Rozdział 9 Energia wiatru - Kyoto in the Home

Rozdział 9
Energia wiatru
Rozdział 9 Energia wiatru
Wiatr jest ruchem powietrza powstającym w wyniku różnic temperatur
nagrzewanej przez słońce powierzchni ziemi. Na przykład na wybrzeżu w
ciągu dnia powietrze nad lądem ogrzewa się szybciej, niż woda w morzu.
Dlatego ruch powietrza odbywa się od morza do lądu, powodując powstanie
bryzy morskiej. Nocą jednak powietrze znad gruntu ochładza się szybciej niż
morze i płynie w odwrotnym kierunku, wywołując bryzę lądową.
Najprostszej konstrukcji wiatrak składa się ze „skrzydeł”, które zamieniają
energię wiatru na energię ruchu obrotowego (mechaniczną). Obracający się
wał może być wykorzystany do mielenia ziarna lub pompowania wody z
ziemi. Na suchych obszarach świata nadal stosuje się tego typu wiatraki -
każdy podmuch wiatru pompuje wodę, która jest magazynowana w zbiorniku
do późniejszego wykorzystania. Na Krecie wiatraki stosuje się nieprzerwanie
od prawie 5000 lat (rycina 9.1).
Rycina 9.1: Fotografia wiatraka na Krecie
Współcześnie energia wiatru znajduje zastosowanie w produkcji prądu
elektrycznego. W tym procesie energia kinetyczna wiatru jest przekształcana
w energię ruchu obrotowego obracających się łopat, która następnie jest
zamieniana w energię elektryczną przez generator znajdujący się za wałem
obrotowym. Od lat 90-tych firmy energetyczne stosują tę technologię do budowy farm wiatrowych, składających się z
wielkich urządzeń zwanych turbinami wiatrowymi, produkujących energię elektryczną dla domów, szkół, urzędów i
fabryk.
Dzisiejsze turbiny wiatrowe mogą mieć wygląd małych wiatraków o wysokości do 1m, stosowanych w domu, bądź
bardzo dużych maszyn przyłączonych bezpośrednio do sieci elektrycznej, stawianych pojedynczo lub w grupach,
zwanych farmami wiatrowymi.
Rycina 9.2: Mała turbina wiatrowa (mikroturbina wiatrowa „Swift”, źródło
Renewable Devices)
9.1. Wytwarzanie energii z wiatru - proces konwersji
W latach 50-tych szerokie, „żaglowe” skrzydła wiatraków zostały
zastąpione sztywnymi płatami (przypominającymi skrzydła samolotu),
które znacznie wydajniej wychwytują wiatr, ponieważ cechuje je
korzystniejszy stosunek działającej siły do oporów ruchu. Proces
przebiega w podobny sposób we wszystkich turbinach.
Turbina wiatrowa pracuje odwrotnie do wiatraka chłodzącego
pomieszczenie. Ten ostatni pobiera prąd i wytwarza podmuch powietrza, natomiast turbina
wykorzystuje wiatr do produkcji energii elektrycznej. Poruszające się powietrze (wiatr)
wprawia w ruch płaty (których kształt sprawia, że działająca siła przewyższa opory ruchu, co
wywołuje obrót wirnika wokół osi), a te powodują ruch obrotowy wału podłączonego do
generatora produkującego prąd (ryc. 9.3). Energia elektryczna jest przesyłana przez sieć
przewodów dystrybucyjnych do podstacji i dalej do budynków mieszkalnych, publicznych i
szkół.
Rycina 9.3: Duża turbina wiatrowa
By zapewnić urządzeniu odpowiednią ilość wiatru, turbinę umieszcza się na wysokiej wieży
(maszcie) tak, by wirnik był skierowany w stronę, z której wieją najsilniejsze i najbardziej stałe
wiatry. Przekładnia i stycznik turbiny zapewniają dopływ do sieci energii elektrycznej o
odpowiedniej częstotliwości (50 Hz) i napięciu (230 V), niezależnie od zmian prędkości wiatru.
Stycznik pozostaje włączony do chwili, kiedy turbina nie może wytworzyć wystarczającej ilości
energii z wiatru. Wtedy wyłącza się, pozwalając wirnikowi swobodnie się obracać.

Rodział 9 Energia wiatru
Kiedy zmienia się kierunek wiatru, turbina także musi zmienić położenie i ustawić się w odpowiednią stronę. W dużych
turbinach zmiana kierunku dokonywana jest przez silniki elektryczne, natomiast w bardzo małych turbinach dzieje się
to w sposób bierny i odpowiadają za to wiatrowskazy znajdujące się w tylnej części urządzenia (rycina 9.2).
9.2 Charakterystyka konstrukcji turbin wiatrowych
Podstawowe parametry konstrukcyjne turbin to:
• liczba płatów; trzy są optymalne dla zrównoważenia wirnika
• długość płatów; moc turbiny wzrasta z powierzchnią zagarnianego powietrza (tj. z kwadratem długości)
• położenie płatów względem wieży; niemal zawsze płaty są osadzone na wirniku po nawietrznej stronie masztu,
dzięki czemu nie są zasłonięte od wiatru.
Poniższy schemat przedstawia niektóre elementy wewnętrznego mechanizmu turbiny wiatrowej:
Rycina 9.4: Mechanizm turbiny wiatrowej – zauważ, że płaty tej turbiny są umieszczone po nawietrznej stronie masztu.
Źródło: Alliant Kids Energy
Prędkość końców łopat jest zwykle stała, zatem im większa
turbina, tym wolniej obraca się trzon wirnika. Z kolei prędkość
obrotu małych turbin, do wysokości 3 m, jest wystarczająco
szybka do uzyskania częstotliwości prądu sieci elektrycznej bez
potrzeby pośredniczącej przekładni zębatej.
9.3 Rodzaje mikroturbin wiatrowych
Turbiny o pionowej i poziomej osi obrotu
Istnieją dwie główne klasy turbin wiatrowych, których płaty
obracają się w innym kierunku, czyli wokół innych osi: o
poziomej osi obrotu (np. London Eye lub tradycyjny holenderski
wiatrak) oraz o pionowej osi obrotu (niczym karuzela).
b)
a)
Rycina 9.5: a) turbina wiatrowa o pionowej osi obrotu (Quite Revolution 5), źródło: XC02 Low Carbon Engineering
b) turbina wiatrowa o poziomej osi obrotu (Proven WT6000), źródło: Proven Energy
2

9.4 Wielkość instalacji wiatrowych
Rodział 9 Energia wiatru
Małe turbiny wykorzystuje się do ładowania akumulatorów, produkcji prądu elektrycznego dla budynków mieszkalnych,
szkół i obiektów publicznych. Turbiny te zwykle mają wysokość 1-15 m i wytwarzają energię elektryczną o mocy od
100W do 5 kW (5000 W). Najmniejsze z tych instalacji stosowane są do ładowania akumulatorów lub zasilania
oświetlenia ulicznego. Nieco większe, np. o mocy 500 W, stosuje się do ładowania dużych akumulatorów używanych w
przyczepach kempingowych i na łodziach.
Dla przeciętnego budynku mieszkalnego najoptymalniejsze są turbiny o mocy 1-2,5 kW i wielkości małego człowieka.
Są one zwykle umieszczane na budynkach, które zasilają (turbiny zintegrowane). Instalacje produkujące energię na
większą skalę są wykorzystywane przez szkoły i inne budynki publiczne. Zwykle montowane są na masztach, w
pewnej odległości od budynków.
Instalacje niezależne (wolno-stojące) oraz połączone w sieć
Małoskalowa elektrownia wiatrowa jest dobrym rozwiązaniem dla wytwarzania energii elektrycznej w miejscach, gdzie
jej dostarczanie przez sieć przewodów jest kosztowne (np. krajowa sieć energetyczna w Wielkiej Brytanii). Ma to
miejsce na przykład na daleko położonych obszarach (małe wyspy), które nie są przyłączone do sieci krajowej. Te
„pozasieciowe” systemy do magazynowania wytworzonej energii potrzebują akumulatorów i często są połączone z
generatorami spalinowymi (na ropę), które dostarczają energii, gdy wiatr wieje z niską prędkością. Systemy wiatrowe
mogą także być stosowane tam, gdzie istnieje dostęp do sieci krajowej; w tym przypadku nie są potrzebne
akumulatory. Niewykorzystana energia elektryczna może być przekazana do sieci i sprzedana przedsiębiorstwom
energetycznym. Zysk ze sprzedaży pokrywa część kosztów budowy turbiny.
3

Rodział 9 Energia wiatru
Ćwiczenie 9.1a (7-11) – Wykonaj i przetestuj swoją własną turbinę wiatrową
Co wywołuje obrót łopat turbiny wiatrowej? W tym ćwiczeniu przyjrzymy się, jak obracają się płaty turbiny
pod wpływem wiatru.
Zadania:
Dla każdego z 3 testów turbiny wiatrowej odpowiedz na pytanie 1 przed przeprowadzeniem testu. Po
przeprowadzeniu testu postaraj się odpowiedzieć na pytania 2 i 3 (zapisz swoje odpowiedzi na osobnej
kartce papieru lub w zeszycie).
Pyt. 1: Jak sądzisz, co stanie się po dmuchnięciu powietrzem na płaty?
Wykonaj test:
Pyt. 2: Co się stało?
Pyt. 3: Jak to wyjaśnisz?
Rycina 9.5. Przeprowadź testy 1 i 3 jak zalecono wyżej (ćwiczenie 9.1a)
4

Rodział 9 Energia wiatru
Uwagi dla nauczyciela (9.1a 7-11)
Kontekst: Konstrukcja łopat, w szczególności ich ustawienie (skręt), ma znaczenie dla wydajności działania
turbiny. To ćwiczenie pokazuje, w jaki sposób ustawienie płatów może wpływać na konstrukcję turbin
wiatrowych.
Cel ćwiczenia:
1. Skonstruować działający mechanizm wirnika i płatów
2. Dowiedzieć się, że ruch obrotowy wirnika odbywa się dzięki odpowiedniemu ustawieniu płatów.
Materiały: suszarka do włosów, piasta, kołki, plastik falisty, koralik, patyk, drut do robótek ręcznych.
Instrukcje:
1. Należy zademonstrować uczniom, w jaki sposób wykonać mechanizm wirnika i płatów posługując się
rysunkiem polecić im skonstruować własną turbinę.
2. Ustaw płaty jak do testu 1 (równolegle do strumienia powietrza), odpowiedz na pyt. 1, wykonaj test 1,
a następnie odpowiedz na pyt. 2 i 3 na podstawie obserwacji.
3. Uczniowie wykonują test 2.
4. Uczniowie wykonują test 3.
W celu sprawdzenia, czy uczniowie zrozumieli, że ustawienie płatów powoduje ruch obrotowy pod wpływem
wiatru, poproś, by ustawili je tak, aby obracały się w przeciwnym kierunku. ALBO
Zapytaj, dlaczego łopaty prawdziwej turbiny wiatrowej są ustawiane równolegle do wiatru gdy turbina
zatrzymywana jest dla celów konserwacyjnych.
Słowa kluczowe: energia odnawialna, napęd wiatrowy
Umiejętności: dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych, testowania pomysłów za pomocą własnych
obserwacji i pomiarów, wyciągania wniosków na podstawie obserwacji, posługiwania się wiedzą do wyjaśniania
obserwowanych zjawisk.
Przedmioty w krajowym programie nauczania: naukowe
Zakres wiekowy: 7-11 lat, Etap kluczowy 2
5

