Iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar to'g'risidagi xalqaro pakt

IQTISODIY, IJTIMOIY VA MADANIY HUQUQLAR TO‘G‘RISIDAGI
XALQARO PAKT
1966 yil 19 dekabr
Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar,
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nizomida e’lon qilingan prinsiplarga
muvofiq, insoniyat oilasining hamma a’zolariga xos bo‘lgan qadr-qimmat hamda
teng va buzilmas huquqlarini tan olish prinsiplari ozodlik, adolat va yalpi
tinchlikning negizi ekanligini e’tiborga olib,
ushbu huquqlar inson shaxsiga xos qadr-qimmatdan kelib chiqishini e’tirof
etib,
Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasiga muvofiq qo‘rquv va
muhtojlikdan holi bo‘lgan ozod inson shaxsining ideali har bir kishi o‘z fuqarolik
va siyosiy huquqlaridan, shuningdek o‘z iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy
huquqlaridan foydalanishi mumkin bo‘lgan sharoit yaratilgandagina ruyobga
chiqishini e’tirof etib,
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nizomiga ko‘ra davlatlar inson
huquqlari va erkinliklariga umum rioya etishi hamda hurmat qilishini
rag‘batlantirishi shart ekanligini e’tiborga olib,
har bir alohida inson boshqa odamlar va o‘zi mansub jamoaga nisbatan
majburiyati bo‘lgani holda mazkur Paktda tan olinayotgan huquqlarni
rag‘batlantirish va ularga rioya etishga erishishi lozimligini e’tiborga olib,
quyidagi moddalar borasida kelishib oldilar:
I QISM
1 -modda
1. Barcha xalqlap o‘z taqdirini o‘zi belgilash huquqiga egadir. Ushbu
huquq orqali ular o‘z siyosiy maqomini va o‘z iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy
taraqqiyotini erkin holda ta’minlaydi.
2. Barcha xalqlar o‘z maqsadlariga erishmoq uchun o‘z tabiiy boyliklari va
resurslariga egalik qiladi, bunda o‘zaro foyda prinsipiga asoslangan xalqaro
iqtisodiy hamkorlik va xalqaro huquqdan kelib chiqadigan biror-bir majburiyatga
zarar yetmasligi lozim.
Hech bir xalq o‘ziga tegishli bo‘lgan tirikchilik vositalaridan hech qachon
mahrum qilinmasligi shart.
3. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi barcha davlatlar, shu jumladan o‘z-o‘zini
boshqara olmayotgan va vasiy bo‘lgan hududlarni boshqarish uchun javob
beruvchi davlatlar Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nizomi qoidalariga muvofiq
o‘z taqdirini o‘zi belgilash huquqini amalga oshirishni rag‘batlantirishlari va bu
huquqni hurmat qilishlari lozim.

II Qism
2-modda
1. Ushbu Paktda qatnashuvchi har bir davlat yakka tartibda va xalqaro
yordam va hamkorlik tartibida, jumladan, iqtisod va texnika sohalarida mazkur
Paktda e’tirof etilgan huquqlarning asta-sekin to‘liq ro‘yobga chiqishini ta’minlash
uchun barcha zarur usullar bilan, jumladan qonuniy choralar ko‘rish orqali mavjud
resurslarning iloji boricha keng doirasida tadbirlar ko‘rish majburiyatini oladi.
2. Ushbu Paktda qatnashuvchi davlatlar mazkur Paktda e’lon qilingan
huquqlarni biror-bir kamsitishsiz, ya’ni irqi, tana rangi, jinsi, dini, siyosiy yoki
boshqa e’tiqodidan, milliy yoki ijtimoiy kelib chiqishi, mulkiy ahvoli, nasl-nasabi
yoki boshqa holatlardan qat’i nazar kafolatlash majburiyatini oladilar.
3. Rivojlanayotgan mamlakatlar inson huquqlari va o‘z xalqi xo‘jaligini
zarur tarzda hisobga olgan holda o‘z mamlakatlari fuqarolari bo‘lmagan shaxslarga
mazkur Paktda e’tirof etilayotgan iqtisodiy huquqlar uchun qay darajada kafolat
berishlarini o‘zlari belgilashlari mumkin.
3-modda
Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar mazkur Paktda ko‘rib chiqilgan
hamma iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlardan foydalanishda erkaklar va
ayollarga teng huquq berish majburiyatini oladilar.
4-modda
Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar mazkur Paktga ko‘ra birorbir
davlat huquqlardan foydalanish borasida shunday cheklashlarni belgilashi
mumkinligini, bu qonunda aks etib, o‘sha cheklashlar qayd etilgan huquqlar
tabiatiga uyg‘un bo‘lishini hamda u demokratik jamiyatda umumiy farovonlikka
ko‘maklashish maqsadidagina bo‘lishi lozimligini e’tirof etadilar.
5-modda
1. Mazkur Paktdagi biror-bir narsa birorta davlat, birorta guruh yoki birorta
shaxs ushbu Paktda e’tirof etilgan har qanday huquq va erkinlikni yo‘q qilishga
qaratilgan yoki shu Paktda ta’kidlanganidan ko‘ra ko‘proq cheklashga qaratilgan
faoliyat bilan shug‘ullanish yoki qandaydir xatti-harakat sodir etish huquqiga ega
degan mazmunda talqin etilishi mumkin emas.
2. Ushbu Paktda ishtirok etayotgan biror bir davlatda qonun, konvensiya,
qoida yoki urf-odat tariqasida tan olingan yoki mavjud bo‘lgan insonning asosiy
huquqlari ushbu Paktda tan olinmaydi yoki kam miqdorda tan olinadi degan
bahonada bu huquqlar cheklanishi yoki pisand etilmasligiga yo‘l qo‘yilmaydi.
III QISM
6-modda
1. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar har bir insonning ishlab mablag‘
topish imkoniyatini qamrab oladigan mehnat qilish huquqini tan oladi. Mehnat
turini har bir odam erkin holda tanlaydi yoki erkin holda rozi bo‘ladi. Shu Pakt
ishtirokchisi bo‘lgan davlatlar esa fuqarolarni mazkur huquq bilan ta’minlash
uchun zarur choralar ko‘radi.

2. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar mazkur huquqni to‘liq amalga
oshirish maqsadida ko‘rish kerak bo‘lgan tadbirlarga hunar-texnika ta’limi va
tayyorgarlik dasturi, insonning asosiy siyosiy va iqtisodiy erkinliklariga kafolat
beruvchi sharoitlarda uzluksiz holda iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy taraqqiyotga
odamlarning ishlabchiqarishda to‘liq band bo‘lishiga erishish usuli va yo‘llari
kiradi.
7-modda
Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar har bir kishining adolatli va qulay
shart-sharoitga ega bo‘lgan mehnat qilish huquqini, jumladan quyidagilarni tan
oladi:
a) barcha mehnatkashlarga kamida quyidagilarni ta’minlaydigan haq
i) teng qiymatga ega mehnat uchun hech bir tafovutsiz adolatli ish haqi va
teng daromad, ayni paytda jumladan, ayollarga erkaklarnikidan kam bo‘lmagan
mehnat sharoitiga kafolat berilishi hamda teng mehnat uchun teng haq to‘lanishi
kerak;
ii) mazkur Paktning qarorlariga muvofiq ular va ularning oilalari uchun
qoniqarli bo‘lgan turmush;
b) xavfsizlik va gigiyena talablariga javob beruvchi ish sharoiti;
c) mehnat staji va malaka asosidagina ishda tegishli yanada yuqoriroq
mansablarga ko‘tarilish uchun bir xil imkoniyat;
d) dam olish, bo‘sh vaqt imkoniyatining bo‘lishi va oqilona cheklangan ish
vaqti hamda haq to‘lanadigan ta’til, shuningdek bayram kunlari uchun haq.
8-modda
Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar quyidagilarni ta’minlash
majburiyatini oladilar:
a) har bir insonning o‘z iqtisodiy va ijtimoiy manfaatlarini amalga oshirish
va himoyalash uchun kasaba uyushmalari tashkil etish va o‘z ixtiyori bilan ana shu
uyushmalarga kirish huquqi. Buning uchun tegishli tashkilot qoidalariga rioya
qilish shart. Ko‘rsatib o‘tilgan huquqdan foydalanishga hech bir cheklanish
qo‘yilmaydi, qonunda ko‘zda tutilgan va demokratik jamiyatda davlat xavfsizligi
yoki jamoat tartibi manfaatlari yo‘lidagi yoki boshqalarning huquq va erkinligini
muhofaza etishdagi huquqlar bundan mustasno;
b) kasaba uyushmalarining milliy federatsiya yoki konfederatsiya tuzish
huquqi va milliy federatsiya, konfederatsiyalarning xalqaro kasaba uyushmalari
tuzish yoki shu kabi uyushmalarga birlashish huquqi;
c) kasaba uyushmalarining hech bir to‘siqsiz, cheklashlarsiz faoliyat
yuritish huquqi, qonunda ko‘zda tutilgan va demokratik jamiyatda davlat
xavfsizligi yoki jamoat tartibi manfaati yoki boshqalarning huquq va erkinligini
muhofaza etish uchun zarur bo‘lgan huquqlari bundan mustasno;
d) har bir mamlakatning qonunlariga muvofiq amalga oshiriladigan ish
tashlash huquqi.
2. Ushbu modda qurolli kuchlar, politsiya yoki davlat ma’muriyati
tarkibidagi shaxslar uchun mazkur huquqlardan foydalanishda qonuniy cheklash
kiritilishiga to‘sqinlik qilmaydi.

