Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Gaarriyana ma Naga Tagey!<br />
Lix haloo u wada gaar ahaa goconayaa mooyi!<br />
W.Q. Maxamed Daahir Afrax<br />
Siduu Good ku yiri gabay<br />
Geesigu ma waaree<br />
Gaarriyana ma naga tagey!<br />
Laba sano oo keliya ayaa ka soo wareegtay markii aan akhristayaasha Wardheernews la wadaagay murugadii ay igu<br />
dhalisay geerida is daba-joogga ah ee sidii tusbax g’ay ay godka ku sii hoobanayaan hormuudkii hal-abuurka iyo<br />
abwaannada Soomaaliyeed. Kii aan xilligaas tacsidiisa u fadhiney wuxuu ahaa Saalax Xaashi Carab. Baroor-diiqdiisa<br />
waxaan ku xusay magacyada taxane dheer oo aan wax badan ka horreyn. Waxaa ka mid ahaa (Allaha u wada<br />
naxariistee) Xuseen Aw Faarax, Xasan Shiikh Muumin, Cabdulqaadir Xirsi Yamyam, Cabdillaahi Qarshe, Cabdi<br />
Muxumud Amiin, Cumar Dhuule, Cabdulle Raage iyo qaar kaloo badan. Labadii sano ee ka dambeyseyna waxaa ka<br />
sii daba tagey tiro aan ka yarayn intii aan maalintaas u murugoonayney. Qiyaastayda wuu yaryahay toddobaad aan<br />
mid hor leh laga qayla-keenin. Toddobaadkii dhawaa annagoo weli u fadhina tacsidii Faysal Cumar Mushtee iyo<br />
Cabdi Jeylaani Marshaale oo in yar ka horreeyey ayaa nalooka naxsaday “Gaarriyana socoy”!<br />
Geeridu waa xaq tanise waa gaw! – “Abidkii rag waa goi’ jiree tanise waa gaw e”. Cali Jaamac Haabiil ayaa ugu<br />
baroor-diiqay saaxiibkiis Xirsi Cilmi Goonle. Meeriskan ka sokow, geerida Gaarriye waxay i xasuusisay lixdii qodob<br />
ee uu Cali Jaamac taxay, sheegayna inuu uga gami’la’yahay geeridii Xirsi: “Geeridii Xirsay sheegayaan gacal ha<br />
waayeene”. Lixdii qodob ee uu halqabsiga uga dhigay: “lix hal oo u wada gaar ahaa gocanayaa mooyi”. Sidii Jaamac<br />
geeridii saaxiibkiis Xirsi ay xasuusisay lix sifoo qaali ah oo uu lahaa, ayay anigana geeridii saaxiibkay Gaarriye waxay<br />
ii xasuusisay “lix haloo wada gaar ahaa”!! Lix sifo oo qaali ah oo uu maansayahannadeenna weli nool ku yaryahay<br />
(hadduuba ku jiro) mid ay lixdaasi ku wada kulansan yihiin. Marka aan mid-mid idiinku sheego waan ku<br />
kalsoonahay intiinii Gaarriye ila tiqiin inaad wada oran doontaan “been maad sheegin”. An idiin tiriyo:<br />
1. Wuxuu ahaa geesi an la gabban, cidnaba uga haybaysan wixii ugu muuqda xaq iyo xalaal. Maansaynta iyo<br />
nolosha caadiga ah labadaba si isku mid ah ayuu ugu ahaa dhiirrane hadalkiisu dabka ka cadyahay.<br />
2. Wuxuu ahaa nin leh mabda’ joogtaysan oo aragti ay hagayso. Mabda’iisu wuxuu ahaa xuma-diid, heer<br />
qaran, heer qaaradeed iyo heer caalami intaba.<br />
3. Wuxuu ahaa aftahan codkar ah. Wuxuu codkar ku ahaa maansaynta iyo hadalka caadiga labadaba. Dadku<br />
waxay u badan yihiin qof hadalka caadiga ah codkar ku ah laakiinse an laba meeris oo maansa ah tixi Karin<br />
iyo mid maansada wacdaro ku muujiya, laakiinse hadalka caadiga ah af-garooc ku ah. Gaarriye wuxuu<br />
ahaa nin labadaba la isu raaciyey.<br />
4. Wuxuu ahaa gabayaa haddana aqoonyahan ah/cilmi-baadhe. Wuxuu fursad u helay tacliin sare. Waxay ku<br />
caawisay inuu cilmi-baadhis ku keeno hindise cusub: miisaanka maansada; dhanka kalena khilaawayn<br />
(imagination) ku hal-abuuro maansooyin loo riyaaqo. Waa sifo aanan xasuusan gabayaa la wadaaga.<br />
5. Wuxuu ahaa gabayaa haddana macallin ah. Labada sifo ee kala ah aqoonyahanimada iyo aftahanimada<br />
ayaa waxay ku caawiyeen inuu noqdo macallin fiican oo ardayda wax ka dhaadhicin og, wax uu ka<br />