Rodział 9 Energia wiatru
Ćwiczenie 9.1b (11-16) – Wykonaj i przetestuj swoją własną turbinę wiatrową
W jaki sposób skonstruować i przetestować najprostszą turbinę wiatrową generującą energię elektryczną?
W tym ćwiczeniu przyjrzymy się, jak ustawienie płatów turbiny wpływa na wytwarzanie prądu elektrycznego.
Zadania:
Zbierz materiały:
Płaty plastiku falistego, zaciski szczękowe, piasta, amperomierz, silniczek, kołki, bloczek.
Zmontuj turbinę w następujący sposób:
1. Nałóż bloczek na oś silniczka.
2. Wciśnij 2, 3, 4 lub 8 kołków o długości 50mm w brzegi piasty (ryc. 9.8a)
3. Umocuj płaty z materiału falistego na kołkach - powinny być ściśle dopasowane (ryc. 9.8b)
4. Przyłącz piastę i płaty do bloczka, a następnie do silniczka (ryc. 9.8c)
5. Podłącz miernik (lub amperomierz) do silnika za pomocą zacisków szczękowych.
Twoja turbina powinna teraz wyglądać tak jak na powyższym rysunku; zwróć uwagę, że łopaty są nieco
przekręcone (ryc. 9.8d)
6. Weź turbinę i przetestuj ją na zewnątrz. Zauważ, że silnik porusza się tylko w jedną stronę. Jeśli
wirnik się nie obraca, zamień zaciski.
7. Zapisz odczyt (w amperach) z miernika (amperomierza), ustaw kąt skrętu płatów i ponownie zmierz
natężenie. Czy jest różnica?
6

Rodział 9 Energia wiatru
Uwagi dla nauczyciela (9.1c 11-16)
Kontekst: Konstrukcja łopat, w szczególności ich ustawienie w osi pionowej, ma znaczenie dla wydajności
turbiny. Ćwiczenie pokazuje, w jaki sposób ustawienie płatów może wpływać na produkcję energii elektrycznej
przez turbinę wiatrową.
Cel: Ćwiczenie pokaże wykonanie prostej, ale skutecznej turbiny wiatrowej z użyciem niewielkiej ilości tanich
materiałów. Po zakończeniu ćwiczenia turbinę można rozłożyć, a użyte elementy wykorzystać ponownie.
Materiały: piasty, silniczki, bloczek, plastik falowany (4mm), suszarka do włosów, kołki 4,75mm, miernik lub
amperomierz – o czułości umożliwiającej wykrycie małych natężeń.
Instrukcje:
1. Wyjaśnij konstrukcję modelu turbiny wiatrowej.
2. Uczniowie składają turbinę.
3. Poproś uczniów o zanotowanie, jaki prąd generowany jest przez turbinę przy płatach ustawionych pod
różnymi kątami.
Ćwiczenia dodatkowe (14-16 lat):
• skonstruuj mocne maszty do zamontowania turbin.
• przedyskutuj potencjalne zastosowania tanich turbin zbudowanych z najprostszych
materiałów w krajach rozwijających się (np. w rolnictwie, przy pompowaniu wody do
nawadniania).
• przedyskutuj, czy ustawienie płatów ma wpływ na kierunek obrotu wirnika.
• przedyskutuj, czy ustawienie płatów ma znaczenie dla wprawienia wirnika w ruch.
Rycina 9.9. Model turbiny wiatrowej podłączonej do miernika (z funkcją amperomierza); źródło: Hydro
Tasmania
Słowa kluczowe: energia odnawialna, napęd wiatrowy
Umiejętności: testowania pomysłów za pomocą własnych obserwacji i pomiarów, wyciągania wniosków na
podstawie obserwacji, posługiwania się wiedzą do wyjaśniania obserwowanych zjawisk
Przedmioty w krajowym programie nauczania: naukowe, projektowo-techniczne
Zakres wiekowy: 11-16 lat, Etap kluczowy 3-4
7

Rodział 9 Energia wiatru
Ćwiczenie 9.2 – Co kształtuje wydajność turbin wiatrowych?
Zbadaj wydajność pracy turbiny. W tym ćwiczeniu określimy, jakie czynniki wpływają na
ruch turbiny wiatrowej.
Zadania:
Wybierz czynnik, który może decydować o sposobie obrotu płatów turbiny (np. wielkość
płatów) i odpowiedz na poniższe pytania:
Czynnik, który chcemy przebadać, to:…………………………………………………………
Będziemy modyfikować jego wpływ poprzez:……………………………………………………………………….
Potrzebujemy następujących narzędzi:………………………………………………………………..
Zadbamy o bezpieczeństwo przez:……………………………………………………………………………………
Spodziewamy się: ……………………………………………………………………………………………....
…………………………………………………………………………………………………………………
Za pomocą turbiny wiatrowej, którą wykonałeś w ćwiczeniu 1a przeprowadź testy, które
opisałeś powyżej i przedyskutuj, co dzieje się podczas zmiany badanego czynnika.
Napisz, co dokładnie się dzieje i dlaczego:………………………...
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Rycina. 9.6. Model turbiny wiatrowej (ćwiczenie 9.1b)
8

Rodział 9 Energia wiatru
Uwagi dla nauczyciela
Kontekst: Rozmiar, kształt i ustawienie płatów turbiny wpływają na jej wydajność. Ćwiczenie pokazuje bliżej, jakie
czynniki decydują o konstrukcji płatów, i jak ich budowa wpływa na wydajność turbiny.
Celem ćwiczenia jest:
1. Uświadomienie uczniom, że modyfikacja czynnika zmienia wydajność pracy obrotowej łopat.
2. Przekazanie pojęcia rzetelnych badań.
Materiały: piasta, kołki, ośka (drut do robótek ręcznych), piłka do metalu, urządzenie do pomiaru czasu, karton, plastik
falowany, papier, plastik zwykły.
Instrukcje:
Czynnikami wpływającymi na pracę turbiny mogą być wielkość, kształt, kąt skręcenia, liczba płatów i inne wskazane przez
ucznia.
Dane można zapisywać w postaci stwierdzeń, tabel, wykresów słupkowych.
Uczniowie powinni zliczać liczbę obrotów w ciągu pewnego okresu czasu. By to ułatwić, można oznakować jeden z płatów,
np. innym kolorem.
Słowa kluczowe: energia odnawialna, napęd wiatrowy
Umiejętności: wyszukiwania związków przyczynowo-skutkowych, testowania pomysłów za pomocą własnych obserwacji i
pomiarów, wyciągania wniosków na podstawie obserwacji, posługiwania się wiedzą do wyjaśniania obserwowanych zjawisk
Przedmioty w krajowym programie nauczania: naukowe
Zakres wiekowy: 7-11 lat, Etap kluczowy 2
9

Rodział 9 Energia wiatru
Ćwiczenie 9.3 – Jaka jest optymalna liczba płatów?
Po zbudowaniu i przetestowaniu turbiny nadszedł czas na zbadanie, ile łopat turbiny pozwala wygenerować
największą ilość energii elektrycznej.
Zadania:
Posługując się turbiną skonstruowaną w ćwiczeniu 9.1, miernikiem (lub woltomierzem) oraz suszarką do włosów:
1. Ustaw turbinę i podłącz ją do miernika (woltomierza), umieszczając suszarkę do włosów w znanej odległości.
2. Umieść 2 płaty po przeciwnych stronach głowicy tak, by były się równoważyły. Sprawdź, czy są skręcone w tę
samą stronę i w takim samym stopniu.
3. Zmierz największą wartość napięcia wytwarzanego przez turbinę po włączeniu suszarki. W tabelce wpisz
liczbę płatów i napięcie.
4. Powtórz czynności 1, 2 i 3 dla 3, 4, 6, 9, i 12 płatów. Zapisz, jaka liczba łopat daje największe napięcie.
5. Czy jest to zgodne z twoimi przewidywaniami? Spróbuj wyjaśnić, dlaczego wyniki są zgodne (lub niezgodne)
ze spodziewanymi.
6. Przedstaw wyniki w postaci wykresu punktowego.
Uwagi dla nauczyciela (9.1d 11-16)
Kontekst: Liczba płatów w turbinie ma wpływ na jej wydajność. Ćwiczenie pokazuje, jak ustawienie płatów
wpływa na ilość energii elektrycznej produkowanej przez turbiny wiatrowe.
Cel: Pokazanie, jak liczba płatów turbiny wpływa na ilość energii elektrycznej produkowanej przez urządzenie
(mierzonej w postaci napięcia elektrycznego lub woltach).
Materiały: Turbina skonstruowana w ćwiczeniu 9.1c, suszarka do włosów, miernik lub woltomierz.
Instrukcje:
1. Poproś uczniów, by podłączyli turbinę do miernika (woltomierza), a suszarkę umieścili w odmierzonej
odległości.
2. Spytaj uczniów, ile płatów pozwoli otrzymać przepływ prądu elektrycznego (w woltach)
3. Poleć wykonanie testów i zmierzenie najwyższego napięcia wytwarzanego przez turbinę (napędzaną przez
suszarkę) z 2, 3, 4, 6, 9 oraz 12 płatami.
4. Poproś uczniów o narysowanie tabelki i wpisanie w niej liczby płatów oraz napięcia zaobserwowanego podczas
testów.
5. Niech uczniowie porównają wyniki ze swoimi przewidywaniami i wyjaśnią dlaczego są z nimi zgodne (lub
niezgodne).
6. Poproś o narysowanie wykresu punktowego zawierającego ich wyniki.
Słowa kluczowe: energia odnawialna, napęd wiatrowy
Umiejętności: testowania pomysłów za pomocą własnych obserwacji i pomiarów, wyciągania wniosków na
podstawie obserwacji, posługiwania się wiedzą do wyjaśniania obserwowanych zjawisk, badania i oceny
skonstruowanych urządzeń, wskazania sytuacji, w których mają pracować te urządzenia.
Przedmioty w krajowym programie nauczania: naukowe, projektowo-techniczne, matematyka
Zakres wiekowy: 11-16 lat, Etap kluczowy 3-4
10

