Inson huquqlari umumiy nazariyasi. Mas'ul muh. Saidov A.X. Darslik.
Inson huquqlari umumiy nazariyasi. Mas'ul muh. Saidov A.X. Darslik.
Inson huquqlari umumiy nazariyasi. Mas'ul muh. Saidov A.X. Darslik.
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI ICHKI ISHLAR VAZIRLIGI<br />
AKADEMIYASI<br />
INSON HUQUQLARI UMUMIY NAZARIYASI<br />
O'zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi tomonidan<br />
Akademiya hamda IIV tizimidagi ta'lim muassasalarining tinglovchi<br />
va kursantlari shuningdek huquqni <strong>muh</strong>ofaza etuvchi organlar<br />
xodimlari uchun “<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> <strong>umumiy</strong> <strong>nazariyasi</strong>” fanidan<br />
darslik sifatida ruxsat berildi<br />
TOSHKENT 2012
O'zbekiston Respublikasi IIV Akademiyasi Tahririyatnoshirlik<br />
kengashi tomonidan ma'qullangan.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
shuningdek inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklarini ta'minlash va ularni himoya qilishda ichki ishlar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
O'zbekiston Respublikasi ichki ishlar organlari faoliyatida inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilishning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
polkovnik <br />
<br />
dosent <br />
Mazkur darslik YeXHTning O'zbekistondagi loyihalari Koordinatori ko'magida nashr etildi.<br />
©
KIRISH SO'ZI<br />
O'zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining Muqaddimasida O'zbekiston xalqi<br />
inson <strong>huquqlari</strong>ga va davlat suvereniteti g'oyalariga sodiqligini tantanali ravishda<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ta'minlash maqsadida insonparvar demokratik huquqiy davlat barpo etish vazifasi<br />
<br />
Hozirgi dunyoda inson <strong>huquqlari</strong> yetakchi o'rinni egallashi umume'tirof etilgan<br />
<br />
<br />
davlat qurishning bosh sharti asosiy huquq va erkinliklarni rag'batlantirish va himoya<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> yer yuzida hayotning to'laqonliligini belgilaydi hamda millatlar<br />
<br />
<br />
dunyosining ma'naviy qadriyatlari orasida umume'tirof etilgan inson <strong>huquqlari</strong><br />
<br />
hamda dunyoning turli mamlakatlari konstitusiyalarida mustahkamlangan inson<br />
1<br />
Karimov I. A.<br />
<br />
<br />
3
<strong>Inson</strong>ning asosiy huquq va erkinliklarining ro'yxati va mazmuni <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong><br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>huquqlari</strong> sohasidagi ta'limni insonparvarlik g'oyalari asosida qurish to'g'risidagi<br />
<br />
konferensiyasi tomonidan <br />
<br />
1<br />
Karimov I. A.
xalqaro kongress tomonidan inson <strong>huquqlari</strong> va demokratiyani o'qitish bo'yicha<br />
<br />
<br />
modelga aylanishi uchun alohida shaxslar va guruhlarni inson <strong>huquqlari</strong>ga o'qitish<br />
uchun oiladan boshlab BMTgacha bo'lgan energiya va resurslarni global mobilizasiya<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Shu bilan birga BMTning <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> Oliy Komissari
Aholining huquqiy madaniyatini shakllantirish sohasidagi faoliyatda shaxs va<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ko'plab xalqaro shartnomalar mazkur shartnomaning mazmuni bilan aholini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
1 <br />
Mazkur darslik o'z oldiga huquqni <strong>muh</strong>ofaza qilish organlari faoliyatida<br />
qo'llaniladigan umume'tirof etilgan inson <strong>huquqlari</strong>ning murakkab muammolarini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
1<br />
Karimov I. A.
tafakurlarni sxemalashtirishga inson <strong>huquqlari</strong> mohiyati to'g'risidagi tasavvurlarni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
taklif etilayotgan darslik davlat attestasiyasiga tayyorgarlik ko'rishda
O'zbekistonda demokratik huquqiy davlat qurilishining asosiy shartlaridan biri<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
2 <br />
Yurtimizda inson huquq va erkinliklarini ta'minlash bo'yicha maqsadli ish olib<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qo'shilishi bilan xalqaro huquqning asosiy <strong>umumiy</strong> e'tirof etilgan prinsiplari<br />
<br />
<br />
<br />
1<br />
Karimov I. A.<br />
<br />
2
Tashkilotning tegishli qo'mitalarida inson huquq va erkinliklari borasidagi asosiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
huquqning umume'tirof etilgan prinsiplari va normalari talablariga mosligi bo'yicha<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
BMT Bosh Assambleyasi tomonidan qabul qilingan <br />
<br />
<br />
<br />
shaxslarning undan yaratilgan farovonlikdan teng ravishda adolatli foydalanishi va unda<br />
<br />
<br />
Ko'pchilik demokratik davlatlar tajribasi shuni ko'rsatmoqdaki, milliy darajada<br />
inson <strong>huquqlari</strong>, va ayniqsa «birinchi avlod» huquq va erkinliklarini ta'minlash va<br />
himoyalashning samarali mexanizmini yaratmay turib, fuqarolik jamiyati va huquqiy<br />
davlatni tashkil etish mumkin emas. 3 Shaxsiy huquq va erkinliklarning amaliy ta'min<br />
<br />
<br />
tarixi va <strong>nazariyasi</strong> bilan bog'liq masalalarni tadqiq qilish O'zbekiston yuridik fani<br />
<br />
<br />
<br />
3
inson <strong>huquqlari</strong>ni ta'minlash va himoyalash bo'yicha milliy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
tinglovchilarning huquqiy madaniyati va inson <strong>huquqlari</strong> madaniyatini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
shaxs <strong>huquqlari</strong>ni ta'minlash va himoyalashning professional malakasini<br />
<br />
<br />
<br />
tinglovchilarga inson huquq va erkinliklariga hurmat bilan<br />
<br />
<br />
10
inson huquq va erkinliklarini professional himoya qilish malakasini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong>da eng <strong>muh</strong>im umumbashariy qadriyatlar o'z aksini topadi va<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ularning kuchi nafaqat huquqiy normalarda<br />
<br />
<br />
11
O'z mohiyatiga ko'ra ular fuqaro va davlat munosabatida milliy va xalqaro huquqiy<br />
tizimlar prinsiplari va normalari bilan qayd etiladigan munosabatlarni o'rnatuvchi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong>iyat tomonidan umumbashariy deya anglangan barcha qadriyatlar orasida inson<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bo'lib huquqiy normalarga asoslangan shaxsning davlat hokimiyati bilan o'zaro<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ichki ishlar organlari xodimlari uchun ahamiyatini belgilab beruvchi omillar<br />
<br />
<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong> madaniyati IIO xodimlarining kasb mahoratining<br />
<br />
12
IIO xodimlari tomonidan huquqni amalda qo'llash faoliyati ularning<br />
huquqiy ongini doimo oshirib borishni talab qiladi va inson <strong>huquqlari</strong> haqidagi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha barcha xalqaro shartnomalarning qoidalari<br />
<br />
<br />
<br />
Dunyoning zamonaviy tarakiyoti inson <strong>huquqlari</strong> muammolarining yechimini<br />
<br />
ularga amal qilish davlatlarning ichki ishlari demokratizmining ramziga aylanib<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Shu<br />
sababdan asoslarni bilish va obyektiv bilim olishining sharti bo'lgan metodlarni to'g'ri<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
tizimli metod<br />
<br />
tarixiy metod<br />
<br />
<br />
13
qiyosiy metod<br />
<br />
sosiologik metod<br />
<br />
<br />
<br />
mantiqiy metod<br />
<br />
<br />
<br />
Ko'rsatilgan metodlar ayni inson huquq va erkinliklari <strong>nazariyasi</strong>ni o'rganishda<br />
<br />
Ushbu kursni o'qitish davomida biz IIO xodimlari faoliyatida inson <strong>huquqlari</strong>ni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qaratilgan zamonaviy inson <strong>huquqlari</strong> konsepsiyasining tarixiy ildizlarini<br />
<br />
<br />
<strong>huquqlari</strong> sohasidagi standartlar va ularning tizimi O'zbekiston qonunchiligida<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Buning mantiqiy davomi sifatida inson <strong>huquqlari</strong>ning xalqaro himoya kafolatlari<br />
<br />
<br />
O'rganilayotgan fan tuzilishida inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha xalqaro standartlarda<br />
<br />
<br />
<br />
O'zbekiston Ruspublikasining inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha xalqaro hamkorligi masalalari<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ichki ishlar organlari xodimlari faoliyatidagi o'rni va ahamiyatiga doir masalalar
shunda namoyon<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> va yuridik fanlar. inson <strong>huquqlari</strong>ni amalga<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> va falsafa. <br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> va siyosatshunoslik. <br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> va sosiologiya. <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> va iqtisodiy fanlar.
