(…)’ 5 ” (KKK 891). 

2) „’Nieomylność obiecana Kościołowi przysługuje 

także Kolegium Biskupów, gdy wraz z następcą Piotra 

sprawuje ono najwyższy Urząd Nauczycielski 

[nauczający autorytatywnie]’ 6 , przede wszystkim na 

soborze powszechnym” (KKK 891). 

3) Również doktryny nie zakwalifikowane 

jednoznacznie jako nieomylne mogą być wiążące dla 

wiary katolików, ponieważ „Boska asystencja jest także 

udzielona następcom Apostołów, nauczającym w 

komunii z następcą Piotra (…), gdy – nie formułując 

definicji nieomylnej i nie wypowiadając się w ‘sposób 

definitywny’ wykonują swoje nauczanie zwyczajne (…) 

w dziedzinie wiary i moralności. Nauczaniu 

zwyczajnemu wierni powinni okazać ‘religijną uległość 

ducha’ 7 ” (KKK 892). Chociaż mądrzy i dobrzy rodzice 

nie określają wyraźnie wszystkiego, co mówią do swoich 

dzieci jako „nieomylne”, to jednak mądre i dobre dzieci 

ufają swoim rodzicom. Podobnie i my powinniśmy 

znacznie bardziej, niż swoim własnym opiniom zaufać 

„Świętej Matce Kościołowi”, Kościołowi apostołów, 

świętych i męczenników, Kościołowi dysponującemu 

pamięcią ogarniającą dwa tysiące lat. 

5 Sobór Watykański II, konst. Lumen Gentium, 25; Sobór Watykański I: 

DS 3074 (nr przyp. w KKK: 424). 

6 Sobór Watykański II, konst. Lumen Gentium, 25; Sobór Watykański I: 

DS 3074 (nr przyp. w KKK: 424). 


428). 

-13-

4) Znak, który Kościół wiąże z nieomylnością nauczania 

jest chrystocentryczny: „Gdy Kościół przez swój 

najwyższy Urząd Nauczycielski przedkłada coś ‘do 

wierzenia jako objawione przez Boga’ 8 i jako nauczanie 

Chrystusa, ‘orzeczenia te należy przyjąć posłuszeństwem 

wiary’ 9 ” (KKK 891). 

12. Dlaczego Kościół jest nieomylny 

Kościół jest nieomylny, ponieważ jest wierny. Nasza 

wiara w Kościół opiera się na wierności Kościoła wobec 

Chrystusa. Nieomylność jest chrystocentryczna. 

Kościół nie ma władzy nad depozytem wiary, ponieważ 

nie jest jego autorem. Autorem jest Chrystus. Kościół może 

interpretować depozyt wiary i wydobywać zawarte w nim 

prawdy, nie może go jednak korygować. Może coś dodać, ale 

nie może niczego ująć. Kiedy zaś Kościół dodaje coś do 

depozytu wiary, jest to już organicznie zawarte we wnętrzu 

tego depozytu. Dodawanie takie przypomina wydawanie 

owoców przez drzewo. Proces ten nie dokonuje się 

mechanicznie, jak stawianie przez ekipę budowlaną nowej 

kondygnacji budynku. 

Ponieważ Kościół katolicki nie rości sobie prawa do 

posiadania takiego autorytetu jaki przypisują sobie inne 

kościoły, autorytetu, który pozwalałby zmieniać depozyt 

wiary powierzony Kościołowi przez Chrystusa, dlatego też 

nie może zgodzić się na takie rzeczy jak rozwody, święcenie 

kobiet czy sodomię (lub na nienawiść wobec sodomitów), 

8 Sobór Watykański II, konst. Dei Verbum, 10 (nr przyp. w KKK: 425). 


-14- 

426).

niezależnie od tego, jak bardzo wszystkie te pomysły byłyby 

modne w społeczeństwie. Panem Kościoła nie jest ani 

społeczeństwo, ani świat, ale Chrystus. 

13. Niezbędność Kościoła dla zbawienia 

Ponieważ nie ma zbawienia bez Chrystusa, 

a my nie poznajemy Chrystusa bez Kościoła, 

oznacza to, że nie ma zbawienia bez Kościoła. 

Tradycyjna formuła Ojców Kościoła mówiąca, że „poza 

Kościołem nie ma zbawienia” 10 (KKK 846) nie oznacza, że 

protestanci czy inni nie będą zbawieni. Formuła ta nie jest 

odpowiedzią mającą zaspokoić ciekawość ludzkiego umysłu 

w kwestii liczebności populacji nieba czy piekła. Jest ona 

odpowiedzią udzieloną sercu szczerze szukającemu 

wyjaśnienia takich kwestii jak: „Czym jest zbawienie? Jaka 

droga doń prowadzi? Co uczynił Bóg, aby objawić mi jak 

zostać zbawionym?”. Podobnie, słowa Chrystusa skierowane 

do Jego uczniów, a mówiące o „wielu” wybierających 

„szeroką” drogę zagłady i „niewielu”, którzy znajdują 

„wąską” drogę prowadzącą do życia (Mt 7, 14), nie są 

słowami statystyka mówiącego do kogoś, kto przeprowadza 

spis ludności, ale słowami kochającego Ojca Niebieskiego, 

skierowanymi do jego umiłowanych dzieci, o których 

bezpieczeństwo się martwi. Dla Dobrego Pasterza nawet 

jedna zagubiona owca to zdecydowanie zbyt wielka strata, a 

nawet dziewięćdziesiąt dziewięć ocalałych to jeszcze zbyt 

mało (Mt 18, 12). 

10 Por. Św. Cyprian, Ep. 73.21: PL 3, 1169; De unit.: PL 4, 509-536. 

-15-

W rzeczywistości Kościół wyraźnie naucza, że wielu 

spośród tych, którzy nie określają samych siebie katolikami 

zostanie zbawionych. Sobór Watykański II stwierdził, że „’nie 

mogliby zostać zbawieni tacy ludzie, którzy dobrze wiedząc, 

że Kościół katolicki został założony przez Boga za 

pośrednictwem Chrystusa jako konieczny, jednak nie 

chcieliby ani do niego wejść, ani w nim wytrwać’ 11 ”. Jednakże 

ten sam Sobór orzekł również, że „’Ci bowiem, którzy bez 

własnej winy nie znając Ewangelii Chrystusa i Jego Kościoła, 

szczerym sercem szukają jednak Boga, a Jego wolę poznaną 

przez nakaz sumienia starają się pod wpływem łaski wypełnić 

w swoim postępowaniu, mogą osiągnąć wieczne zbawienie’ 12 ” 

(KKK 847). Stwierdzenie to nie opiera się na przekonaniu, że 

sumienie jest odpowiednim substytutem Kościoła, ale na 

prawdzie, że również sumienie jest narzędziem kontaktu z 

Bogiem. 

14. Dlaczego Kościół prowadzi misje, jeśli także niekatolicy 

mogą zostać zbawieni 

Nie wiemy dokładnie w jaki sposób Bóg zbawi niekatolików, 

ani nawet jak wielu spośród nich zostanie 

zbawionych. Wiemy jednak przez kogo zostaną zbawieni – 

przez Jedynego, który powiedział: „Nikt nie przychodzi do 

Ojca inaczej jak tylko przeze Mnie” (J 6, 14). Dlatego właśnie 

„’na Kościele ciąży obowiązek, a zarazem święte prawo 


340). 