9.5 Oddziaływanie na środowisko
Rodział 9 Energia wiatru
W porównaniu z konwencjonalnymi źródłami energii, opartymi na paliwach pochodzenia mineralnego, oddziaływanie
na środowisko w procesie produkcji energii elektrycznej z energii wiatrowej jest niewielkie. W jego wyniku nie powstają
zanieczyszczenia środowiska, a jedyne istotne efekty to „zanieczyszczanie wizualne”, czyli szpecenie krajobrazu oraz
emisja hałasu.
Większość turbin wiatrowych szpeci krajobraz nie bardziej niż słupy wysokiego napięcia, na których rozpięte są
przewody biegnące od elektrowni do ośrodków dystrybucyjnych, gdzie napięcie jest transformowane do poziomu
możliwego do wykorzystania w domu. W samej Wielkiej Brytanii jest 250000 słupów krajowej sieci energetycznej i o
wiele mniej turbin. Zatem „zanieczyszczenia wizualne” powodowane przez turbiny nie powinny rzucać się w oczy.
Ludzie są jednak przyzwyczajeni do oglądania słupów nawet w miejscach chronionych przyrodniczo - ale nie przywykli
jeszcze do widoku turbin, dlatego wokół tej kwestii toczą się dyskusje, a protesty są uwzględniane przez urzędników
planujących zagospodarowanie przestrzeni.
Innym istotnym czynnikiem jest emisja hałasu, wynikająca z zawirowań powietrza powstającego na brzegach łopat.
Należy jednak pamiętać, że niemal wszystkie urządzenia zwierające ruchome elementy produkują hałas i turbiny
wiatrowe nie należą w tym względzie do wyjątku. Dobrze zaprojektowane turbiny pracują zwykle cicho, a w
porównaniu z hałasem choćby ruchu ulicznego, pociągów, samolotów i prac budowlanych, hałas wytwarzany przez
turbiny jest bardzo niewielki. Rozwiązania techniczne to modyfikacja kształtu brzegów płatów w celu poprawy
przepływu powietrza, zastosowanie opasek na końcach płatów oraz zmniejszenie prędkości końców łopat. Duże
turbiny, które zwykle umiejscawia się na terenach wiejskich, są na ogół położone co najmniej 400 m od najbliższych
zabudowań. Z tej odległości hałas turbiny wiatrowej wytwarzającej prąd elektryczny odpowiada dźwiękowi strumienia
płynącego w odległości 50-100 m, szelestowi liści poruszanych przez wiatr, natężeniu dźwięku w typowym
pomieszczeniu dziennym, w którym pracuje piecyk gazowy, lub w bibliotece albo czytelni (szelest kartek), czy też w
pustym, klimatyzowanym biurze.
Małe turbiny, zamontowane na budynku, nie powodują zanieczyszczeń wizualnych większych niż anteny telewizyjne
lub talerze satelitarne. Odczuwanie hałasu zależy od natężenia dźwięków dochodzących z ulicy, torów kolejowych lub
lotniska. Dla małych turbin istnieją dodatkowe rozwiązania techniczne, które mogą zredukować emisję hałasu do
poziomu możliwego do zaakceptowania.
9.6 Zasoby energii wiatrowej
Prędkość wiatru zmienia się w krótkim (kilka sekund) jak i
w długim (kilka godzin) czasie. Pociąga to za sobą
zmienność ilości produkowanej energii (rycina 9.10)
Rycina 9.10. Przykład 24-godzinnych zmian ilości
energii wytwarzanej przez wielkoskalową turbinę
wiatrową (dane dotyczą przemysłowej turbiny
wiatrowej; źródło: Danish Wind Energy Association)
11

Rodział 9 Energia wiatru
Jeśli produkcja turbiny jest jedynym źródłem energii elektrycznej dla danego obiektu, okresy ciszy wiatrowej w ciągu
dnia mogą być niewystarczające do pokrycia zapotrzebowania na energię. Wtedy niektóre urządzenia domowe trzeba
wyłączyć, by podtrzymać odpowiednie napięcie i częstotliwość w turbinie. Na wyspie Fair, położonej między Orkadami
i Szetlandami, od 20 lat stosuje się system automatycznego wyłączania instalacji grzewczych.
W przypadku małych turbin do użytku domowego, które są podłączone do sieci krajowej, sieć może pełnić funkcję
odbiornika energii, gdy powstaje nadwyżka energii (eksport turbiny), jak i źródła w razie jej niedoboru (import
gospodarstw domowych), co
Household wind turbine output and energy consumption: indicating power imports & exports periods
pozwala pokryć
zapotrzebowanie
energetyczne (rycina 9.11).
0.6
Niezbędny jest wtedy
dodatkowy licznik „importu i
eksportu”, służący do zapisu
0.5
energii wysyłanej do sieci.
Power (KW/H)
0.4
0.3
0.2
0.1
0
00:00:00
02:00:00
household
exporting
04:00:00
06:00:00
08:00:00
10:00:00
importing
12:00:00
Time (24hr clock)
14:00:00
16:00:00
18:00:00
20:00:00
22:00:00
importing
Household energy consumption
(KW/h)
Output of Micro Wind turbine (KW/h)
Rycina 9.11. Typowa produkcja mikroturbiny oraz zapotrzebowanie gospodarstwa domowego na energię
elektryczną, z zaznaczeniem importu i eksportu energii
Pomiar i wykorzystanie wytworzonej energii
Naukowym sposobem pomiaru prędkości wiatru jest umieszczenie na maszcie wiatromierza z chorągiewką
wskazującą kierunek wiatru. Odczyt powinien być wykonywany na wysokości osi wirnika turbiny (rycina 9.12).
Rycina 9.12. Wiatromierz czaszowy na maszcie oraz wskaźnik
kierunku wiatru, na wysokości osi wirnika turbiny wiatrowej. Źródło:
Sigen
Prostszym sposobem oznaczenia kierunku wiatru jest posłużenie
się rękawem lub chorągiewką, które wskazują zarówno kierunek
jak i prędkość wiatru (rycina 9. 13).
Do określenia rocznej produkcji energii niezbędne są pomiary w
lecie oraz w zimie. Wielka Brytania jest w korzystnej sytuacji,
ponieważ wiatr wieje tam najsilniej zimą, kiedy zapotrzebowanie
na energię jest najwyższe. Z kolei energia generowana przez
ogniwa fotowoltaiczne osiąga maksymalne wartości w okresie letnim. Łączne zastosowanie fotoogniw i turbin
wiatrowych byłoby pewniejszym źródłem energii, niż każde z tych urządzeń z osobna, jednak nie jest to opłacalne na
obecnym etapie rozwoju technologicznego.
12

Rodział 9 Energia wiatru
wskaźnik
kierunku
Większość turbin wiatrowych zaczyna wytwarzać
energię przy prędkości wiatru co najmniej 3 m/s. Przy
prędkości ponad 8 m/s produkcja energii wzrasta
wolniej, a stabilizuje się, gdy prędkość wiatru
przekroczy 10-12 m/s (rycina 9.14). Dla małych turbin
prędkość 3-8 m/s jest korzystniejsza niż silne
podmuchy wiatru, ponieważ wydajniejsza jest
produkcja niewielkich ilości energii elektrycznej, ale w
dłuższym czasie.
1-2 m/s 4 m/s 8 m/s
prędkość wiatru wskazuje kąt odchylenia chorągiewki
Rycina 9.13 Rękaw wiatrowy
Rycina 9.14 Produkcja energii przez małą turbinę w funkcji
prędkości wiatru. Źródło Cornwall College
Turbine Power curve
Pow er (kW)
9.7 Potencjał wiatrowy w twojej szkole i domu
Turbina wiatrowa musi być ustawiona w kierunku, z którego
najczęściej wieje wiatr i nie może być zasłonięta przez budynki lub
drzewa. Potencjalne miejsce można ocenić wizualnie oraz badając
kierunek i siłę wiejącego wiatru.
Kolejnym krokiem jest wykonanie pomiarów prędkości wiatru, tak
jak opisano w ustępie 9.2.1.2. Maszt wiatromierza musi być
wyższy od szczytu budynku i odpowiednio ustabilizowany za
pomocą odciągów. Ponieważ siła wiatru jest bardzo zmienna,
obserwacje powinny być przeprowadzane w określonych
odstępach czasu przez cały dzień, przez okres miesiąca lub dłużej.
Pozwoli to wyznaczyć średnią prędkość wiatru.
Power (kW)
1.6
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0 5 10 15 20
Windspeed (ms -1 )
W oparciu o informacje producenta będzie można następnie powiązać średnią prędkość wiatru z mocą produkcyjną i
obliczyć ilość produkowanej energii. Tę wartość można porównać ze zużyciem energii elektrycznej wskazanym na
rachunku za energię. Jeśli produkcja turbiny przekracza 25% zużycia energii, oznacza to, że warto zainwestować w
małą turbinę wiatrową. Przykłady, którymi możesz się posłużyć do przeprowadzenia takich szacunków zamieszczono
w ćwiczeniach 9.5 a (7-11) oraz b (11-16).
13

Rodział 9 Energia wiatru
Ćwiczenie 9.4 - Potencjał wiatrowy przy twojej szkole: zastosowanie rękawa lub chorągiewki
(tak samo jak ćwiczenie 3.2.)
Siła i kierunek wiatru zmieniają się w ciągu dnia oraz z dnia na dzień. Na wiatr mają też wpływ położenie oraz
wysokość najbliższych zabudowań i drzew. Czy przy twojej szkole jest wystarczająco dużo wiatru dla jednej
lub kilku małych turbin wiatrowych? Najprostszą metodą oceny prędkości wiatru jest posłużenie się
chorągiewką. Być może uda ci się też skorzystać z anemometru - urządzenia służącego do pomiaru prędkości
wiatru.
Zadanie:
- z odpowiedniego materiału wykonaj chorągiewkę o długości ok. 1 m i szerokości 0.3 m
- zrób wskaźnik, który będzie pokazywał kierunek wiatru
- zamocuj wskaźnik kierunku na szczycie słupka, który posłuży za maszt, tak, by mógł swobodnie się
obracać
- postaw maszt i umocuj go za pomocą sznurka
- zawieś chorągiewkę
- zapisuj prędkość i kierunek wiatru w stałych odstępach czasu przez cały dzień, w ciągu kilku dni
(oszacuj prędkość wiatru na podstawie położenia chorągiewki (patrz ryc. 9.13 w tekście głównym))
- jeśli to możliwe, umieść maszt w innym miejscu, powtórz pomiary i porównaj wyniki
- na podstawie swoich pomiarów oblicz średnią prędkość wiatru
- które położenie jest najbardziej odpowiednie dla małej turbiny wiatrowej?
Uwagi dla nauczyciela:
Kontekst: Zróżnicowanie prędkości wiatru w okresie od kilku sekund do kilku dni sprawia, że pomiary będą
dość trudne. Ćwiczenie uwypukla jednak istotną z punktu widzenia dostępności i niezawodności cechę energii
odnawialnej i może wywołać interesującą dyskusję o tym, jak wyglądać może nasze życie przy
wykorzystywaniu wyłącznie odnawialnych źródeł energii.
Cele ćwiczenia: Lokalna charakterystyka energii wiatrowej
Materiał: materiał bawełniany na chorągiewkę; słupki, które mogą być połączone w trzymetrowy maszt;
kawałek drewna na wskaźnik kierunku wiatru; sznurek i kołki do pionowego
ustawienia masztu; bloczek do wciągnięcia chorągiewki.
Słowa kluczowe: prędkość wiatru, energia odnawialna
Umiejętności: obserwacji, analizy, dedukcji
Przedmioty w krajowym programie nauczania: matematyka, przedmioty
naukowe, geografia
Zakres wiekowy: 9-13 lat Etap kluczowy 2-3
Rycina: 9.13 Schemat rękawa (chorągiewki wiatrowej)
14