doir tasavvurlarning shakllanishi zamonoviy dunyoning taraqiyoti bilan chambarchas<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
oshirilgan edi 1 <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
kelishida uning normal hayotiy faoliyatiga nisbatan turli tahdidlar hamda ularga<br />
<br />
<br />
<br />
1
ifodalangan ingliz
siyosiy turmush sohasidagi ayrim qonuniy <strong>huquqlari</strong> davlatning asossiz aralashuvidan<br />
<br />
<br />
<br />
Ular davlatlar<br />
tomonidan yuridik mustahkamlangan boshqa huquqlar bilan birgalikda u yoki bu
1 <br />
<br />
<br />
2 <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong> konsepsiyasining ichki mazmuni va maqsadi faqatgina qonuniy<br />
<br />
1<br />
<br />
<br />
2
avlod deb ataladigan 1 <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
2 <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Eng <strong>umumiy</strong> shaklda aytish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
1<br />
<br />
2<br />
Karimov Islom.<br />
<br />
20
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> tarixi — bu odamlarni insoniylashtirish tarixi, u yoki bu<br />
munosabatlar doirasi uchun u yoki bu odamlarning inson sifatida huquqiy tan<br />
olishning tobora kengayib borishi tarixidir.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
huquqiy mustahkamlanib borishi huquqlar katta guruhining tarixiy izchilligi haqida<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
21
abadiy tarixiy ahamiyatga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
aks<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
va inson va fuqaro huquq va erkinliklarini tan olish va himoya qilishda ustuvor<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qabul<br />
<br />
22
inson <strong>huquqlari</strong> sohasidagi xalqaro hamkorlik tizimi hozirgi kunda takomillashuvdan<br />
<br />
<br />
yangi shakl kasb etayotgan va tahdid doirasi tobora kengayib borayotgan terrorizm<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
23
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> sohasidagi hamkorlikning hozirgi bosqichi yana shunisi bilan<br />
<br />
<br />
aylanmoqdalar hamda bu inson <strong>huquqlari</strong> sohasidagi xalqaro hamkorlikning universal<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
etish hamda ularni milliy qonunchilikka implementatsiya qilishning aniq imkoniyati<br />
<br />
Hozirgi kunda mustaqil davlatlar doirasida inson <strong>huquqlari</strong> konsepsiyasi borasida
huquq va erkinliklarining ustuvorligidan kelib chiqqan holda shu orqali inson va<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Respublikasining Prezidenti Islom Karimov rahbarligida mamlakat gumanitar sohada<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ushbu prinsiplarga asoslanib mamlakatda xalqaro standartlarni inson huquq va
Mamlakatda qonunchilik asoslari yaratilishi bilan parallel ravishda inson huquq va<br />
erkinliklarini himoya qilish mexanizmlarini institutsional rasmiylashtirish borasida
<strong>nazariyasi</strong> va amaliyoti” kafedrasida “<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> <strong>umumiy</strong> <strong>nazariyasi</strong>” fani<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
O‘zbekiston Respublikasi uchun inson <strong>huquqlari</strong> bo‘yicha majburiy bo‘lgan asosiy<br />
xalqaro hujjatlarning ahamiyatiga oid masalaning tahlili, inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya<br />
qilishning samarali tizimini yaratishga yordam berganligini ko‘rsatdi, va ayniqsa:
1 <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
1
MAQOMI<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bilan chambarchas bog'liq bo'lgan <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Yuridik fanlar
davlatga nisbatan yo'naltiriladi” 1<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
1<br />
<br />
<br />
30
O'zbekiston Respublikasi Konstitusiyasida asosiy huquq va erkinliklarda keltirilgan<br />
<br />
<br />
ixtiyoriga ma'lum faoliyat doirasi berib qo'yiladi va bunga davlat aralashishi mumkin<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
amalga oshirish uchun qulay usullar to'g'risidagi tasavvurlari turlicha bo'ladi va bu<br />
<br />
<br />
2<br />
<br />
<br />
“<strong>Inson</strong> va fuqarolarning asosiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
2<br />
<br />
<br />
<br />
31
esa tabiiy huquqlar insonga tabiat tomonidan berilgan va shuning uchun ham ular<br />
<br />
Tabiiy huquqiy nazariya tarafdorlariga qarshi pozitivizm tarafdorlari inson<br />
<strong>huquqlari</strong> — bu insonga uning insoniy ehtiyojlarini amalga oshirishi uchun<br />
lozim va kerak bo'lgan, davlat tomonidan taqdim etilgan ma'lum choralardir,<br />
deb hisoblaydilar.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ushbu ta'rifdan inson <strong>huquqlari</strong>ni tushunishda <strong>muh</strong>im bo'lgan qator xususiyatlarni<br />
<br />
32
Universal qimmatga ega bo'lgan inson <strong>huquqlari</strong>, O'zbekiston Respublikasining<br />
jamiyat hayotining ijtimoiy siyosiy, iqtisodiy va ma'naviy hayotining barcha<br />
sohalaridagi faoliyatining konseptual asosini tashkil etadi. Jahon hamjamiyatining<br />
to'laqonli a'zosi sifatida O'zbekiston Respublikasi inson <strong>huquqlari</strong> ustuvorligini<br />
so'zsiz tan oladi va inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilish va rag'batlantirishni o'zining<br />
strategik <strong>muh</strong>im vazifasi sifatida ko'radi 1 <br />
<br />
<br />
Ushbu<br />
<br />
va madaniy sharoitlari va davrning ma'lum tarixiy xususiyatlari bilan yuzaga<br />
<br />
<br />
turli sivilizasiyalarda va turli mamlakatlarda inson <strong>huquqlari</strong>ni amalga oshirish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ushbu imkoniyatlar insonga bu dunyoda o'z oldiga qo'ygan<br />
<br />
<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong>ni har doim aniq va har bir davlatda amalga<br />
<br />
<br />
1<br />
<br />
33
Shaxsning huquqiy maqomi tarkibi quyidagi elementlarni o'z ichiga oladi:
har doim ham subyektiv qabul qilinmaydi va bu norma talablaridan chiqishga olib<br />
<br />
<br />
manfaatlariga va boshqa shaxslarning huquq va erkinliklaridan foydalanishlariga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
muvofiqlashtirish maqsadida ushbu huquqlarga cheklov qo'yishga ruxsat etadi
o'lmaydi va ularning aloqasi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
shaxs subyektligining asosiy xususiyati uning davlat tomonidan huquq subyekti<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
maqomi fuqaroning Konstitusiyada belgilangan maqomi singari barcha uchun bir<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
muayyan qatlam yoki guruhning a'zosi va o'ziga xos qaytarilmas shaxs bo'lgani
Dinamik holatda bo'lgan shaxsning huquqiy maqomini tahlil qilish shaxsning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
shaxsning doimiy ravishda o'zini tuta bilishi bevosita davlat organlarning faoliyati<br />
<br />
<br />
<br />
huquqqa bo'lgan ishonchni qat'iy qabul qilish ko'nikmalarini ishlab chiqish nafaqat
uchun ham kafolatlar muammosi hozirgi zamon sharoitlarida alohida ahamiyat kasb<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
demokratlashtirish yo'nalishida katta qadam davlat nomidan uning organlari va<br />
mansabdor shaxslarining fuqarolar <strong>huquqlari</strong>ni poymol etuvchi noqonuniy harakatlari<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Shaxsning huquqiy maqomi konsepsiyasini tadqiq qilish davlat va huquq<br />
<br />
<br />
Shaxsning huquqiy maqomi muammosi inson <strong>huquqlari</strong> <strong>nazariyasi</strong> va amaliyotining
Asosan<br />
subyektiv huquq yuridik faktlar keltirib chiqargan huquqiy normalarni amalga<br />
oshirish jarayonidan kelib chiqadi.
<strong>Inson</strong>ning shaxsiy huquq va erkinliklarining ustuvorligi
saqlash faqat sud qaroriga binoan amalga oshiriladi va sud qarori chiqarilguncha<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Shunday qilib shaxsiy huquq va erkinliklar shaxs avtonomiyasi va uning tashqi<br />
ta'sirdan himoyasini taminlaydi<br />
<br />
Konstitusiyada barcha shaxsiy huquq va erkinliklar aks etgan<br />
<br />
shaxsning hayotiga va erkinligiga ta'sir qiluvchi davlat aralashuvi<br />
<br />
shaxs unga nisbatan aralashuvlarga qarshi samarali himoyasi<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> o'z hayotini o'zi belglashiga ishonishi va shunga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong>ning shaxsiy huquq va erkinliklari orasida yashash huquqi asosiy o'rinni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bu konstitusiyaviy kafolatlar yaxshi hayotni ta'minlash va insonni
u huquqiy normalar inson hayoti va sog'lig'i uchun xavf soluvchi<br />
<br />
<br />
<br />
inson hayoti va sog'lig'i uchun zarar keltiradigan yoki shunday<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Sanab o'tilgan huquqiy normalar hayotga bo'lgan huquqni taminlovchi harakatlarning<br />
<br />
<br />
qonunga xilof bo'lmagan holda xohlagan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Shaxsiy hayot daxlsizligi shaxsning individual hayotiga tashqaridan aralashmaslikni
mazmun va mohiyati ko'p qirraligidan kelib chiqqan holda bu termin har xil sohalarda<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
erkinligi huquqi alohida shaxsning davlat chegaralarisiz o'z diniy faoliyatini mustaqil<br />
<br />
<br />
<br />
Fikr<br />
erkinligi — bu insonning tabiiy holatidir. <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bo'lgan shaxsning subyektiv munosabati va qarashlari bu uning hayotini bir qismidir
erkinligining qo'pol buzilishi va davlatdagi mutanosiblikning buzilishi hisoblanadi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
nashr erkinligi va boshqa ommaviy axborot vositalari senzuradan
qonun bilan belgilangan vositalar va usullar orqali o'ziga qo'yilgan ayblardan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong>, uning <strong>huquqlari</strong> va erkinligi eng oliy ne'matdir. <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong>ni tan olish,<br />
himoya qilish — davlatning majburiyatidir.<br />
<br />
Siyosiy huquq va erkinliklardan ko'zlangan asosiy maqsad fuqarolarga davlat<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
uyushmalariga birlashish va boshqa shu kabi birlashmalar tuzish <strong>huquqlari</strong>ni o'z
kengashlariga saylovlar to'g'risida”gi qonun asosida saylovlar zamirida yotuvchi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Nomzodlar ilgari surilganda O'zbekiston qonunchiligi bo'yicha ularning <strong>umumiy</strong><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
olish imkoniyati fuqarolarning davlat ishlarini boshqaruvida hamda hokimiyat<br />
<br />
<br />
turlicha yo'llar bilan ro'yobga chiqarilishi
topishga qaratilgan harakatdir<br />
bu ma'lumot yuborish bo'lib unda subyekt ma'lumot olish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
nuqtai nazaridan oammaviy axborot vositalarning erkinligi demokratik xuquq va<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Uning asosida fuqarolar ma'lum bir birlashmalarga va kasaba uyushmalariga birlashishi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Birlashmalar davlat institutlariga ta'sir qilish bilan bir qatorda uni turli tuman<br />
<br />
Birlashish huquqi bir nechta boshqa konstitusiyaviy huquqlar bilan ham chambarchas<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
O'zbekistonda suverenitetni aks ettiruvchi va xokimyatning yagona manbai sifatida
ir kamsitishlarsiz va asoslanmagan cheklashlarsiz davlat ishlarida o'zi yoki o'zining<br />
<br />
Bu huquq aniq ko'rinishlarda va alohida konstitusiyaviy normalar asosida amalga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qonun tomonidan belgilangan xuquq va erkinliklarni himoya qilish<br />
<br />
<br />
<br />
munosabatlarni yanada mustahkamlaydi va o'z huquq va erkinliklarini himoya<br />
<br />
shaxslari ustidan nazorat amalga oshadi va haddan tashqari byuroktratiyaga chek
ularning bunday harakatlarisiz bunday huquq va erkinliklarni amalga oshirish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
yashay oladigan sharoitlarni yaratish maqsadida insonning mehnat va maishiy<br />
<br />
<br />
ko'proq iqtisodiyot va resurlarning ahvoliga bog'liq va shuning uchun ham birinchi<br />
avlodning fuqarolik va siyosiy <strong>huquqlari</strong>ga qaraganda ularning amalga oshirilishi
o'zining mohiyati va mazmuniga ko'ra mukkamal ishlangan huquqiy me'yorlarning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
xalqaro Paktning qatnashchilari unda e'tirof etilgan huquqlarni asta sekinlik bilan