12 Sobór Watykański II, konst. Lumen Gentium, 16; por. Kongregacja Św. 

Oficjum, List do Arcybiskupa Bostonu (8 sierpnia 1949): DS 3866- 

3872 (nr przyp. w KKK: 341). 

-16-

ewangelizowania’ 13 wszystkich ludzi” (KKK 848). Nie jest on 

związany z konsekwencjami ale z przykazaniami – wynika nie 

z tego, że Kościół wie ilu ludzi zostanie zgubionych jeśli nie 

usłyszą Ewangelii, ale z faktu, że Chrystus przykazał 

Kościołowi głoszenie Ewangelii (Mt 28, 19). 

Fundamentaliści prowadzą misje, ponieważ roszczą 

sobie pretensje do wiedzy, że potępieni będą wszyscy z 

wyjątkiem tych, którzy świadomie znają i przyjmują 

Chrystusa. Moderniści prowadzą misje, jeśli w ogóle to robią, 

po prostu w tym celu, aby pełnić dobre po ludzku dzieła. Oni 

również roszczą dobie pretensje do znajomości liczby 

potępionych – wierzą, iż nikogo to nie spotka. Katolicy nie 

przypisują sobie żadnej tego typu wiedzy. Po prostu głoszą 

prawdę. 

„Bóg pragnie zbawienia wszystkich poprzez poznanie 

prawdy. Zbawienie znajduje się w prawdzie. Ci, którzy są 

posłuszni natchnieniom Ducha Prawdy, znajdują się już na 

drodze zbawienia; Kościół jednak, któremu ta prawda została 

powierzona, musi wychodzić naprzeciw ich pragnieniu, aby 

im ją zanieść” (KKK 851). 

Potrzebne są dwie rzeczy, nie zaś jedna – poszukiwanie 

prawdy i znajdowanie jej. Każdy osobiście musi zatroszczyć 

się o pierwszą z nich, ale Kościół jest potrzebny do 

osiągnięcia tej drugiej, ponieważ Boże objawienie jest nam 

konieczne, abyśmy poznali Boży plan zbawienia. 

13 Sobór Watykański II, dekret Ad gentes, 7 (nr przyp. w KKK: 343). 

-17-

15. Kościół i Maryja 

Kościół jest podobny do Maryi w tym sensie, że 

wskazuje poza siebie, ku Chrystusowi. Ostatnie słowa Maryi 

zapisane w Piśmie Świętym brzmią: „Zróbcie wszystko, 

cokolwiek wam powie” (J 2, 5). 

Kościół w tym również jest podobny do Maryi, że 

stanowi łono, w którym rośnie ciało Chrystusowe. „Matka 

Kościół” wydaje na świat Chrystusa, podobnie jak uczyniła to 

Maryja, przyjmując go wcześniej do swojego łona jako 

nasienie. Kościół wydaje na świat słowa (prawdy wiary), 

samemu przyjmując uprzednio Słowo poprzez wiarę, poprzez 

fiat (niech się tak stanie), podobnie jak uczyniła to w swoim 

życiu Maryja (Łk 1, 38). 

Kościół jest także święty w tym samym sensie, w jakim 

święta była Maryja – poprzez przyjęcie Chrystusa, wcielonej 

miłości Bożej. „Taka komunia ludzi z Bogiem w Kościele 

przez miłość, która ‘nigdy nie ustaje’ (1 Kor 13, 8), jest celem, 

do którego dąży to wszystko, co jest w nim 14 (…). ‘Cała jego 

struktura jest całkowicie podporządkowana świętości 

członków Chrystusa’ 15 . (…) Maryja wyprzedza nas 

wszystkich ‘na drodze do świętości’, która jest tajemnicą 

Kościoła (…). Z tego powodu ‘wymiar maryjny Kościoła 

wyprzedza jego wymiar Piotrowy’ 16 ” (KKK 773). 

16. Kościół i Duch Święty 

„Artykuł o Kościele zależy także całkowicie od artykułu 

o Duchu Świętym, który go poprzedza. (…) Według 

14 Sobór Watykański II, konst. Lumen Gentium, 48 (nr przyp. w KKK: 196). 

15 Jan Paweł II, list apost. Mulieris dignitatem, 27 (nr przyp. w KKK: 197). 

16 Jan Paweł II, list apost. Mulieris dignitatem, 27 (nr przyp. w KKK: 199). 

-18-

określenia Ojców Kościoła, Kościół jest miejscem, ‘gdzie 

zakwita Duch’ 17 ” (KKK 749). Kościół jest paleniskiem, na 

którym płonie ogień Ducha. 

Duch Święty jest duchem Kościoła. „’Czym jest nasz 

duch, to znaczy nasza dusza dla członków ciała, tym jest Duch 

Święty dla członków Chrystusa, dla Ciała Chrystusa, którym 

jest Kościół’ 18 ” (KKK 797). 

Chociaż Duch Święty nie jest ograniczony w swoim 

działaniu przez Magisterium Kościoła, to jednak nigdy nie 

działa On przeciw Kościołowi. Wszyscy, którzy powołując się 

na natchnienie Ducha Świętego odrzucają te elementy 

oficjalnego nauczania Kościoła, które im się nie podobają – na 

przykład ci, którzy w imię tzw. „ducha Vaticanum II” 

odrzucają właściwe nauczanie Soboru Watykańskiego II – w 

istocie osądzają i „poprawiają” nauczanie Kościoła na modłę 

swych własnych pragnień i opinii, zamiast pozwolić, aby ich 

pragnienia i opinie były kształtowane i udoskonalane przez 

Kościół. Takie działanie na pewno nie jest działaniem Ducha 

Świętego. Jest to raczej robota zupełnie nie-świętego ducha. 

17. Dlaczego zostać katolikiem? 

Jeśli chcesz wynaleźć swoją własną religię, nie zostawaj 

katolikiem. Jeśli chcesz raczej nauczać Kościół, niż pozwolić, 

aby to Kościół nauczał ciebie, jest mnóstwo innych, lepszych 

dla ciebie kościołów, niż Kościół katolicki, kościołów, które z 

otwartymi rękami witają teologie pozbawione cudów, 

moralności pozbawione zasad absolutnych i liturgie 

odrzucające adorację. Proszę, nie zostawaj katolikiem, jeśli 

17 Hipolit Rzymski, Traditio apostolica, 35 (nr przyp. w KKK: 123). 

18 Św. Augustyn, Sermones, 268, 2: PL 38, 12 32 (nr przyp. w KKK: 247). 

-19-

nie wierzysz, że Kościół zabiera głos w tych wszystkich 

sprawach w imieniu Jezusa Chrystusa. 

Nie ma czegoś takiego, jak „katolicka kawiarnia”. 

Katolicy nie przebierają i nie wybierają spośród doktryn i 

praw Kościoła. Przyjmujemy je z wdzięcznością od Boga. W 

kwestiach wiary i moralności „zjadamy wszystko, co Matka 

nałoży na talerz”. 

