Cirka Soomaaliya: Reer ba'ow yaa ku leh
Cirka Soomaaliya: Reer ba'ow yaa ku leh
Cirka Soomaaliya: Reer ba'ow yaa ku leh
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Cirka</strong> <strong>Soomaaliya</strong><br />
<strong>Reer</strong> Ba’ow Yaa <strong>ku</strong> Leh<br />
Duuliye Sare :<br />
Cabdullaahi Axmed Cabdulle ( Azhari).<br />
Afeef iyo mahadcelin<br />
Wixii dhaliilo iyo turxaan ah oo qormadaani la<br />
timaaddo waxaa iska <strong>leh</strong> qoraaga, wixii bogaadin<br />
ahna waxaa ila wadaaga intii af ahaan, Ra’yi<br />
ahaan iyo Taariikh ahaanba ila turxaanbixisay.<br />
Hordhac<br />
Dhibaatooyinka qaranjabkii <strong>Soomaaliya</strong> la yimid<br />
tiro waa dhaafeen. Qaarkood waa ay adag tahay<br />
si aad <strong>ku</strong> rumaysato haddii lagaaga sheekeeyo.<br />
Sidaas oo ay tahay baa haddana laga <strong>yaa</strong>baa<br />
in aysan <strong>yaa</strong>b iyo amakaag toona <strong>ku</strong> noqon<br />
Soomaalida qaarkood, maadaama ay soo mareen<br />
dhacdooyin xataa aysan <strong>ku</strong> dhicin in ay soo<br />
qaadaan. Haddana diiwaangelinta soo<strong>yaa</strong>l<strong>ku</strong><br />
wax la dhayalsan karo ma aha. In la qoro wixii<br />
dhacay iyo sidii ay u dheceen intii laga xusuusan<br />
karo waa lama huraan, si jiilalka dambe dib u<br />
eegaan/u tixraacaan.<br />
Haddaba, soo<strong>yaa</strong>lka inyar oo aan ka xusuusto,<br />
waxa aan istusay in aan waxun ka iftiinsho<br />
sida dayaca iyo boob<strong>ku</strong> uga meel waayey cirka<br />
<strong>Soomaaliya</strong>, iyo waxa <strong>ku</strong> dhacay hay’addii Duulista<br />
iyo Saadaashada hawada ee <strong>Soomaaliya</strong>.<br />
Bililiqaysiga <strong>Cirka</strong> (Hawada Sare) <strong>Soomaaliya</strong><br />
<strong>Cirka</strong> <strong>Soomaaliya</strong> waxaa ka meel waayey bililiqo<br />
aan loo kala aabayeelin. Waa suurtogal in dad<br />
isweyddii<strong>yaa</strong>n sida cirka loo boobay. Marka bal<br />
aan si kooban u eegno soo<strong>yaa</strong>lka.<br />
Ilaa iyo hadda, inta dad<strong>ku</strong> ogyahay, cir<strong>ku</strong> ma laha<br />
derbi la soo taaban karo oo aan laga gudbi karin.<br />
Haddii aan xogtaas sida ay tahay u qaadano,<br />
dawladaha dunidaan la yaqaan <strong>ku</strong> sugan a<strong>yaa</strong><br />
<strong>ku</strong> heshiiyey in cirka ilaa xad la kala lahaado.<br />
Arrintaas haddii aan rumaysano, dawladaha<br />
aduunka, mid walba waxaa loo qoondeeyey cir (<br />
Airspace) <strong>ku</strong> aaddan dhulka iyo badaha <strong>ku</strong> xayndaaban<br />
inta looga qoondeeyey ee Khariiradda<br />
Waddankaasu <strong>ku</strong> fadhido.<br />
Sidaas awgeed, dawlad kasta waxa ay maamushaa<br />
dhammaan gaadiidka cirkeeda mara. Waxa<br />
ay siisaa hoggaamin iyo kala-jehayn. Sidaas oo<br />
kale , waxa ay bixisaa xog/akhbaar <strong>ku</strong> aaddan<br />
xaaladda saadaasha hawada sida Cimilada iyo<br />
Gegooyinka di<strong>yaa</strong>radaha. Habkaas maamulka<br />
cirka <strong>ku</strong> saabsan waxaa loo yaqaan: Flight Information<br />