iqtisodiy huquq va erkinliklarni huquqiy tartibga soluvchi manbalar orasida asosiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
oilalarga yordam ko'rsatish uchun fuqarolariga yetarli mablag'larni taqdim etishni
“Har kim inson o'zining hamda oilasining salomatligi va farovonligini ta'minlash<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Mazkur<br />
<br />
<br />
onalarning o'z bolalari uchun maktab tanlashi erkinligi va bolalarini o'z e'tiqodlariga<br />
mos ravishda diniy hamda ahloqiy tarbiyalashini ta'minlab berishining shartlari<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Madaniy huquqlarning mazmuni va ularni amalga oshirishning kafolatlari
Har qanday fuqaro madaniy sohada o'z qobiliyati va imkoniyatlarini ko'rsatish
ko'rsatadi va shu bilan mamlakatimizda yashayotgan turli millatlar va elatlar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
O'zbekistondagi madaniy meros obyektlari milliy boyliklar hisoblanadi va ular<br />
<br />
2001 yil 30 avgustdagi O'zbekiston Respublikasining “Madaniy meros obyektlarini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
O'zbekiston Respublikasinng “Madaniy meros obyektlarini <strong>muh</strong>ofaza qilish va
Unchalik uzoq bo'lmagan o'tmishda ham inson <strong>huquqlari</strong> faqatgina ichki davlat<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Shuning uchun har bir davlat inson <strong>huquqlari</strong> masalasini mazkur sohada yuqoridagi<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong> sohasidagi <strong>umumiy</strong> standartlarini ishlab chiqarish bo'yicha hamma<br />
<br />
Bir qator mamlakatlar o'zlarining rasmiy bayonotlarida BMT ustaviga asosan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
butunlay davlatning ichki vakolati deb hisoblashlarini bildirishdi 1 <br />
<br />
davlatlari mafkurasini aks ettirgan holda inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklarini tartibga<br />
<br />
1
<strong>muh</strong>it muammosi va boshqa global muammolar yechimini topish uchun davlatlarning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> sohasida xalqaro huquq rolining oshishiga asosiy sabablardan biri<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
mazkur qoidalar uning ta'siri ostida kiritilgan” 1 <br />
<br />
<br />
Ushbu kelishuvlar ichida markaziy o'rinni inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha xalqaro paktlar<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong>iyat tarixida birinchi marta deyarli bir paytda Paktlarni imzolagan barcha<br />
<br />
<br />
Mustaqilligini da'vo qilayotgan xalqlarning o'z taqdirini o'zi belgilash huquqi mazkur<br />
<br />
<br />
ostida paydo bo'lgan xalqlarning o'z taqdirini o'zi belgilash moddasining kiritilishi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong>ga oid paktlarda birinchi bor individning bevosita xalqaro nazorat<br />
<br />
<br />
1<br />
Jayawic Kagata N
va faoliyat olib borishi mazkur asrning ikkinchi yarmida inson <strong>huquqlari</strong>ni xalqaro<br />
miqyosda tartibga solishda sezilarli yutuqlardan biridir” 2 <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
masalada muvozanatga kelishishiga va davlatlarning mazkur sohada o'z zimmalariga<br />
<br />
<br />
<br />
BMT va boshqa xalqaro konvensiyaviy organlari nazorat tashkilotlarining faoliyatidagi<br />
<br />
<br />
qilish uchun xalqaro huquqning prinsip va normalarini amalga oshiruvchi davlat<br />
<br />
mexanizmini yaratish yo'llarini nazarda tutganlar va bu zarurat insoniyat taqdiriga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Assambleya Deklarasiyani “barcha xalqlar va barcha davlatlar tomonidan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
2
Deklarasiyada quyidagi umum e'tirof etilgan inson <strong>huquqlari</strong>ning to'liq ro'yxati<br />
keltirib o'tilgan:<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
asosiy <strong>huquqlari</strong>ni buzilishiga sabab bo'lgan harakatlarga qarshi sud himoyasiga
Deklarasiyadagi hyech narsa mustahkamlangan huquq va erkinliklarni yo'q<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
barcha davlatlar va millatlar uchun <strong>umumiy</strong> xalqaro standart sifatida e'lon<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
oshirishning huquqiy mexanizmlari belgilanmaganligiga e'tibor qaratmaslik mumkin<br />
<br />
<br />
Ayni paytda Deklarasiya inson fundamental <strong>huquqlari</strong>ni qamrab olgan BMT Ustavini
Uning normalarining katta qismi zamonaviy dunyo mamlakatlarini bog'lab turuvchi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
kiritilmagan eng <strong>muh</strong>im huquq bu o'zining tabiiy boyliklari va resurslaridan erkin<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ta'lim olish va madaniy erkinlik va ilmiy taraqqiyot ne'matlaridan foydalanish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
amalga oshirishda ko'maklashish uchun Kengash tomonidan tashkil qilingan organ
xalqaro standartdagi huquqlarning har biri davlatlarning tegishli<br />
<br />
davlatlarning e'lon qilingan huquqlarni tan olishi va ta'minlashi<br />
<br />
Paktda e'lon qilingan huquqlarni amalga oshirishning mexanizmlari<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Fuqarolik va siyosiy huquqlar to'g'risidagi xalqaro Pakt yuridik tarkibining o'ziga<br />
xosligi shundaki<br />
huquqni amalga oshirishning aniq mexanizmini qamrab olgan va bu huquqlarni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
tarixida birinchi marta individ o'z <strong>huquqlari</strong>ning himoyasi uchun BMT xalqaro<br />
<br />
to'g'risidagi xalqaro pakt doirasida bunday organ <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha qo'mita
davlatlarga erkaklar va ayollarga teng fuqarolik va siyosiy huquqlardan foydalanishni<br />
<br />
fuqarolarning huquq va erkinliklarini ta'minlash va bunday vaziyatlarda inson<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Paktda ozodlikdan mahrum qilingan shaxslarning erkinligi va shaxsiy daxlsizligi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
shaxslar huquq va erkinliklarini <strong>muh</strong>ofaza qilish maqsadida qonunda nazarda tutilgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
prosessining barcha bosqichlarida ayblanuvchining <strong>huquqlari</strong>ni ta'minlashni o'z ichiga<br />
<br />
Alohida modda bilan har bir shaxsning huquq subyektliligini tan olinishiga bo'lgan<br />
<br />
Pakt shaxsiy va oilaviy hayotgan o'zboshimchalik bilan va noqonuniy aralashuvlarni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Paktda tinch yig'ilishlar o'tqazish huquqi va birlashish erkinligi aniq tartibga
Paktda shuningdek yana bir moddada etnik va diniy ozchiliklarning boshqa<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ikkita asosiy xalqaro paktdan tashqari paktlardagi g'oyaning mantiqiy davomi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ayollarga nisbatan barcha ko'rinishdagi kamsitishni yo'q qilish to'g'risidagi
Ikkita Paktga qo'shimcha ravishda to'rtta katta maxsus xalqaro shartnoma<br />
ushbu paktlarga amal qilinishini nazorat qilish maqsadida inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
kiritish hamda qonun va boshqa tegishli vositalar yordamida ushbu prinsipning<br />
<br />
<br />
<br />
ayollar <strong>huquqlari</strong>ga erkaklar bilan teng asosda yuridik himoya
Konvensiyani amalga oshirilishini nazorat qilish maqsadida ayollarga nisbatan<br />
<br />
<br />
<br />
Konvensiya uni ratifikasiya qilgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Konvensiya bolalarni ekspluatasiyaning har qanday ko'rinishidan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ushbu Konvensiyaga amal qilinishi ustidan nazoratni amalga oshirish bola<br />
<br />
<br />
<br />
Konvensiyaning
unda yuqori turuvchi rahbar buyrug'i va hyech qanday istisno<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
U har<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha milliy qonunchilikni takomillashtirish mexanizmlarini
qatnashchilari tomonidan inson <strong>huquqlari</strong>ga rioya qilinishi ustidan xalqaro nazoratni amalga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> va asosiy erkinliklarini himoya qilish to'g'risida Yevropa<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
davlatlari o'z yurisdiksiyalarida bo'lgan shaxslarga eng asosiy ba'zi huquqlarni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Sud tomonidan yaratilgan presedent huquqi nisbatan keng va uning ahamiyati doimiy<br />
<br />
Umume'tirof etilgan inson <strong>huquqlari</strong> amerika tizimi manbaalari tizimiga ikkita
Bu Komissiyaning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bo'yicha milliy sudning ohirgi qarori qabul qilinganligi haqida xabardor qilingandan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bo'yicha Amerika konvensiyasiga rioya qilmaslikda ayblangan ishlarni hal qilish<br />
<br />
<br />
berilgan taqdirda Sud inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha Amerikalararo Komissiya tomonidan<br />
<br />
yetkazilgan zararni pul ko'rinishida qoplash to'g'risida qaror chiqarishga va belgilangan<br />
<br />
bog'liq ravishda qo'llashi lozim bo'lgan choralarni ham belgilab qaror chiqarishga<br />
<br />
Afrika xartiyasining<br />
tarkibi va inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilish sohasida qit'a davlatlarining hamkorligiga<br />
<br />
<br />
<br />
zamonaviy sharhlash nuqtai nazaridan yevropa va afrika modellarini uyg'unlashtirish<br />
<br />
<strong>Inson</strong> va xalqlar <strong>huquqlari</strong> Afrika xartiyasining qabul qilinishi inson va xalqlar<br />
<strong>huquqlari</strong>ni ta'minlash borasidagi mintaqaviy tizimlar shakllanishining mantiqiy
<strong>Inson</strong> va xalqlar <strong>huquqlari</strong> Afrika xartiyasida va boshqa amalda bo'lgan xalqaro<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
hukmronlik yoki madaniyat sohasidagi hukmronlik” kabi keng ma'noda talqin<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
xosliklarini inobatga olgan holda Afrika xartiyasida aks ettirilganligi sababli boshqa
Shaxs individual <strong>huquqlari</strong>ni mintaqa davlatlarida amalga oshirilishining o'ziga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
inson va xalqlar <strong>huquqlari</strong>ni rag'batlantirish va tegishli normalarni ishlab chiqishdan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Deklarasiyasining kirishida inson <strong>huquqlari</strong>ning diniy kelib chiqishiga binoan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> Umumislom Deklarasiyasi nohukumat tashkiloti tomonidan<br />
<br />
<br />
oldiga muayyan kafolatlarni ta'minlash va uning qoidalarini milliy qonunchilikka<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ichida o'zining mustaqil inson <strong>huquqlari</strong> himoya tizimiga ega bo'lmagan mintaqa<br />
<br />
<br />
<br />
mintaqalarning barchasida aynan ushbu birlashmalar inson <strong>huquqlari</strong> tizimini yaratish
Tinch okeani mintaqasi mustaqil inson <strong>huquqlari</strong> himoya tizimiga ega emasligini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
BMT dunyoning ushbu qismida yagona mintaqaviy kelishuv yaratishga qaratilgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong>ga rioya qilinishi tizimini tashkil qilish harakatlari samarasizdir va<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
O'zbekiston Konstitusiyasi Muqadimmasida xalqaro huquq normalarining milliy<br />
<br />
kodeksda agar O'zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida qonunda nazarda<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
prinsiplari va normalari” kategoriyasining noaniqligi va ishlab chiqilmaganligini<br />
<br />
“xalqaro huquqning umume'tirof etilgan prinsiplari va normalari” kategoriyasining<br />
<br />
<br />
va aniq normativ mazmunini oydinlashtirish masalasi xatto huqushunos olimlar<br />
<br />
<br />
umume'tirof etilgan prinsiplari va normalari” tushunchasining mohiyati haqidagi<br />
<br />
Shu munosabat bilan prinsipial ahamiyatga ega bo'lgan quyidagi bir necha<br />
<br />
xalqaro huquqning umume'tirof etilgan prinsiplari va normalari
umue'tirof etilgan normalar bu turli mamlakatlar uchun <strong>umumiy</strong><br />
<br />
umume'tirof etilgan normalar barcha davlatlarni qamrab oladigan<br />
<br />
<br />
<br />
Mazkur belgilarni hisobga olgan holda mazkur tushunchaga quyidagicha ta'rif<br />
<br />
<br />
o'zaro mafaatlardorlikni ta'minlaydigan va barcha yoki ko'pchilik davlatlar tomonidan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
prinsiplar o'zaro aloqadorlikdadirlar va har bir prinsip boshqa barcha prinsiplar<br />
<br />
ta'kidlanishicha bayon etilgan prinsiplarni “qo'llashda har biri boshqalarini e'tiborga<br />
<br />
<br />