„Katolicka kawiarnia”, bycie pół-katolikiem albo 

katolikiem w dziewięćdziesięciu pięciu procentach jest 

sprzecznością samą w sobie. Gdyby Kościół katolicki nie miał 

boskiego autorytetu i daru nieomylności, które sobie 

przypisuje, wówczas nie byłby ani w połowie, ani w 

dziewięćdziesięciu pięciu procentach prawdziwy, ale byłby 

raczej najbardziej aroganckim i bluźnierczym ze wszystkich 

kościołów; byłby fałszywym prorokiem, który wygłaszając 

zwykłe ludzkie opinie woła: „Tak mówi Pan”. Musi tu działać 

zasada albo-albo, podobnie jak w odniesieniu do samego 

Chrystusa: jeśli Chrystus nie byłby, jak twierdził, Bogiem, 

wówczas nie byłby wiarygodny ani w dziewięćdziesięciu 

pięciu procentach, ani w połowie; nie byłby również po prostu 

jednym z wielu dobrych proroków czy nauczycieli, jakich 

znała ludzkość, ale byłby najbardziej aroganckim i 

bluźnierczym fałszywym prorokiem, który kiedykolwiek żył 

na świecie. Podobnie jak zwykły człowiek, który twierdzi, że 

jest Bogiem, nie jest „dosyć dobrym człowiekiem”, ale kimś 

bardzo złym, tak też i zwykły ludzki Kościół, który rości sobie 

prawo do boskiego autorytetu i nieomylności, nie jest „dosyć 

dobrym kościołem”, ale kościołem bardzo złym. 

Jedyny uczciwy powód, aby zostać chrześcijaninem to 

ten, że wierzysz, iż Chrystus jest Bogiem wcielonym. Jedyny 

uczciwy powód, aby zostać katolikiem, to ten, że wierzysz, iż 

-20-

Kościół jest obdarzonym Bożym autorytetem Ciałem 

Chrystusa. 

18. Czym jest Kościół? 

Kościół nie jest czymś stworzonym przez człowieka już 

po jego zbawieniu. Kościół został stworzony przez Boga po 

to, aby człowieka zbawić. Nie jesteśmy najpierw zbawieni 

jako jednostki, aby później utworzyć Kościół. Jesteśmy 

zbawieni przez wejście na pokład arki zbawienia. (Arka 

Noego była ulubionym obrazem Kościoła, którym posługiwali 

się Ojcowie Kościoła). 

„Słowo ‘Kościół’ (ekklesia, z greckiego ek-kalein – 

‘wołać z’) oznacza [1] „zwołanie”’ (KKK 751), jest więc [2] 

wezwaniem spośród świata do bycia „świętym” 

(„wybranym”) [3] przez samego Chrystusa, [4] aby być 

Ciałem Chrystusa na ziemi, „przedłużeniem Wcielenia”. 

Kościół został założony przez Chrystusa, jest Ciałem 

Chrystusa, a jego celem jest uczynienie nas podobnymi do 

Chrystusa, aby rozdawać Chrystusowe życie. Chrystus jest 

jedynym kluczem do źródła, natury i celu zarówno Kościoła, 

jak i nas samych. 

19. Czy Kościół jest widzialny, czy niewidzialny? 

Kościół jest czymś o wiele większym, niż to, co możemy 

zobaczyć. Stanowi on „mistyczne [niewidzialne] Ciało 

Chrystusa”. 

A jednak jest też „[widzialnym] Ludem Bożym”. 

Podobnie jak człowiek jest zarówno niewidzialny (dusza) 

i widzialny (ciało), tak też jest i z Chrystusem, i z Jego 

Kościołem. „Kościół jest równocześnie ‘społecznością 

wyposażoną w strukturę hierarchiczną i Mistycznym Ciałem 

-21-

Chrystusa; zgromadzeniem widzialnym i wspólnotą duchową; 

Kościołem ziemskim i Kościołem obdarowanym już dobrami 

niebieskimi’ 19 ” (KKK 771). 

Istnieją dwa przeciwstawne błędy: 1) sprowadzanie 

Kościoła jedynie do jego widzialnego wymiaru, który 

przejawia się w ludzkiej historii; 2) sprowadzanie Kościoła 

jedynie do niewidzialnej wspólnoty dusz. 

20. Kościół jako najwyższy motyw stworzenia 

„’Świat został stworzony ze względu na Kościół’ – 

mówili chrześcijanie pierwszych wieków 20 . Bóg stworzył 

świat ze względu na [naszą] komunię w Jego Boskim życiu, 

która realizuje się przez (…) Kościół. (…) ‘Jak wolą Bożą jest 

czyn, a tym czynem jest ‘świat’, tak Jego intencją jest 

zbawienie człowieka, i ta intencja nazywa się Kościołem’ 21 ” 

(KKK 760). 

Kościół jest motywem stworzenia, motywem, dla 

którego dokonał się „Wielki Wybuch”. Wszechświat jest 

„maszyną wytwarzającą Kościół”, a Kościół jest „maszyną 

wytwarzającą świętych”. 

21. Kościół jako „duchowe zaślubiny” 

Zgodnie z tym, co mówi Pismo Święte (Ap 21), 

wypełnieniem całej ludzkiej historii są zaślubiny Chrystusa z 

Jego Oblubienicą – Kościołem. Święty Paweł postrzega męża 

i żonę stających się „jednym ciałem” jako symbol Chrystusa i 


20 Hermas, Visiones pastoris, 2, 4, 1; por. Arystydes, Apologia, 16, 7; św. 

Justyn, Apologiae, 2, 7 (nr przyp. w KKK: 153). 

21 Klemens Aleksandryjski, Paedagogus, 1, 6 (nr przyp. w KKK: 155). 

-22-

Kościoła łączących się w jedno Ciało: „(…) Będą dwoje 

jednym ciałem. Tajemnica to wielka, a ja mówię: w 

odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła” (Ef 5, 31-32). 

To, czym Kościół jest w swym najgłębszym 

przeznaczeniu; tym, po co są te wszystkie biblie, wyznania 

wiary, księża, sakramenty, muzyka, zbiórki pieniędzy, pomoc 

ubogim, przykazania i budynki; tym, co stanowi najwyższy 

cel wszystkiego, czym Kościół jest i co robi, aż do 

najdrobniejszego ruchu miotły kościelnego, jest miłość: 

relacja miłości, życie miłością pomiędzy Chrystusem a Jego 

Oblubienicą (czyli nami!). Kościół katolicki jest Kościołem 

Miłości. 

Paralela pomiędzy Kościołem i zaślubinami pokazuje, 

dlaczego może być tylko jeden prawdziwy Kościół. Cóż, 

Chrystus przecież nie jest poligamistą. Paralela ta pokazuje 

również dlaczego Kościół nie jest po prostu niewidzialny – a 

w każdym razie nie bardziej, niż niewidzialna jest panna 

młoda czy pan młody (Chrystus)! 

22. Kościół jako cały Chrystus 

„Chrystus i Kościół tworzą więc ‘całego Chrystusa’ 

(Christus totus)” (KKK 795), tak jak głowa i ciało tworzą 

jedną osobę. Chrystus nie jest jednak „głową” Kościoła w 

takim sensie, w jakim Henry Ford był „głową” Ford Motor 

Company, ale w tym znaczeniu, w jakim to pokryte czupryną 

coś, co znajduje się pomiędzy twoimi ramionami, jest głową 

twojego ciała. Chrystus jest głową ciała, a nie zwłok, jest 

głową czegoś żyjącego, nie zaś martwego, prawdziwego, 

organicznego ciała, a nie prawnej fikcji. 