3. Ushbu moddadagi hech narsa 1948 yilgi Xalqaro mehnat tashkilotining
konvensiyasida ishtirok etuvchi davlatlarga uyushmalar erkinligi va tashkilotlar
tuzish huquqini himoya qilish ko‘rsatilgan konvensiyada nazarda tutilgan
kafolatlarga ziyon yetkazgan holda qonuniy aktlar qabul qilish yoki ushbu
kafolatlarga ziyon yetkazadigan qonunni qo‘llash huquqini bermaydi.
9-modda
Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar har bir insonning ijtimoiy
ta’minlanish, jumladan, ijtimoiy sug‘urta huquqini e’tirof etadi.
10-modda
Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar quyidagilarni tan oladi:
1. Jamiyatning tabiiy va asosiy hujayrasi hisoblanmish oilaga imkoni
boricha keng ko‘lamda yordam berilishi va muhofaza etilishi zarur. Ayniqsa u
shakllanayotgan davrda bunday ko‘mak zarur, chunki mustaqil bo‘lmagan bolalar
va ular tarbiyasi borasidagi g‘amxo‘rlik hozircha oila zimmasiga tushmoqda, nikoh
nikohdan o‘tayotganlarning erkin roziligiga ko‘ra tuzilmog‘i lozim.
2. Bola tug‘ilishidan oldin va undan keyingi davrda onalarga alohida
e’tibor berilishi lozim. Bu davr mobaynida ishlovchi onalarga haq to‘lanadigan
ta’til yoki ijtimoiy ta’minot bo‘yicha yetarli nafaqa bilan ta’til berilishi kerak.
3. Barcha bolalar va o‘smirlarga hech bir kamsitishsiz, oilaviy kelib
chiqishi yoki boshqa belgilaridan qat’i nazar alohida himoya choralari va yordam
ko‘rsatilishi shart. Bolalar va o‘smirlar iqtisodiy va ijtimoiy ekspluatatsiyadan
himoyalangan bo‘lishi kerak. Ularning mehnatini axloqi va salomatligi uchun
zararli bo‘lgan yoki hayot uchun xavfli sohalarda yoki ularning normal o‘sishi
uchun zarar keltirishi mumkin bo‘lgan sohalarda qo‘llash qonun bilan jazolanishi
kerak. Bundan tashqari, davlat shunday yosh chegarasini belgilab qo‘yishi kerakki,
shu chegaradan quyi yoshdagi bolalar mehnatidan foydalanish taqiqlanishi va
qonun bilan jazolanishi lozim.
11-modda
1. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar har bir kishi o‘zi va oilasi uchun
yetarlicha oziq-ovqat, kiyim-kechak va uy-joy hamda turmush sharoiti to‘xtovsiz
yaxshilanib borishini o‘z ichiga oladigan yetarli turmush darajasi bo‘lish huquqini
e’tirof etadi. Mazkur ishtirokchi-davlatlar ushbu huquqlar amalga oshirilishini
ta’minlash uchun zarur choralarni ko‘radi, ayni paytda erkin kelishuvga asoslangan
xalqaro hamkorlikning bu boradagi muhim ahamiyatini e’tirof etadi.
2. Mazkur Paktda ishtirok etuvchi davlatlar har bir kishining ochlikdan holi
bo‘lishdek asosiy huquqini tan olgan holda, quyidagi vazifalarni amalga oshirish
uchun aniq dasturlarni o‘tkazishni qamrab oladigan zarur choralarni ko‘rishlari
kerak:
a) texnik va ilmiy bilimlardan keng ko‘lamda foydalanish, ovqatlanish
tamoyillari to‘g‘risidagi bilimlarni yoyish, tabiiy resurslardan yanada samarali
foydalanish va o‘zlashtirish uchun agrar tizimni takomilashtirish yoki isloh qilish
yo‘li bilan oziq-ovqat mahsulotlari ishlabchiqarish, saqlash va taqsimlash
uslublarini yaxshilash; va

) ehtiyojga muvofiq va oziq-ovqat mahsulotlarini import yoki eksport
qiluvchi mamlakatlarning muammolarini hisobga olgan holda jahondagi oziqovqat
zahiralarining adolatli taqsimlanishini ta’minlash.
12-modda
1. Mazkur Paktda ishtirok etuvchi davlatlar har bir kishining jismoniy va
ruhiy salomatlik jihatdan oliy darajaga yetishi huquqini e’tirof etadi.
2. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar ko‘rishi kerak bo‘lgan choralar
quyidagi ishlar uchun zarur tadbirlarni o‘z ichiga oladi:
a) o‘lik go‘daklar tug‘ilishini va bolalar o‘limini qisqartirish hamda
bolalarning sog‘lom rivojlanishini ta’minlash;
b) tashqi muhitning hamma jihatlarini va sanoatda mehnat gigiyenasini
yaxshilash;
c) yuqumli, endemik, kasbiy va boshqa kasalliklar oldin olish, davolash
hamda ularga qarshi kurashish;
d) kasal bo‘lgan hollarda hammaga tibbiy yordam ko‘rsatish va tibbiy
parvarishni ta’minlaydigan sharoit yaratish.
13-modda
1 Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar har bir kishining ta’lim olish
huquqini e’tirof etadi. Ular ta’lim inson shaxsining to‘liq rivojlanishi va uning
qadr-qimmatini anglashiga qaratilgan bo‘lishi lozim, inson huquqlari va asosiy
erkinliklarini hurmat qilishni mustahkamlash zarur degan fikrga keladi.
Shuningdek, ta’lim barchaga erkin jamiyatning foydali a’zolari bo‘lishga imkon
yaratishi, barcha irqiy, etnik va diniy guruhlar o‘rtasidagi do‘stlikka, xayrixohlikka
va sabr-toqatli bo‘lishga hamda Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni
saqlash borasidagi ishiga ko‘maklashishi lozim degan fikrga keladi.
2. Mazkur Paktda ishtirok etuvchi davlatlar ushbu huquqlarning to‘liq
amalga oshirilishi uchun quyidagi ishlarni amalda bajarish kerakligini e’tirof etadi:
a) boshlang‘ich ta’lim hamma uchun majburiy va tekin bo‘lishi kerak;
b) o‘rta ta’limning barcha shakllari, jumladan hunar-texnika o‘rta ta’limi
ochiq bo‘lishi va barcha zarur choralar ko‘rilib, xususan, asta-sekin pulsiz ta’lim
olishni joriy etish yo‘li bilan barchaning imkoni yetadigan darajaga erishish lozim;
c) har bir insonning qobiliyatini hisobga olgan holda barcha zarur
choralarni ko‘rish, xususan asta-sekin bepul ta’lim olishni joriy etish yo‘li bilan
oliy ta’lim olish hamma uchun imkon yetadigan darajada bo‘lishiga erishish kerak;
d) oddiy ta’lim, boshlang‘ich ta’limning to‘liq kursini o‘tmagan yoki
tugallamagan kishilar uchun imkon boricha rag‘batlantirilishi yoki jadallashtirilishi
lozim;
e) barcha darajadagi maktablar tarmoqlari faol rivojlantirilishi,
stipendiyalarning qoniqarli tizimi belgilanishi va o‘qituvchilarning moddiy ahvoli
doimiy ravishda yaxshilanib borishi kerak.
3. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar ota-onalarning va tegishli
hollarda qonuniy vasiylarning o‘z farzandlari uchun davlat hokimiyati ta’sis etgan
maktablarnigina emas, ta’lim olish uchun davlat tomonidan belgilanishi yoki
tasdiqlanishi mumkin bo‘lgan eng kam talabga javob beruvchi maktablarni ham
tanlab olish erkini hurmat qilish majburiyatini oladi. Ota-onalar yoki qonuniy

vasiylarning bu erkiga o‘z shaxsiy e’tiqodiga ko‘ra farzandlarini diniy va axloqiy
ta’lim bilan ta’minlashlari ham kiradi.
4. Mazkur moddaning hech bir qismi ayrim shaxslar va muassasalarning
ushbu moddaning birinchi bandida bayon qilingan tamoyillarga og‘ishmay rioya
etib va ushbu muassasalarda berilayotgan ta’lim davlat tomonidan belgilab
qo‘yilishi mumkin bo‘lgan eng kam talablarga javob berishiga rioya qilib o‘quv
yurtlari ochish borasidagi erkinligini kamsitadi degan mazmunda talqin
qilinmasligi kerak.
14-modda
Ushbu Pakt ishtirokchilari qatoriga kirishgacha bo‘lgan vaqtga qadar o‘z
metropoliyasida yoki yurisdiksiyasida tekin majburiy boshlang‘ich ta’limni joriy
eta olmagan mazkur Pakt a’zosi bo‘lgan har bir davlat ikki yil ichida tekin
majburiy ta’lim tamoyilini amalga oshirish uchun mufassal tadbirlar rejasini ishlab
chiqish majburiyatini oladi. Ushbu rejani hayotga tatbiq etishning oqilona muddati
o‘sha rejada ko‘rsatiladi.
15-modda
1. Mazkur Paktda ishtirok etayotgan davlatlar har bir insonning quyidagi
huquqlarini e’tirof etadi:
a) madaniy hayotda ishtirok etish;
b) ilmiy taraqqiyot va uni amalda qo‘llash natijalaridan foydalanish;
c) o‘zi muallif bo‘lgan har qanday ilmiy, adabiy yoki badiiy mehnat bilan
bog‘liq holda yuzaga keluvchi moddiy va ma’naviy manfaatlar himoyasidan
foydalanish.
2. Ushbu huquqlarni to‘la amalga oshirish uchun mazkur Paktda ishtirok
etayotgan davlatlar qabul qilishi kerak bo‘lgan tadbirlar fan va madaniyat
yutuqlarini himoyalash, rivojlantirish va yoyish uchun zarur bo‘lganlarini qamrab
oladi.
3. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar ilmiy-tadqiqot va ijodiy faoliyat
uchun so‘zsiz zarur bo‘lgan erkinlikni hurmat qilish majburiyatini oladi.
4. Mazkur Paktda ishtirok etuvchi davlatlar ilmiy va madaniy sohalarda
xalqaro aloqalarni rag‘batlantirish va rivojlantirish orqasidan keladigan nafni tan
oladi.
IV QISM
16-modda
1. Mazkur Paktda ishtirok etuvchi davlatlar ushbu Paktning shu qismiga
muvofiq, mazkur Paktda tan olingan huquqlarga rioya etishga erishish borasida
ko‘rilayotgan tadbirlar hamda siljishlar haqida ma’ruzalar taqdim etish
majburiyatini oladi.
2. a) Barcha ma’ruzalar Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga
taqdim etiladi, u esa ko‘rib chiqish uchun mazkur Pakt qoidalariga muvofiq
Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashga ma’ruzalarning nusxasini yuboradi;
b) Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi mazkur Paktda ishtirok
etuvchi davlatlarning ma’ruzalarini yoki ma’ruzalarning tegishli qismini ushbu
davlatlar a’zo bo‘lgan muassasalarga yuboradi, chunki ana shu ma’ruzalar yoki