xavfsizlik va hamkorlik kengashining xulosa akti mazmunlarining tahlili xalqaro<br />
huquqning quyidagi umume'tirof etilgan prinsiplarining o'zaro aloqadorlikda ekanligi
1) o'zaro totuvlikda hayot kechirish;<br />
2) kuch ishlatish yoki kuch bilan qo'rqitishdan o'zaro voz kechish, ichki ishlarga<br />
aralashmaslik;<br />
3) xalqaro nizolarni tinch yo'l bilan hal etish;<br />
4) davlatlararo hamkorlik;<br />
5) teng huquqlilik va o'z taqdirini o'zi belgilash;<br />
6) davlatlarning suveren tengligi;<br />
7) davlatlar tomonidan majburiyatlarning sidqidildan bajarilishi;<br />
8) davlatlar hududlarining daxlsizligi;<br />
9) inson <strong>huquqlari</strong> va asosiy erkinliklariga hurmat.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
O'zbekiston Respublikasining inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklariga oid xalqaro<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ulardagi umume'tirof etilgan inson <strong>huquqlari</strong> prinsiplari va normalari O'zbekiston
Mintaqaviy standartlar inson <strong>huquqlari</strong> to'g'risidagi xalqaro shartnomalardagi inson<br />
<strong>huquqlari</strong> sohasidagi xalqaro standartlarni hamda ularni himoya qilishni yanada<br />
<br />
<br />
hisobga olgan holda universal standartlarga nisbatan yanada aniqroq va yuksakroq<br />
<br />
<br />
kelishi talabi inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha shartnomalarning ishtrokchilari uchun eng<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong>ning xalqaro huquqi 1 <br />
barcha davlatlar hamda ularning mansabdor shaxslari hisoblangan huquqni <strong>muh</strong>ofaza<br />
qiluvchi organlarini ham qamrab oluvchi ush bu davlatlarning vakillari uchun yuridik<br />
<br />
1
Shuning uchun ham inson <strong>huquqlari</strong> sohasida xalqaro standartlarni o'rnatish hozirgi<br />
zamon sharoitlarida shaxsning huquq va erkinliklarini haqiqiy ta'minlab berishning<br />
<br />
<br />
birinchidan bu huquqlar mustahkamlab qo'yilgan moddiy huquq normalari bir xil<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
xalqaro standartlarni tushuntirishda inson <strong>huquqlari</strong>ning universalligi<br />
inson <strong>huquqlari</strong> sohasidagi universalizm<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
rozilikning yo'qligi BMT doirasida inson <strong>huquqlari</strong> masalalarini ko'rib chiqishda<br />
universalizm <strong>muh</strong>okama predmeti bo'lib davom etayotganligi fakti bilan tasdiqlanadi 2 <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
barcha inson <strong>huquqlari</strong> va asosiy erkinliklarni rag'batlantirish va ularni himoya qilish<br />
<br />
<br />
<br />
2
madaniy va diniy o'ziga xosliklarni hisobga olishning zaruriyati to'g'risidagi qoidani<br />
<br />
<br />
universalligini talqin qilish maqsadida xalqaro shartnomalarning u yoki bu qoidalarini<br />
<br />
<br />
ko'ra ish tuta olish erkinligining chegarasigacha bo'lgan doktrinadan foydalanishi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
yurisprudensiyaning bugungi eng <strong>muh</strong>im va murakkab muammolaridan birini tashkil<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
va huquq hukmronligiga hurmatga asoslangan demokratik boshqaruv o'rnatiladigan
Shunday qilib, inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha xalqaro standartlar xalqaro shartnomalarda<br />
mustahkamlab qo'yilgan, yuridik kuchga kirgan va davlatning oliy qonunchilik organi<br />
<br />
huquqiy hujjatlar qabul qilingan qoidalar hisoblanadi..<br />
<br />
(angl. implementation)<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Respublikasi Konstitusiyasi muqaddimasida umume'tirof etilgan xalqaro<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ichki ishlariga aralashmaslik qoidalariga va xalqaro huquqning umum e'tirof etilgan<br />
<br />
Milliy huquq xalqaro huquq bilan o'zaro ta'sir masalalariga yanada ko'proq e'tibor<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
harakat mexanizmi ham xalqaro munosabatlarni tartibga solish uchun yaramaydi<br />
shuning uchun ham “xalqaro huquq normalarining bevosita harakat qilishi” degan<br />
tushuncha shartli xususiyat kasb etadi va bu normalarga milliy huquq bilan tegishli<br />
<br />
<br />
xalqaro huquqning ustuvorligini va xalqaro huquqni bevosita ta'sir ko'rsatishini e'tirof<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
munosabatlarning tartibga solishga layoqatli bo'lish uchun xalqaro huquqda
u xalqaro shartnomani mazkur davlat uchun<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bunday harakatlarni amalga oshirish orqali ularda ishtirok etishiga ruxsat beruvchi<br />
<br />
<br />
<br />
2012 yilning boshiga kelib, O'zbekiston Respublikasi 500 dan ortiq ko'p tomonlama<br />
va ikkitomonlama shartnomalar va kelishuvlarni tuzgan, 200 ga yaqin <strong>muh</strong>im xalqaro<br />
konvensiyalar va shartnomalarga, shu jumladan inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklarini<br />
himoya qilish sohasida 70 dan ortiq shartnomalarga qo'shilgan.<br />
Milliy qonunchilikning xalqaro huquqni milliy huquqda mustahkamlash va amalga<br />
<br />
shartnomalar normalarini milliy qonunlarga nisbatan ustuvorligini e'tirof etishi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
va boshqa insoniylikka zid yoki kamsituvchi muomala turlaridan himoya qilish
yoki o'zgartishi mumkin bo'lgan “boshqacha qoida” borligini ko'zda tutishga asos<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
O'zbekiston Respublikasi milliy huquqiy tizimida xalqaro huquqning umume'tirof<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bu xalqaro shartnomaga to'g'ridan to'g'ri havola etish amaliyotidan foydalanish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Huquqiy davlatchilik yo'lida O'zbekiston Respublikasi o'zining milliy qonunchiligida<br />
<br />
O'zbekiston Respublikasida davlat xokimiyatini suverenitetini mustahkamlash<br />
va huquq ustunligini tasdiqlanishi huquqiy davlatchilikning chambarchas o'zaro<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklari bo'yicha milliy tizimni xalqaro huquqning umume'tirof<br />
<br />
<br />
O'zbekistonning ichki va tashqi siyosati sohasida o'zining yangilanish<br />
<br />
O'zbekiston Respublikasining BMT va uning ixtisoslashgan<br />
<br />
<br />
O'zbekiston Respublikasini inson <strong>huquqlari</strong> sohasidagi asosiy
Bugungi kunda inson <strong>huquqlari</strong> to'g'risidagi qonunchilik tizimi shakllangan<br />
bo'lib, unga shaxsiy, siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar to'g'risidagi<br />
qonunlar kiradi.<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha qonunchilikning yadrosi va asosi O'zbekiston Respublikasi<br />
Konstitusiyasi hisoblanadi.<br />
<br />
<br />
<br />
ichki va tashqi siyosatida ustuvor yo'nalish sifatida inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklarining<br />
<br />
<br />
Konstitusiyasi mamlakatimizda inson va fuqaroning huquq va erkinliklarini himoya<br />
<br />
<br />
umume'tirof etilgan xalqaro prinsiplar va normalarga sodiq davlat sifatida O'zbekiston<br />
Respublikasi birinchi navbatda o'z Konstitusiyasi normalarining uchdan bir qismidan<br />
ko'pini inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklarini himoya qilishni ta'minlash masalalariga<br />
<br />
mustahkamladi va avvalgi tuzumda shakllangan inson <strong>huquqlari</strong> ustidan davlat<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Konstitusiyasi xususiy mulkni e'tirof etish va uni davlat mulki shakli bilan bir qatorda<br />
teng ravishda himoya qilish to'g'risidagi prinsipial yangi va <strong>muh</strong>im huquqiy normani
Ayollarni siyosatda ishtirok etishga bo'lgan huquqi to'g'risidagi zamonaviy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Konstitusiya qoidalari asosida O'zbekiston Respublikasida fuqarolarning<br />
<strong>huquqlari</strong>ni himoya qilish va buzilgan <strong>huquqlari</strong>ni tiklashning quyidagi usullari<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
davlat organlari va mansabdor shaxslarning noqonuniy xatti<br />
<br />
agar fuqaro tomonidan o'z <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilishning yuqorida<br />
<br />
<br />
<br />
Ombudsman O'zbekiston Respublikasi fuqarolari va uning hududidagi chet el<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>huquqlari</strong>ni tiklash bo'yicha tavsiyalarini o'z ichiga olgan xulosasini tegishli davlat<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
fuqarolarning arizalari va shikoyatlarini ko'rib chiqadi va ularning buzilgan <strong>huquqlari</strong>ni<br />
<br />
fuqarolarning buzilgan konstitusiyaviy <strong>huquqlari</strong> va erkinliklarini<br />
<br />
<br />
va qonunlarida mustahkamlab qo'yilgan inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklarini himoya
Huquqiy davlatchilikni qurish yo'lida O'zbekiston Respublikasi inson <strong>huquqlari</strong><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
oshirish sohasiga tegishli umume'tirof etilgan xalqaro huquq prinsiplari va normalari<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
normalar yig'indisi sifatida namoyon bo'lishi mumkin va ularning muayyan prinsipga<br />
<br />
mana shuning uchun prinsiplarning bevosita normalarda aks etishi yoki normalarning
muloqotning ma'lum tarixiy davri xalqlarining huquqiy ongiga mos keluvchi muayyan<br />
<br />
<br />
ushbu kelishuvi biror bir rasman belgilangan yozma yoki og'zaki shartnoma ishlab<br />
chiqiladimi yoki bir xil ko'rinishdagi amaliyotdan kelib chiqadigan huquqiy odat<br />
<br />
kelishuvga zaruriyat uning tomonidan o'rnatilgan muayyan normalarga rioya etish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
yoki boshqa turdagi forumda qabul qilishda bevosita qatnashadilar yohud u yoki bu<br />
masala bo'yicha tavsiyaviy qarorlarni qabul qilishga layoqatli organlarni tuzishni<br />
<br />
<br />
holatlarini o'z qarorlarini asoslash uchun qo'shimcha manba sifatida qo'llagan vaqtlari
ularni ishlab chiqish va qabul qilishda ishtirok etgan mamlakatlar tomonidan rioya<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
boshqalarini ba'zi davlatlar o'z milliy huquqiy tizimlari amaliyotiga tadbiq etish oldida<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
xalqaro standartlarni har bir alohida davlatda amal qiluvchi har qanday qoidadan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
O'zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining Muqadimmasida umume'tirof etilgan<br />
<br />
<br />
qonunlarida agar O'zbekiston Respublikasi xalqaro shartnomasida tegishli qonunda
fuqaro <strong>huquqlari</strong> kafolatlari — bu konstitusiya va boshqa qonunlar bilan o'rnatilgan<br />
huquqlardan foydalanish imkonini yaratuvchi chora va shart-sharoitdir.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
uchun davlat organlari va fuqarolarning o'zlari ham anchagina ter to'kishlari talab<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> kafolatlari mexanizmi inson <strong>huquqlari</strong>ni amalga oshirishning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
fuqarolarga berilgan huquq va erkinliklarning amalga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
avvalo, huquqlarni amalga oshirilishdagi to'siqlar<br />
<br />
ikkinchidan,
Keng ma'noda inson huquq va erkinliklari kafolatlari tushunchasi fuqarolar<br />
huquq va erkinliklarining to'liq amalga oshirilishi va himoyasiga qaratilgan barcha<br />
obyektiv va subyektiv omillarni qamrab oladi.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
O'zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi sudda ish yuritishining demokratik<br />
<br />
<br />
<br />
ko'rsatilagn huquq va erkinliklarni aniqlashtirib beradigan barcha choralarni qamrab<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ular subyektiv huquqlarni ta'minlash tizimi faqatgina huquq o'rnatuvchi va huquqni<br />
tiklovchi normalardan iborat huquqiy kafolatlar orqaligina ishlashi mumkin deb
faqatgina fuqarolar huquqlarni himoya qilish mexanizmining turg'un elementlarini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
konstitusion tuzulmaga ega demokratik huquqiy davlatchilik institutlari tizimini<br />
<br />
inson va fuqaroning konstitusiyaviy huquq va erkinliklarining<br />
<br />
<br />
ya'ni inson va fuqaro <strong>huquqlari</strong> to'g'risidagi qonunchilik tizimini tashkil etuvchi<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha milliy institutlar tizimini tashkil etish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
O'zbekiston Respublikasi Konstitusiyasida jahon konstitusion tajribasidan kelib<br />
chiqib, quyidagicha belgilangan:<br />
<br />
bu asosiy huquq va erkinliklar boshqa hamma konstitusion institutlar