Święty Augustyn pisał: „’Cieszmy się więc i składajmy 

dziękczynienie nie tylko za to, że uczynił nas chrześcijanami, 

-23-

lecz Chrystusem. Czy rozumiecie, bracia, jakiej łaski udzielił 

nam Bóg, dając nam Chrystusa jako głowę? Podziwiajcie, 

cieszcie się, staliśmy się Chrystusem. Skoro bowiem On jest 

Głową, my jesteśmy członkami; jesteśmy całym człowiekiem 

(…). Jaka to Głowa i jakie członki? Chrystus i Kościół’ 22 ” 

(KKK 795). 

Święty Tomasz z Akwinu pisał: „’Głowa i członki są 

jakby jedną i tą samą osobą mistyczną’ 23 ” (KKK 795). To 

właśnie dlatego Chrystus powiedział: „Wszystko, co 

uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, 

Mnieście uczynili” (Mt 25, 40). Powiedział przecież i te 

słowa: „Ja jestem krzewem winnym, wy – latoroślami” (J 15, 

5), latoroślami jednego organizmu, żyjącego jednym życiem, 

w którym płynie jedna krew. Ów krzew winny ma swoje 

korzenie w niebie, swoje liście zaś wypuszcza na ziemi. 

Kościół jest jak drzewo obrócone korzeniami do góry. 

„Słowa św. Joanny d’Arc, skierowane do jej sędziów, 

streszczają wiarę świętych Doktorów i wyrażają właściwe 

odczucie wierzącego: ‘Uważam, że Jezus Chrystus i Kościół 

stanowią jedno, i nie należy robić z tego żadnej trudności’ 24 ” 

(KKK 795). 

23. Kościół i Eucharystia 

„Słowo ‘Kościół’ oznacza ‘zwołanie’. Wskazuje ono na 

zgromadzenie tych, których Słowo Boże zwołuje, by utworzyli 

22 Św. Augustyn, In Evangelium Johannis theologiae, III, 48, 2, ad 1 (nr 

przyp. w KKK: 237). 

23 Św. Tomasz z Akwinu, Summa theologiae, III, 48, 2, ad. 1 (nr przyp. w 

KKK: 239) 

24 Św. Joanna d’Arc, w: Actes du procès (nr przyp. w KKK: 240). 

-24-

Lud Boży; karmieni Ciałem Chrystusa, sami stają się oni 

Ciałem Chrystusa” (KKK 777). Określenie „Ciało Chrystusa” 

oznacza zarówno Kościół jak i Eucharystię. Kościół „czyni” 

Eucharystię, a Eucharystia czyni Kościół. Kościół jest tam, 

gdzie my „spożywamy” Chrystusa, a Chrystus „spożywa” nas, 

czyli przyjmuje nas do swojego życia. Eucharystia nie jest 

jedną z wielu rzeczy robionych przez Kościół, ale tą jedną, 

jedyną rzeczą, którą Kościół ze swej istoty jest – Ciałem 

Chrystusa. 

24. Jak wejść do Kościoła? 

„Członkiem tego ludu staje się człowiek nie przez 

narodzenie fizyczne, ale przez ‘narodzenie z wysoka’, ‘z 

wody i z Ducha’ (J 3, 3-5), to znaczy przez [1] wiarę w 

Chrystusa i [2] chrzest” (KKK 782). Ponieważ Kościół jest 

zarówno widzialny jak i niewidzialny, wchodzi się do niego 

przez niewidzialny, wewnętrzny akt szczerej wiary oraz przez 

widzialny, publiczny obrzęd chrztu. 

25. Trzy funkcje w Kościele 

W starożytnym Izraelu Bóg ustanawiał proroków, 

kapłanów i królów. 

Sam Chrystus wypełnił zadania wszystkich tych trzech 

„profesji”: był doskonałym prorokiem (Słowem Boga 

samego), doskonałym kapłanem (ofiarującym na krzyżu 

najdoskonalszą ofiarę) i „Chrystusem Królem” całego 

wszechświata. 

Toteż Chrystus ustanowił również wszystkie te trzy 

funkcje w Kościele: funkcję prorocką – poprzez nauczanie, 

funkcję kapłańską – poprzez sakramenty i funkcję królewską 

– poprzez władzę apostolską. Funkcje te są zarówno 

wyjątkowe jak i powszechne. W pewnym sensie, każdy 

-25-

chrześcijanin jest prorokiem, kapłanem i królem, ponieważ: 

„Cały Lud Boży uczestniczy w tych trzech funkcjach 

Chrystusa (…)” (KKK 783). 

26. Znaczenie królowania Chrystusowego i królowania 

Kościoła 

Chrystus Król sprawował swoje rządy poprzez 

posługiwanie (J 12, 32). Dlatego również Jego Kościół 

sprawuje swe królewskie rządy poprzez służbę, podobnie jak 

i każdy chrześcijanin. „Dla chrześcijanina ‘służyć Mu – 

znaczy panować’ 25 , szczególnie w ‘ubogich i cierpiących, w 

których Kościół ‘odnajduje wizerunek swego ubogiego i 

cierpiącego Założyciela’ 26 ” (KKK 786). 

Większość Narodu Wybranego przez Boga, większość 

Żydów, nie rozpoznała i nie przyjęła Chrystusa jako 

obiecanego Mesjasza, kiedy przyszedł na świat, ponieważ źle 

rozumiała funkcję królewską, którą Mesjasz miał pełnić. 

Prorocy zapowiadali, że Mesjasz wybawi Lud Boży od jego 

„wrogów”. Bóg sprawdzał serca członków swego ludu 

poprzez dwuznaczność tych proroctw. Ci, których serca były 

nastawione na doczesny sukces, interpretowali owych 

wspomnianych w proroctwach „wrogów” jako Rzymian i nie 

rozpoznali w Chrystusie Mesjasza, ponieważ nie był On 

zaangażowany politycznie. Ci zaś, których serca były 

skierowane ku Bogu i ku świętości, wiedzieli, że ich wrogami 

są tak naprawdę ich własne grzechy. To oni właśnie rozpoznali 

Chrystusa jako swego Zbawiciela. Każdy, kto Go szukał (czyli 


218). 


-26-

szukał tego, co naprawdę jest w Chrystusie: pełni świętości, 

nie zaś władzy), znalazł Go – tak jak zapowiedział to sam 

Chrystus (Mt 7, 7-8). 

27. Cztery znamiona Kościoła 

Symbol Nicejsko-Konstantynopolitański wspomina o 

czterech znamionach Kościoła: „Wierzę w jeden, święty, 

powszechny i apostolski Kościół”. Jeśli ktokolwiek 

zastanawia się nad tym, który z dwudziestu tysięcy różnych 

kościołów mieniących się być prawdziwym kościołem 

Chrystusa jest naprawdę Kościołem przez Niego 

ustanowionym, to tu jest właśnie sposób na rozpoznanie tego 

jednego jedynego. Tylko jeden Kościół ma wszystkie cztery 

znamiona – Kościół katolicki. Potwierdza to zarówno wiara, 

jak i rozum. „Tylko wiara może uznać, że Kościół otrzymuje 

te przymioty z Boskiego źródła. Ich przejawy historyczne są 

jednak znakami, które przemawiają jasno także do rozumu 

ludzkiego” (KKK 812). 

28. Pierwsze znamię Kościoła: jedność 

W jaki sposób Kościół jest jeden? 