Region Boundary ( FIR Boundary).<br />
Badanaaba, maammulidda cirka ee dawlad<br />
walba waxaa loogu magacdaraa magaalo-madaxda<br />
dalka, taas oo noqonaysa xarunta laga hago<br />
gaadiidka cirkeeda isticmaala, sida Muqdishu<br />
FIR, Nairobi FIR, Cairo FIR etc.<br />
Waddamada <strong>leh</strong> dhulka baaxadda weyn, sida<br />
Maraykanka, waxa ay leeyihiin dhawr xarumood<br />
oo gaadiidka cirka laga hago ( FIR Boundary).<br />
Haddana, dhammaan xadka cirka waddamada<br />
dariska ah waxaa ka dhexeysa wada-shaqayn.<br />
Maadaama dunidu is<strong>ku</strong> wada xiran tahay, dalal<strong>ku</strong><br />
waxa ay isu gudbi<strong>yaa</strong>n hagidda gaadiidka u<br />
kala gooshaya cirarkooda, si midiba tan kale ula<br />
www.buuh.net
Janaayo 26 ,1991, <strong>Soomaaliya</strong> waxa ay gabtay waajibaadkii cirkeeda ka saarnaa<br />
waxa ayna ka baxday Hawada. Hawadii sare ee soomaaliya ugu yaraan waxa ay<br />
noqotay shan qaybood oo ay kala maamulaan: Kenya, Ethiopia, Djibuuti, Yemen iyo<br />
“Siishelis.”<br />
socodsiiso gaadiidka xadkeeda soo gelaya ama<br />
ka baxaya. Waxaa markaas dawlad walba xeer<br />
caalami ahaan waajib <strong>ku</strong> noqonaysa dhammaan<br />
wax<strong>yaa</strong>laha gaadiidka cirkeeda mara<strong>yaa</strong> u baahan<br />
yahay, sida nabadgelyada, gegiyada di<strong>yaa</strong>radaha,<br />
saadaasha hawada iyo wixii soo raaca.<br />
Gaadiidka soo gala wadan xadkiisa cireed waxa<br />
uu kala baxaa labo, mid dalka <strong>ku</strong> eg iyo mid meel<br />
kale u sii dhaafaya.<br />
Janaayo 26 ,1991, <strong>Soomaaliya</strong> waxa ay gabtay<br />
waajibaadkii cirkeeda ka saarnaa waxa ayna<br />
ka baxday Hawada. Hawlgabkaasi waxa uu la<br />
yimid noqday “Suldaanow sidii miro bardaa lay<br />
bashuuqsaday..” oo hawadii sare ee soomaaliya<br />
ugu yaraan waxa ay noqotay shan qaybood oo<br />
ay kala maamulaan: (b) Kenya (t) Ethiopia (J)<br />
Djibuuti (X) Yemen iyo (kh) Siishelis.<br />
Guud ahaan, cirka <strong>Soomaaliya</strong> waxa uu marin u<br />
yahay Afrika, bariga dhexe, bariga fog, jasiiradaha<br />
iyo dalalka <strong>ku</strong> teedsan bad weynta Hindiya<br />
(indian ocean), Uustaraaliya (Australia) iyo waddamada<br />
bariga Aasiya (Asia). Sidaas daraadeed,<br />
gaadiid faro badan baa isaga goosha cirka/hawada<br />
sare ee soomaalida, haddii ay tahay mid<br />
dalka <strong>ku</strong> eg iyo mid ka gudbaya.<br />
Waxa aan ilaa iyo hadda dulmaryo <strong>ku</strong> soo samaynay<br />
sida dunidu u kala xadaysatay cirka.<br />
Weyddiintuse waxa ay noqonaysa marka, haddii<br />
maamulkii cirka Soomaalidu uu noqday ‘hal<br />
geel ah oo ninkii lahaa faylaha jaray ‘kana tegey,<br />
sidee uu saamaysay gaadiidka cirka guud ahaan<br />
iyo gaar ahaanba?<br />
Inkasta oo ay adag tahay in la taxo dhammaan<br />
dhibaatooyinka ka dhashay qaranjabkii <strong>Soomaaliya</strong>,<br />
gooni ahaan cirka Soomaalida, waxa aan<br />
soo qaadanaynaa dhawr tusaale sida:<br />
• Maadaama ay <strong>ku</strong> adkaysteen duullimaadyada<br />