insonning konstitusion <strong>huquqlari</strong>ning amalga oshirilishi uchun<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Keng ma'noda inson <strong>huquqlari</strong> kafolatlari tushunchasi deganda fuqarolar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
kafolatining amaliy ishlovchi mexanizmini yaratish asosiy vazifalardan biri ekanligini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
O'zbekistonda inson <strong>huquqlari</strong> kafolatlarining huquqiy mexanizmlari shakllanishi
huquq va erkinliklardan foydalanishni ta'minlab beruvchi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qo'ymaydigan fuqaroviy totuvlikka erishish qobiliyatini bildiruvchi fuqarolar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Siyosiy kafolatlar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
inson va fuqaro huquq va erkinliklarini ta'minlashga qaratilgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Huquqiy kafolatlar deganda, inson va fuqaroning huquq va erkinliklarini huquq<br />
normalari orqali mustaxkamlab qo'yilishni, ularni davlatning butun huquqni <strong>muh</strong>ofaza<br />
qilish faoliyati orqali himoya qilishni tushunish lozim. <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qamoqqa olish va ushlab turishning faqat sud qaroriga asosan amalga<br />
<br />
fuqarolarning konstitusiyaviy <strong>huquqlari</strong> va erkinliklariga qarshi chiquvchi siyosiy
Dunyoning turli mamlakatlarida inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilishning turli xil<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Keyingi paytlarda O'zbekiston Respublikasida qonuniylikka va fuqarolar <strong>huquqlari</strong>ga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
O'zbekiston Respublikasida Vena deklarasiyasi hamda Harakat dasturi asosida inson
o'yicha nazorat funksiyalarini amalga oshirishda <strong>muh</strong>im rol o'ynaydi hamda o'ziga<br />
berilgan vakolatlar va vositalar asosida nafaqat buzilgan huquqlarni tiklaydi balki<br />
<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklarini to'la himoyalash va samaradorligini oshirishda va<br />
<br />
<br />
huquqi va erkinliklari bo'yicha yuzaga kelgan huquqbuzarliklarni oldini olish va<br />
<br />
Hozirgi davrda dunyodagi ko'plab mamlakatlarda 100 dan ortiq ombudsmanlar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ombudsmanining asosiy vazifasi davlat organlari ma'muriyati faoliyatining to'g'ri va<br />
<br />
va shikoyatlarini ko'rib chiqadi va ularning qonun hamda xalqaro huquq normalari<br />
asosida himoya qilinishi uchun tegishli davlat organlarida ko'rib chiqishiga harakat<br />
<br />
O'zbekiston Respublikasi ombudsmanining faoliyati, vakolati va huquqiy maqomi<br />
“O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha vakili (ombudsman)”<br />
to'g'risidagi qonuni bilan tartibga solinganligi belgilangan.<br />
1996 yil 31 oktyabrda O'zbekiston Respublikasi Prezidenti farmoni asosida inson<br />
<strong>huquqlari</strong> bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Milliy markazi tashkil etildi.<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Milliy markazi xalqaro<br />
huquqning inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklari sohasida umume'tirof etilgan prinsiplari
Ushbu markaz inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilishda aloqador bo'lgan barcha davlat<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
inson huqlari bo'yicha o'quv dasturlari yaratilishida va uning amalga oshirilishida<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong> sohasidagi tashkilotlar va xalqaro markazlar bilan texnik hamkorlik<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
huquq va erkinliklarni himoya qilish ko'p<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bo'linishi konstitusiyaviy prinsipining hayotga izchil tatbiq etilishini tizimli<br />
<br />
<br />
<br />
boshqaruvi tizimida o'zaro tiyib turish va manfaatlar muvozanatining samarali
himoya etishga xizmat qiladigan davlatning tom ma'nodagi mustaqil institutiga<br />
<br />
<br />
kelishilgan holda faoliyat yuritishi hamda hamkorligini ta'minlash bo'yicha<br />
<br />
<br />
chuqurlashtirishning zamonaviy tendensiyalarini hisobga olgan holda davlat<br />
<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklarini himoya qilish yo'lida ixtisoslashgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
vazirligining inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilish Boshqarmasi inson <strong>huquqlari</strong> va<br />
erkinliklari to'g'risidagi aholining huquqiy ongini oshirishda turli xil tadbirlarni ishlab<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklarini himoya qilishda qatnashuvchi advokatlik tizimining<br />
<br />
<br />
qilish masalasida bu Boshqarma O'zbekiston Respublikasida faoliyat olib boruvchi<br />
<br />
<br />
<br />
Boshqarmaning asosiy vazifalari:<br />
inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilish va ushbu sohada xalqaro tashkilotlar bilan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ommaviy axborot vositalari bilan xamkorlikda ichki ishlar vazirligi va tizimlarining
Mamlakatda davlat organlari bilan yaqin aloqada bo'lgan inson <strong>huquqlari</strong> va<br />
erkinliklarining alohida turlarini himoya qilish va rag'batlantirish bo'yicha nodavlat<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklarini himoya qilish yo'lida tuzilgan yangi tuzumlarga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>huquqlari</strong> bo'yicha milliy markazi vazifalari va maqomidagi tafavvutlarning tahlili<br />
bir birining mustaqil shu bilan barga bir birini to'ldirib boruvchi faoliyatisi ularning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
davlatdagi barqarorlik va xavfsizlikni ta'minlashga yordam berishadi va shu bilan
Ular<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
yoki bu nazorat qiluvchi organlar tarkibiga kiruvchi shaxslar ma'lum bir davlat vakili<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> va shaxsiy hayotni <strong>muh</strong>ofaza qilish bo'yicha xalqaro proseduralarni<br />
axborot yig'ish uslublari va manbalarini quyidagi toifalarga bo'lish mumkin:<br />
davlatlarning inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilish sohasidagi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
u yoki bu davlat tomonidan individual tartibdagi shikoyati alohida<br />
<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong>ni va shahsiy hayotni <strong>muh</strong>ofaza qilishi bo'yicha<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong>
Universal xalqaro tashkilotlar ichida inson <strong>huquqlari</strong>ni himoyalash bo'yicha<br />
BMT va uning organlari alohida o'rin egallaydi. BMT Bosh Assambleyasi bir necha<br />
<br />
<br />
<br />
himoya qilish va shaxsiy hayotni <strong>muh</strong>ofaza qilish masalasi Bosh Assambleyaning<br />
Gumanitar masalalar bo'yicha rezolyusiyalar loyihasini tayyorlovchi Uchinchi qo'mitasi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilish bo'yicha xalqaro standartlarni tasdiqlovchi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong>ni xalqaro davlat ichki himoya qilish funksiyasi quyidagicha
ko'rib chiqishi va buzilgan <strong>huquqlari</strong>ni tiklash bo'yicha davlatlarga tavsiyanomalar<br />
<br />
<br />
davlatga nisbatan va individning davlat ustidan beradigan shikoyatini ko'rish huquqi<br />
<br />
<br />
<br />
Shunday qilib, inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilishning xalqaro mexanizmining<br />
mavjudligi davlatlar tomonidan inson <strong>huquqlari</strong>ga rioya qilish bo'yicha qo'shimcha<br />
kafolatlarni yaratishga qaratilgandir 1 .<br />
Umume'tirof etilgan inson <strong>huquqlari</strong>ni amalga oshirish bo'yicha xalqaro mexanizm<br />
yaratilishi bu sohada xalqaro tartibga solishda erishilgan eng katta yutuqlardan biri<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilish bo'yicha BMT tuzilishiga nafaqat uning Nizomida<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
BMT tizimida umum e'tirof etilgan inson <strong>huquqlari</strong>ni amalga oshirish va xalqaro<br />
himoya qilish bilan shug'ullanuvchi bo'linmalarning tarmoqlashib ketgan tuzilmasi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong> bilan bog'liq masalalar bo'yicha maslahat xizmatini<br />
<br />
<br />
<br />
BMTning inson <strong>huquqlari</strong> bilan shug'ullanuvchi alohida organlarini batafsil ko'rib<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilish xalqaro mexanizmi quyidagilarni o'z ichiga oladi.<br />
1
BMTning Nizomida ko'zda tutilgan organlariga:<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Bosh Assambleya vakolatlari <br />
<br />
Ustav doirasida har qanday masala yoki ishni <strong>muh</strong>okama qilish” va bu borada a'zo<br />
<br />
<br />
sohalarda qabul qilinadigan tavsiyanomalar BMT Nizomiga binoan Tashkiloning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
deklarasiyasi e'lon qilinganligi to'g'risidagi rezolyusiyasi bilan birgalikda ko'plab<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
BMTning ixtisoslashgan tashkilotining iltimosiga ko'ra va u bilan hamkorlikda<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> sohasida o'z funksiyalarini amalga oshirish uchun Bosh
oshqalari esa o'z xususiyatiga qarab doimiy ravishda tuziladi yoki uzoq muddat<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
erkinliklarini ommaviy va qo'pol ravishda buzilishini bartaraf etish uchun ham yanada<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
buzilishini bartaraf etish bo'yicha sanksiyalarni qo'llash to'g'risidagi qarori BMTning<br />
<br />
<br />
binoan “barcha uchun inson <strong>huquqlari</strong> va asosiy erkinliklarini hurmat qilish va<br />
<br />
U Bosh Assambleyaga taqdim etish uchun inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha konvensiyalar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
BMTning <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha komissiya va Bosh Assambleyasiga yuqorida<br />
qayd etilgan maxsus organlar tomonidan taqdim etiladigan ma'ruzalar ochiq<br />
sessiyalarda <strong>muh</strong>okama qilinadi va <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha komissiya mazkur
BMT Nizomida ko'rsatib o'tilgan organlarga inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
O'zbekistonning inson <strong>huquqlari</strong> sohasida mazkur organ bilan hamkorligi Bosh<br />
<br />
<br />
<br />
huquqli va o'zaro hurmatga asoslangan muloqotni rag'batlantirish to'g'risidagi<br />
<br />
faol ishtirok etmoqda<br />
<br />
xos xususiyatini hamda O'zbekiston bilan yaqindan hamkorligini hisobga olgan holda<br />
<br />
bo'yicha Kengash BMTning diskriminasiyaga uchragan va siyosiylashgan <strong>Inson</strong><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
davlatlarga nisbatan teng munosabatda bo'lishini ta'minlab berishi mumkin bo'lgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Respublikasi Universal davriy tahlil inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha kengashning<br />
100
manfaatdor davlat tomonidan milliy ma'ruza shaklida tayyorlangan<br />
<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha Oliy Komissar boshqarmasi tomonidan<br />
<br />
<br />
<br />
universal davriy tahlil boshqa organlar tomonidan tayyorlangan<br />
<br />
hisobga olinishi va <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha Oliy Komissar boshqarmasi tomonidan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha kengashi faoliyatining boshqa shakli “maxsus<br />
<br />
<br />
vaziyatga yoki mavzu bo'yicha barcha davlatlarga qaratilgan mexanizmlarga berilgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
alohida mamlakat yoki hududlarda inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha yoki butun dunyoda<br />
inson <strong>huquqlari</strong>ni buzilishining <strong>umumiy</strong> vaziyatiga nisbatan tematik mandatlar<br />
101
mandat egalari shaxsan ishtirok etadi va o'z ishlari uchun hyech qanday pul mablag'lari<br />
<br />
Maxsus proseduraning asosiy faoliyatiga inson <strong>huquqlari</strong> buzilishi yuzasidan<br />
ma'lumotlarni olish va mamlakatlarga holat yuzasidan tushintirish berilishini so'rab<br />
<br />
<br />
<br />
har<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha komissiya va uning kichik komissiyalariga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
komissiya yoki kichik komissiyalar so'rovnomasi asosida inson<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
konferensiyasida BMTning Bosh Assambleyasi birinchilardan bo'lib BMTning <strong>Inson</strong><br />
<br />
<br />
birinchi komissari etib Xose Ayyalo Lasso<br />