1) Istotowo – Kościół jest jeden, ponieważ Chrystus, 

jego głowa, jest jeden. Głowa z wieloma ciałami to jakieś 

monstrum, podobnie jak i ciało z wieloma głowami. 

Gdyż Kościół jest jednością nie jedynie prawną, ale 

organiczną (choć duchową, a nie biologiczną). Prezes 

zarządu jakiejś spółki może być jednocześnie głową 

wielu innych firm, ale twoja głowa nie może mieć dwóch 

ciał. 

2) Pismo Święte poucza nas, że Kościół jest jeden, gdyż 

ma „jednego Pana, jedną wiarę i jeden chrzest” (Ef 4, 5). 

Ponieważ to Chrystus, Pan Kościoła, sprawia, że Kościół 

-27-

jest jednym, Kościół trwa przy prawdziwej wierze – 

wyznaje ortodoksję – dzięki której, kim jest Chrystus. 

„Jedna wiara” rozpoznaje „jednego Pana”. Podobnie też 

dzieje się z „jednym chrztem”, który rozpoczyna owo 

Boże, pochodzące od Pana życie w duszy ochrzczonego. 

Wyznanie wiary określa to, kim jest „jeden Pan, zaś 

sakramenty Go przekazują. 

3) Kościół jest także jeden w miłości. Najważniejszym 

przykazaniem pozostawionym przez jego Pana jest 

właśnie przykazanie miłości (J 15, 9-12). Jest to 

oczywiste, skoro „Bóg jest miłością” (1 J 4, 16). Dlatego 

też czytamy w Piśmie Świętym: „Na to zaś wszystko 

[przywdziejcie] miłość, która jest spoiwem 

doskonałości” (Kol 3, 14). 

4) „Jedność Kościoła pielgrzymującego jest zapewniana 

także przez widzialne więzy komunii: 

- wyznanie jednej wiary otrzymanej od Apostołów; 

- wspólne celebrowanie kultu Bożego, przede wszystkim 

sakramentów; 

- sukcesję apostolską za pośrednictwem sakramentu 

święceń (…)” (KKK 815). Jest to w istocie fakt 

historyczny, iż „Apostołowie (...) zatroszczyli się o 

ustanowienie swych następców 27 ” (KKK 860). 

29. Jedność a różnorodność w Kościele 

„Od początku ten jeden Kościół ukazuje się jednak w 

wielkiej różnorodności (…). ‘We wspólnocie kościelnej 


377). 

-28-

prawomocnie istnieją Kościoły partykularne, korzystające z 

własnych tradycji’ 28 ”(KKK 814). 

Ciało jest zarówno jedno, jak i wielorakie. „Podobnie jak 

jedno jest ciało, choć składa się z wielu członków [narządów, 

kończyn …], a wszystkie członki ciała, mimo, iż są liczne, 

stanowią jedno ciało, tak też jest i z Chrystusem” (1 Kor 12, 12). 

Złotówki leżące na kupce nie są tak naprawdę ani czymś 

dogłębnie jednym (nie zależą od siebie nawzajem), ani też 

czymś dogłębnie różnym (wszystkie są identyczne i 

zastępowalne). Narządy ciała są zarówno dogłębną jednością 

(ponieważ zależą od siebie nawzajem w pracy i działaniu dla 

zdrowia całego organizmu), a jednocześnie zachodzą 

pomiędzy nimi dogłębne różnice (na przykład między płucami 

a nerkami). 

30. Solidarność 

Jedność ciała jest tak wielka, że „gdy cierpi jeden 

członek, współcierpią wszystkie inne członki; podobnie, gdy 

jednemu członkowi okazywane jest poszanowanie, 

współradują się wszystkie członki” (1 Kor 12, 26). Dzieje się 

tak na przykład we wspólnocie rodzinnej czy narodowej. 

Zamach na Lincolna czy Kennedy’ego dotknął całą Amerykę, 

a zatem i wszystkich Amerykanów. 

Istnieje w języku rosyjskim słowo oddające tego typu 

jedność – soborność (zwykle tłumaczone jako 

„uniwersalność” albo katolickość). Podobne słowo ma język 

polski – solidarność. W obiektywnej rzeczywistości jest to 


270). 

-29-

podstawa dla życia miłością. Miłość jest czymś realnym. 

Stanowi ona sposób, w jaki ciała pozostają przy życiu. 

Wszystkie modlitwy wspierają wszystkie członki 

Chrystusowego Ciała, nie tylko tych, za których ktoś 

świadomie się modli. Wszystkie dobre uczynki sprawiają, że 

całe Ciało staje się silniejsze. Każdy zaś zły czyn osłabia Ciało 

Chrystusa. Wszystkie grzechy – nie tylko te widzialne i 

bezpośrednio zakazane – ranią wszystkie członki Ciała. Nie 

istnieją prywatne grzechy. Nie istnieją takie zbrodnie, które 

nie pociągałyby za sobą ofiar. Każdy upadek w miłości wobec 

kogokolwiek rani wszystkich. 

31. Ekumenizm i „inne kościoły” 

Pomimo, że istnieją Kościoły partykularne i różne 

obrządki w obrębie jednego Kościoła katolickiego, to jednak 

nie istnieją żadne „inne kościoły”. Istnieje tylko jeden 

Kościół. Chrystus ma tylko jedno Ciało, jedną Oblubienicę. 

Nie jest bigamistą. 

A jednak, Jego Ciało zostało rozdarte i poranione. 

Chociaż niewidzialna jedność Ciała Chrystusowego jest 

niezniszczalna, to jednak jej widzialne znaki na to nie 

wskazują. Już w czasach Nowego Testamentu następowały 

podziały – schizmy, herezje i apostazje. Święty Paweł Apostoł 

traktował je nie jako zwykły, nieszczęśliwy wypadek, ale jako 

coś niemożliwego do zaakceptowania. Nie można czytać 

początkowych trzech rozdziałów Pierwszego Listu do 

Koryntian i żywić wątpliwości w kwestii tego, co Paweł 

powiedziałby o podziałach pośród współczesnych chrześcijan 

– znacznie gorszych i obejmujących znacznie szerszy zasięg, 

niż w jego czasach. 

-30-

Te rany muszą być uleczone. Praca i modlitwa w intencji 

ekumenicznego powrotu do jedności są wymaganiem, a nie 

czymś opcjonalnym (jak powiedział papież Jan Paweł II w Ut 

unum sint). 

Możemy znaleźć właściwą drogę, na której odnajdziemy 

jedność, tylko przez powrót do tego miejsca, gdzie 

wkroczyliśmy na błędną ścieżkę, ścieżkę podziałów. 

Początkiem zaś wszelkich podziałów jest grzech. Nie 

jesteśmy w jedności ze sobą nawzajem, ponieważ nie 

pozostajemy w jedności z Bogiem. „Rozłamy, które ranią 

jedność Ciała Chrystusa (…) nie dokonują się bez grzechów 

ludzi (…), często nie bez winy ludzi po jednej i po drugiej 

stronie (…) 29 ” (KKK 817). Dlatego też podziały miedzy nami 

zostaną zniwelowane jedynie wówczas, gdy grzech zostanie 

pokonany. Tylko Chrystus może pokonać grzech. 