qaarkood in ay maraan cirka<br />
<strong>Soomaaliya</strong>, iyaga oo la socda in aan cidina<br />
mas’uul ka ahayn nabadgelyadooda,<br />
adeeg la is<strong>ku</strong> hallayn karaana uusan ka<br />
jirin, waxaa cirka is<strong>ku</strong> shareeray caymiskoodii.<br />
Caymiska cirka <strong>ku</strong> dhegay waxaa<br />
<strong>ku</strong> sii kordhay saacadihii duullimaadka<br />
oo sii dheeraaday. Waa marag-ma-doonto<br />
marka, in kharashkii lagu raaci jirey di<strong>yaa</strong>radaha<br />
cirka Soomaalida adeegsanaya<br />
uu isna noqday “danyuarow durug”.<br />
• Gaaddiidkii isagu is<strong>ku</strong> aamini waayey cirka<br />
Soomaalida khadkii ayuu beddeshay ,<br />
taasina waxa ay keentay in ay baaqdaan<br />
khidmadiihii dhinacaas ka imaan jirey.<br />
Haddiiba aysan jirin hay’addii maamuli<br />
lahayd cirka Soomaalia waxaa suurtogal<br />
ah in gaadiidkaasi uusan dib dambe ugu<br />
soo laaban hawada Soomaalida ama ay<br />
mudo dheer ka maqnaadaan.<br />
Imaatinkii UNISOM ee 1992 waxaa bilaabatay in<br />
uu dib u hawlgalo FIR boundary-gii Muqdisho ,<br />
gegida di<strong>yaa</strong>radaha ee Muqishana waxa ay noqotay<br />
tan Afrika ugu mashquulsan. Hase yeeshee,<br />
xilligaas, FIR -ka Muqdisho ma hoos imaanayn<br />
dawlad Soomaaliyeed. Un-ka a<strong>yaa</strong> si <strong>ku</strong>-meelgaar<br />
ah xilkaas ula wareegtay.<br />
Waxaa la keenay qalab casri ah oo loo adeegsado<br />
dhanka hagidda di<strong>yaa</strong>radaha iyo saadaasha hawada.<br />
Waxaa dib u soo laabtay shaqaalihii hore<br />
qaarkood ee aqoonta iyo waayo-aragnimada u<br />
lahaa saadaasha hawada iyo hagidda gaadiidka<br />
cirka, sida haga<strong>yaa</strong>shii di<strong>yaa</strong>radaha, ( ATC Air<br />
traffic Controllers ) iyo shaqaalihii ka shaqayn<br />
jiray Qaybta saadaasha hawada. hawlgalkaasi<br />
haddana waa hakaday.<br />
Sida la wada ogyhahay, UNISOM hawlgalkii<br />
<strong>Soomaaliya</strong> ee 1992-1994 waa <strong>ku</strong> fashilantay<br />
waana isaga baxday. Marka, waddamadii iyo<br />
hay’adii hawsha wadday oo UN-Ku mashruuc<br />
ahaanta ugu dhiibtay waxa ay isugu yimaadeen<br />
www.buuh.net 2
Qalabkii casriga ahaa ee UN-tu keentay 1992, waxaa loo raray Nayroobi; shaqaalihiina<br />
inyar maahine intii kale waa laga tegey; waxaa dayactir magacu-<strong>yaa</strong>l<br />
“ah lagu sameeyey gegiyo dhawr”<br />
shir xiligii ay ka baxayeen wadanka, si looga<br />
falanqoodo cirka <strong>Soomaaliya</strong>. Dood iyo qaadaadhig<br />
badan kaddib waxaa la is<strong>ku</strong> raacay qodobada<br />
ay ka mid yihiin:<br />
• Maadaaama <strong>Soomaaliya</strong> ka mid tahay<br />
dalalka xorta ah ee UN-ta ka tirsan in aan<br />
cirkeeda dal kale lagu wareejin karin.<br />
Haddana, waxaa dunida u cuntami weyday<br />
in cirka soomaalia oo ah silsilad<br />
muhiim ah oo is<strong>ku</strong> xira waddamo badan<br />
gebi ahaanba laga leexdo.<br />
• Waxaa la is<strong>ku</strong> raacay markaas in la aasaaso<br />
hay’ad fulisa hawlihii ay fulin jirtay<br />