Bosh Assambleya Oliy Komissarni “BMTning faoliyatidagi inson <strong>huquqlari</strong><br />
bo'yicha mas'ul shaxs bo'lib Bosh Kotib rahbarligi ostidagi asosiy mansabdor shaxs”<br />
<br />
102
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha Oliy Komissar yana inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilishdagi<br />
<br />
<br />
<br />
BMT tomonidan qabul qilingan inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha ikkita xalqaro pakt<br />
va to'rtta konvensiya asosida ta'sis etilgan BMTning konvensiyaviy organlarining<br />
faoliyati umume'tirof etilgan inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklarini himoya qilishda katta<br />
<br />
Bugungi kunda faoliyat ko'rsatayotgan va asosiy funksiyalaridan biri davlatlarning<br />
milliy ma'ruzalarini ko'rib chiqish bo'lgan BMTning inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha<br />
<br />
Ularni tashkil etilgunga qadar <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> komissiyasini tavsiyasi bo'yicha<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
to'g'risidagi milliy hisobotlarni taqdim etish tizimi bir qator xalqaro shartnomalarda<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha qo'mita xalqaro paktlar va konvensiyalar asosida tashkil<br />
<br />
nazorat qiluvchi funksiyani mazkur organ bilan bir qatorda yana quyidagi organlar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Nogironlar <strong>huquqlari</strong> to'g'risidagi qo'mita<br />
<br />
EKOSOSga yordamchi organ sifatida ta'sis etilgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
103
mazkur Paktda bayon qilingan o'z <strong>huquqlari</strong>ni buzilganligi bo'yicha individlarning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
noyabr oylarida Jenevadagi <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha Oliy Komissar Boshqarmasi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bir qoidaning amaliyotda qanday amalga oshirilayotganligining <strong>umumiy</strong>y tahlili<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qanday qo'llanilayotgnaligi va davlatda inson <strong>huquqlari</strong> sohasining ahvoli to'g'risidagi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
xalqaro prosedurada ko'rib chiqilayotgan ishlarni ” ko'rib chiqish uchun qabul qila<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
huquqiy himoya qilishning barcha davlat ichki vositalaridan foydalanib bo'lingan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>huquqlari</strong> sohasida e'tirof etilgan va o'zining shaxsiy xislatlariga ko'ra faoliyat
Davlatlar mazkur Paktga a'zo bo'lganidan so'ng ikki yil ichida milliy hisobot taqdim<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
o'zaro muloqot davomida Paktning normalari qanday qo'llanilayotganligini va<br />
Paktning normalarini amalga oshirish bo'yicha huquqni qo'llash amaliyotini yana<br />
<br />
oxirgi kunida xavotirlanishga sabab bo'ladigan asosiy mavzularni <strong>muh</strong>okamasining<br />
yakuni sifatida a'zo davlat uchun taklif va tavsiyalarni o'z ichiga olgan xulosaviy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bo'lgan nohukumat tashkilotlari ham agarda Paktda shakllantirilgan huquqlarning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
tadbir va ush bu sohada erishilgan yutuqlar yuzasidan a'zo davlatlar tomonidan<br />
<br />
<br />
chiqadigan masalalar bo'yicha davlatlar orasida kelib chiqadigan nizolarni tartibga<br />
solish va alohida shaxslarning shikoyatlarini ko'rib chiqish uchun doimiy ishchi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
kerak va a'zo davlatlar tomonidan berilgan milliy hisobotlarni o'rganishga tayangan
imkoniyatlarning barcha vositalaridan foydalanib bo'lgan bo'lishlari lozim<br />
<br />
vakolatlarini tan olmaydigan davlatlarga nisbatan shikoyatlarni ko'rib chiqish uchun<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
takomillashtirish yuzasidan 2001 yildan boshlab o'zining yig'ilishlarini Jenevada<br />
<br />
organlar hamda BMTning <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha Oliy Komissari Boshqarmasi
ola <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilishga qaratilgan ishtirokini kengaytirishga oid choralarni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
tarmoqlariga singdirilmoqda va inson <strong>huquqlari</strong> obyektiv tarkibini murakkablashuviga<br />
<br />
<br />
<br />
Yevropa Kengashi doirasida inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilish<br />
Yevropa Ittifoqi doirasida inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilish<br />
<br />
Yevropa Kengashi doirasida inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilish. Yevropa kengashi<br />
<br />
<br />
<br />
Yevropa Kengashi faoliyatida plyuralistik demokratiya va inson <strong>huquqlari</strong>ni
Nohuqumat tashkilotlari inson <strong>huquqlari</strong>ni buzilishi yuzasidan Parlament Assambleyasi<br />
<br />
maslahat vakillik<br />
<br />
<br />
<br />
ishlar vazirlaridan tashkil topib yevropada qabul qilingan konvesiya va kelishuvlarini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Yevropa sudining presedentlik huquqi — bu Yevropa huquqi normalar majmuasining<br />
tarkibiy qismidir.<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> va asosiy erkinliklarini himoya qilish to'g'risidagi Yevropa<br />
Konvensiyasi bilan kafolatlangan o'z <strong>huquqlari</strong>ni buzilgan deb hisoblovchi har qanday<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha Yevropa sudi Vazirlar qo'mitasi singari Konvensiya<br />
<br />
Yevropa sudi alohida shaxslar tomonidan berilgan shikoyatlarni ko'rish bilan bir<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
shikoyat biror davlat ustidan yoki uni biror organining harakatlari<br />
<br />
shikoyatda Konvensiyada yoki unga ko'shimcha protokolda<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilishning barcha ichki imkoniyatlaridan<br />
<br />
ish bo'yicha milliy hokimiyat organlarining so'nggi qarori chiqqan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
shaxs yoki shaxslar guruhiga maslahat va konsultasiyalar berishi mumkin va bugungi
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha Yevropa sudining zamonaviy nazorat mexanizmi o'zida<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
nazorat mexanizmini doimiy isloh etish va samaradorligini oshirish zaruriyatlar<br />
<br />
<br />
<br />
IHYeS o'zining yarim asrlik tarixi davomida <br />
<br />
asosiy erkinliklarini himoya qilish to'g'risidagi Yevropa konvensiyasi normalari<br />
<br />
<br />
YeXHT doirasida inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilish.
u Yevropa konvensiyasi yoki <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> to'g'risidagi xalqaro paktlardan farqli<br />
<br />
<br />
Shuni aytib<br />
<br />
davlatlar ushbu sudlarga taalluqli ishlarni Hakamlik tribunali yoki Yarashuv<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Odamiliy mizanlari bo'yicha YeXHTning majburiyatlar bajarilishining ta'minlashida<br />
mexanizmi. <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ushbu mexanizm<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Hozirgi kunda mazkur mexanizm quyidagi elementlardan iborat:<br />
insoniylik mezonlari bilan bog'liq ma'lumotlar almashinuvi va<br />
<br />
<br />
<br />
110
qatnashchi davlatlar o'rtasida insoniylik mezonlari borasida<br />
masalalarni hal qilish uchun zarurat tug'ilganda taraflarning taklifi bilan ikki<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
birinchidan<br />
<br />
ikkinchidan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ushbu yig'ilishda Vena mexanizmi insoniylik mezonlari doirasida mustaqil ekspertlar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Vena mexanizmini qo'llashning birinchi yoki ikkinchi davridan so'ng tashabbuskor davlat<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
111
Ushbu Vena mexanizmi bilan bog'liq bo'lmagan proseduralar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ushbu missiyadagi mustaqil ekspertlar ro'yhatdan tanlab olinadi va uch kishidan<br />
<br />
<strong>Inson</strong>iylik mezonlari sohasida ekspertlar yoki ma'ruzachilar missiyalarining tizimi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
va konsultativ xizmat ko'rsatishdan yoki <strong>muh</strong>okama qilinayotgan masalalarni yechish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
insoniylik mezoniga taalluqli har qanday masala YeHHTning barcha siyosiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Shu bilan birgalikda YeHHTda inson huquq va erkinliklarini halqaro huquqiy<br />
himoya qilish va individual shikoyatlarni qo'rib chiqish mexanizmlarini yo'qligini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
112
Saylovlar bo'yicha bo'lim saylovlar o'tkazilishi kuzatuvlarida va milliy saylov<br />
<br />
<br />
hamda saylovlarni o'tkazish sohasidagi me'yorlar ustidan kuzatish ishlari bilan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Bu ikki bo'lim o'z vakolatlari doirasiga insoniylik mezonlari sohasidagi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
tashkil etiladigan insoniylik mezoni bo'yicha seminarlarni o'tkazishda tashkiliy<br />
<br />
Yuzaga kelishi mumkin bo'lgan nizolarning oldini olish va bartaraf etish borasida<br />
<br />
vakolatiga milliy ozchiliklar bilan bog'liq vaziyatlarni tahlil etish va dastlabki<br />
bosqichidayoq murakkab vaziyatlarni bartaraf etish hamda milliy ozchiliklarni<br />
<br />
<br />
Hozirgi kunda umume'tirof etilgan inson <strong>huquqlari</strong> davlat ichki organlari vakolatlari<br />
<br />
<br />
konstitusiyasida qayd etib qo'yilganligi yoki qayd etilmaganligidan qat'iy nazar inson<br />
<strong>huquqlari</strong> sohasida xalqaro huquqning ichki davlat huquqiga nisbatan ustuvorligi<br />
<br />
Yevropada umume'tirof etilgan inson <strong>huquqlari</strong>ga rioya etish va ularni tartibga<br />
solish ushbu miqyosida muayyan normalar va institutlar tizimi doirasida amalga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Mazkur<br />
<br />
to'g'risidagi Yevropa konvensisin bir birini yaqinlashtirishda Yevropa sudlariga <strong>muh</strong>im<br />
<br />
<br />
<br />
113
huquqlar to'g'risidagi xalqaro paktda o'rnatilgan inson <strong>huquqlari</strong> normalarining aks<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
mamlakatni isloh qilish hamda modernizasiyalash maqsad va vazifalarini amalga<br />
1 <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
1
fuqarolarning huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlarga nisbatan ishonchi yo'qolishini<br />
va shu sababli huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlar faoliyati samaradorligining<br />
<br />
Huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlar faoliyatining samaradorligi va professionalligi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Agar ularning ichidan huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlarga taalluqli bo'lgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
1. Faoliyat doirasi bo'yicha:
BMTning “Ozodlikdan mahrum qilingan voyaga yetmaganlarni himoya qiluvchi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bu pakt va konvensiya deb ataluvchi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
misol uchun Irqiy kamsitishning barcha turlarini yo'q qilish to'g'risidagi xalqaro<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
BMTning huquqni ta'minlovchi mansabdor shaxslar tomonidan kuch ishlatish va<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
penitensiar va axloq tuzatish idoralarni boshqarishda samarali qo'llash hamda
turish va qamoqda saqlanishning har qanday shakllariga duchor bo'lgan shaxslarni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
va qamoqda saqlash huquqiga ega idoralar xodimlari tomonidan mazkur Tamoillarga<br />
<br />
<br />
qilish bo'yicha Yettinchi Kongressi <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
o'tash muassasalarida voyaga yetmaganlar <strong>huquqlari</strong>ni ta'minlash masalalari ham<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
vosita xolatlariga alohida urg'u beradi va e'tiborni kuchaytiradi hamda inson<br />
<br />
huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlari tomonidan mazkur qoidalarga rioya etishiga<br />
<br />
<br />
ular davlatlarning milliy qonunchiligini ishlab chiqish va<br />
<br />
<br />
davlatlar huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlari tizimining demokratiyalashuvi
Ichki ishlar organlari bilan birgalikda huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
yoki o'q otish qurolini qo'llash vaziyatiga kadar zo'rlamas vositalaridan foydalanish<br />
<br />
<br />
<br />