Rodział 9 Energia wiatru
Ćwiczenie 9.5 - Potencjał wiatrowy w twojej szkole: wykonanie wiatromierza
Do badania prędkości wiatru można wykonać prosty wiatromierz i posłużyć się zegarkiem.
Zbierz następujące materiały:
4 małe papierowe kubeczki, nożyczki, flamaster, 2 paski sztywnej tektury falistej lub plastiku falistego,
zszywacz, pinezki, zaostrzony ołówek z gumką, zegarek (z sekundnikiem) oraz glina modelarska.
Zadanie:
1. Obetnij zaokrąglone brzegi kubeczków, by były lżejsze.
2. Oznacz flamastrem zewnętrzną część jednego kubeczka.
3. Skrzyżuj paski tektury/plastiku tak, by stworzyły znak „plus” i zszyj je.
4. Dokładnie wyznacz środek pasków i zaznacz go.
5. Zszyj kubeczki z końcami pasków tak, by wszystkie były skierowane w tę samą stronę.
6. Wepnij pinezkę w środek i przypnij skrzyżowane paski z kubeczkami do gumki na ołówku. Dmuchnij w
kubeczki, by sprawdzić, czy całość obraca się swobodnie na pinezce.
7. Na ziemi na zewnątrz budynku umieść glinę modelarską. Wbij zaostrzony koniec ołówka w glinę tak, by
sterczał do góry.
8. Za pomocą zegarka (z sekundnikiem) policz, ile razy oznaczony kubeczek zatacza koło w ciągu jednej
minuty.
9. Zapisz swoje spostrzeżenia przedstawiając prędkość wiatru w obrotach na minutę, uwzględniając czas i
miejsce pomiaru.
10. Zmierz prędkość wiatru o różnych porach w przeciągu kilku dni.
11. Spróbuj zmierzyć prędkość wiatru ustawiając wiatromierz na otwartej przestrzeni oraz w miejscu
bardziej osłoniętym.
15

Rodział 9 Energia wiatru
Uwagi dla nauczyciela (9.2b 11-14)
Kontekst: Turbiny wiatrowe wytwarzające energię do wydajnego działania wymagają średniej prędkości
wiatru ok. 5 m/s. Dlatego za pomocą wiatromierza należy oszacować prędkość wiatru w danym miejscu.
Cel: Wiele szkół nie posiada dostępu do wiatromierza. To ćwiczenie umożliwia uczniom zbudowanie prostego
anemometru, który może być użyty do oceny prędkości wiatru w obrotach na godzinę. Umożliwi to wybór
odpowiedniego miejsca do instalacji turbiny wiatrowej w szkole.
Materiały: 4 małe papierowe kubeczki, nożyczki, flamaster, 2 paski sztywnej tektury falistej lub plastiku
falistego, zszywacz, pinezki, zaostrzony ołówek z gumką, zegarek (z sekundnikiem) oraz glina modelarska
Instrukcje:
1. Każda grupa uczniów obcina zaokrąglone brzegi swoich 4 kubeczków.
2. Każda grupa oznacza zewnętrzną część jednego z 4 kubeczków, co pozwoli określenie liczby obrotów na
minutę.
3. Należy skrzyżować 2 kawałki tektury/plastiku i spinają je razem.
4. Sprawdź, czy uczniowie dokładnie wyznaczyli środek skrzyżowanych pasków tektury.
5. Grupy przypinają kubeczki do końców pasków tak, by wszystkie były skierowane w tę samą stronę.
6. Należy wbić pinezkę w środek pasków z kubeczkami i przyczepić go do końca ołówka zakończonego gumką.
Dmuchnij w kubeczki i sprawdź, czy obracają się swobodnie na pinezce.
7. Wybierz na zewnątrz budynku kilka miejsc, w których wiatr może wiać z różną prędkością i poproś
uczniów, by umieścili w nich glinę modelarską, w której zatkną pionowo ołówek (zaostrzonym końcem) z
wiatromierzem
8. Niech jedna osoba z grupy patrzy na zegarek (z sekundnikiem) i liczy, ile razy w ciągu minuty oznaczony
kubeczek zatacza koło.
9. Poproś o zapisanie wyników w zbiorczej tabeli prędkości wiatru (mierzonej w obrotach na minutę),
ukazującej zmienność prędkości wiatru zależnie od miejsca.
Jeśli na ćwiczenie możesz przeznaczyć więcej niż jedną lekcję:
10. Poproś uczniów o zmierzenie prędkości wiatru o różnych porach dnia, przez okres kilku dni, w różnych
miejscach na terenie szkoły (wybierz tereny otwarte i bardziej osłonięte)
11. Przedyskutuj, dlaczego prędkość wiatru jest różna w różnych miejscach.
Słowa kluczowe: energia odnawialna, napęd wiatrowy
Umiejętności: testowania hipotez za pomocą własnych obserwacji i pomiarów, wyciągania wniosków na
podstawie obserwacji, posługiwania się wiedzą do wyjaśnienia obserwowanych zjawisk
Przedmioty w krajowym programie nauczania: naukowe, matematyka
Zakres wiekowy: 11-14 lat, Etap kluczowy 3
16

Rodział 9 Energia wiatru
Ćwiczenie 9.6a (7-11) – Jaka jest prędkość wiatru w twojej okolicy?
Wyznacz potencjał wiatrowy w twojej okolicy.
Zadanie:
Do określenia, jakie są możliwości wykorzystania wiatru w okolicy, posłużysz się mapą warstwicową.
Postępuj według poniższych instrukcji.
1. Wpisz otrzymany 6-cyfrowy kod siatki odniesienia OS [Ordnance Survey, brytyjski urząd
kartograficzny - przyp. tłum.] do bazy danych potencjału wiatrowego NOABL:
http://www.dti.gov.uk/energy/sources/renewables/renewables-explained/windenergy/page27326.html
(Najpierw zaznacz „Great Britain [England, Scotland and Wales]”, wpisz kod OS [SW6542] w
odpowiednie miejsce, po czym kliknij „find wind data”.
Informacja będzie miała postać 3 tabelek, w każdej będzie 9 liczb. Najważniejszą z nich jest
środkowa, zaznaczona na żółto w tabelce na dole, opisana jako “Wind speed at 10m agl (in m/s)”,
która podaje prędkość wiatru na wysokości 10 m ponad ziemią - mniej więcej na tej wysokości
znajduje się większość generatorów mikroturbin.)
2. Podaj odczytane wartości klasie i nauczycielowi, który umieści wszystkie prędkości wiatru w tabeli.
3. Zaznacz zebrane przez klasę wyniki na kopii mapy OS i narysuj warstwice, łącząc obszary o podobnej
prędkości wiatru, a następnie pokoloruj mapy.
17

Rodział 9 Energia wiatru
Uwagi dla nauczyciela (9.3a 7-11)
Kontekst: Prędkość wiatru jest jednym z głównych czynników, które decydują o ilości energii elektrycznej
produkowanej przez turbinę. W sieci internet dostępne są bazy danych umożliwiające ogólną ocenę prędkości
wiatru na podstawie kodu pocztowego danego obszaru. To ćwiczenie pokazuje, jak można ocenić potencjał
wiatrowy wykorzystując dostęp do internetu.
Materiały: Komputery z dostępem do internetu, mapa OS o odpowiedniej skali (do wykonania kopii dla
uczniów), pudełko kolorowych ołówków dla każdej pary lub małej grupy.
Cele: Ocena potencjału wiatrowego w okolicy, w której mieszkają uczniowie. Powinni umieć
1. posługiwać się sieciową bazą danych o potencjale wiatrowym NOABL, by sprawdzić wartość
potencjału wiatrowego współrzędnych z siatki odniesienia.
2. zaznaczyć te wartości dla swojej szkoły i domów na siatce odniesienia mapy
3. stworzyć mapę warstwicową potencjału wiatrowego łącząc punkty o tym samym potencjale liniami.
Instrukcje:
Zbierz kody pocztowe wszystkich uczniów przed zajęciami i zamień je na 6-cyfrowe współrzędne siatki
odniesienia OS, podobnie jak w instrukcji zamieszczonej w ‘Uwagach dla nauczycieli (9.3b 11-16)’
1. Zbierz je w tabeli na tablicy.
2. Każdemu uczniowi podaj jeden 6-cyfrowy kod OS.
3. Niech każdy uczeń wpisze 6-cyfrowe kody OS, które otrzymał, do bazy potencjału wiatrowego
NOABL:
http://www.dti.gov.uk/energy/sources/renewables/renewables-explained/wind-energy/page27326.html
(Najpierw zaznacz „Great Britain [England, Scotland and Wales]”, wpisz kod OS [SW6542] w odpowiednie
miejsce, po czym kliknij „find wind data”. Informacja będzie miała postać 3 tabelek, w każdej będzie 9 liczb.
Najważniejszą z nich jest środkowa, zaznaczona na żółto w tabelce na dole, opisana jako “Wind speed at 10m
agl (in m/s)”, która podaje prędkość wiatru na wysokości 10 m ponad ziemią - mniej więcej na tej wysokości
znajduje się większość generatorów mikroturbin.)
4. Uczniowie podają odczytane wartości klasie; wszystkie prędkości wiatru są zbierane w tabeli, razem
ze współrzędnymi siatki odniesienia, a następnie sprawdzane.
5. Uczniowie nanoszą wyniki na kopie mapy OS okolicy szkoły i rysują linie, łącząc obszary o podobnej
prędkości wiatru, po czym kolorują mapy.
Słowa kluczowe: energia odnawialna, internet, współrzędne siatki odniesienia
Umiejętności: zrozumienie pojęcia siatki odniesienia, wyszukiwania informacji i rozwiązywania problemów za
pomocą komputera i sieci internet, zbierania i interpretacji danych, posługiwania się mapą
Przedmioty w krajowym programie nauczania: geografia, informatyka
Zakres wiekowy: 7-11 lat, Etap kluczowy 2
18