hay’addii duulista iyo saadaasha hawada<br />
ee Somalia, taasoo loo baxshay CACAS<br />
( Civil Aviation Caretaker Authority for<br />
Somalia) 1996, iyada oo hoos tegayso<br />
ICAO (International civil Aviation Organization)<br />
oo ah hay’adda UN-ka u qaabilsan<br />
duulista iyo saadaasha hawada oo horay<br />
mashruuc ahaan ( ICAO project 1993) u<br />
sii haysay hawlahaas.<br />
• In FIR-kii Muqdishu la geeyo guri <strong>ku</strong> <strong>yaa</strong>l<br />
xaafadda Girigiri ee UN-<strong>ku</strong> <strong>ku</strong> leeyahay<br />
magaalada Nairobi ee Kenya, si halkaas<br />
looga hago dhammaan duulimaadyada<br />
maraya cirka <strong>Soomaaliya</strong> .<br />
• In hay’addaasi di<strong>yaa</strong>riso shaqaale aqoon<br />
iyo tayo <strong>leh</strong> oo la wareega shaqada iyo<br />
maamulka hay’addii duulista iyo saadaasha<br />
hawada <strong>Soomaaliya</strong> marka dagaalka<br />
sokeeye dhammaado.<br />
• In hay’adda CACAS u xilsaaran tahay<br />
arruurinta dhammaan khidmadaha laga<br />
qaadayo gaadiidka cirdka mara amaba <strong>ku</strong><br />
dega iyo gegooyinka <strong>Soomaaliya</strong>.<br />
• In dhaqaalaha ka soo baxa lagu fuliyo<br />
hawlaha kala ah: Adeegga iyo dhaqdhaqaaqa<br />
xafiiska Hay’adda CACAS, mushaarka<br />
shaqaalaha ka hawlgala hay’adda,<br />
dayactirka iyo qalabaynta garoomada<br />
shaqaynaya ee Wadanka <strong>Soomaaliya</strong>,<br />
tababarka shaqaalaha ka hawlgala<br />
ha’yadda CACAS iyo <strong>ku</strong>wii mustaqbalka<br />
fulin lahaa hawlaha Hay’addii duulista iyo<br />
saadaasha hawada <strong>Soomaaliya</strong> iyo wixii<br />
kale oo soo baxa .<br />
• Mashaqadii hawlgabkii dawladdii<br />
<strong>Soomaaliya</strong>, gaar ahaan dhinaca maammulidda<br />
arrimaha cirkeeda waa sii<br />
socotay. Qalabkii casriga ahaa ee UN-tu<br />
keentay 1992, waxaa loo raray Nayroobi.<br />
Shaqaalihiina inyar oo kow iyo labo la<br />
oran karo maahine intii kale waa laga<br />
tegey.<br />
• Samhalallo ahaan (sandareerto ahaan),<br />
waxaa dayactir magacu-<strong>yaa</strong>l ah lagu<br />
sameeyey gegiyo dhawr ah lana siiyey<br />
qalab aan sidaas u sii tayo badnayn sida,<br />
Raadiyo ah HF iyo VHF. Dad aan badnayn<br />
oo ay ka mid yihiin haga<strong>yaa</strong>sha di<strong>yaa</strong>radaha<br />
( Air traffic controllers) tababarro<br />
baa iyana la siiyey.<br />
• Hay’addii cusbayd ee la sameeyey (CA-<br />
CAS) waxaa madax looga dhigay nin<br />
Kanadi<strong>yaa</strong>n ah oo la oran jirey joe, sannadihii<br />
xigayna waxaa madaxnimadeeda<br />
isaga dambeeyay tira kale oo ajnabi ah<br />
(midna Soomaali ahayn). ICAO waxa ay<br />
muddo kaddib wakiilatay UNDP in ay u<br />
kormeerto hawlaha ay waddo CACAS.<br />
• Dabadeed waxaa khidmadaha qaadistooda<br />
iyo uruurintooda ICAO u wakiilatay<br />
IATA ( International Air transport Association<br />
) oo ah hay’ad shirkadaha di<strong>yaa</strong>daha<br />
dunida badankood <strong>ku</strong> bahoobeen.<br />
Xaaladda gegiyada/Garoomada Di<strong>yaa</strong>radaha<br />