Bunday ko'rsatmalar huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlar amaliyotida prinsipial
O'zbekiston Respublikasining huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlari mustaqillikka<br />
<br />
<br />
<br />
uning huquq va erkinliklarini oliy qadriyat deb konstitusiyaviy tarzda e'tirof etilishi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlar faoliyatida ham qonunchilik ko'rsatkichining <strong>muh</strong>im<br />
<br />
O'zbekistonda huquqiy davlatning shakllantirish bevosita qonuniylik tartibini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlarining keng vakolatlarini amalga oshirishda qonuniylik<br />
<br />
<br />
<br />
organlar va xodimlari ishida qonuniylikka rioya qilish ahvolining ko'rsatib beruvchi
Shaxs huquq va erkinliklarining ko'rsatib o'tilgan kafolatlari amaliyotda shakllanishi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> va erkinliklariga rioya qilish huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bilan bog'liq ravishda qonun bo'yicha mumkin bo'lgan cheklashlar ayrim huquq<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
organlari tomonidan <strong>muh</strong>ofaza qilinishi lozim bo'lgan <strong>huquqlari</strong> alohida <strong>muh</strong>im o'rin<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
120
tutilgan maqsadlarga erishish va vazifalarni hal etish uchungina amalga oshirish va<br />
shunga teng ravishda o'rnatilgan prosedura va tartiblarga rioya qilgan holda sodir<br />
<br />
<br />
<strong>huquqlari</strong>ni cheklashga istisnosiz yo'l qo'yilmaslikning <strong>muh</strong>im ahamiyatga ega<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ko'pincha inson va fuqaroning huquq va erkinliklariga qo'llaniladigan u yoki bu<br />
harakatlarning qonuniyligi to'g'risidagi ayrim fundamental qoidalarni aniqlashtiradi<br />
<br />
inson huquq va erkinliklarini cheklash bilan bog'liq bo'lgan hamma holatlarda<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
to'g'risida polisiya xodimlari tomonidan ogohlantirilmaganligi uchun ham bekor<br />
<br />
<br />
121
fuqaroning huquq va erkinliklarini amalga oshirilishining samaradorligiga ham yetarli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ishlatish bilan muayyan shaxsga bevosita zarar yetkazish yoki qonunda talab qilingan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
boshqariladigan mamlakatdagi har bir fuqaroning hayotga bo'lgan <strong>huquqlari</strong>ni<br />
<br />
<br />
<br />
“biz uchun to'g'ri kelmaydi” deb huquqni <strong>muh</strong>ofaza qilishga oid vazifalarni hal<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
demokratik davlatlardagi huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlar faoliyatining amaliyoti<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
122
shaxslarga va boshqa subyektlarga huquqiy va tashkiliy yordam ko'rsatish va<br />
<br />
<br />
<br />
huquqlarga tahdid solayotgan turli xil huquqbuzarliklarga qarshi kurash olib<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
boshqaruvi organlari tizimiga kiradi va shu roli bilan hokimiyat boshqaruvchilik<br />
vakili sohibi sifatida vakolatini amalga oshiradi hamda o'z kuchlari va vositalariga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
123
hokimiyatchilik vakolatlari orqali ta'sir qilishda aks etganligi uchun ham boshqaruv<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Huquqiy normalarni qo'llashning mohiyati muayyan yuridik holatni tegishli huquqiy
da'vosini qondirishga vakolatli davlat organlari va mansabdor shaxslar bilan huquqiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
vakolatli organlar tomonidan tegishli ravishda huquqiy qarorlarni chiqarmasdan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ichki ishlar organlarining butun tizimini yaxshi ishlashini ta'minlab<br />
<br />
shunindek xodimlarni kerakli kiyim bosh bilan ta'minlash funksiyalarini amalga<br />
<br />
<br />
<br />
Mazkur faoliyatda ichki ishlar organlari xodimlarining o'zlari inson <strong>huquqlari</strong>ning<br />
<br />
Konstitusiya va qonunlarda ko'zda tutilgan fuqaroning huquq va erkinliklari butun<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
murakkab yoki favqulodda holatlarda fuqarolarga yordam ko'rsatish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Mazkur huquqiy imkoniyatlarni amalga oshirish uchun tegishli qarorlar chiqarish
oshirishga to'sqinlik qiluvchi yoki bu huquqlarni buzuvchi salbiy xarakterdagi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Salbiy vaziyatlarni tugatish va buzilgan huquqlarni tiklash uchun ichki ishlar<br />
<br />
<br />
Huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlari tomonidan yuridik normalarni qo'llash<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Huquqni qo'llash vakolatli huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organ tomonidan yuridik<br />
ahamiyat kasb etgan va huquq normasida ko'zda tutilgan muayyan hayotiy holatlar
Ish bo'yicha isbotlashni ta'minlab berish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Huquqbuzarlikni bartaraf etish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Huquqbuzarlikni oldini olish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Yuridik javobgarlikni amalga oshirish<br />
<br />
<br />
erkinlikdan mahrum qilishdek ta'sir chorasi qo'llanilishi shaxsni aybdor deb e'tirof<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Birinchi bosqich<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ikkinchi bosqich
Uchinchi bosqich — <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
paydo bo'lishi uchun asos bo'ladigan va bir vaqtning o'zida dalillar va yuridik asoslarni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlari tarkibi katta qismini tashkil etuvchi qism<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilish va yuridik ta'minlash bo'yicha boshqarmasi ichki<br />
ishlar organlari faoliyatida inson <strong>huquqlari</strong>ni himoya qilishning ahvoli monitoringini<br />
<br />
xodimlari xizmat baholash uchun mezon hisoblanadi hamda ularni attestasiyadan
Barcha uchun ma'lum bo'lgan qiynoq va shafqatsiz muomala kabi voqyelikni<br />
<br />
barcha davlatlarda odatda qo'llaniladigan xalqaro huquq normasi sifatida barcha<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
prinsiplarining hamda tolqini bu <strong>huquqlari</strong>ni ta'minlash borasida bir qancha erkinliklar<br />
<br />
<br />
qarshi Konvensiyasida o'rnatilgan va barcha ishtirokchi davlatlar tomonbidan qo'llab<br />
<br />
<br />
<br />
“og'riq yoki qo'rqitish davlat
davlatning mansabdor shaxsi yoki rasmiy faoliyat yurituvchi<br />
<br />
<br />
<br />
samarali qonunchilik asosini yaratish va uni to'liq amalga oshirishni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qiynoqni oqlash uchun “istisno holatlari” hamda “yuqori turuvchi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
biron ishtirokchi davlat hududida qiynoqni qo'llash bilan bog'liq<br />
<br />
<br />
ishtirokchi davlat o'z hududida qiynoqqa qarshi kurash maqsadida<br />
<br />
hyech qaysi bir ishtirokchi davlat muayyan shaxsga nisbatdan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Qiynoq tushunchasi<br />
<br />
<br />
Qiynoqni rasmiy koralash<br />
<br />
huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlarga qiynoqning qanday holatda sodir qilinganidan<br />
<br />
130
Hibsda saqlashning cheklanishi. <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
So'roq o'tkazish va qo'lga olish jarayonidagi kafolatlar<br />
<br />
saqlanayotgan shaxslar o'zlariga bo'layotgan munosabat yuzasidan shikoyat qilish<br />
<br />
<br />
olish va surishtiruvni amalga oshirish bilan bog'liq ma'muriy vakolatlarni ta'minlash<br />
<br />
Qiynoqlar to'g'risidagi xabarlar haqida mustaqil tergov olib borish<br />
qiynoq qo'llanilayotganligi haqidagi xabarni samarali va obyektiv tergov qilishni<br />
<br />
<br />
Qiynoqqa solish oqibatida olingan ma'lumotlardan foydalanishga yo'l<br />
qo'yilmasligi<br />
<br />
Qiynoqni qonuniy yo'l bilan ta'qiqlash<br />
<br />
<br />
<br />
Jinoyatchi sifatida taxmin qilingan shaxsni ta'qib qilish<br />
<br />
<br />
<br />
O'qitish<br />
shaxslar bilan munosabatda bo'lish faoliyati bilan shug'ullanuvchi huquqni <strong>muh</strong>ofaza<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Zararning qoplanishi va reabilitasiya<br />
<br />
<br />
Xalqaro hamkorlik<br />
barcha davlatlarning hukumatlari bilan aloqalar o'rnatish imkoniyatlaridan foydalanishlari<br />
<br />
131
huquqni <strong>muh</strong>ofaza qilish organlari va xavfsizlik xizmati xodimlarini tayyorlash<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
himoya qilish vositalari va kafolatlarini o'zida aks ettirgan xalqaro shartnomalarni<br />
<br />
Qiynoqqa qarshi qo'mitaning faoliyati<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
doirasida hamda huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlar faoliyati borasida <strong>muh</strong>im<br />
<br />
milliy qonunchilik oldidagi mavqyeyi ko'rsatib o'tilgan hamda ushbu holat O'zbekiston<br />
Respublikasi Konstitusiyasining Muqaddimasida belgilab qo'yilganidek huquqni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
132
qiynoq va shunga o'xshash shafqatsiz muomalani qo'llanishiga yo'l qo'ymaslik uchun<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
muomalaning boshqa turlarini qo'llashga yo'l qo'ymaslikga oid talablarini so'zsiz<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bosqichlaridan biri “qiynoq” tushunchasini belgilash bilan bog'liq qo'shimchalarni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
133
uch yilgacha axloq tuzatish ishlari yoki uch yilgacha ozodlikdan mahrum qilish
Ushbu moddaning birinchi yoki ikkinchi qismlarida nazarda tutilgan harakatlar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qonunchilikdagi o'zgarishlar va barcha tadbirlar ommaviy axborot vositalarida keng<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
biror bir shaxsdan yoki uchinchi shaxsdan ma'lumot yoki iqrorlik ko'rsatuvi olish<br />
<br />
sodir etgan harakat uchun yoki harakat u tomondan sodir etganlikda guvohlanganda<br />
<br />
kamsitishning istalgan turiga asoslangan sabablarga ko'ra sodir etilgan har qanday
qiynoqqa solish yoki qadr qimmatni tahqirlash holatlari yuz berishi mumkinligi bilan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Mahbuslar bilan munosabatlarni va ehtiyot choralar nazoratini ta'minlash hamda<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
olinganlarni saqlashda qonunlarga rioya qilish nazoratini takomillashtirish to'g'risidagi”<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
va ayblanuvchini himoya huquqi bilan ta'minlashga oid qonunlarni qo'llash bo'yicha<br />
<br />
<br />
tergov harakatlari o'tkazilgan paytda unga nisbatan qanday munosabatda bo'lishganligi<br />
<br />
qiynoqqa solish yoxud qonunga xilof boshqa usullari qo'llanilganligi to'g'risidagi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
O'zbekistonda qiynoqqa solishni ta'qiqlashga oid o'quv materiallar va axborotini
O'zbekistonda huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlarida ishlaydigan mutaxassislarni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
sohasida halqaro andozaga mos bilimlarni o'zlashtirish bo'yicha yangi lavozim yoki<br />
<br />
Mamlakatimizning OAVlarida huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organ xodimlari bilan<br />
<br />
Ichki Ishlar Vazirligi va O'zbekiston Respublikasi Advokatlar Asosiasiyasi<br />
hamkorligida ushlab turish va gumonlardan xalos etish hamda huquqiy himolanishni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Prokuratura organlari fuqarolarning konstitusiyaviy <strong>huquqlari</strong>ga rioya qilinishini<br />
<br />
<br />
organlari va boshqa huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlar bilan birgalikda fuqarolarning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
tomonidan yo'l qo'yilgan suiste'molchiliklarni mustaqil ravishda tekshirishning
tergov harakatlari o'tkazilgan paytda unga nisbatan qanday munosabatda bo'linganligi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Davlatlar qiynoqqa qarshi Konvensiyaga amal qilish masalasida amaliy<br />
<br />
solishga yo'l qo'ymaslik va oldini olish masalalarida huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi
tergov harakatlari o'tkazilgan paytda unga nisbatan qanday munosabatda bo'linganligi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Davlatlar qiynoqqa qarshi Konvensiyaga amal qilish masalasida amaliy<br />
<br />
solishga yo'l qo'ymaslik va oldini olish masalalarida huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi
evolyusion tarzda amalga oshirilishi inson <strong>huquqlari</strong>ga rioya etilishining <strong>muh</strong>im<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