Rodział 9 Energia wiatru
Ćwiczenie 9.6b (11-16) - Jaka jest prędkość wiatru w twojej okolicy?
Wyznacz potencjał wiatrowy w twojej okolicy.
Zadanie:
Do określenia, jakie są możliwości wykorzystania wiatru w okolicy, posłużysz się mapą warstwicową. Pracuj w
grupach co najmniej 2 osób. Potrzebny będzie twój kod pocztowy lub kod szkoły, jeśli nie mieszkasz w
pobliżu. Postępuj według poniższych instrukcji.
1. Spisz wszystkie kody pocztowe osób z twojej grupy (jeśli nie mieszkasz w pobliżu szkoły,
nauczyciel poda ci kod).
2. Zamień kody na współrzędne siatki odniesienia na poniższej stronie:
http://www.streetmap.co.uk/streetmap.dll?GridConvert, a następnie zapisz wszystkie otrzymane
8-znakowe współrzędne OS obok odpowiadających im kodów.
(Zwróć uwagę, że baza danych NOABL, z której będziesz później korzystał, posługuje się 6-
znakowym kodem OS, a powyższa strona podaje 8-znakowe OS współrzędne siatki odniesienia:
np. kod pocztowy firmy CEP (Community Energy Plus) to TR14 0HX, a wpisanie go na powyższej
stronie zwraca kod SW659421 w wierszu LR (landranger))
3. Zamień kody 8-znakowe na 6-znakowe, które będzie można wpisać do bazy danych o potencjale
wiatrowym, usuwając 3. i 6. cyfrę z kodu siatki odniesienia. Wpisz każdy 6-znakowy kod przy
odpowiadającym mu kodzie 8-znakowym i kodzie pocztowym.
(np. SW659421 otrzymany dla biur CEP zostanie zmieniony w kod 6-znakowy poprzez usunięcie 3. i 6.
cyfry na SW6542, który ma format odpowiedni dla bazy potencjału wiatrowego).
4. Wpisz 6-znakowe kody OS do bazy potencjału wiatrowego NOABL:
http://www.dti.gov.uk/energy/sources/renewables/renewables-explained/windenergy/page27326.html
(Najpierw zaznacz „Great Britain [England, Scotland and Wales]”, wpisz kod OS [SW6542] w
odpowiednie miejsce, po czym kliknij „find wind data”. Informacja będzie miała postać 3 tabelek, w
każdej będzie 9 liczb. Najważniejszą z nich jest środkowa, zaznaczona na żółto w tabelce na dole,
opisana jako “Wind speed at 10m agl (in m/s)”, która podaje prędkość wiatru na wysokości 10 m ponad
ziemią - mniej więcej na tej wysokości znajduje się większość generatorów mikroturbin.)
5. Podaj odczytane wartości klasie i nauczycielowi, który umieści wszystkie prędkości wiatru w
tabeli.
6. Nanieś wszystkie wyniki z całej klasy na kopie mapek OS, narysuj warstwice łącząc obszary o
podobnej prędkości wiatru, a następnie pokoloruj mapki.
19

Rodział 9 Energia wiatru
Uwagi dla nauczyciela (9.3b 11-16)
Kontekst: Prędkość wiatru jest jednym z głównych czynników, które decydują o ilości energii elektrycznej
produkowanej przez turbinę. W sieci internet dostępne są bazy danych umożliwiające ogólną ocenę prędkości
wiatru na podstawie kodu pocztowego danego obszaru. To ćwiczenie pokazuje, jak można ocenić potencjał
wiatrowy wykorzystując dostęp do internetu.
Materiały: Komputery z dostępem do internetu, mapa OS o odpowiedniej skali (do wykonania kopii dla
uczniów), pudełko kolorowych ołówków dla każdej pary lub małej grupy.
Cele: Wyznaczenie i zmapowanie potencjału wiatrowego w szkole i/lub domu ucznia. Ćwiczenie pokazuje, w
jaki sposób należy:
1. określić współrzędne siatki odniesienia dla danego miejsca zamieszkania po przekształceniu kodu
pocztowego za pomocą odpowiednich narzędzi sieciowych.
2. posługiwać się internetową bazą danych o potencjale wiatrowym NOABL w celu sprawdzenia
potencjału wiatrowego dla danych współrzędnych.
4. nanieść wartości potencjału wiatrowego oraz współrzędne siatki odniesienia na mapce OS
5. wykonać mapę potencjału wiatrowego łącząc punkty o podobnym potencjale i rysując warstwice.
Instrukcja:
1. Pary podają kody pocztowe swojego miejsca zamieszkania (jeśli mieszkają blisko szkoły; w
przeciwnym wypadku kod może przypisać nauczyciel).
3. Pary zamieniają swoje kody pocztowe na kody siatki odniesienia pod adresem:
http://www.streetmap.co.uk/streetmap.dll?GridConvert
(baza danych o prędkości wiatru NOABL posługuje się 6-znakowym kodem OS, a powyższa strona
podaje 8-znakowe OS współrzędne siatki odniesienia:
np. kod pocztowy firmy CEP (Community Energy Plus) to TR14 0HX, a wpisanie go na powyższej
stronie zwraca kod SW659421 w wierszu LR (landranger))
4. Pary zamieniają kody 8-znakowe na 6-znakowe, o formacie odpowiednim dla bazy danych o potencjale
wiatrowym.
(np. SW659421 otrzymany dla biur CEP zostanie zmieniony w kod 6-znakowy poprzez usunięcie 3. i 6.
cyfry na SW6542).
5. Pary wpisują otrzymane 6-znakowe kody OS do bazy potencjału wiatrowego NOABL:
http://www.dti.gov.uk/energy/sources/renewables/renewables-explained/windenergy/page27326.html
(Najpierw zaznacz „Great Britain [England, Scotland and Wales]”, wpisz kod OS [SW6542] w
odpowiednie miejsce, po czym kliknij „find wind data”. Informacja będzie miała postać 3 tabelek, w
każdej będzie 9 liczb. Najważniejszą z nich jest środkowa, zaznaczona na żółto w tabelce na dole,
opisana jako “Wind speed at 10m agl (in m/s)”, która podaje prędkość wiatru na wysokości 10 m ponad
ziemią - mniej więcej na tej wysokości znajduje się większość generatorów mikroturbin.)
20

Rodział 9 Energia wiatru
6. Uczniowie podają odczytane wartości klasie; wszystkie prędkości wiatru oraz kody siatki odniesienia są
umieszczane w tabeli i sprawdzane.
7. Uczniowie nanoszą wszystkie wyniki na kopie mapek OS, rysują warstwice łącząc obszary o podobnej prędkości
wiatru, a następnie kolorują mapki.
Słowa kluczowe: energia odnawialna, napęd wiatrowy, internet
Umiejętności: zrozumienia pojęcia siatki odniesienia, wyszukiwania informacji za pomocą komputera i sieci internet w
celu rozwiązania określonego problemu, zbierania i interpretacji danych, posługiwania się mapą, zrozumienia i
zastosowania podejścia ilościowego do poznania czynników wpływających na produkcję energii.
Przedmioty w krajowym programie nauczania: geografia, informatyka
zakres wiekowy: 11-16 lat, etap kluczowy 3-4
mapa prędkości wiatru w Wielkiej Brytanii –źródło: Council for the Central Laboratory of the Research Councils
mapa wiatrowa Europy Wschodniej –źródło: ESRU Strathclyde University
21

Rodział 9 Energia wiatru
Studium przypadku - historia wielkoskalowej energii wiatrowej w Wielkiej Brytanii i Danii
Wiatraki od wieków stosuje się do mielenia ziarna i otrzymywania mąki na pieczywo. Pierwszą elektrownię
wiatrową zbudował jednak w 1888 Charles F. Brush w Cleveland, w amerykańskim stanie Ohio.
Dopiero w latach 80-tych zbudowano pierwsze komercyjne farmy wiatrowe wykorzystujące wiatr morski. Obecnie
Europa posiada największą na świecie moc zainstalowaną i jest wiodącym producentem turbin wiatrowych. Sektor
energii wiatrowej jest najlepiej rozwinięty w Niemczech, Hiszpanii i Danii, dzięki efektywnej promocji napędu
wiatrowego przez rządy tych państw. Z początku turbiny były wznoszone na lądzie, jednak dzięki obecnemu
postępowi technologicznemu potrafimy już stawiać farmy wiatrowe na morzu, co staje się konieczne wobec
wykorzystania większości najlepszych lokalizacji na lądzie.
Energia wiatrowa rozwija się w Wielkiej Brytanii powoli, głównie w wyniku problemów, jakie napotykają inwestorzy
przy uzyskiwaniu pozwolenia budowę oraz związanych z tym kosztów. Dlatego w roku 2005 moc zainstalowana
brytyjskich elektrowni wiatrowych była o połowę niższa, niż w Danii, choć populacja i zużycie energii elektrycznej
w Wielkiej Brytanii są 10 razy wyższe. Choć energia wiatrowa dostarcza prądu elektrycznego do prawie miliona
brytyjskich gospodarstw domowych, Wielka Brytania pokrywa obecnie jedynie 0,5% (1/200) swojego
zapotrzebowania na energię elektryczną z energii wiatrowej; z kolei Dania realizuje prawie 20% swojego popytu
na prąd elektryczny z wiatru. Jednakże dzięki dopracowaniu „morskiej” technologii wiatrowej, zmianom na rynku
oraz zmianom procedur budowlanych, w Wielkiej Brytanii, dysponującej największym potencjałem energii
wiatrowej w Europie, można spodziewać się szybkiego wzrostu ilości energii wytwarzanej z wykorzystaniem
wiatru.
Pierwsza „morska” farma wiatrowa została wzniesiona na Morzu Bałtyckim nieopodal wybrzeża duńskiego, w roku
1991. Składa się z 11 turbin umiejscowionych 1,5-3 km na północ od wyspy Lolland, obok miejscowości Vindeby.
Wielka Brytania sięgała do swoich zasobów wiatrowych powoli: pierwsze turbiny wiatrowe ustawiono na wodach
przybrzeżnych w roku 2000, nieopodal Blyth (hrabstwo Northumberland), ok. 1 km od brzegu. Jednak ponieważ
Blyth ma dużo większe turbiny, niż Vindeby (i przy maksymalnych osiągach wytwarza ponad 4 razy więcej energii
elektrycznej na turbinę), dwie turbiny w Blyth produkują energię wystarczającą dla około 2775 domów, co stanowi
ok. 2/3 mocy Vindeby. Pierwsza wielkoskalowa „morska” farma wiatrowa na wodach brytyjskich została
zbudowana przy North Hoyle, na Morzu Irlandzkim, w roku 2003. Ma ona 30 turbin, umiejscowionych ok. 8 km od
wybrzeża Walii i produkuje energię dla około 65000 gospodarstw. Z kolei w 2003 Duńczycy wybudowali
największą na świecie morską farmę wiatrową, liczącą 80 dużych turbin, zlokalizowaną niedaleko Horns Rev i
wytwarzającą energię na potrzeby około 150000 budynków mieszkalnych.
22