ma’ruzalarning qismlari konstitutsion aktlarga muvofiq o‘sha muassasalarning
vazifasi doirasiga kiradigan barcha masalalarga aloqadordir.
17-modda
1. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash
tomonidan mazkur Pakt kuchga kirgandan so‘ng bir yil mobaynida ishtirokchi
davlatlar va ixtisoslashgan manfaatdor muassasalar bilan maslahatlashib berilgan
dasturga muvofiq bosqichma-bosqich o‘z ma’ruzalarini taqdim etadi.
2. Mavzularda ushbu Pakt bo‘yicha majburiyatlar bajarilishi darajasiga
ta’sir etuvchi omillar va qiyinchiliklar ko‘rsatilishi mumkin.
3. Agar tegishli ma’lumot ushbu Paktda ishtirok etuvchi biror-bir davlat
tomonidan Birlashgan Millatlar Tashkilotiga yoki biror-bir ixtisoslashtirilgan
muassasaga ilgariroq xabar qilingan bo‘lsa, bu ma’lumotlarni qayta bayon etishga
hojat yo‘q va shu taxlitda xabardor etilgan ma’lumotlarga aniq tayanish yetarli
bo‘ladi.
18-modda
Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Birlashgan Millatlar Tashkiloti Nizomiga
ko‘ra inson huquqlari hamda asosiy erkinliklari borasidagi burchlarini bajarish
uchun ixtisoslashtirilgan muassasalar bilan ushbu muassasalar faoliyatiga aloqador
bo‘lgan ushbu Pakt qarorlariga rioya etilishiga erishish yo‘lida qanchalik siljishlar
bo‘lgani haqida ma’ruzalar taqdim etish borasida kelishib olishi mumkin. Bu
ma’ruzalar shu taxlitda amalga oshirish to‘g‘risida ixtisoslashtirilgan muassasalar
obro‘li organlari qabul qilayotgan qaror va tavsiyanomalarning tafsilotlarini ham
o‘z ichiga olishi mumkin.
19-modda
Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Inson huquqlari bo‘yicha komissiyaga
ko‘rib chiqish va umumiy tavsiyalar berish uchun yoki tegishli hollarda inson
huquqlariga aloqador masalalar borasida ma’lumot uchun 16-17- moddalarga
binoan davlatlar taqdim etayotgan ma’ruzalarni axborot uchun berishi, shuningdek
18-moddaga muvofiq ixtisoslashgan muassasalar taqdim etgan inson huquqlariga
aloqador ma’ruzalar berishi mumkin.
20-modda
Mazkur Paktda ishtirok etuvchi manfaatdor davlatlar va ixtisoslashtirilgan
muassasalar Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashga 19-moddaga muvofiq har qanday
umumiy tavsiyanoma borasida yoki Inson huquqlari bo‘yicha komissiyaning har
qanday ma’ruzasidagi ana shunday umumiy tavsiyanomaga tayanish xususida yoki
o‘sha joyda tayanilayotgan har qanday hujjat borasida mulohaza taqdim etishi
mumkin.
21 -modda
Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash vaqti-vaqti bilan Bosh Assambleyaga ushbu
Paktda tan olinayotgan huquqlarga yalpi rioya etilishini ta’minlash borasida qabul
qilingan choralar va erishilgan natijalar to‘g‘risida mazkur Paktda ishtirok etuvchi
davlatlar hamda ixtisoslashtirilgan muassasalardan olinadigan ma’lumotlarning
qisqacha bayoni va umumiy tusdagi tavsiyanomalar bilan ma’ruzalar taqdim etishi
mumkin.

22-modda
Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Birlashgan Millatlar Tashkiloti boshqa
organlari ularning yordamchi organlari va texnik yordam ko‘rsatish bilan
shug‘ullanuvchi ixtisoslashtirilgan muassasalarning diqqat-e’tiborini mazkur
Paktning ushbu qismida eslatilayotgan ma’ruzalar tufayli yuzaga kelayotgan har
qanday masalalarga qaratishi mumkin, zero bu hol ana shu organlar tomonidan
vakolatlari doirasida ushbu Paktni asta-sekin amalga oshirishga ko‘maklashish
mumkin bo‘lgan xalqaro tadbirlarning qanchalik maqsadga muvofiqligi borasida
qarorlar chiqarishida foydali bo‘lishi mumkin.
23-modda
Mazkur Paktda ishtirok etuvchi davlatlar konvensiyalar tuzish,
tavsiyanomalar qabul qilish, maslahat maqsadida mintaqaviy va texnik kengash
o‘tkazish, shuningdek, manfaatdor hukumatlar bilan hamkorlikda tashkiliy
tadqiqotlar olib borish ushbu Paktda e’tirof etilayotgan huquqlarni amalga
oshirishga yordam beruvchi xalqaro tadbirlar qatoriga kiradi deb kelishadilar.
24-modda
Ushbu Paktdagi hech bir narsa Birlashgan Millatlar Tashkilotining turli
organlari va ixtisoslashtirilgan muassasalarning mazkur Paktga daxldor masalalari
borasidagi tegishli majburiyatlarini belgilaydigan BMT Nizomi qarorlari va
ixtisoslashtirilgan muassasalarning nizomi ahamiyatini kamsitish deb talqin
qilinmasligi kerak.
25-modda
Mazkur Paktdagi hech bir narsa barcha xalqlarning o‘z tabiiy boyliklari va
resurslariga erkin egalik qilish hamda foydalanishdek ajralmas huquqini kamsitadi
deb talqin qilinishi mumkin emas.
V QISM
26-modda
1. Ushbu Pakt Birlashgan Millatlar Tashkilotiga a’zo bo‘lgan yoki
BMTning ixtisoslashtirilgan muassasalariga a’zo bo‘lgan, Xalqaro Sud Statuti
ishtirokchisi bo‘lgan yoki mazkur Paktda ishtirok etish uchun BMT Bosh
Assambleyasi tomonidan taklif etilgan har qanday boshqa davlat imzolashi uchun
ochiq.
2. Ushbu Pakt ratifikatsiya qilinishi kerak. Ratifikatsiya qilingan yorliqlar
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga saqlash uchun topshiriladi.
3. Ushbu Pakt mazkur moddaning 1-bandida ko‘rsatilgan har qanday
davlat qo‘shilishi uchun ochiqdir.
4. Qo‘shilish Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga qo‘shilish
haqidagi hujjat saqlash uchun topshirilgach amalga oshiriladi.
5. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi mazkur Paktni imzolagan
yoki unga qo‘shilgan davlatlarni ratifikatsiya qilingan yorliqlar yoki qo‘shilish
haqidagi hujjatlar saqlash uchun topshirilishi to‘g‘risida xabardor qiladi, mazkur
Pakt uning o‘z ratifikatsiya yorlig‘i yoki qo‘shilish haqidagi hujjati saqlash uchun
qabul qilingandan uch oy o‘tgach kuchga kiradi.