ee <strong>Soomaaliya</strong> ka hor 1991.<br />
Gegi caalami ah (International Airport): waa<br />
gegi <strong>leh</strong> adeegyada cansuusharaha, sodcaalka<br />
iwm. Awoodaas waxaa lahaa magaalooyinka:<br />
Muqdishu, Hargeisa ,Barbera, Erigavo, Boosaaso,<br />
Kismanyo, Borama iyo Calula waxaana ka duuli<br />
www.buuh.net 3
Marka gaar looga hadlayo bililiqaysiga <strong>ku</strong> dhacay gegiyada dalka burburkii<br />
dawladdii dhexe ee <strong>Soomaaliya</strong> awgeed, gegi kasta waxa ay noqotay caalami (<br />
International Airports) oo wixii la doono laga soo dejiyo lagana saaro. Xaalad-<br />
“doodu waxa ay <strong>ku</strong> qeexantay “Suldaanow sidii miro Bardaa lay bashuuqsadaye”<br />
karay <strong>ku</strong>na soo degi karay di<strong>yaa</strong>rdaha debed iyo<br />
gudaha wadanka ka yimaada.<br />
Gegiyada Baydhabo iyo Ballidoogle waxa ay xilligaas<br />
gaar u ahaayeen ciidamada qalabka sida.<br />
Gegida mogadishu oo qur ah a<strong>yaa</strong> lahayd awoodda<br />
di<strong>yaa</strong>raduhu <strong>ku</strong> soo degi karaan habeenkii<br />
oo lahaa Nalalka dhabaha gagooyinka ifiya iyo<br />
qalab kale. Gegiyada Kismaayo, berbera, iyo<br />
Gaalkacyo waxaa ka wada hawlgeli jirey ciidamada<br />
iyo shacabkaba , halka gegida Kismaayo lagu<br />
tabobbari jirey duuliye<strong>yaa</strong>sha ciidammada.<br />
Gegiyada, Kismayo, Mogadishu, Beledweyne,Ceel<br />
buur, Galkacayo, Qardho, Bossaso Calawla,<br />
Burco, Hargeysa iyo Berbera waxa ay lahaayeen<br />
qalabka haga Di<strong>yaa</strong>rdaha ee VOR ama ADF, waxa<br />
ayna <strong>ku</strong> khasbanaayeen in loo sheego afgaradka<br />
xudduudda Firka marka la dulmarayo.<br />
Gegiyada Mogadishu, Hargeysa iyo Berbera<br />
waxaa hay’adda duulista iyo saadaasha hawada<br />
u joogay Enjineero qaabbilsan koontaroolka di<strong>yaa</strong>radaha<br />
soo dagaya, xaaladdooda duullimaad,<br />
farsamo , socodsiinta hawlaha iyo caymiskooda.<br />
Qi<strong>yaa</strong>stii in ka badan 90%, Hay’addii Duulista<br />
iyo Saadaasha Hawadu waxa ay Gobollada<br />
wadanka iyo dagmooyin kaleba <strong>ku</strong> lahayd xafiis<br />
qalabaysan oo soo tabiya xaaladda hawada xilli<br />
walba. Gegiyada Muqdishu, Hargeysa, Burco,<br />
Kismanyo iyo Berbera waxa ay lahaayeen gaadiidka<br />
iyo qalabka dabdamiska iyo koox hawlahaas<br />
u tababaran, halka gegiyada Muqdishu,<br />
Hargeysa, Kismanyo, Bardheere , Garbahaarey,<br />
Berbera,Galkaio, Burco, Erigavi, Bossaso , Calula,<br />
Borama , Garowe, iyo Qardho ay lahaayeen<br />
calanka dabaysha xawaaraheedaa/xawligeeda<br />
sheega (Windsock) .<br />
Hase yeeshee, gegeiyada Muqdishu, Hargeisa,<br />
Berbera, Kismanyo iyo Ballidoogle a<strong>yaa</strong> lahaa<br />
laami/daamur adag, meesha <strong>ku</strong>wa Gaalkacyo<br />
iyo Baydhabo ay saarnaayeen jaan daamur ah,<br />
<strong>ku</strong>waas oo loogu talogalay di<strong>yaa</strong>radaha jetka ah<br />
ee ciidanka qalabka sida in ay ka hawlgalaan.<br />
Sidii aan horay <strong>ku</strong> soo xusnayba, gegi caalaami<br />