Zjednoczenie chrześcijaństwa nastąpi, gdy wszyscy 

chrześcijanie przedłożą wolę Chrystusa ponad swoją własną. 

Orkiestra może grać harmonijnie tylko wtedy, gdy wszyscy 

muzycy podążają za batutą dyrygenta. Kluczem do 

ekumenizmu jest ten sam klucz, który pasuje do wszystkich 

katolickich idei – panowanie Chrystusa. 

32. W jaki sposób pracować na rzecz zjednoczenia 

„Pragnienie ponownego odnalezienia jedności 

wszystkich chrześcijan jest darem Chrystusa i wezwaniem 

Ducha Świętego 30 ” (KKK 820). „Aby odpowiedzieć na te 

wymagania, potrzebne są: 

29 Sobór Watykański II, dekret Unitatis redintegratio, 3 (nr przyp. w 

KKK: 274). 


KKK: 283). 

-31-

- stała odnowa Kościoła w coraz większej wierności jego 

powołaniu (…)” [warto zwrócić uwagę na paradoks 

zawarty w tym stwierdzeniu: od-nowa pochodzi z 

wierności – wierności temu, co stare, wierności źródłom, 

przymierzu małżeńskiemu pomiędzy Chrystusem i Jego 

Kościołem. Wszelki zauważalny postęp w ekumenizmie, 

o ile nadchodzi, dokonuje się przez powrót do wspólnych 

źródeł, które wymienia Sobór Watykański II. Są nimi: 

pisma Ojców Kościoła, Biblia i, w najwyższym stopniu, 

sam Chrystus]; 

- „nawrócenie serca, by ‘wieść życie według 

Ewangelii’ 31 , ponieważ to niewierność członków wobec 

daru Chrystusa powoduje podziały” [jeśli uznamy, że to 

grzech jest przyczyną podziałów, wówczas najlepszym 

środkiem ich uleczenia będzie uświęcenie]; 

- „wspólne modlitwy, (…) które należy uznać za duszę 

całego ruchu ekumenicznego i słusznie można je nazwać 

‘ekumenizmem duchowym’ 32 ” [jeśli katolicy i 

protestanci razem upadną na kolana do wspólnej 

modlitwy, Bóg połączy ich głowy, aby zrozumieli 

wspólne prawdy]; 

- „wzajemne poznanie braterskie 33 ” [ponieważ wiele 

podziałów narosło i trwa poprzez wzajemną niewiedzę i 

niezrozumienie]; 


KKK: 285). 


KKK: 286). 


KKK: 287). 

-32-

- „formacja ekumeniczna wiernych, zwłaszcza 

kapłanów 34 ”; 

- „dialog miedzy teologami i spotkania miedzy 

chrześcijanami różnych Kościołów i wspólnot 35 ”; 

- „współpraca między chrześcijanami w różnych 

dziedzinach służby ludziom 36 ” [Protestanci i katolicy, 

którzy dzielą celę więzienną za to, że protestując przeciw 

aborcji próbują ocalić ludzkie życie, albo ci, którzy 

wprowadzają w życie programy mające dać schronienie 

bezdomnym mieszkańcom wielkich miast czy pomóc w 

odwyku ludziom uzależnionym od narkotyków, 

odkrywają często, że ich wspólna ortopraksja (słuszne 

działanie) otwiera ich oczy na wspólną ortodoksję 

(słuszną wiarę). Serce i ręce mogą niekiedy prowadzić i 

kształtować głowę] (KKK 821). 

- „Trzeba jednak mieć świadomość, że ‘ten święty plan 

pojednania wszystkich chrześcijan w jedności jednego i 

jedynego Kościoła Chrystusowego przekracza ludzkie 

siły i zdolności’ 37 ” (KKK 822). Nie jesteśmy w stanie 

skuteczniej wybawić Kościół od podziałów 

spowodowanych przez nasze grzechy, niż jesteśmy w 

stanie zbawić samych siebie. Jedynie Chrystus jest w 


KKK: 288). 

35 Sobór Watykański II, dekret Unitatis redintegratio, 4, 9, 11 (nr przyp. w 

KKK: 289). 


KKK: 290). 


KKK: 292). 

-33-

stanie zbawić nas od grzechu i jedynie Chrystus może 

wybawić swój Kościół od podziałów. 

33. Czy protestanci są winni podziałom w Kościele? 

Tak – podobnie jak i katolicy. 

„Tych, którzy rodzą się dzisiaj we wspólnotach 

powstałych na skutek rozłamów i ‘przepojeni są wiarą 

Chrystusową, nie można obarczać grzechem odłączenia, a 

Kościół katolicki otacza ich braterskim szacunkiem i miłością 

(…). Usprawiedliwieni z wiary są przez chrzest włączeni w 

Chrystusa’ 38 ” (KKK 818). Oni wszyscy są naszymi 

„odłączonymi braćmi”. 

„Duch Chrystusa posługuje się tymi Kościołami i 

wspólnotami kościelnymi jako znakami zbawienia, których 

moc pochodzi z pełni łaski i prawdy, jaką Chrystus powierzył 

Kościołowi katolickiemu” (KKK 819). Protestanckie gałęzie, 

które oderwały się od drzewa Kościoła katolickiego, wciąż 

mogą mieć dość życiodajnych soków (Bożej łaski i prawdy), 

wypływających z korzenia (Chrystusa) i docierających doń 

przez pień (Kościół katolicki), aby być środkiem zbawienia 

dla swoich członków. Kościół Chrystusowy trwa w Kościele 

rzymskokatolickim. 

34. Drugie znamię Kościoła – świętość 

Kościół jest „święty” w tym sensie, w którym jego 

członkowie świętymi nie są. Doktryna Kościoła, jego zasady 

moralne i sakramenty są nieskalane, ponieważ pochodzą od 

Chrystusa. Członkowie Kościoła, świeccy jak i duchowni, są 


KKK: 277). 

-34-

dalecy od czystości w rozumieniu tych prawd, w życiu 

zgodnym z moralnymi zasadami Kościoła, a także gdy chodzi 

o uczestnictwo w sakramentach Kościoła. Chrystus ustanowił 

swój Kościół nie jako muzeum dla świętych, ale jako szpital 

dla grzeszników. „Nie przyszedłem, aby powołać 

sprawiedliwych, ale grzeszników” (Mk 2, 17). 

Doskonała głowa Kościoła (Chrystus) jest doskonale 

święta. „’Kościół, w którego łonie znajdują się grzesznicy, 

święty i zarazem ciągle potrzebujący oczyszczenia, 

nieustannie podejmuje pokutę i odnowę’ 39 . Wszyscy 

członkowie Kościoła, łącznie z pełniącymi w nim urzędy, 

muszą uznawać się za grzeszników 40 ” (KKK 827). 

„Kościół jest więc święty, chociaż w swoim łonie 

obejmuje grzeszników, albowiem cieszy się nie innym 

życiem, jak życiem łaski; jeśli jego członki karmią się nią, 

uświęcają się, jeśli zaś odwracają się od niej, obciążają się 

grzechami (…) 41 ” (KKK 827). 