27-modda
1. Mazkur Pakt Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga o‘ttiz
beshinchi ratifikatsiya qilingan yorliq yoki qo‘shilish haqidagi hujjat saqlash uchun
berilgan kundan boshlab uch oy o‘tgach kuchga kiradi.
2. Ushbu Paktni ratifikatsiya qilgan yoki unga qo‘shilgan har bir davlat
uchun o‘ttiz beshinchi ratifikatsiya qilingan yorliq yoki qo‘shilish haqida hujjat
saqlash uchun berilgandan so‘ng, o‘sha davlatning o‘z ratifikatsiya qilingan
yoplig‘i yoki qo‘shilish haqidagi hujjati saqlash uchun berilgan kundan boshlab
uch oy o‘tgach mazkur Pakt kuchga kiradi.
28-modda
Ushbu Pakt qarorlari federativ davlatlarning hamma qismiga hech bir
cheklashlarsiz yoki olib tashlashlarsiz joriy etiladi.
29-modda
1. Ushbu Paktda ishtirok etuvchi har bir davlat tuzatishlar taklif etishi va
uni Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga taqdim etishi mumkin. Bosh
kotib taklif etilgan har qanday o‘zgartirishlarni mazkur Paktda ishtirok etuvchi
davlatlarga jo‘natadi va ulardan ushbu takliflarni ko‘rib chiqish hamda ovozga
qo‘yish maqsadida konferensiya chaqirish haqidagi fikrini bildirishni iltimos
qiladi. Agar ishtirokchi-davlatlarning kamida uchdan biri shunday konferensiyani
ma’qullab fikr bildirsa, BMT Bosh kotibi Birlashgan Millatlar Tashkiloti
rahbarligida ushbu konferensiyani chaqiradi. Mazkur konferensiyada ishtirok
etuvchi va ovoz berishda qatnashuvchi ishtirokchi-davlatlarning ko‘pchiligi
tomonidan qabul qilingan har qanday tuzatish Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh
Assambleyasiga tasdiqlash uchun taqdim etiladi.
2. Tuzatishlar ularni BMT Bosh Assambleyasi tasdiqlagach va ushbu
Paktda ishtirok etuvchi davlatlarning uchdan ikki qismi tomonidan ularning
konstitutsiya tartibiga muvofiq qabul qilingach kuchga kiradi.
3. Tuzatishlar kuchga kirgach uni qabul etgan ishtirokchi-davlatlar uchun
majburiy bo‘ladi, boshqa ishtirokchi-davlatlar uchun esa mazkur Paktning ular
tomonidan qabul qilingan qarorlari va barcha ilgarigi tuzatishlar majburiy bo‘lib
qoladi.
30-modda
26-moddaning 5-bandiga muvofiq yuboriladigan bildirishlardan qat’i nazar
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi o‘sha moddaning 1-bandida qayd
etilgan davlatlarni quyidagilar haqida xabardor etadi:
a) 26-moddaga binoan imzolashlar, ratifikatsiyalar va qo‘shilishlar;
b) 27-moddaga muvofiq mazkur Paktning kuchga kirish sanasi va 29-
moddaga muvofiq har qanday tuzatishlarning kuchga kirish sanasi.
31-modda
1. Mazkur Pakt ingliz, ispan, xitoy, rus va fransuz tillarida tuzilgan bo‘lib
hamma matnlar teng kuchga ega, u Birlashgan Millatlar Tashkilotining arxiviga
saqlash uchun topshirilishi kerak.
2. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi 26-moddada ko‘rsatilgan
barcha davlatlarga ushbu Paktning tasdiqlangan nusxalarini yuboradi.

QIYNOQ HAMDA MUOMALA VA JAZOLAShNING QATTIQ
ShAFQATSIZ, INSONIYLIKKA ZID
YoKI QADR-QIMMATNI KAMSITUVChI TURLARIGA QARShI
KONVENSIYa
1984 yil 10 dekabr
Ushbu konvensiyaning ishtirokchi davlatlari,
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Nizomida e’lon qilingan prinsiplarga
muvofiq, insonlar oilasi hamma a’zolarining teng va ajralmas huquqlarini tan olish
erkinlik, adolat va umumiy tinchlikning asosi deb tan olinganini nazarda tutib,
bu huquqlar insonlar shaxsiyatiga mos qadr-qimmatdan kelib chiqishini tan
olib,
davlatlarning Nizomga, jumladan, 55-moddaga muvofiq, inson huquqlari
va asosiy erkinliklarining yalpi hurmat qilinishi va ularga rioya etilishiga
ko‘maklashish majburiyatlarini e’tiborga olib,
Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasining 5-moddasini hamda
Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risida xalqaro paktning 7-moddasini, ularning
ikkalasi hech kimga qiynoq yoki uning qadr-qimmatini kamsituvchi shafqatsiz
muomala qilinmasligini va jazo berilmasligini ko‘zda tutganini hisobga olib,
shuningdek hamma shaxslarni qiynoqlardan, boshqa qattiq, shafqatsiz yoki
qadr-qimmatni kamsituvchi muomala va jazo turlaridan muhofaza qilish to‘g‘risida
1975 yil 9 dekabrda Bosh Assambleya tomonidan qabul qilingan deklaratsiyani
hisobga olib,
butun dunyoda qiynoqlarga va qattiq, shafqatsiz yoki qadr-qimmatni
kamsituvchi muomala va jazo turlariga qarshi kurash samaradorligini oshirishni
istab,
quyidagilarga kelishib oldilar:
I QISM
1-modda
1. Ushbu Konvensiyaning maqsadlari uchun qiynoqning ta’rifi shunday
istalgan harakatni anglatadiki, u bilan qandaydir shaxsga undan yoki uchinchi
shaxsdan ma’lumotlar yoki e’tirof olish, uni u yoki uchinchi shaxs sodir etgan yoki
sodir etishda u gumon qilinadigan harakat uchun jazolash, shuningdek uni yoki
uchinchi shaxsni qo‘rqitish yoki zo‘rlash maqsadida, yoki bunday og‘riq yoki azob
davlatning mansabdor shaxsi yoki rasmiy sifatdagi boshqa shaxs, yoki ularning
gijgijlashi bilan, yoki ularning xabardorligida yoki indamay roziligi bilan har
qanday tusdagi kamsitish asoslangan istalgan sabab bo‘yicha ataylab kuchli og‘riq
va azob beriladi. Bu ta’rifga qonuniy sanksiyalar natijasida paydo bo‘ladigan shu
sanksiyalardan ajralmas yoki ulardan tasodifan chiqqan og‘riq yoki azoblar
kirmaydi.
2. Bu modda yanada kengroq qo‘llash to‘g‘risida qoidalari bo‘lgan yoki
bo‘lishi mumkin bo‘lgan qandaydir xalqaro shartnomaga yoki qandaydir milliy
qonunchilikka zarar yetkazmaydi.

2-modda
1. Har bir ishtirokchi davlat uning yurisdiksiyasidagi istalgan hududda
qiynoq harakatlarining oldini olish uchun samarali qonun chiqarish, ma’muriy,
sudlov va boshqa choralarni ko‘radi.
2.Hech qanday favqulodda holatlar, ular qanday bo‘lmasin: xoh, urush
holatimi yoki urush xavfimi, ichki siyosiy beqarorlikmi yoki boshqa istalgan
favqulodda holatmi ekanligidan qat’i nazar, qiynoqni oqlashga xizmat qilolmaydi.
3. Yuqori turgan boshliq yoki davlat hokimiyatining buyrug‘i qiynoqni
oqlashga xizmat qilolmaydi.
3-modda
Hech qaysi ishtirokchi davlat qaysidir shaxsni boshqa davlatga agar unga u
yerda qiynoq qo‘llanilishi mumkin deb o‘ylashga jiddiy asoslar mavjud bo‘lsa, uni
jo‘natmasligi, qaytarmasligi (refouler) yoki bermasligi kerak.
2. Shunday asoslar mavjudligini aniqlash uchun vakolatli hukumatlar ishga
taalluqli barcha holatlarni tegishli hollarda mazkur davlatda inson huquqlarini
amalda doim qo‘pol, jiddiy va ommaviy ravishda buzishlar mavjudligini qo‘shib
e’tiborga oladilar.
4-modda
1. Har bir ishtirokchi davlat hamma qiynoq harakatlari uning jinoyat
qonunchiligiga muvofiq ravishda ko‘rib chiqilishini ta’minlaydi. Ayni shu narsa
qiynoqqa va istalgan shaxsning azoblashda sherikligi yoki qatnashuvidan iborat
harakatlariga ham tegishlidir.
2. Har bir ishtirokchi davlat bunday jinoyatlar uchun ularning og‘irlik
xususiyatini hisobga olgan holda tegishlicha jazolar tayinlaydi.
5-modda
1. Har bir ishtirokchi davlat quyidagi hollarda uning 4-moddada
ko‘rsatilgan jinoyatlarga nisbatan sud qilish huquqini belgilash uchun zarurligi
mumkin bo‘lgan tadbirlar belgilaydi:
a) jinoyatlar uning huquqiy tobeligidagi istalgan hududda yoki shu
davlatda ro‘yxatga olingan dengiz yoki havo kemasi bortida sodir qilingan bo‘lsa;
b) taxmin qilingan jinoyatchi shu davlatning fuqarosi bo‘lsa;
c) qurbon shu davlatning fuqarosi bo‘lsa va agar mazkur davlat buni
maqsadga muvofiq deb bilsa;
2. Har bir ishtirokchi davlat shunga o‘xshab shunday tadbirlar qabul
qiladiki, ular taxmin qilingan jinoyatchi uning huquqiy tobeligidagi istalgan
hududda bo‘ladigan hollarda shunday jinoyatlarga nisbatan o‘zining sud qilish
huquqini o‘rnatish uchun zarur bo‘lib chiqishi mumkin va u 8-moddaga binoan uni
ushbu moddaning 1-bandida eslatilgan davlatlardan hech qaysisiga bermaydi.
3. Ushbu Konvensiya ichki qonunlarga muvofiq istalgan jinoyatni sud
qilish huquqini amalga oshirishni istisno etmaydi.
6-modda
1. Uning ixtiyoridagi axborotni ko‘rib chiqqandan keyin vaziyatlar shuni
taqozo etishiga ishonch hosil qilgach, 4-moddada ko‘rsatilgan jinoyatlardan
istalganini sodir etishda ayblanadigan shaxs hududida bo‘lgan istalgan ishtirokchi
davlat uni hibsga oladi yoki uning shu yerda bo‘lishini ta’minlaydigan boshqa