Ćwiczenie 9.7a (7-11) – Wielka debata o wietrze
W grupach przedyskutujcie zalety i wady Rodział energii 9 Energia wiatrowej. wiatru
W parach zdecydujcie, czy każde z poniższych twierdzeń jest za czy przeciw budowie farmy wiatrowej, a
następnie wpiszcie decyzję w odpowiednią kolumnę tabelki poniżej.
Wycinki z prasy:
„Farma wiatrowa to same problemy”
„Wiatr jest zawodny, więc potrzebne są inne źródła energii elektrycznej”
„Energia wiatrowa jest czystym, odnawialnym źródłem energii elektrycznej”
„Energia wiatrowa nie zanieczyszcza środowiska i nie pogłębia zmian klimatu”
„Farmy wiatrowe ograniczają spalanie paliw kopalnych i zmniejszają emisję gazów cieplarnianych”
„Farmy wiatrowe powodują hałas”
„Turbiny wiatrowe zabijają ptaki”
„Badania wykazały, że turbiny wiatrowe zabijają bardzo niewiele ptaków, jeśli nie są umiejscowione na ich
trasie migracyjnej”
„Farmy wiatrowe lepiej pasują do krajobrazu niż elektrownie węglowe”
„Farmy wiatrowe zniszczą piękno krajobrazu mojej okolicy”
„Do wytworzenia ilości prądu elektrycznego, jaką produkuje elektrownia jądrowa, potrzebne byłoby wiele
turbin, zajmujących ogromny obszar”
ZA
PRZECIW
Przykłady aktualnych nagłówków gazet dotyczących wiatru:
Kontrowersje wokół budowy największej
elektrowni wiatrowej na świecie
National Geographic News (31.10.2005)
wiatrowych
Poparcie Rady dla budowy wielkiej farmy wiatrowej
BBC News Online (30.06.2005)
Działacze na rzecz klimatu wzburzeni po cofnięciu budowy farmy wiatrowej
The Guardian (03.03.2006)
RSPB przeciwko rozwojowi farm
Green Consumer Guide (9.11.2004)
Atak na kampanię dla farm wiatrowych
30.05.2005 (BBC News Online)
23

Rodział 9 Energia wiatru
9.8 Lokalizacja i budowa
Europejskie przepisy budowlane różnią się nawet w obrębie jednego państwa, a szczegółowe regulacje i decyzje
często leżą w gestii lokalnych samorządów. Pozwolenie na budowę może być wymagane dla każdej turbiny wiatrowej,
a dla konstrukcji przekraczającej 4 m wysokości jest konieczne. Przed wybraniem lokalizacji turbiny należy
skontaktować się z miejscowym urzędem budowlanym i dowiedzieć się, jaka jest procedura otrzymania zgody na
budowę.
Turbiny wiatrowe do optymalnej pracy wymagają nieprzerwanego dostępu do wiatru. Drzewa, budynki i wzniesienia
mogą blokować dopływ wiatru i powodować zawirowania. Umieszczenie obok nich turbin zmniejszy ilość wytwarzanej
energii. Aby otrzymać możliwie największą ilość energii należy więc wybrać odpowiednie miejsce dla postawienia
turbiny. Służą do tego pomiary prędkości wiatru (patrz sekcja 9.2.1), które mogą potrwać nawet rok. Większość turbin
wymaga otwartej przestrzeni i średnich prędkości wiatru co najmniej 12 km/h.
Studium przypadku – mikrowiatrowe planowanie przestrzenne w Wielkiej Brytanii
Wyniki brytyjskiego „Przeglądu Energetycznego” (Energy Review) z 2006 wskazują, że przed końcem roku
2007 zniesiony zostanie obowiązek uzyskania pozwolenia na budowę obiektów z mikroturbinami wiatrowymi.
Właściciele domów nie będą musieli ubiegać się o pozwolenie na instalację turbiny, jeśli budynek nie będzie
znajdował się na obszarze objętym ochroną (np. obszar ochrony przyrody lub obszar chronionego krajobrazu).
Zmiana ta nie będzie dotyczyć większych (ponad 2,5kW) turbin instalowanych na masztach, które mogą być
wykorzystane przez szkoły - ich budowa będzie musiała przejść procedurę planowania przestrzennego.
9.9 Koszt małoskalowej elektrowni wiatrowej
W Wielkiej Brytanii systemy wiatrowe do 1kW kosztują około 1500 £ (2250 €), zaś większe (od 1,5kW do 5kW) od
4000 £ (6000 €) do 30000 £ (45000 €). Koszty obejmują produkcję turbiny, masztu, przechowanie akumulatora (jeśli
konieczne) oraz instalację.
Należy jednak pamiętać, że koszty różnią się w zależności od miejsca budowy elektrowni wiatrowej, jej rodzaju i
wielkości. Co więcej, firmy zawsze nastawione są na jak największy zysk, zatem przed podjęciem decyzji o zakupie
należy zorientować się w cenach w lokalnej agencji energetycznej (np. w Wielkiej Brytanii należy szukać miejscowego
Ośrodka Doradztwa ds. Wydajności Energetycznej pod numerem (44) 0800 512 012).
Studium przypadku - dotacje dla małoskalowych inwestycji wiatrowych w Wielkiej
Brytanii
Granty na turbiny wiatrowe dla lokalnych społeczności
W ramach programu rządowego „Budynki oszczędne energetycznie” (Low Carbon Buildings Programme)
można otrzymać dofinansowanie w wysokości do 50% kosztu turbiny wiatrowej, maksymalnie 50000 £. Granty
te nie są przyznawane indywidualnym osobom - muszą ubiegać się o nie lokalne grupy społeczne.
Granty na instalacje wiatrowe dla gospodarstw
Rząd może pokryć do 30% kosztu turbiny wiatrowej, maksymalnie 5000 £. Inwestycja pokrywana jest w
wysokości 1000 £ na każdy kilowat mocy. Na zakup turbiny o mocy 1,5 kW i wartości 5000 £ można otrzymać
dotację rządową o wielkości 1500 £.
patrz: www.lowcarbonbuildings.org.uk or call 0800 915 0990 for further details
24

Rodział 9 Energia wiatru
Uwagi dla nauczyciela (9.4a 7-11)
Kontekst: Turbiny wiatrowe i ich lokalizacja są przedmiotem sporów. Włączeni są w niego obywatele, grupy
„nie na moim podwórku” (Not In My Backyard), firmy energetyczne oraz władze i media. To ćwiczenie
prezentuje niektóre podejścia do zagadnienia.
Cele: Przemyślenie i przedyskutowanie różnych opinii, za i przeciw konstrukcji turbin lub farm wiatrowych.
Ćwiczenie ma na celu:
1. zrozumienie niektórych sprzecznych poglądów na temat energii wiatrowej jako potencjalnego źródła
energii elektrycznej.
2. rozwinięcie umiejętności pracy w grupie poprzez wspólną pracę z rówieśnikami.
Instrukcje:
1. Poleć uczniom, by pogrupowali wycinki z gazet na dwie kategorie – „za” oraz „przeciw”.
2. Podziel klasę na duże grupy; niech jedna będzie „za” rozwojem technologii wiatrowych, a druga
„przeciw”.
3. Niech każda grupa przygotuje się do prezentacji swojego stanowiska drugiej grupie podczas debaty
(wycinki z gazet oraz inne źródła dostarczone przez nauczyciela powinny pomóc uczniom w
sformułowaniu argumentów). Następnie przeprowadź debatę oraz głosowanie.
Ćwiczenia dodatkowe:
Wnioski debaty mogą posłużyć do napisania raportu dla reszty szkoły, zawierającego wyważone streszczenie
zagadnień podniesionych podczas klasowej dyskusji.
Słowa kluczowe: energia odnawialna, energia wiatrowa, debata, opinie, społeczność
Umiejętności: zrozumienie różnych stanowisk, uwzględnienie różnych problemów i opinii, praca grupowa
Przedmioty w krajowym programie nauczania: geografia, wiedza obywatelska
Zakres wiekowy: 7-11 lat, Etap kluczowy 2
25

Rodział 9 Energia wiatru
Ćwiczenie 9.7b (11-16) – Wielka debata o wietrze
Przedyskutujcie zalety i wady budowy turbiny wiatrowej przy waszej szkole.
Zadania: będziecie potrzebowali dostępu (przynajmniej dla par) do komputera i internetu.
1. Razem z nauczycielem oraz resztą klasy wybierz jedną z dwóch symulacji: przeprowadzenia ankiety
inwestycji budowlanej dla turbiny wiatrowej lub zainstalowania mikroturbiny przy twojej szkole.
2. Wyszukaj w sieci internet artykuły i inne wiadomości o energii wiatrowej, szczególnie opinie na temat
wiatru oraz popularne „mity o wietrze” (dużo artykułów z prasy znajdziesz pod adresem
www.climatewire.org; nie wybieraj tekstów starszych niż 5 lat).
3. Opowiedz klasie o najciekawszych artykułach, które znalazłeś; podaj nauczycielowi adresy stron
internetowych, by mógł zebrać je na tablicy.
4. Przeczytaj najbardziej interesujące teksty źródłowe i przyporządkuj je do dwóch kategorii -
artykuły „za” i „przeciw”.
5. Nauczyciel przypisze ci rolę spośród następujących: producent turbin wiatrowych, dyrektor szkoły,
urzędnik planowania przestrzennego rady powiatowej, przedstawiciel miejscowego związku
mieszkańców, przewodniczący organizacji HATERS (Homeowners Angry That Electricity Ruins
Spaces), RSPB (Royal Society for the Protection of Birds) [odpowiednik OTOPu, Ogólnopolskiego
Towarzystwa Ochrony Ptaków, przyp. tłum.], National Trust, przedstawiciel Greenpeace’u,
przedstawiciel lokalnej grupy Sustainable Energy Partnership (której członkiem jest rada
powiatowa) bądź jeden z członków komisji planowania przestrzennego rady powiatowej.
6. Jeśli nie jesteś członkiem komisji planowania przestrzennego, przygotuj listę argumentów (za pomocą
przeczytanych artykułów) za lub przeciw wnioskowi budowy do przedstawienia podczas debaty
uczniom wchodzącym w skład komisji planowania przestrzennego
7. Weź udział w debacie.
8. Uczniowie tworzący komisję planowania przestrzennego powinni robić notatki podczas debaty i
powiedzieć klasie, dlaczego zdecydowali się głosować za/przeciw wnioskowi.
26