35. Święci 

W najgłębszym sensie tego słowa – w sensie używanym 

w Nowym Testamencie – wszyscy członkowie Kościoła są 

„świętymi”. Oznacza to, że są „uświęceni” (nie doskonali, ale 

„wyłączeni”), wyłączeni ze „świata” (a nie z ziemi) oraz z 

„ciała” (a nie z cielesności), co umożliwia im uczestnictwo w 

prawdziwym życiu Chrystusa i stałe „uświęcenie”, czy też 

stawanie się coraz bardziej świętymi dzięki działaniu „łaski 

39 Sobór Watykański II, konst. Lumen Gentium, 8; por. dekret Unitatis 

redintegratio, 3; 6 (nr przyp. w KKK: 302). 

40 Por. 1 J 1, 8-10 (nr przyp. w KKK: 304). 

41 Paweł VI, Wyznanie wiary Ludu Bożego, 19 (nr przyp. w KKK: 306). 

-35-

uświęcającej”. Kim są święci? To ci wszyscy, którzy 

zachowują wiarę, ci zatem, którzy wierzą w Chrystusa i 

pozostają Mu wierni. 

W węższym znaczeniu, „kanonizując niektórych 

wiernych, to znaczy ogłaszając w sposób uroczysty, że ci 

wierni praktykowali heroiczne cnoty (…)” (KKK 828), 

Kościół wybrał kilka tysięcy kobiet i mężczyzn jako wzory 

dla reszty z nas – nie jedynie jako bohaterów, których należy 

podziwiać, ale jako przykłady dla naszego życia. 

Kościół również dlatego kanonizuje świętych, aby 

publicznie nas upewnić, że wstawiają się oni za nami w niebie 

i zachęcić nas, abyśmy się do nich modlili. 

36. Społeczeństwo potrzebuje świętych 

Społeczeństwo potrzebuje świętych. Społeczność 

jednoczy się jedynie poprzez wspólny cel, wspólne wartości i 

wspólną miłość. To wszystko skupia się w postaciach 

bohaterów i w dzieleniu się opowieściami o ich życiu. Bez 

prawdziwych bohaterów nie ma prawdziwego społeczeństwa. 

Święci zaś są najprawdziwszymi bohaterami. 

Pierwotny Kościół zwyciężył świat głównie dzięki 

swoim świętym. Kościół może powtórzyć to zwycięstwo 

jedynie w ten sam sposób. Oznacza to tyle, że ty i ja musimy 

tego dokonać, musimy zostać świętymi – nie tylko ze względu 

na nas samych, ale również ze względu na nasze 

społeczeństwo, a zatem tych wszystkich, których kochamy. 

37. Modlitwa do świętych 

Protestanci zazwyczaj krytykują katolicką praktykę 

modlitwy do świętych, ponieważ traktują ją jako przejaw 

idolatrii, czyli modlitwy do kogoś innego niż Bóg. 

-36-

Katolicy nie czczą świętych. Czcimy samego Boga. 

Kościół rozróżnia pomiędzy latria (adoracją, czymś należnym 

wyłącznie Bogu) i hyperdulia (najwyższym ludzkim 

szacunkiem, który jest należny Najświętszej Maryi Pannie 

jako jedynej świętej wolnej od wszelkiego grzechu) oraz dulia 

(wielkim ludzkim szacunkiem, który jest należny wszystkim 

świętym). 

Katolicy „modlą się” więc do świętych na takiej samej 

zasadzie, na jakiej „zwracają się” do świętych przyjaciół na 

ziemi. Proszą zatem przyjaciół o modlitwę za nich do Boga. 

Nie jest większą idolatrią prośba o modlitwę za nas 

skierowana do przyjaciela po jego śmierci, niż zanim umrze. 

Tym, co różni w tej kwestii protestantów od katolików nie jest 

idolatria, ale „świętych obcowanie”, relacja pomiędzy 

Kościołem na ziemi i Kościołem w niebie. 

38. Świętych obcowanie 

W tym względzie, wizję katolicką od protestanckiej różni 

nie tyle pytanie, czy istnieje rzeczywiste obcowanie świętych, 

którzy modlą się za siebie nawzajem tu na ziemi, ale kwestia, 

czy komunia ta rozciąga się na Kościół w niebie. 

Kościół katolicki istnieje w trzech wymiarach: jako 

„Kościół walczący” na tej ziemi, „jako Kościół cierpiący” w 

czyśćcu i jako „Kościół tryumfujący” w niebie. 

My, którzy jesteśmy jeszcze na ziemi, jak i ci, którzy 

znajdują się już w niebie możemy modlić się za dusze 

przebywające w czyśćcu, aby ich przygotowujące do 

osiągnięcia nieba oczyszczenie dokonało się jak najszybciej. 

Modlitwa taka ma swoją podstawę w Piśmie Świętym: „(…) 

jeśli uważał, że dla tych, którzy pobożnie zasnęli, jest 

przygotowana najwspanialsza nagroda – była to myśl [myśl o 

-37-

modlitwie za zmarłych] święta i pobożna” (2 Mch 12, 45). Ci 

zaś, którzy znajdują się w niebie i czyśćcu mogą się modlić za 

nas, a my możemy ich o to prosić. Śmierć sama w sobie nie 

może zerwać jedności Kościoła. 

Świętych obcowanie jest znacznie mocniejsze, niż 

możemy to sobie wyobrazić. Nasze modlitwy za dusze w 

czyśćcu cierpiące pomagają im znacznie bardziej, niż zdajemy 

sobie z tego sprawę. Również święci w niebie i ci, którzy 

znajdują się w czyśćcu pomagają nam przez swoje modlitwy 

znacznie bardziej, niż sądzimy. Święty Dominik umierając 

powiedział: „’Nie płaczcie, będziecie mieli ze mnie większy 

pożytek i będę wam skuteczniej pomagał, niż za życia’ 42 ” 

(KKK 956). Zaś święta Teresa z Lisieux napisała: „’Przejdę 

do mojego nieba, aby czynić dobrze na ziemi’ 43 ” (KKK 956). 

39. Trzecie znamię Kościoła – katolickość 

„Katolicki” znaczy „powszechny”, jeden w wielości, jak 

sam wszechświat. Kościół jest jednym Kościołem, choć 

rozpościera się na wiele miejsc na ziemi a także poza ziemią 

– obejmując niebo i czyściec. 

Podobnie jak Kościół jest jeden, ponieważ jeden jest 

Chrystus, jego głowa, tak też Kościół jest powszechny, gdyż 

powszechny jest Chrystus. „Kościół jest powszechny, 

ponieważ jest w nim obecny Chrystus. ‘Tam gdzie jest Jezus 

Chrystus, tam jest Kościół powszechny’ 44 ” (KKK 830; 

42 Św. Dominik umierając do swoich braci; por. Jordan z Saksoni, Libellus 

de principiis Ordinis praedicatorum, 93 (nr przyp. w KKK: 516). 

43 Święta Teresa od Dzieciątka Jezus, Novissima verba (nr przyp. w KKK: 

517). 

44 Św. Ignacy Antiocheński, Epistula ad Smyrneaeos, 8, 2 (nr przyp. w 

KKK: 311). 

-38-

Katechizm przywołuje tu słowa św. Ignacego 

Antiocheńskiego, który był uczniem św. Jana Ewangelisty). 

„Kościół jest powszechny, ponieważ został posłany przez 

Chrystusa do całego rodzaju ludzkiego” (Mt 28, 19; KKK 831). 