huquqiy choralar ko‘radi. Hibsga olish va boshqa huquqiy tadbirlar mazkur
davlatning qonunlari bo‘yicha amalga oshiriladi, ammo bu faqat jinoiy-protsessual
harakatlar yoki berish bo‘yicha harakat qilish uchun zarur bo‘lgan vaqt mobaynida
davom etishi mumkin.
2. Bunday davlat darhol faktlar bo‘yicha oldindan tekshiruv o‘tkazadi.
3. Ushbu moddaning 1-bandiga asosan hibsda bo‘lgan istalgan shaxsga u
fuqarosi bo‘lgan davlatning eng yaqin tegishli vakili bilan yoki u fuqaroligi yo‘q
shaxs bo‘lsa, odatda yashab turgan davlatning vakili bilan kechiktirmay aloqa
o‘rnatishida yordam ko‘rsatiladi.
4. Davlat ushbu moddaga binoan qaysidir shaxsni hibsga olsa, 5-
moddaning 1-bandida eslatilgan davlatlarga bunday shaxsning hibsdaligi fakti
to‘g‘risida va uni ushlashga sabab bo‘lib xizmat qilgan vaziyatlar haqida
kechiktirmay xabar beradi. Ushbu moddaning 2-bandida ko‘zda tutilgan oldindan
tekshiruv o‘tkazadigan davlat olgan ma’lumotlari to‘g‘risida kechiktirmay
yuqorida eslatilgan davlatlarga xabar qiladi va o‘zining sud qilish huquqini amalga
oshiradimi yoki yo‘qmi ekanligini ko‘rsatadi.
7-modda
Ishtirokchi davlat, agar uning huquqiy tobeligidagi hududda 4-moddada
ko‘rsatilgan jinoyatlardan istalganini sodir etishda gumon qilingan shaxs topilsa va
u 5-moddada ko‘zda tutilgan hollarda jinoyatchini bermasa mazkur ishni o‘zining
vakolatli hukumatlariga sudda tekshirish uchun beradi.
2. Bu hukumatlar jiddiy tusdagi oddiy jinoyat holatida bo‘lganidek, shu
davlat qonuniga muvofiq tarzda qaror qabul qiladilar. 5-moddaning 2-bandida
sanab o‘tilgan hollarda sudda tekshirish va qoralash uchun zarur isbotlarga
qo‘yiladigan talablar hech bir holda 5-moddaning 1-bandida ko‘rsatilgan hollarda
qo‘llaniladiganiga nisbatan kamroq jiddiy bo‘lmaydi.
3. 4-moddada ko‘rsatilgan jinoyatlardan har qaysisi munosabati bilan
tekshiriladigan har qaysi shaxsga ishni ko‘rishning hamma bosqichlarida adolatli
muomala qilish kafolatlanadi.
8-modda
1. 4-moddada ko‘rsatilgan jinoyatlar ishtirokchi davlatlar o‘rtasida mavjud
bo‘lgan berish to‘g‘risidagi har qanday shartnomaga kiritiladigan jinoyatlar sifatida
kiritilishi kerak deb hisoblanadi. Ishtirokchi davlatlar bunday jinoyatlarni ular
o‘rtasida tuziladigan berish to‘g‘risidagi istalgan shartnomaga kiritiladigan
jinoyatlar sifatida kiritish majburiyatini oladilar.
2. Agar berishni shartnoma mavjudligi bilan shart qilib qo‘yadigan
ishtirokchi davlat u berish to‘g‘risida hech qanday shartnomaga ega bo‘lmagan
boshqa ishtirokchi davlatdan berish iltimosini olsa, u bunday jinoyatlarga nisbatan
ushbu Konvensiyani berish uchun huquqiy asos sifatida ko‘rib chiqishi mumkin.
Berish shu haqda iltimos bilan murojaat qilingan davlatning qonunchiligida ko‘zda
tutilgan boshqa shartlarda amalga oshiriladi.
3. Berishni shartnoma mavjudligi bilan shart qilib qo‘ymaydigan
ishtirokchi davlatlar o‘zaro munosabat bunday jinoyatlarni berish to‘g‘risida
murojaat qilingan Davlatning qonunchiligida ko‘zda tutilgan shartlarga muvofiq
berishga olib keladigan jinoyatlar sifatida ko‘rib chiqadilar.

4. Ishtirokchi davlatlar o‘rtasida bunday jinoyatlar nafaqat sodir
qilinadigan joyda, balki shu 5-moddaning 1-bandiga binoan o‘zining sud qilishni
belgilashi lozim bo‘lgan davlatlar hududida ham sodir qilingan jinoyatlardek
ko‘riladi.
9-modda
1. Ishtirokchi davlatlar 4-moddada sanab o‘tilgan jinoyatlardan har biriga
nisbatan amalga oshirilgan jinoiy-protsessual harakatlar munosabati bilan birbirlariga
sud tekshiruvi uchun ular ixtiyoridagi barcha mavjud dalillar berilishini
qamrab oluvchi eng to‘liq yordam ko‘rsatadilar.
2. Ishtirokchi davlatlar o‘z majburiyatlarini shu moddaning 1-bandiga
binoan ular o‘rtasida o‘zaro huquqiy yordam to‘g‘risidagi har qanday shartnomalar
bo‘yicha bajaradilar.
10-modda
1. Har bir ishtirokchi davlat qiynoqni taqiqlashga tegishli o‘quv
materiallari va axborotlar huquqni tatbiq etuvchi organlarning xodimlarini,
fuqarolarga oid yoki harbiy, tibbiy xodimlarni, davlatning mansabdor shaxslarini
hamda har qanday shaklda hibsga olingan, ushlangan yoki qamoqqa olingan
shaxslarni ushlab turib, so‘roq qilishga yoki ular bilan muomala qilishga
munosabat bildirishi mumkin bo‘lgan shaxslarni tayyorlash dasturlariga to‘liq
ravishda kiritilishini ta’minlaydi.
2. Har bir ishtirokchi davlat bu taqiqni har qaysi shunday shaxslarning
vazifa va funksiyalariga oid qoida yoki yo‘riqnomaga kiritadi.
11-modda
Har bir ishtirokchi davlat qandaydir qiynoq hollariga yo‘l qo‘ymaslik
uchun uning huquqiy tobeligida bo‘lgan har bir hududda har qanday shaklda
ushlangan, hibs qilingan yoki qamoqqa olingan shaxslarni so‘roq qilish,
shuningdek qamoqda ushlab turish va muomala qilishga taalluqli qoida,
yo‘riqnoma, usul va amaliyotlarni muntazam ko‘rib chiqadi.
12-modda
Har bir ishtirokchi davlat uning huquqiy tobeligida bo‘lgan har qaysi
hududda qiynoq qo‘llangan deb o‘ylashga yetarlicha asos bo‘lganda uning
organlari tez va xolis tekshiruv o‘tkazishlarini ta’minlaydi.
13-modda
Har bir ishtirokchi davlat uning huquqiy tobeligida bo‘lgan istalgan
hududda qiynoq qo‘llanildi deb tasdiqlaydigan har bir shaxsga shu davlatning
vakolatli hukumatlariga shikoyat qilish huquqini hamda ular tomonidan bunday
jinoyat tez va xolis ko‘rib chiqilishini ta’minlaydi. Da’vogar va guvohlarni har
qanday shakllardagi yoki uning shikoyati yoki har qanday guvohlik ko‘rsatmalari
munosabati bilan qo‘rqitishdan himoya qilishni ta’minlash choralari ko‘riladi.
14-modda
1. Har bir ishtirokchi davlat o‘zining huquqiy tizimida qiynoqlarning
qurboni tovon olishini va iloji boricha to‘laroq tiklanish uchun mablag‘larni
qamrab oluvchi, huquqiy sanksiya bilan to‘ldiriladigan adolatli va muqobil tovon
olish huquqiga ega bo‘lish huquqini ta’minlaydi. Qiynoq natijasida qurbon vafot
etsa tovon olish huquqi uning qaramog‘idagilarga beriladi.