dhaadhiciyana yaqaan.<br />
6. Wuxuu ahaa bulshay gole-joog macaan oo marka uu sheekaynayo asaga uun afkiisa la wada eego.
Tilmaan-bixintani ma aha iska male-awaal iyo nin-jeclaysi saaxiibtinimo. Waxay ka soo maaxatay xog-ogaalnimo<br />
hoose iyo aqoon dheer oo aan u lahaa Maxamed Xaashi Dhamac. Gaarriye muddo dhawr iyo soddon sannadood<br />
dhan ayaan ahayn saaxiib marba dal ku kulma (Soomaaliya, Itoobiya, Yemen, UK, Norway, kwd).<br />
Toddobaataneeyadii qarnigii hore ayaan isku barannay magaalada Muqdishu. Waxaa iskaaya baray hawlaha<br />
suugaanta oo labadayada midba dhinac kaga jirey, marna aan isku dhinac ka miisi jirney maadaama aan ahayn<br />
aragti-wadaag. In badan oo ka mid ah maansooyinkiisa caanka ah wuxuu sameeyey annagoo wada fadhina,<br />
waxaan ka mid ahaa dadkii u horreeyey ee uu u akhriyey intaan la faafin, talona ka weydiiyey. Waxaad ku garan<br />
kartaan qaar aan ka mid ahaa raggii uu magacooda ku halqabsan jirey. Tusaale: “Afraxowse weligay yididiilo kama<br />
webin”.<br />
Halkaasaad ka garan kartaan sababta keentay xanuunka gaar ahaaneed ee ay igu damaqday geerida Gaarriye.<br />
Sannadkii 1996kii, markii aan ku hawllanaa asaasidda Naadiga PEN ee Qalinleyda iyo Hal-abuurka Soomaaliyeed,<br />
Gaarriye wuxuu ka mid ahaa abwaannadii ugu horreeyey ee igu dhiirrigaliyey, gacantana igu siiyey. Anigoo jooga<br />
Nairobi oo saxiixyo baafinaya ayaan maqlay inuu socdaal ku joogo Jibuuti. Halkaas ayaan ugu tagey. Laba fadhi oo<br />
dhaadheer oo aan Jibuuti ku wada qaadannay 14 kii iyo 15 kii May 1996 ayuu igula aqbaly fikraddii asaaska PEN, ka<br />
dib markuu ku qancay, saxiixayna Axdiga International PEN oo aan u dhiibay, kaas oo loo baahnaa inay saxiixaan 25<br />
qoraa oo bud-dhige u noqda asaaska Naadiga. Ilaa waqtigaas Gaarriye wuxuu ka mid ahaa madaxda naadiga,<br />
asagoo imminka ahaa Guddoomiyaha Laanta Somaliland.<br />
Xasuusta iyo ka-taariikhaynta Abwaan Gaarriye way ka weyntahay wax looga bogan karo sadarradaan kooban.<br />
Waa wax mudan in buugaag laga qoro, maxfallo loo abaabulo, da’da soo koraysa loo iftiimiyo si ay ugu daydaan.<br />
Run ahaan wuxuu ahaa la-higsade. Intii taakulaysay muddadii uu xanuunsanayey iyo inta imminka ku dadaashay<br />
sagootiska uu mudan, kuwaas oo ay ka mid tahay Dowladda Somaliand oo abaabul weyn u gashay in dalkiisa loogu<br />
sameeyo aas qaran, waxay naga mudan yihiin, haddaan nahay guud ahaan bahda hal-abuurka gaar ahaanna<br />
naadiga PEN, bogaadin sare. Gaarriye wuxuu ku kaftami jirey, “kolleyba marka aan dhinto waa la i karaamayn<br />
doonaaye, inta aan noolahay qaar ha la i sii amaahiyo, imminkay karaamayntu waxtar ii leedahaye”. Taas<br />
micneheedu wuxuu yahay, hal-abuurka iyo maskax-maalka ummadda qiimaha weyn ugu fadhiya ha la karaameeyo<br />
oo ha la daryeelo inta ay noolyihiin, iyo dabcan markay geeriyoodaanba. Ha lagu daydo sida uu arrintaas ugu<br />
dadaalo madaxweyne Ismaaciil Cumar Geelle oo dadaalkiisa noocaas ah uu tusaale u yahay daryeelka uu muddada<br />
tobanka sano ka badan ku taakulaynayey, dhaxalkiisana ummadda ku gaarsiinayey buuni Aw Jaamac Cumar Ciise,<br />
oo uu u gurmaday asagoo la daalaa-dhacaya dhaxal aad u qaali ah.<br />
Gaarriye naxariistii janno Eebbe ha ku abaal-mariyo, ummadda uu ka geeriyoodeyna cawil khayr qaba ha ugu<br />
beddelo.<br />
Maxamed Daahir Afrax<br />
mdafrax@gmail.com.
Change language