Rodział 9 Energia wiatru
Uwagi dla nauczyciela (9.4b 11-16)
Kontekst: Turbiny wiatrowe i ich lokalizacja są przedmiotem sporów. Włączeni są w nie obywatele, grupy „nie
na moim podwórku” (Not In My Backyard), firmy energetyczne oraz władze i media. To ćwiczenie prezentuje
niektóre podejścia do zagadnienia energii wiatrowej i zachęca uczniów do bliższego przyjrzenia się różnym
argumentom.
Materiały: Komputery z dostępem do internetu.
Cele: Przemyślenie i przedyskutowanie różnych opinii, za i przeciw konstrukcji turbin lub farm wiatrowych.
Ćwiczenie ma na celu:
1. zrozumienie niektórych sprzecznych poglądów na temat energii wiatrowej jako potencjalnego źródła
energii elektrycznej.
2. rozwinięcie umiejętności wyszukiwania informacji z wykorzystaniem internetu
3. rozwinięcie umiejętności pracy w grupie poprzez wspólną pracę z rówieśnikami.
Metoda:
1. Wybierz lokalizację generatora wiatrowego.
2. Poleć uczniom wyszukać w internecie artykuły i inne wiadomości o energii wiatrowej, szczególnie
poglądy na temat wiatru i popularne „mity o wietrze” (ciekawe artykuły z prasy znajdują się pod
adresem www.climatewire.org)
3. Uczniowie zdają sprawozdanie klasie; sporządź listę adresów internetowych.
4. Uczniowie pracują w małych grupach, czytają najciekawsze teksty i dzielą je na dwie kategorie - „za”
i „przeciw”.
5. Podziel klasę na duże grupy i przypisz każdemu uczniowi rolę w debacie.
(przykładowe role mogą obejmować: inwestor energii wiatrowej, urzędnik planowania przestrzennego
rady powiatowej, przedstawiciel miejscowego związku mieszkańców, przewodniczący organizacji
HATERS (Homeowners Angry That Electricity Ruins Spaces), RSPB (Royal Society for the
Protection of Birds) [odpowiednik OTOPu, Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, przyp.
tłum.], National Trust, przedstawiciel Greenpeace’u, przedstawiciel lokalnej grupy Sustainable
Energy Partnership (której członkiem jest rada powiatowa). Pozostałe osoby stają się członkami
komisji planowania przestrzennego rady powiatowej.
6. Każdy uczeń przygotowuje się do przedstawienia podczas debaty swojego stanowiska uczniom
tworzącym komisję planowania przestrzennego.
7. Przeprowadź debatę i głosowanie członków komisji dotyczące wniosku o budowę turbiny.
Ćwiczenia dodatkowe: Wnioski z debaty mogą posłużyć do napisania raportu dla reszty szkoły, zawierającego
wyważone streszczenie zagadnień podniesionych podczas klasowej dyskusji.
Słowa kluczowe: energia odnawialna, energia wiatrowa, debata, opinie, społeczność
Umiejętności: zdobywanie i stosowanie wiedzy, zrozumienie zmian zachodzących w środowisku, zrozumienie
różnych stanowisk, uwzględnianie różnych problemów i opinii, praca grupowa
Przedmioty w krajowym programie nauczania: geografia, wiedza obywatelska
Zakres wiekowy: 11-16 lat, Etap kluczowy 3-4
27

Rodział 9 Energia wiatru
Ćwiczenie 9.8a (7-11) - Porównaj działanie mikroturbin wiatrowych
Zbadaj, w jaki sposób prędkość wiatru oraz wybrany model turbiny wpływa na produkcję energii
elektrycznej oraz okres spłaty (czas, w którym koszt turbiny zwraca się w postaci wytworzonej przez nią
energii).
Metoda:
1. Wybierz dwie turbiny spośród wymienionych w arkuszu oceny wydajności i podaj poniższe wartości
dla prędkości wiatru 5m/s (metry na sekundę):
a. Średnia produkcja energii (kW) ……………
b. Całkowita energia wytwarzana w ciągu roku (kWh), ……………
c. Całkowita wartość energii wytworzonej w ciągu roku (£) (pod adresem
http://www.xe.com/ucc/ zamienisz £ na €),
……………
d. Okres spłaty (lata). ……………
2. Powtórz ćwiczenie dla turbin pracujących przy prędkości wiatru 7 m/s:
a. Średnia produkcja energii (kW) ……………
b. Całkowita energia wytwarzana w ciągu roku (kWh), ……………
c. Całkowita wartość energii wytworzonej w ciągu roku (£)
d. Okres spłaty (lata). ……………
3. Dla obu turbin, które badałeś, uwzględniając pobór energii przez typowe urządzenia domowe (patrz
niżej), odpowiedz na pytania:
a. Czy wybrane przez ciebie turbiny produkują ilość energii wystarczającą do zasilania
poniższych urządzeń?
turbina 1 turbina 2
i. czajnik (T/N) (T/N)
ii. telewizja (T/N) (T/N)
iii. konsola gier (T/N) (T/N)
28

Rodział 9 Energia wiatru
b. Które z poniższych urządzeń mogłyby być zasilane energią badanych przez ciebie turbin?
turbina 1 turbina 2
iv. żarówka …………… ……………
v. żarówka energooszczędna …………… ……………
vi. podgrzewacz gastronomiczny ……………
……………
Tabela zestawiająca przeciętne zużycie energii (w kilowatogodzinach) dla niektórych urządzeń domowych:
urządzenie
typowe zużycie energii (kWh)
zamrażarka 0,15
lodówka 0,1
podgrzewacz gastronomiczny 1 – 3
czajnik [a] 1,8 – 2,5
kuchenka mikrofalowa 0,8
żarówka standardowa [c] 0,1
żarówka energooszczędna [d] 0,02
telewizor z płaskim ekranem 0,7
konsola gier [b] 0,05
[a] czajnik
[b] konsola gier
[c] żarówka standardowa
[d] żarówka energooszczędna
29

Rodział 9 Energia wiatru
Uwagi dla nauczyciela (9.5a 7-11)
Kontekst: Przy wyborze turbiny wiatrowej należy kierować się tym, by produkowała ona odpowiednią dla
swojego zastosowania ilość energii. Trudno dokonać takiej oceny tylko w oparciu o broszury reklamowe.
Podjęcie decyzji ułatwiają specjalne systemy ekspertowe. Ćwiczenie ukazuje, w jaki sposób turbina
dobierana jest do szacunkowego zapotrzebowania energetycznego klienta. Pokazano także, jak oszacowanie
to, z pomocą specjalnego systemu eksperckiego, może być pomocne do wyboru właściwej turbiny.
Materiały: komputery z arkuszem porównania działania turbin wiatrowych (Cornwall College/Plymouth
University Wind Turbine Performance Comparison Spreadsheet); patrz odnośnik do strony internetowej
oraz dołączona płyta CD.
Cele: Porównanie technicznego i ekonomicznego działania mikroturbin wiatrowych. Celem ćwiczenia jest:
1. poznanie najistotniejszych czynników wpływających na pracę mikroturbin wiatrowych (prędkość
wiatru i wydajność turbiny)
2. nauka wyboru turbiny najlepiej odpowiadającej określonemu zastosowaniu.
3. nauka korzystania z narzędzi komputerowych służących ocenie produkcji energii oraz wydajności
ekonomicznej różnych mikroturbin wiatrowych dostępnych w Europie.
4. praktyczne przełożenie wyników ćwiczenia.
Metoda:
1. Wyjaśnij klasie jak posługiwać się arkuszem oceny wydajności działania turbin wiatrowych.
2. Poproś każdego ucznia lub parę o wybranie 2 z wymienionych w arkuszu turbin; sprawdź, czy cała
klasa nie wybrała tych samych turbin i czy każda z turbin jest opracowywana przez co najmniej
jedną parę.
3. Uczniowie wykonują zadania 1 oraz 2 i zbierają wyniki na tablicy; sprawdź zgodność danych i
przedyskutuj różnice w średniej produkcji energii elektrycznej, całkowitej energii produkowanej w
ciągu roku oraz okresach spłat dla różnych turbin, przy różnych prędkościach wiatru.
4. Uczniowie odpowiadają na pytanie 3 (a i b); przedyskutuj z klasą, jaki jest związek między
produkcją energii przez wybrane turbiny, a zużyciem energii przez różne urządzenia; jakie ma to
praktyczne i finansowe implikacje dla turbin przyłączonych do sieci energetycznej i dla turbin
wolnostojących?
Słowa kluczowe: energia odnawialna, energia wiatrowa, kilowat, koszt, wybór produktu
Umiejętności: opracowywania danych, rozumienia prostych, bezpośrednich powiązań, dokonywania
porównań zużycia energii przez urządzenia i wyciągania z tego wniosków, posługiwania się systemami
ekspertowymi do wyboru odpowiedniej dla danego zastosowania wielkości i modelu turbiny.
Przedmioty w krajowym programie nauczania: naukowe, matematyka, geografia, informatyka
Zakres wiekowy: 7-11 lat, Etap kluczowy
30

Rodział 9 Energia wiatru
Ćwiczenie 9.8b (11-16) - Porównaj działanie mikroturbin wiatrowych
Dowiedz się, jakie są główne czynniki wpływające na wydajność działania mikroturbiny wiatrowej.
Zadanie:
1. Wyjaśnij, jak według ciebie średnia prędkość wiatru i ukształtowanie terenu mogą wpłynąć na niżej
wymienione wskaźniki wydajności mikroturbiny.
a. Myślę, że zwiększona średnia prędkość wiatru będzie miała wpływ na:
i. Średnią produkcję energii elektrycznej, w następujący sposób
…………………………………………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ponieważ…………………………………………………………………………………………………..........................................................................................
ii. Dochody roczne (w £ lub €), w następujący sposób
…………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
ponieważ……….…………………………………………………………………………………………………………………................................................................
iii. Uwalnianą do atmosfery ilość dwutlenku węgla (kg/rok), w następujący sposób
……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………..
Ponieważ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
iv. Okres spłaty (w £ lub €), w następujący sposób
…………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Ponieważ…………………………………………………………………………………………………............................................……………………………………………
b. Myślę, że zwiększone pofałdowanie terenu wpłynie na:
i. . Średnią produkcję energii elektrycznej (kW), w następujący sposób
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Ponieważ…………………………………………………………………………………………………..........................................................................................
ii. Dochody roczne (w £ lub €), w następujący sposób
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ponieważ…………………………………………………………………………………………………......................................................................................
iii. Uwalnianą do atmosfery ilość dwutlenku węgla (kg/rok), w następujący sposób
……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………..
Ponieważ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
iv. Okres spłaty (w £ lub €), w następujący sposób
…………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Ponieważ…………………………………………………………………………………………………............................................……………………………………………
31

Rodział 9 Energia wiatru
2. Posługując się arkuszem do porównania działania turbin wiatrowych powiedz, czy podałeś poprawne
odpowiedzi w pytaniu 1 a i b. Jeśli któraś z odpowiedzi jest niewłaściwa, spróbuj wyjaśnić dlaczego:
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. Spróbuj określić, czy twojej szkole opłaca się kupno turbiny wiatrowej, a jeśli tak, który model powinien
być wybrany.
Będziesz potrzebował następujących danych od nauczyciela:
Oszacowana średnia prędkość wiatru w pobliżu szkoły ………… (m/s)
(uwaga: możesz posłużyć się prędkością wyznaczoną na podstawie kodu pocztowego i bazy NOABL w
ćwiczeniu 9.3)
Szacunkowa wysokość szkoły nad poziomem morza
………… (m)
Przybliżone pofałdowanie terenu ………… (od 0 do 4)
Wysokość położenia wiatromierza
………… (m)
Wysokość wieży
………… (m)
Wskaźnik turbulencji ………… (zwykle od 5 do 15%)
Średni roczny pobór energii elektrycznej w twojej szkole …………. (kWh)
Cena energii elektrycznej za jednostkę (zamieniona w £) ………….
Wysokość grantu (£) ………....
4. Wpisz powyższe dane do arkuszu porównania działania turbin wiatrowych i odpowiedz na poniższe pytania.
a. Zakładając, że szkoła ma ograniczoną ilość funduszy, kupno którego modelu turbiny wiatrowej mógłbyś
polecić?
……………………………………………………………
Dla wybranej przez siebie turbiny podaj:
i. Średnią moc (kW) ……………………
ii. Dochód roczny (w £ i €) ……………………
(uwaga: możesz zamienić £ na € za pomocą http://www.xe.com/ucc/),
iii. Ilość uwalnianego dwutlenku węgla (kg/rok) ……………………
iv. okres spłaty (lata) ……………………
b. Uwzględniając powyższe odpowiedzi uzasadnij, dlaczego wybrałeś dla szkoły turbinę wskazaną w (a)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………..
32