2. Ushbu moddada hech narsa qurbon yoki boshqa shaxslarning milliy
qonunchilikka ko‘ra mavjudligi mumkin bo‘lgan har qanday tovon olish huquqiga
daxl qilmaydi.
15-modda
Har bir ishtirokchi davlat har qanday ariza, agar belgilanganidek, qiynoq
ostida berilgan bo‘lsa, istalgan sud tekshiruvi davomida dalil sifatida
foydalanmasligini ta’minlaydi, u qiynoq sodir etishda ayblanadigan shaxsga qarshi
ariza berilganining isboti sifatida foydalaniladigan hollar bundan mustasnodir.
16-modda
Har bir ishtirokchi davlat uning huquqiy tobeligida bo‘lgan istalgan
hududda bunday harakatlar davlatning mansabdor shaxsi yoki rasmiy sifatida,
yoxud ularning gijgijlashi yoki kuzatuvi yo indamay rozilik berishi bilan
chiqadigan boshqa shaxs tomonidan sodir etiladigan 1-moddada bo‘lgan qiynoq
ta’rifiga kirmaydigan muomala berishning boshqa qattiq, shafqatsiz yoki qadrqimmatni
kamsituvchi boshqa harakatlarning oldini olish majburiyatini oladi.
Xususan, 10-, 11-, 12-va 13-moddalarda bo‘lgan majburiyatlar qiynoq to‘g‘risidagi
eslatmalar muomala va jazoning boshqa qattiq, shafqatsiz yoki qadr-qimmatni
kamsituvchi shakllari to‘g‘risidagi eslatmalar bilan almashtirilgan holda tatbiq
etiladi.
2. Ushbu Konvensiyaning qoidalari qattiq, shafqatsiz yoki qadr-qimmatni
kamsituvchi muomala va jazoni taqiqlovchi yoki berish yoki chiqarib yuborishga
tegishli istalgan xalqaro shartnomalar yoki milliy qonunchilikning qoidalariga
zarar keltirmaydi.
II QISM
17-modda
1. Qiynoqlarga qarshi qo‘mita (bundan keyin Qo‘mita deyiladi) tuziladi, u
quyida nazarda tutilgan vazifalarni bajaradi. Qo‘mita yuksak ma’naviy fazilatlarga
ega va inson huquqlari sohasida vakolatli deb tan olingan hamda shaxs sifatida
chiqadigan o‘nta ekspertdan iborat. Ekspertlar ishtirokchi davlatlar tomonidan
saylanadi, bunda jo‘g‘rofiy taqsimlanishga hamda huquqiy tajribasi bo‘lgan bir
nechta shaxsning ishtiroki maqsadga muvofiqligiga e’tibor beriladi.
2. Qo‘mita a’zolari ishtirokchi davlatlar tomonidan ko‘rsatiladigan
shaxslar ro‘yxati hisobidan yashirin ovoz berish bilan saylanadi. Har bir ishtirokchi
davlat o‘z fuqarolari hisobidan bitta eomzod ko‘rsata oladi. Ishtirokchi davlatlar
shuningdek Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risida xalqaro paktga binoan ta’sis
etilgan Inson huquqlari qo‘mitasining a’zolari bo‘lgan hamda Qiynoqlarga qarshi
qo‘mitada ishlash istagini bildirgan shaxslarni ko‘rsatish maqsadga muvofiqligini
ham hisobga oladilar.
3. Qo‘mita a’zolari saylovi Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi
tomonidan ikki yilda bir marta chaqiriladigan ishtirokchi davlatlar kengashida
o‘tkaziladi. Kvorumini ishtirokchi davlatlarning uchdan ikki qismi tashkil etadigan
ana shu kengashlarda eng ko‘p ovoz hamda Konvensiya ishtirokchi davlatlari

vakillaridan ishtirok etgan va ovoz berishda qatnashganlarining mutloq ko‘pchilik
ovozini olganlar Qo‘mitaga saylangan nomzodlar bo‘ladi.
4 Dastlabki saylovlar ushbu Konvensiya amalga kiritilgan sanadan boshlab
olti oydan kechikmay o‘tkaziladi. Navbatdagi saylovlar sanasidan hech
bo‘lmaganda to‘rt oy avval Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi ishtirokchi
davlatlarga uch oylik muddatda ularning nomzodlarini taqdim etish taklif qilingan
xat jo‘natadi. Bosh kotib tayyorlaydigan ro‘yxatga alifbo tartibida shu tarzda
ko‘rsatilgan shaxslar ularni ko‘rsatgan ishtirokchi davlatlarni ko‘rsatgan holda
kiritiladi, Bosh kotib bu ro‘yxatni ishtirokchi davlatlarga taqdim etadi.
5. Qo‘mita a’zolari to‘rt yil muddatga saylanadi. Ular takror ko‘rsatilgan
taqdirda qayta saylanish huquqiga egadir. Ammo dastlabki saylovda saylangan
besh a’zoning vakolat muddati ikki yillik davr oxirida tugaydi, dastlabki saylovdan
keyin darhol shu besh a’zoning nomlari, kengash raisi tomonidan qur’a tashlab
aniqlanadi, bu haqda ushbu moddaning 3-bandida bayon etiladi.
6. Qo‘mita a’zosi vafot etgan yoki iste’foga chiqqan taqdirda yoki
qandaydir boshqa sabablarga ko‘ra Qo‘mitadagi vazifalarini bajarish imkoni
bo‘lmaganda uning nomzodini taklif qilgan ishtirokchi davlat qolgan muddatga
ishtirokchi davlatlar aksariyatining ma’qullashi bilan boshqa ekspertni tayinlaydi.
Agar ishtirokchi davlatlarning yarmi yoki ko‘prog‘i Birlashgan Millatlar Tashkiloti
Bosh kotibidan tavsiya qilinadigan tayinlov to‘g‘risida axborot olgandan keyin olti
hafta ichida salbiy javob bermasa, nomzod ma’qullangan deb hisoblanadi.
7. Ishtirokchi davlatlar Qo‘mita a’zolarining ular tomonidan Qo‘mitada
vazifalari bajarilgan davrdagi xarajatlarini qoplashni o‘z zimmalariga oladilar.
18-modda
Qo‘mita o‘zining mansabdor shaxslarini ikki yil mudatga saylaydi. Ular
qayta saylanishlari mumkin.
2. Qo‘mita o‘zining xususiy tartib-qoidalarini belgilaydi, lekin bu
qoidalarda, jumladan, quyidagilar ko‘zda tutilmog‘i lozim:
a) olti a’zo kvorumni hosil qiladi;
b) Qo‘mita qarorlari qatnashayotgan a’zolarning ko‘pchilik ovozi bilan
qabul qilinadi.
3. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi Qo‘mita o‘z vazifalarini
ushbu Konvensiyaga muvofiq ravishda samarali olib borishi uchun zarur xodimlar
, shart-sharoit bilan ta’minlaydi.
4. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi Qo‘mitaning birinchi
kengashini chaqiradi. O‘zining birinchi kengashidan keyin Qo‘mita tartibqoidalarda
ko‘zda tutilgan vaqt oralig‘ida to‘planishi lozim.
5. Ishtirokchi davlatlar ularning va Qo‘mitaning kengashlarini o‘tkazish
munosabati bilan yuzaga keladigan xarajatlarni qoplashni ushbu moddaning 3-
bandiga binoan Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan ta’minlanadigan
xodimlarga haq to‘lash va shart-sharoitlarni ta’minlash kabi har qanday xarajatlar
qoplanishini qo‘shib o‘z zimasiga oladi.
19-modda
1. Ishtirokchi davlatlar Qo‘mitaga ushbu Konvensiyaga binoan Birlashgan
Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi orqali ular tomonidan ularning vazifalarini amalga

oshirish yuzasidan ushbu Konvensiya tegishli ishtirokchi davlat uchun amalga
kiritilgandan keyin bir yil mobaynida qabul qilingan tadbirlar to‘g‘risida
ma’ruzalar taqdim qiladi. Shundan keyin ishtirokchi davlatlar to‘rt yilda bir marta
har qanday qabul qilingan yangi tadbirlar to‘g‘risida qo‘shimcha ma’ruzalarni,
shuningdek so‘rashi mumkin bo‘lgan boshqa ma’ruzalarni takdim qiladi.
2. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi shu ma’ruzalarni barcha
ishtirokchi davlatlarga jo‘natadi.
3. Har bir ma’ruza Qo‘mita tomonidan ko‘rib chiqiladi, u o‘zi maqsadga
muvofiq deb hisoblaydigan ma’ruza yuzasidan umumiy tartibda mulohazalar
qilishi mumkin, keyin ularni tegishli ishtirokchi davlatga jo‘natadi.
Mazkur ishtirokchi davlat Qo‘mitaga javob tariqasida o‘rinli deb
hisoblaydigan istalgan mulohazalarni berishi mumkin.
4 Qo‘mita o‘z xohishicha, 24-moddaga binoan tayyorlanadigan o‘zining
yillik ma’ruzasiga uning tomonidan ushbu moddaning 3-bandiga binoan qilingan
istalgan mulohazalarni ular bo‘yicha tegishli ishtirokchi davlatdan olingan
mulohazalar bilan kiritishi mumkin. Tegishli ishtirokchi davlat iltimosiga ko‘ra
Qo‘mita shuningdek ushbu moddaning 1-bandiga muvofiq taqdim qilingan
ma’ruza nusxasini ham kiritishi mumkin.
20-modda
1. Agar Qo‘mita olgan to‘g‘ri axborotda, uning fikricha, qaysidir
ishtirokchi davlat hududida qiynoqlar muntazam qo‘llanilgani to‘g‘risida to‘liq
asosli ma’lumotlar bo‘lsa, unda u ushbu ishtirokchi davlatga shu axborotni ko‘rib
chiqishda hamkorlik qilishni hamda shu maqsadda o‘zining mazkur axborotga
nisbatan mulohazalarini bildirishni taklif qiladi.
2. Tegishli ishtirokchi davlat taqdim etadigan har xil mulohazalarni,
shuningdek uning ixtiyoridagi ishga aloqador boshqa istalgan axborotlarni hisobga
olgan holda Qo‘mita, agar u shuni maqsadga muvofiq deb topsa, maxfiy ravishda
tekshirish o‘tkazish va Qo‘mitaga shoshilinch ravishda tegishli ma’ruzani berish
uchun o‘zining bir yoki bir necha a’zolarini tayinlashi mumkin.
3. Agar ushbu moddaning 2-bandiga binoan tekshiruv o‘tkazilsa, Qo‘mita
tegishli ishtirokchi davlat bilan hamkorlik o‘rnatishga intiladi. Shu ishtirokchi
davlat roziligi bilan bunday tekshiruv uning hududiga borib ko‘rishni nazarda
tutishi mumkin.
4. Shu moddaning 2-bandiga muvofiq ana shu tekshiruv a’zosi yoki
a’zolari tomonidan taqdim qilingan tekshiruv natijalari ko‘rib chiqilgandan keyin
Qo‘mita tegishli ishtirokchi davlatga bu natijalarni shu vaziyatda maqsadga
muvofiq deb topiladigan istalgan mulohazalar yoki takliflar bilan qo‘shib jo‘natadi.
5. Qo‘mitaning ushbu moddaning 1-4-bandlarida eslatilgan butun ishi
maxfiy tusdadir va bu ishning hamma bosqichlarida ishtirokchi davlat bilan
hamkorlik qilishga intilish lozim. 2-bandga binoan o‘tkazilgan tekshiruv nisbatan
bu ish tugagagach Qo‘mita tegishli ishtirokchi davlat bilan maslahatlashgandan
keyin shu ish natijalari to‘g‘risida qisqacha hisobotni 24-moddaga asosan
tayyorlanadigan o‘zining har yilgi ma’lumotiga kiritish to‘g‘risida qaror qabul
qilishi mumkin.