ah waa in ay yeelataa waaxda sodcaalka/<br />
socdaalka iyo jinsiyadaha (Immigiration), iyo<br />
canshuuraha ( Customs ), si loo ogaado wax<br />
kasta oo dalka soo gelaya amaba ka baxaya.<br />
Marka gaar looga hadlayo bililiqaysiga <strong>ku</strong> dhacay<br />
gegiyada dalka burburkii dawladdii dhexe ee<br />
<strong>Soomaaliya</strong> awgeed, gegi kasta waxa ay noqotay<br />
caalami ( International Airports) oo wixii la<br />
doono laga soo dejiyo lagana saaro. Xaaladoodu<br />
waxa ay <strong>ku</strong> qeexantay “...Suldaanow sidii miro<br />
Bardaa lay bashuuqsadaye” oo CACAS waa tii<br />
cidlada ka heshay.<br />
Soomaalidu waxa ay haddana tiraahdaa “Lax<br />
walba shilalka ay isdhigto baa lagu qalaa”.<br />
Maadaama ciddii lahaydba gabtay, CACAS is<strong>ku</strong>ma<br />
lurin in ay wax ka ogaato aqoonsiyada<br />
ay wataan di<strong>yaa</strong>rdaha ka soo dega gegiyadaas<br />
caalamiga isu rogay. Hawlaha hay’adda duulista<br />
iyo saadaasha hawada ay qaban jirtey waxaa ka<br />
mid ahaa: (b) in ay hubiso aqoonsiyada di<strong>yaa</strong>raduhu<br />
wataan asalkooda iyo jiritaankooda<br />
(airworthiness certificate), (t) in ay hubiso in<br />
di<strong>yaa</strong>ruduhu aqoonsi caymis sugan <strong>ku</strong> jiraan<br />
(insurance certificate), (j) in ay hubiso in di<strong>yaa</strong>raduhu<br />
wataan caddayn dayactir (aircraft<br />
maintenance certificate), si aysan u halaagin<br />
waxa ay sidaan, (kh) iyo <strong>ku</strong>wo kale.<br />
Inkasta oo <strong>Soomaaliya</strong> dadkeedii u keenay<br />
qaranjabka labaatanka sano ka badan socday,<br />
haddana, dhawr jeer bay is<strong>ku</strong> dheceen CACAS<br />
iyo maamullada Somaliyeed qaarkood. CACAS,<br />
maadaama ay jegedaan meel bannaan ka heshay,<br />
haddana, qof Soomaali ahi uusan madax marnaba<br />
ka noqon, maammullada lama socodsiin jirin<br />
faahfaahinta waxa ay qabato iyo sida ay u qabato,<br />
iyo himilada hawsha ay hayso. Wixii cabasho<br />
ah oo dhanka soomaalida uga yimaada waxa ay<br />
www.buuh.net 4
Ummad ahaan, cidna <strong>ku</strong>ma eedayn karno in <strong>Soomaaliya</strong>na ay noqoto qaybo mid<br />
walba leedahay gegiyo laga dhoofiyo duurjoogta iyo xoolaha dheddig. Mana<br />
qabo in nin isagu hashiisii faylaha jaray cidlana uga dhaqaaqay uu waraabe u<br />
“caroodo.”<br />
isaga riixi jirtey UNDP iyo ICAO oo xarunteedu<br />
tahay Moontiri<strong>yaa</strong>l ee Kanada (Montreal, Canada).<br />
Xaaladdu waxa ay <strong>ku</strong> wada biyo shubatay<br />
“<strong>Reer</strong> Ba’ayow <strong>yaa</strong> <strong>ku</strong> Leh!”<br />
Inkasta oo ilaa maantadaan aysan jirin hal meel<br />
oo loogu hagaago maamulidda cirka <strong>Soomaaliya</strong>,<br />
haddana CACAS Waxaa looga baahnaa in<br />
ay qabato wax<strong>yaa</strong>lihii horay ay ugu qaban jirtay<br />
Hayaddii Duulista iyo Saadaasha Hawada ee<br />
Somalia , sida dayactirka, qalabaynta gegiyada<br />
di<strong>yaa</strong>radaha, tababbarida guud ee shaqaalaha<br />
iyo arrimaha kale ee la xiriira hab-maammulka<br />