Tam, gdzie jest Chrystus, tam jest też Kościół katolicki – 

Ciało Chrystusa. Dlatego też, o ile Chrystus jest obecny w 

kościele prawosławnym, anglikańskim, ewangelickim, 

reformowanym, zielonoświątkowym i innych, również i one 

są częścią Kościoła katolickiego. Są one częściowo katolickie, 

ponieważ dzielą z Kościołem katolickim Pismo Święte, 

chrzest, a nade wszystko mają tego samego Pana. 

40. Kto przynależy do Kościoła katolickiego? 

Kościół odpowiada na to pytanie dokonując podziału na 

stopnie przynależności. 

Przede wszystkim, do Kościoła należą ochrzczeni, 

praktykujący rzymscy katolicy, „’wcieleni w pełni do 

społeczności Kościoła’ 45 ” (KKK 837). 

Jednakże „’Nie dostępuje (…) zbawienia, chociażby był 

wcielony do Kościoła, ten, kto nie trwając w [wierze, nadziei 

i] miłości, pozostaje wprawdzie w łonie Kościoła ‘ciałem’, 

ale nie ‘sercem’’ 46 ” (KKK 837). 

Po drugie, do Kościoła przynależą „’Ci (…) którzy 

wierzą w Chrystusa i w sposób właściwy przyjęli chrzest, 

trwają w jakiejś, choć niedoskonałej, wspólnocie (communio) 

z Kościołem katolickim’ 47 . Z Kościołami prawosławnymi ta 



326). 


KKK: 328). 

-39-

wspólnota jest tak głęboka, że ‘niewiele jej brakuje, by 

osiągnęła pełnię dopuszczającą wspólne celebrowanie 

Eucharystii Pana’ 48 ” (KKK 838). Jedyną znaczącą różnicą 

pomiędzy Kościołem rzymskokatolickim a Kościołem 

prawosławnym jest kwestia prymatu papieża. 

Po trzecie, Kościoły protestanckie, „bracia odłączeni”, 

stanowią część Mistycznego Ciała Chrystusa jeśli są 

Kościołami chrześcijańskimi, pomimo że są w różnym 

stopniu oddzieleni od widzialnego Ciała Chrystusa na ziemi. 

„’Co się tyczy tych ludzi, którzy będąc ochrzczeni, noszą 

zaszczytne imię chrześcijan, ale nie wyznają całej wiary lub 

nie zachowują jedności komunii pod zwierzchnictwem 

Następcy Piotra, to Kościół wie, że jest z nimi związany z 

licznych powodów’ 49 ” (KKK 838). 

Po czwarte, „’Także ci, którzy jeszcze nie przyjęli 

Ewangelii, w rozmaity sposób przyporządkowani są do Ludu 

Bożego’ 50 ”; dotyczy to przede wszystkim Żydów, „’do 

których przodków Pan Bóg przemawiał’ 51 . W odróżnieniu od 

innych religii niechrześcijańskich, wiara żydowska jest już 

odpowiedzią na Objawienie Boże w Starym Przymierzu” 

(KKK 839). Biblijny judaizm jest religią objawioną przez 

Boga i stanowi podstawę dla chrześcijaństwa. Żydzi są 

naszymi „ojcami w wierze”, ponieważ uczą nas kim jest 

prawdziwy Bóg. Judaizm jest jednak niepełny bez tego 

48 Paweł VI, Przemówienie (14 grudnia 1975); por. Sobór Watykański II, 

dekret Unitatis redintegratio, 13-18 (nr przyp. w KKK: 329). 



51 Mszał Rzymski, Wielki Piątek, Modlitwa powszechna VI (nr przyp. w 

KKK: 332). 

-40-

kamienia węgielnego, którym jest Chrystus. Żydzi, którzy 

przyjmują Chrystusa jako Mesjasza i stają się dziś 

chrześcijanami, zwykle postrzegają samych siebie jako 

doskonałych Żydów, podobnie jak miało to miejsce w 

przypadku pierwszych chrześcijan. 

Po piąte, „’Plan zbawienia obejmuje także i tych, którzy 

uznają Stworzyciela, wśród nich także muzułmanów; oni 

bowiem wyznając, iż zachowują wiarę Abrahama, czczą wraz 

z nami jedynego i miłosiernego Boga, który będzie sądził 

ludzi w dniu ostatecznym’ 52 ” (KKK 841). Chrześcijanie, 

Żydzi i muzułmanie czczą tego samego Boga. 

Po szóste, „Więź Kościoła z religiami niechrześcijańskimi 

[zwłaszcza buddyzmem i hinduizmem] jest [1] przede 

wszystkim więzią wspólnego pochodzenia i wspólnego celu 

rodzaju ludzkiego [w Bogu, który jest Alfą i Omegą]” (KKK 

842). [b] „Kościół uznaje, że inne religie poszukują ‘po 

omacku i wśród wyobrażeń’ Boga nieznanego (…)” [jest to 

prawdą nawet w odniesieniu do pogańskiego politeizmu; 

patrz: Dz 17, 22-23]. [3] „W ten sposób to wszystko, co 

znajduje się dobrego i prawdziwego w religiach, Kościół 

traktuje ‘jako przygotowanie do Ewangelii (…)’ 53 ” (KKK 

843) – można je nazwać „prorokami poza Izraelem”, choć już 

nie nieomylnymi. 

Jednakże, chociaż w innych religiach może znajdować 

się głęboka prawda i dobro, to jednak są one niepełne, 

52 Sobór Watykański II, konst. Lumen Gentium, 16; por. deklaracja Nostra 

aetate, 3 (nr przyp. w KKK: 333). 

53 Sobór Watykański II, konst. Lumen Gentium, 16; por. deklaracja Nostra 

aetate, 2; Paweł VI, adhort. apost. Evangelii nuntiandi, 53 (nr przyp. w 

KKK: 335). 

-41-

ponieważ brakuje im pełni Chrystusa. Kościół katolicki 

przypisuje sobie pierwszeństwo nie ze względu na siebie 

samego, ale z uwagi na swojego Pana. Dlatego też, „’na 

Kościele ciąży obowiązek, a zarazem święte prawo 

ewangelizowania wszystkich ludzi 54 ’” (KKK 848), które to 

prawo i obowiązek Kościół otrzymał od Chrystusa. 

41. Czwarte znamię Kościoła – apostolskość 

Kościół jest apostolski 1) ze względu na swoją misję, na 

swoje „posłanie” do ewangelizacji [głoszenia Ewangelii], a 

także dlatego, że 2) „jest zbudowany na fundamencie 

apostołów” (Ef 2, 20), którzy wyświęcili swoich następców 

(biskupów) tak, jak ich samych wyświęcił Chrystus. „’(…) 

Biskupi z ustanowienia Bożego stali się następcami 

Apostołów jako pasterze Kościoła; kto więc ich słucha, słucha 

Chrystusa, a kto nimi gardzi, gardzi Chrystusem i tym, który 

posłał Chrystusa’ 55 ” (Łk 10, 16; KKK 862). 

Nie tylko biskupi jako następcy apostołów, ale „cały 

Kościół jest apostolski (…). Wszyscy członkowie Kościoła, 

choć na różne sposoby, uczestniczą w tym posłaniu” (KKK 863). 

54 Sobór Watykański II, dekret Ad gentes, 7 (nr przyp. w KKK: 343). 


379). 

-42-

ÅciÄ gnij PDF - Knights of Columbus, Supreme Council

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

ÅciÄgnij PDF - Knights of Columbus, Supreme Council