21-modda
1. Ushbu moddaga muvofiq mazkur Konvensiyaning har qanday
ishtirokchi davlati istalgan vaqtda u Qo‘mitaning bir ishtirokchi davlatning boshqa
ishtirokchi davlat o‘zining ushbu Konvensiya bo‘yicha vazifalarini
bajarmayotganligi to‘g‘risidagi xabarlarini olish va ko‘rib chiqish vakolatini tan
olishini bildirishi mumkin. Bunday xabarlar ushbu moddada bayon qilingan tartibqoidalarga
muvofiq faqatgina ular o‘ziga nisbatan Qo‘mita vakolatini tan olgani
to‘g‘risida ariza bergan ishtirokchi davlat tomonidan taqdim etilgan holdagina
qabul qilinishi va ko‘rib chiqilishi mumkin. Qo‘mita ushbu modda bo‘yicha
axborotlarni, agar ular bunday ariza bermagan ishtirokchi davlatga tegishli bo‘lsa,
ko‘rib chiqmaydi. Ushbu moddaga ko‘ra olingan xabarlar quyidagi tartibga
muvofiq ko‘rib chiqiladi:
a) agar qaysidir ishtirokchi davlat boshqa ishtirokchi davlat ushbu
Konvensiya qoidalarini bajarmayotir, deb hisoblasa, unda bu haqda shu masala
haqida ko‘rsatilgan ishtirokchi davlatga yozma xabar qilishi mumkin. Shu xabarni
olgandan keyin uch oy mobaynida uni olgan davlat yozma ravishda shunday xabar
jo‘natgan davlatga tushuntirish yoki boshqa ariza taqdim qiladiki, unda qanchalik
mumkin va maqsadga muvofiq bo‘lsa, shu masala yuzasidan qabul qilingan, qabul
qilinadigan yoki qabul qilinishi mumkin bo‘lgan ichki tartib va tadbirlar
ko‘rsatilmog‘i lozim;
b) agar dastlabki xabar oladigan davlat tomonidan olingandan keyin olti oy
mobaynida masala ikkala tegishli ishtirokchi davlatni qondirish sari hal etilmasa
shu davlatlardan har qaysisi bu masalani Qo‘mitaga berib, bu haqda Qo‘mita va
boshqa davlatga bildirib qo‘yishi mumkin;
c) Qo‘mita unga ushbu moddaga binoan berilgan masalani faqatgina u
hamma iloji bor ichki choralar ko‘rilgani hamda mazkur holda umum tomonidan
tan olingan xalqaro huquq prinsiplariga muvofiq tugagani haqida ishonch hosil
qilganidan so‘ng qarab chiqadi. Bu qoida shu tadbirlarni ko‘llash asossiz cho‘zilib
ketgan yoki ushbu Konvensiya buzilishining qurboni bo‘lgan shaxsga samarali
yordam ko‘rsatishi dargumon bo‘lgan hollarda harakat qilmaydi;
d) ushbu modda bo‘yicha axborotlarni ko‘rib chiqqanda Qo‘mita yopiq
majlislar o‘tkazadi;
e) Qo‘mita «s» banddagi qoidalarga rioya etgan holda tegishli ishtirokchi
davlatlarga masalani ushbu Konvensiyada ko‘zda tutilgan majburiyatlarini hurmat
qilish asosida do‘stona hal etish maqsadida yaxshi xizmatlar ko‘rsatadi. Shu
maqsadda Qo‘mita zarurat bo‘lganda maxsus kelishuv komissiyasini ta’sis qilishi
mumkin:
f) ushbu moddaga muvofiq o‘ziga berilgan har qanday masala bo‘yicha
Qo‘mita «b» bandda eslatilgan tegishli ishtirokchi davlatlardan ishga taalluqli
istalgan axborotni berishlarini so‘rashi mumkin;
d) «b» bandda eslatilgan tegishli ishtirokchi davlatlar Qo‘mitada masalani
ko‘rib chiqishda vakil orqali qatnashishlari va og‘zaki va (yoki) yozma ravishda
fikr bildirishlari mumkin.
h) Qo‘mita bildirishnoma olgan kundan o‘n ikki oy mobaynida «b» bandga
muvofiq quyidagi hollarda axborotnoma taqdim etadi:

I) agar «e» band qoidalari doirasida yechimga erishilsa, unda Qo‘mita o‘z
axborotida faktlarni va erishilgan yechimni qisqacha bayon etish bilan
chegaralanadi;
II) agar «e» band qoidalari doirasida yechimga erishilmasa, Qo‘mita o‘z
axborotida faktlarni qisqacha bayon etish bilan chegaralanadi; tegishli ishtirokchi
davlatlar tomonidan taqdim etilgan yozma taqdimotlar va og‘zaki arizalarning
qaydi axborotga ilova qilinadi.
Har bir masala bo‘yicha axborot tegishli ishtirokchi davlatlarga jo‘natiladi.
2.Ushbu moddaning qoidalari mazkur Konvensiyaning beshta ishtirokchi
davlati shu moddaning 1-bandiga muvofiq ariza berganida amalga kiritiladi.
Bunday arizalar ishtirokchi davlatlar tomonidan Birlashgan Millatlar Tashkiloti
Bosh kotibiga saqlash uchun beriladi, Bosh kotib ularning nusxalarini qolgan
ishtirokchi davlatlarga jo‘natadi. Ariza Bosh kotib nomiga bildirishnoma jo‘natish
orqali istalgan vaqtda chaqirib olinishi mumkin. Arizani bunday chaqirib olish
ushbu moddaga muvofiq avval o‘tkazib bo‘lingan axborot mavzui bo‘lgan har
qanday masalani ko‘rib chiqishga zarar yetkazmasligi kerak; ushbu moddaga
muvofiq har qanday ishtirokchi davlatning hech qanday keyingi axborotlari, agar
tegishli ishtirokchi davlat yangi ariza bermagan bo‘lsaBosh kotibga arizaning
chaqirib olinishi to‘g‘risida bildirilgandan keyin qabul qilinmaydi.
22-modda
1.Ushbu Konvensiyaning ishtirokchi davlati istalgan vaqtda ushbu
moddaga muvofiq uning huquqiy tobeligida bo‘lgan shaxslarning ishtirokchi
davlat tomonidan Konvensiya qoidalarini buzish qurbonlari bo‘lganliklarini yoki
ular nomidan tushadigan shunday tusdagi axborotlarni tasdiqlaydigan xabarlarini
olish va ko‘rib chiqishga Qo‘mita vakolatini tan olishi to‘g‘risida bayonot berishi
mumkin. Shunday bayonot bermagan ishtirokchi davlatga taaluqli bo‘lgan har
qanday axborotlarni Qo‘mita qabul qilmaydi.
2. Qo‘mita ushbu moddaga binoan anonim bo‘lgan yoki uning fikricha,
shunday xabarlarni berish huquqini suiiste’mol qilgan yoki ushbu Konvensiya
qoidalariga to‘g‘ri kelmaydigan har qanday axborotni nomaqbul deb hisoblaydi.
3. Qo‘mita 2-bandni hisobga olgan holda ushbu moddaga muvofiq
ravishda unga berilgan axborotni 1-bandga ko‘ra bayonot bergan va go‘yoki
Konvensiyaning u yoki bu qoidalarini buzayotgan ushbu Konvensiyaning
ishtirokchi davlatiga ma’lum qiladi. Axborotni olgan davlat olti oy mobaynida
Qo‘mitaga masalani va shu davlat tomonidan qabul qilinadigan har qanday
tadbirlarni aniqlashtiradigan yozma tushuntirish yoki ariza taqdim etadi.
4. Qo‘mita ushbu moddaga muvofiq olingan xabarlarni unga mazkur shaxs
tomonidan yoki uning nomidan va tegishli ishtirokchi davlat tomonidan taqdim
etilgan butun axborotlar asosida ko‘rib chiqadi.
5. Qo‘mita agar u quyidagilarga amin bo‘lmasa, ushbu moddaga ko‘ra
qandaydir shaxsdan olingan hech bir axborotni ko‘rib chiqmaydi:
a) xuddi shu masala xalqaro tergov yoki bartaraf etish bo‘yicha qaysidir
boshqa marosimda ko‘rib chiqilmagan va ko‘rib chiqilmayapti;
b) mazkur shaxs mavjud ichki huquq himoyasining barcha choralarini
tugatgan; bu qoida shu tadbirlarni qo‘llash asossiz cho‘ziladigan yoki shu