Rodział 9 Energia wiatru
5. Odpowiedz na poniższe pytania w odniesieniu do analizowanych turbin, wspomagając się zestawieniem
zużycia energii dla najczęściej stosowanych urządzeń domowych (patrz niżej):
a. Czy któraś ze wskazanych przez ciebie turbin wytwarza odpowiednio dużo energii elektrycznej do
zasilania poniższych urządzeń?
turbina 1 turbina 2
i. czajnik (T/N) (T/N)
ii. telewizja (T/N) (T/N)
iii. konsola gier (T/N) (T/N)
b. Które z poniższych urządzeń można zasilać energią wytwarzaną przez badane turbiny?
turbina 1 turbina 2
iv. żarówka standardowa …………… ……………
v. żarówka energooszczędna …………… ……………
vi. podgrzewacz gastronomiczny ……………
……………
Poniższa tabela zestawia typowe zużycie energii (w kWh) różnych urządzeń domowych.
urządzenie
typowe zużycie energii (kWh)
zamrażarka 0,15
lodówka 0,1
podgrzewacz gastronomiczny 1 – 3
czajnik 1,8 – 2,5
kuchenka mikrofalowa 0,8
żarówka standardowa [a] 0,1
żarówka energooszczędna [b] 0,02
telewizor z płaskim ekranem 0,7
konsola gier 0,05
[a] żarówka standardowa
[b] żarówka energooszczędna
Ćwiczenie dodatkowe (praca domowa tylko dla uczniów 14-16 lat):
Odpowiedz ponownie na pyt. 3 posługując się danymi dla swojego domu. Możesz potrzebować pomocy
rodziców, którzy udostępnią ci rachunek za energię. Możesz posłużyć się bazą NOABL do oszacowania
prędkości wiatru w twojej okolicy (szczegółowe wskazówki znajdują się w ćwiczeniu 9.3).
33

Rodział 9 Energia wiatru
Uwagi dla nauczyciela (9.5b – 11-16)
Kontekst: Przy wyborze turbiny wiatrowej należy kierować się tym, by produkowała ona odpowiednią dla
swojego zastosowania ilość energii oraz by kupujący znał okres, w którym zwrócą się pieniądze
zainwestowane w turbinę. Trudno dokonać takiej oceny tylko w oparciu o broszury reklamowe. Podjęcie
decyzji ułatwiają specjalne systemy ekspertowe. Ćwiczenie ukazuje, w jaki sposób turbina dobierana jest
do szacunkowego zapotrzebowania energetycznego klienta. Pokazano także jak oszacowanie to, z pomocą
specjalnego systemu eksperckiego, może być pomocne do wyboru właściwej turbiny oraz oceny okresu
zwrotu zainwestowanego kapitału.
Materiały: komputery z arkuszem porównania działania turbin wiatrowych (Cornwall College/Plymouth
University Wind Turbine Performance Comparison Spreadsheet); patrz odnośnik do strony internetowej
oraz dołączona płyta CD.
Cele: Porównanie technicznego i ekonomicznego działania mikroturbin wiatrowych w celu wytypowania
turbiny najodpowiedniej do zakupienia przez szkołę. Celem ćwiczenia jest:
1. poznanie najistotniejszych czynników wpływających na techniczne i ekonomiczne parametry pracy
mikroturbin wiatrowych (prędkość wiatru w danym miejscu, wysokość nad poziomem morza,
pofałdowanie terenu, wysokość wieży, wskaźnik turbulencji, roczne zużycie i koszt energii
elektrycznej).
2. nauka dokonywania uzasadnionego wyboru turbiny, odpowiedniej dla określonych zastosowań.
3. nauka korzystania z narzędzi komputerowych służących ocenie produkcji energii oraz wydajności
ekonomicznej różnych mikroturbin wiatrowych dostępnych w Europie.
4. praktyczne przełożenie wyników ćwiczenia.
5. praktyczne przełożenie wyników ćwiczenia na zużycie energii urządzeń, których ono dotyczy.
Instrukcje:
1. Wyjaśnij klasie jak posługiwać się arkuszem oceny wydajności działania turbin wiatrowych.
2. Każdy uczeń lub para odpowiadają na pytania 1 oraz 2; spytaj, do jakich doszli wniosków.
3. Przepisz poniższe informacje na tablicę (przed zajęciami należy wyszukać potrzebne informacje):
przybliżona średnia prędkość wiatru w pobliżu szkoły ………… (m/s)
(uwaga: możesz skorzystać z wartości wyznaczonej na podstawie kodu pocztowego i bazy
NOABL w ćwiczeniu 9.3)
szacunkowa wysokość szkoły nad poziomem morza
………… (m)
przybliżone pofałdowanie terenu ………… (od 0 do 4)
wysokość położenia wiatromierza
………… (m)
wysokość wieży
………… (m)
wskaźnik turbulencji ………… (zwykle od 5 do 15%)
średni roczny pobór energii elektrycznej w twojej szkole …………. (kWh)
cena energii elektrycznej za jednostkę (zamieniona na £) ………….
wysokość grantu (£) ………....
2. Uczniowie odpowiadają na pytania; przedyskutuj z klasą, w jaki sposób różne czynniki wpływają na
wybór odpowiedniej dla szkoły turbiny wiatrowej.
34

Rodział 9 Energia wiatru
3. Uczniowie odpowiadają na pytanie 4 (a i b); przedyskutuj z klasą, jaki jest związek między produkcją
energii przez wybrane turbiny, a zużyciem energii przez różne urządzenia; jakie ma to praktyczne i
finansowe implikacje dla turbin przyłączonych do sieci energetycznej i dla turbin wolnostojących?
W ramach pytania 4 uczniowie będą musieli skorzystać z poniższej tabelki, zestawiającej typowy pobór
energii (w kWh) różnych urządzeń domowych.
urządzenie
typowe zużycie energii (kWh)
zamrażarka 0,15
lodówka 0,1
podgrzewacz gastronomiczny 1 – 3
czajnik 1,8 – 2,5
kuchenka mikrofalowa 0,8
żarówka standardowa 0,1
żarówka energooszczędna 0,02
telewizor z płaskim ekranem 0,7
konsola gier 0,05
Ćwiczenie dodatkowe (praca domowa tylko dla uczniów 14-16 lat): Poleć odpowiedzenie na pyt. 3 na podstawie
danych dla domu ucznia. Będzie tu niezbędna pomoc rodziców, zatem najlepiej kilka przykładowych wartości
na wypadek, gdyby uczeń nie mógł zdobyć wymaganych informacji. Jeśli to możliwe, na początku następnych
zajęć przedyskutuj w klasie różne odpowiedzi podane przez uczniów.
Słowa kluczowe: energia odnawialna, energia wiatrowa, kilowat, koszt, wybór produktu, okres spłaty
Umiejętności: opracowywania danych, rozumienia prostych, bezpośrednich powiązań, dokonywania porównań
zużycia energii przez urządzenia i wyciągania z tego wniosków, posługiwania się systemami ekspertowymi do
wyboru odpowiedniej dla danego zastosowania wielkości i modelu turbiny, zrozumienia i stosowania podejścia
ilościowego do poznania zużycia i produkcji energii, wyszukiwania informacji za pomocą komputera i internetu
w celu znalezienia rozwiązania konkretnych problemów, zbierania i interpretacji danych, posługiwania się
systemami eksperckimi do oceny turbin różnej wielkości i rodzaju pod kątem określonego zastosowania,
zrozumienia pojęcia okresu spłaty
Przedmioty w krajowym programie nauczania: naukowe, matematyka, geografia, informatyka
Zakres wiekowy: 11-16 lat, Etap kluczowy 3-4
35

Rodział 9 Energia wiatru
Ćwiczenie 9.9: Szukanie porady
Ćwiczenie 9.9: Szukanie porady.
Trudno jest zdobyć porady dotyczące stosowania energii wiatrowej na użytek domowy oraz
innych zagadnień energetycznych. Jest jednak wiele źródeł informacji, które nie przyszłyby nam
nawet do głowy.
Zadania
1 Pomyśl, gdzie mógłbyś zwrócić się po poradę na temat instalacji technologii wiatrowej w twoim
domu.
2 Wypełnij kartę pracy 9.9, ukazującą źródła porad, które mógłbyś wykorzystać (T/N), oraz
które byś preferował (pref.)
Uwagi dla nauczyciela:
Kontekst: Właściwa porada na temat zastosowania technologii wiatrowej w domu jest bardzo
wartościowa z ekonomicznego punktu widzenia. Ćwiczenie umożliwia określenie preferencji ucznia
przy poszukiwaniu informacji i porad.
Cel: To proste ćwiczenie ma dwa cele:
1) pokazać uczniom, jak wiele jest potencjalnych źródeł informacji oraz
2) dostarczyć nauczycielom wiedzę o preferowanych przez uczniów źródłach informacji.
Materiał: internet, książka telefoniczna.
Słowa kluczowe: doradztwo energetyczne, ośrodki informacyjne.
Umiejętności: szukania informacji, zadawania odpowiednich pytań.
Przedmioty w krajowym programie nauczania:
Zakres wiekowy: Etap kluczowy
Karta pracy 9.9
pref. T N pref. T N
związek konsumentów
ośrodki doradztwa
energetycznego
dzień/tydzień energii
lokalna wystawa/targi
energetyczne
seminarium/kurs o energii
przyjaciele
osoby instalujące urządzenia
internet
czasopisma
wytwórcy
sąsiedzi
organizacje pozarządowe
rodzice
ośrodki doradztwa
telefonicznego
hydraulicy
biblioteka publiczna
rodzina
biblioteka szkolna
grupa rówieśników w szkole
nauczyciele szkolni
muzeum naukowe/techniczne
sklepy
programy telewizyjne
firmy usługowe
36

Rodział 9 Energia wiatru
9.10 Wnioski
Na obszarach o dużej ilości wiatru istnieje znaczny potencjał wytwarzania energii w oparciu o wiatr za pomocą małych
turbin zainstalowanych na budynkach mieszkalnych. Jest to łatwiejsze na terenach wiejskich, w miastach bowiem
trudniej jest postawić jedną dużą turbinę, która obsługiwałaby całą grupę domów lub blok mieszkalny.
Oddziaływanie turbin wiatrowych na środowisko jest niewielkie w porównaniu z wpływem innych, nieodnawialnych
źródeł energii elektrycznej.
37