guud ee cirka.<br />
Caano daatay dabadoodaa la qabtaa<br />
ICAO hadda waa in ay dardar gelisaa hawlihii ay<br />
qaban jirtay intii dawladda dhexe jirtey, maadaama<br />
lagu tirinayo in ay lacago badan u hayso<br />
<strong>Soomaaliya</strong>. labo lacagood baan fil<strong>yaa</strong> ICAO in ay<br />
<strong>Soomaaliya</strong> u hayso, sida khidmadihii laga qaadi<br />
jirey di<strong>yaa</strong>rdaha adeegsada cirka iyo garoommada<br />
dalka ( Mogadishu FIR ) iyo mid UN-<strong>ku</strong> <strong>ku</strong><br />
bixiso sannad walba in lagu hormarsho dayactirka<br />
iyo qalabaynta Gegooyinka Di<strong>yaa</strong>radaha<br />
iyo arrimaha duulista iyo saadaasha hawada<br />
wadanka.<br />
Xiligan oo ay u muuqato in nabadgelyada<br />
mogadishu soo hagaagayso, waa suurtogal in<br />
la soo cesho FIR-kii mogadishu (Muqdishu FIR<br />
Region). Waxaase aan fududaan doonin sidii<br />
loo heli lahaa shaqaale u tababaran hawlahaas<br />
amaba loola qabsado farsamooyinka casriga ah<br />
ee maanta adduunka laga adeegsado.<br />
Dhab ahaantii, ummad ahaan, cidna <strong>ku</strong>ma<br />
eedayn karno in FIR-kii mogadishu la wareejiyo<br />
<strong>Soomaaliya</strong>na ay noqoto qaybo mid walba leedahay<br />
gegiyo laga dhoofiyo duurjoogta iyo xoolaha<br />
dheddig. Haddana, meel dagaal ka socdo korantaduna<br />
ka tegayso iyada oo aan digniin la bixin<br />
amaba aysanba lahayn, di<strong>yaa</strong>radaha imaanaya<br />
waxa ay yihiin bal adba saawee. Haddana, anigu<br />
ma qabo in nin isagu hashiisii faylaha jaray<br />
cidlana uga dhaqaaqay uu waraabe u caroodo.<br />
Hooyada waanagsan markii ilmaheedu <strong>ku</strong>fo oo<br />
ay oo<strong>yaa</strong>n waxa ay tiraahdaa, “ hooyo ka bood<br />
waxba <strong>ku</strong>ma gaarine”. Ogow hadda in ay hanka/<br />
qabka/kalsoonida u dhisayso dhasheeda.<br />
Haddaba, waxa aan qabaa in qabkii wanaagsanaa<br />
ee Soomaalinimo weli wax ka dhaqanyihiin.<br />
Soomaalidu waxa ay tiraahdaa, “cayri caymo ma<br />
diiddo”. Waxaa kale oo ay tiraahdaa “nin faas/godin/gudin<br />
haysta qoryo/xaabo ma waayo”. Haddii,<br />
xasillooni la heyo, talana waa le heli doonaa.<br />
Duuliye Sare : Cabdullaahi Axmed Cabdulle<br />
(Azhari).<br />
Email azhari101@gmail.com<br />
Duuliye Sare Cabdullaahi Axmed Cabdulle<br />
(Azhari):<br />
• Waxa uu ka mid ahay duuliye<strong>yaa</strong>shii<br />
shirkaddii di<strong>yaa</strong>radaha ee <strong>Soomaaliya</strong><br />
1979 - 1991.<br />
• Waxaan wax ka unkay dawlad-goboleedka<br />
Puntland waxaana noqday Agaasimaha<br />
guud ee wasaaradda Hawlaha<br />
Guud iyo Gaadiidka (Oktoobar1998-<br />
Juun1999). Waxa aan mar kale noqday<br />
agaasimaha guud ee hay’adda shaqada<br />
iyo shaqaalaha (Juun 1999- Ogosto2004).<br />
• Dabadeed waxa aan noqday Xildhibaan<br />
iyo wasiir<strong>ku</strong>-xigeen dawladdii <strong>ku</strong>-meelgaarka<br />
ahayd ee Cabdullaahi Yusuf iyo<br />
Cali Maxamed Geeddi (Ogosto 2004- Janaayo<br />
2009).<br />
• Markaas kaddib, waxa aan noqday<br />
www.buuh.net 5