Konvensiyani buzish qurboni bo‘lgan shaxsga samarali yordam berishi gumon
sanalgan hollarda harakat qilmaydi.
6. Ushbu modda bo‘yicha axborotlarni ko‘rib chiqqanda Qo‘mita yopiq
majlislar o‘tkazadi.
7. Qo‘mita tegishli ishtirokchi davlat va mazkur shaxsga o‘z fikrlarini
bildiradi.
8. Ushbu moddaning qoidalari ushbu Konvensiyaning beshta ishtirokchi
davlati mazkur moddaning 1-bandiga muvofiq ariza berganda amalga kiritiladi.
Bunday arizalar ishtirokchi davlatlar tomonidan Birlashgan Millatlar Tashkiloti
Bosh kotibiga saqlash uchun beriladi, u ularning nusxalarini qolgan ishtirokchi
davlatlarga jo‘natadi. Ariza istalgan vaqtda Bosh kotib nomiga bildirishnoma
jo‘natish vositasida chaqirib olinishi mumkin. Arizani bunday chaqirib olish ushbu
moddaga binoan berilib bo‘lingan axborot mavzui sanalgan istalgan masalani
ko‘rib chiqishga zarar keltirmasligi lozim; har qanday shaxs tomonidan yoki uning
nomidan jo‘natiladigan hech qanday keyingi xabarlar ushbu moddaga muvofiq,
Bosh kotib tomonidan arizani chaqirib olish to‘g‘risida bildirishnoma olingandan
keyin, agar tegishli ishtirokchi davlat yangi ariza bermasa, qabul qilinmaydi.
23-modda
Qo‘mita va 21-modda 1-bandining «e» kichik bandiga binoan tayinlanishi
mumkin bo‘lgan kelishuv komissiyalarining a’zolari Birlashgan Millatlar
Tashkilotining Imtiyozlar va immunitetlar to‘g‘risida Konvensiyasining tegishli
bo‘limlarida ko‘zda tutilganidek Birlashgan Millatlar Tashkiloti topshirig‘i
bo‘yicha ishlaydigan ekspertlarning imtiyozlari va immunitetlari huquqiga
egadirlar.
24-modda
Qo‘mita ishtirokchi davlatlarga va Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh
Assambleyasiga ushbu Konvensiyaga binoan o‘z ishi to‘g‘risida yillik ma’ruza
taqdim qiladi.
III QISM
25-modda
1. Ushbu Konvensiya hamma davlatlar tomonidan imzolanishga ochiqdir.
2. Ushbu Konvensiya ratifikatsiya qilinishi kerak. Ratifikatsiya yorliqlari
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga saqlash uchun beriladi.
26-modda
Ushbu Konvensiya hamma davlatlarning qo‘shilishi uchun ochiqdir.
Qo‘shilish qo‘shilganlik to‘g‘risida hujjatni Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh
kotibiga saqlash uchun topshirish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
27-modda
1. Ushbu Konvensiya yigirmanchi ratifikatsiya yorlig‘i yoki qo‘shilish
to‘g‘risidagi hujjat Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga saqlash uchun
topshirilganining o‘ttizinchi kuni amalga kiritiladi.

2. Ushbu Konvensiyani ratifikatsiya qiladigan yoki o‘nta yigirmanchi
ratifikatsiya yorlig‘i yoki qo‘shilish to‘g‘risida hujjat topshirilgandan keyin
qo‘shiladigan har bir davlat uchun ushbu Konvensiya uning o‘zining ratifikatsiya
yorlig‘i yoki qo‘shilish to‘g‘risida hujjati saqlash uchun topshirilgan sanadan keyin
o‘ttizinchi kuni amalga kiritiladi.
28-modda
1 Har bir davlat ushbu Konvensiyani imzolash yoki ratifikatsiya qilish yoki
qo‘shilish paytida u yigirmanchi moddada belgilangan Qo‘mita vakolatini tan
olmasligi mumkin.
2 Ushbu moddaning birinchi bandiga muvofiq izoh bergan har qanday
ishtirokchi davlat bu haqda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibini xabardor
qilib istalgan vaqtda o‘z izohini olib tashlashi mumkin.
29-modda
1. Ushbu Konvensiya ishtirokchisi bo‘lgan har qaysi davlat tuzatish taklif
qilishi va uni Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga taqdim qilishi mumkin.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi keyin taklif qilingan tuzatishni
ishtirokchi davlatlarga shu taklifni ko‘rib chiqish hamda u bo‘yicha ovoz berish
o‘tkazish maqsadida ishtirokchi davlatlar konferensiyasini chaqirishga ular tarafdor
yoki tarafdor emasligini unga bildirishni iltimos qilib jo‘natadi. Agar bunday xat
jo‘natilgan sanadan so‘ng to‘rt oy davomida ishtirokchi davlatlarning kamida
uchdan bir qismi shunday konferensiyaga tarafdorligini bildirsa, Bosh kotib
Birlashgan Millatlar Tashkiloti homiyligida konferensiya chaqiradi. Shu
konferensiyada hozir bo‘lgan va ovoz berishda ishtirok etgan ishtirokchi
davlatlarning aksariyati tomonidan qabul qilingan har qanday tuzatish Bosh kotib
tomonidan hamma ishtirokchi davlatlarga tasdiqlash uchun beriladi.
2. Ushbu moddaning 1-bandi bo‘yicha qabul qilingan tuzatish ushbu
Konvensiyaning ishtirokchi davlatlaridan uchdan ikki qismi Birlashgan Millatlar
Tashkiloti Bosh kotibini o‘zining konstitutsion tartiblariga muvofiq ular tomonidan
mazkur tuzatish qabul qilinganligi to‘g‘risida xabardor qilgandan keyin amalga
kiritiladi.
3 Tuzatishlar amalga kiritilgach, ular o‘shalarni qabul qilgan ishtirokchi
davlatlar uchun majburiy bo‘lib boshqa ishtirokchi davlatlar uchun esa ushbu
Konvensiya qoidalari va ular tomonidan qabul qilingan tuzatishlar majburiy bo‘lib
qoladi.
30-modda
1. Ushbu Konvensiyani sharhlash yoki qo‘llanish xususidagi ikki yoki
ko‘proq ishtirokchi davlatlar o‘rtasidagi muzokaralar yo‘li bilan bartaraf etilishi
mumkin bo‘lmagan har qanday bahs ulardan birining iltimosi bo‘yicha arbitrajga
beriladi. Agar arbitraj to‘g‘risida iltimos qilingandan so‘ng o‘tgan olti oy
mobaynida tomonlar arbitraj tashkil etish to‘g‘risida bitimga kelish holatida
bo‘lmasalar, tomonlardan birining iltimosi bo‘yicha bahs Xalqaro sud maqomiga
binoan Xalqaro sudga o‘tkazilishi mumkin.
2. Har bir davlat ushbu Konvensiyani imzolaganda, ratifikatsiya qilganda
yoki unga qo‘shilganda u o‘zini ushbu moddaning 1-bandi qoidalari bilan
bog‘lanib qolmagan deb hisoblagani to‘g‘risida ma’lum qilishi mumkin. Boshqa

ishtirokchi davlatlar shunday izoh bergan har qanday ishtirokchi davlatga nisbatan
ushbu moddaning 1-bandi qoidalari bilan bog‘lanib qolmaydilar.
3. Ushbu moddaning 2-bandiga muvofiq izoh bergan har qanday
ishtirokchi davlat bu haqda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga bildirib
qo‘yib, istalgan paytda o‘z sharhini olib tashlashi mumkin.
31-modda
1. Har qaysi ishtirokchi davlat ushbu Konvensiyani Birlashgan Millatlar
Tashkiloti Bosh kotibiga yozma ravishda xabar berish yo‘li bilan bekor qilishi
mumkin. Bekor qilish Bosh kotib tomonidan bildirishnoma olingandan keyin bir
yil o‘tgach amalga kiradi.
2. Bunday bekor qilish ishtirokchi davlatni ushbu Konvensiya bo‘yicha
uning bekor qilish amalga kiritilgan sanaga mavjud bo‘lgan har qanday harakat
yoki nuqson uchun javobgarliklardan ozod qilmaydi va bekor qilish Qo‘mita
tomonidan bekor qilish amalga kiritilgan sanagacha ko‘rib chiqilgan istalgan
savolning davom etayotgan ko‘rib chiqishiga hech qanaqa zarar yetkazmaydi.
3. Qaysidir ishtirokchi davlat uchun bekor qilish kuchga kiritilgan sanadan
keyin Qo‘mita mazkur davlatga tegishli yangi masalalarni ko‘rib chiqishga
kirishmaydi.
32-modda
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi Birlashgan Millatlar Tashkiloti
a’zolari bo‘lgan barcha davlatlarga, ushbu Konvensiyani imzolagan yoki unga
qo‘shilgan barcha davlatlarga quyidagi ma’lumotlarni xabar qiladi:
a) 25- va 26-moddalarga binoan imzolash, ratifikatsiya qilish va qo‘shilish
to‘g‘risida;
b) 27-moddaga binoan ushbu Konvensiyani amalga kiritish va 9-moddaga
binoan istalgan tuzatishlarni amalga kiritish sanasi to‘g‘risida;
s) 31-moddaga binoan bekor qilish to‘g‘risida.
33-modda
1. Inglizcha, arabcha, ispancha, xitoycha, ruscha va fransuzcha matnlari bir
xil autentik bo‘lgan ushbu Konvensiya Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh
kotibiga saqlash uchun topshiriladi.
2. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi ushbu Konvensiyaning
tasdiqlangan nusxalarini barcha davlatlarga jo‘natadi.