yoki qamoqda saqlanuvchi barcha shaxslar bilan muomalada bo'lishda insoniylikni<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong>ni himoyalash va mahkumlar bilan munosabatda bo'lish to'g'risidagi<br />
xalqaro shartnomalarda ifodalangan prinsiplar va <strong>umumiy</strong> holatlarning O'zbekiston<br />
<br />
<br />
<br />
uchramagan va shundan kelib chiqqan holda milliy qonunchilik va huquqni tadbiq
BMTga a'zo davlatlarning ko'p yillik yuridik amaliyotiga asoslangan holda ishlab<br />
<br />
O'zbekiston milliy qonunchiligida huquqni <strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlarning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
milliy qonunchilik aktlarini ishlab chiqishda va huquqni tadbiq etish amaliyotida<br />
<br />
uchun “Mahbuslar bilan muomalada bo'lishning minimal standart qoidalari”ning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
BMT tomonidan qabul qilingan Mahbuslar bilan muomalada bo'lishning minimal<br />
<br />
<br />
Shu munosabat bilan mahkumlar va oldini olish chorasi sifatida hibsda saqlanayotgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bo'lishning minimal standart qoidalari kabi maxsus maqsadda ishlab chiqilgan xalqaro
hamda milliy qonunchilikda albatta mustahkamlanishi shart bo'lgan mahkumlar bilan<br />
<br />
<br />
qilingan “Har qanday shaklda ushlanishi va qamoqqa olinishi lozim bo'lgan barcha<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
belgilovchi alohida konvensiyalarda bayon etilgan <strong>umumiy</strong> prinsiplarni amalga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
inson <strong>huquqlari</strong>ni himoyalash va uni mahkumlar huquqiy maqomida<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
hyech kimning sud hukmi yoki qarorisiz ozodlikdan mahrum
ozodlikdan mahrum etilgan barcha shaxslar insoniy munosabatda<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
prinsiplari inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha va ozodlikdan mahrum etilgan shaxslar bilan<br />
munosabatda bo'lish to'g'risidagi xalqaro shartnomalarning qoidalarini yetarlicha<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
turlariga qarshi konvensiyaga kiritilgan asosiy g'oyalarni aks ettiruvchi prinsiplar<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> to'g'risidagi xalqaro shartnomalar va mahkumlarning huquqiy<br />
maqomi.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ushlanishi va hibsga olinishi lozim bo'lgan barcha shaxslarni himoyalash prinsiplari
Mahkumga huquqning subyekti sifatida qaralishi lozimligi haqidagi qoida o'zak<br />
<br />
<br />
<br />
Minimal standart qoidalarda “mahbuslar bilan muomalada bo'lishda ularning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
etilish va cheklovlar bilan O'zbekiston Respublikasi fuqarolari uchun nazarda tutilgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> to'g'risidagi xalqaro shartnomalar va mahkumlarni saqlash<br />
sharoitlari.<br />
Asosiy inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklariga rioya etilishi nuqtai nazaridan mahkumlarni
Jazoni ijro etish va mahkumlar bilan munosabatda bo'lishga taalluqli xalqaro<br />
tavsiya-normalar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
shaklda ushlanishi va hibsga olinishi lozim bo'lgan barcha shaxslarni himoyalash<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
keng qamrovli munosabatlarni o'z ichiga oladi va insonparvarlik xarakteridagi<br />
<br />
<br />
Jazoni ijro etish muassasalari xizmatchilarini tayyorlash<br />
Demokratik va insonparvarlik prinsiplariga asoslangan eng mukammal qonunchilik<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>huquqlari</strong> va erkinliklarini o'zlashtirishlari va ularga rioya qilishlari nuqtai nazaridan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bilan o'zaro munosabatda bo'lgan xodimlarni tayyorlash dasturlariga kiritilishini
axloq tuzatish muassasalari bilan kengroq tanishish imkoniyatining berilishi borasida
Estetika<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
tarkibiy qismi bo'lgan “go'zallik falsafasi”ning amaliy yuridik faoliyatda sinashta
Huquqiy estetika talablari ichki ishlar idoralari xodimi faoliyatining barcha<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Huquqiy estetika sohasiga ichki ishlar idoralari xodimi shaxsi estetik hissiyotlarini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Etik va estetik huquqshunoslik (ularning o'ziga xosligini inobatga olgan holda)<br />
boshqa fanlardagi kabi, ajralmas <strong>umumiy</strong>likni tashkil qiladi. Barcha ijtimoiy hodisa,<br />
inson faoliyatining harakat va sabablari bir vaqtning o'zida etik va estetik ahamiyatga<br />
ega bo'lib, quyidagicha baholanishi mumkin:
Huquqiy estetika ichki ishlar idoralari xodimining estetik madaniyatini aniqlash<br />
<br />
<br />
<br />
huquqiy amaliyot <strong>umumiy</strong> tizimini tashkillashtirish tamoyillarini<br />
<br />
Ichki ishlar idoralari xodimining estetik madaniyati<br />
<br />
<br />
Ichki ishlar idoralari xodimining estetik madaniyati<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ichki ishlar idoralari xodimining estetik madaniyatidagi<br />
<br />
<br />
Ichki ishlar idoralari xodimining estetik madaniyatini ochib beruvchi ichki ishlar<br />
<br />
tabiat va inson tomonidan yaratilgan voqyelikning turli omillari
o'ta murakkab hisoblanadi va eng yaxshi holatda ham qisqa muddatga amalga oshirish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ichki ishlar idoralari xodimi uchun nutqning ortiqcha tezligini oldini olish uchun
Ichki ishlar idoralari xodimi nigohi undan huquqiy yordam so'rab kelgan inson
u individlarning
u individlarning
ichki ishlar idoralari xodimlariga qo'yiladigan axloqiy talablarni
yuridik amaliyotni o'rganish va yuridik ishni ko'rish chog'ida ichki<br />
<br />
ichki ishlar idoralari xodimlari va amaliyot ishtirokchilarining<br />
<br />
<br />
ichki ishlar idoralari xodimi kasbi obro'sini oshirish bilan bog'liq<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
mutaxassislikka tegishli qandaydir alohida axloqiy me'yorlari borligi to'g'risidagi<br />
<br />
<br />
“etik madaniyat” va “ma'naviy madaniyat” tushunchalari bir xil mazmunga ega o'zaro<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ichki ishlar idoralari xodimlarining o'z faoliyati ishiga va uning
huquqshunosning o'z hamkasblari bilan munosabatlariga qo'yiladigan<br />
<br />
ichki ishlar idoralari xodimi hokimiyat vakili sifatida huquqiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
boshqalar bilan munosabatlaridagi axloqiy holati salbiy hissiy fon va ziddiyatli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
so'roq qilinayotgan shaxslar ko'rsatmalaridagi ziddiyatlarni yo'qotish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Tergovchi tomonidan shaxsning aybini isbotlash chog'ida aybsizlik prezumpsiyasi
huquqshunosning o'z hamkasblari bilan munosabatlariga qo'yiladigan<br />
<br />
ichki ishlar idoralari xodimi hokimiyat vakili sifatida huquqiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
boshqalar bilan munosabatlaridagi axloqiy holati salbiy hissiy fon va ziddiyatli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
so'roq qilinayotgan shaxslar ko'rsatmalaridagi ziddiyatlarni yo'qotish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Tergovchi tomonidan shaxsning aybini isbotlash chog'ida aybsizlik prezumpsiyasi
huquqshunosning o'z hamkasblari bilan munosabatlariga qo'yiladigan<br />
<br />
ichki ishlar idoralari xodimi hokimiyat vakili sifatida huquqiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
boshqalar bilan munosabatlaridagi axloqiy holati salbiy hissiy fon va ziddiyatli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
so'roq qilinayotgan shaxslar ko'rsatmalaridagi ziddiyatlarni yo'qotish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Tergovchi tomonidan shaxsning aybini isbotlash chog'ida aybsizlik prezumpsiyasi
huquqshunosning o'z hamkasblari bilan munosabatlariga qo'yiladigan<br />
<br />
ichki ishlar idoralari xodimi hokimiyat vakili sifatida huquqiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
boshqalar bilan munosabatlaridagi axloqiy holati salbiy hissiy fon va ziddiyatli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
so'roq qilinayotgan shaxslar ko'rsatmalaridagi ziddiyatlarni yo'qotish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Tergovchi tomonidan shaxsning aybini isbotlash chog'ida aybsizlik prezumpsiyasi
huquqshunosning o'z hamkasblari bilan munosabatlariga qo'yiladigan<br />
<br />
ichki ishlar idoralari xodimi hokimiyat vakili sifatida huquqiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
boshqalar bilan munosabatlaridagi axloqiy holati salbiy hissiy fon va ziddiyatli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
so'roq qilinayotgan shaxslar ko'rsatmalaridagi ziddiyatlarni yo'qotish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Tergovchi tomonidan shaxsning aybini isbotlash chog'ida aybsizlik prezumpsiyasi
huquqshunosning o'z hamkasblari bilan munosabatlariga qo'yiladigan<br />
<br />
ichki ishlar idoralari xodimi hokimiyat vakili sifatida huquqiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
boshqalar bilan munosabatlaridagi axloqiy holati salbiy hissiy fon va ziddiyatli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
so'roq qilinayotgan shaxslar ko'rsatmalaridagi ziddiyatlarni yo'qotish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Tergovchi tomonidan shaxsning aybini isbotlash chog'ida aybsizlik prezumpsiyasi
huquqshunosning o'z hamkasblari bilan munosabatlariga qo'yiladigan<br />
<br />
ichki ishlar idoralari xodimi hokimiyat vakili sifatida huquqiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
boshqalar bilan munosabatlaridagi axloqiy holati salbiy hissiy fon va ziddiyatli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
so'roq qilinayotgan shaxslar ko'rsatmalaridagi ziddiyatlarni yo'qotish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Tergovchi tomonidan shaxsning aybini isbotlash chog'ida aybsizlik prezumpsiyasi
huquqshunosning o'z hamkasblari bilan munosabatlariga qo'yiladigan<br />
<br />
ichki ishlar idoralari xodimi hokimiyat vakili sifatida huquqiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
boshqalar bilan munosabatlaridagi axloqiy holati salbiy hissiy fon va ziddiyatli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
so'roq qilinayotgan shaxslar ko'rsatmalaridagi ziddiyatlarni yo'qotish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Tergovchi tomonidan shaxsning aybini isbotlash chog'ida aybsizlik prezumpsiyasi
huquqshunosning o'z hamkasblari bilan munosabatlariga qo'yiladigan<br />
<br />
ichki ishlar idoralari xodimi hokimiyat vakili sifatida huquqiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
boshqalar bilan munosabatlaridagi axloqiy holati salbiy hissiy fon va ziddiyatli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
so'roq qilinayotgan shaxslar ko'rsatmalaridagi ziddiyatlarni yo'qotish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Tergovchi tomonidan shaxsning aybini isbotlash chog'ida aybsizlik prezumpsiyasi
huquqshunosning o'z hamkasblari bilan munosabatlariga qo'yiladigan<br />
<br />
ichki ishlar idoralari xodimi hokimiyat vakili sifatida huquqiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
boshqalar bilan munosabatlaridagi axloqiy holati salbiy hissiy fon va ziddiyatli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
so'roq qilinayotgan shaxslar ko'rsatmalaridagi ziddiyatlarni yo'qotish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Tergovchi tomonidan shaxsning aybini isbotlash chog'ida aybsizlik prezumpsiyasi
huquqshunosning o'z hamkasblari bilan munosabatlariga qo'yiladigan<br />
<br />
ichki ishlar idoralari xodimi hokimiyat vakili sifatida huquqiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
boshqalar bilan munosabatlaridagi axloqiy holati salbiy hissiy fon va ziddiyatli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
so'roq qilinayotgan shaxslar ko'rsatmalaridagi ziddiyatlarni yo'qotish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Tergovchi tomonidan shaxsning aybini isbotlash chog'ida aybsizlik prezumpsiyasi
huquqshunosning o'z hamkasblari bilan munosabatlariga qo'yiladigan<br />
<br />
ichki ishlar idoralari xodimi hokimiyat vakili sifatida huquqiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
boshqalar bilan munosabatlaridagi axloqiy holati salbiy hissiy fon va ziddiyatli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
so'roq qilinayotgan shaxslar ko'rsatmalaridagi ziddiyatlarni yo'qotish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Tergovchi tomonidan shaxsning aybini isbotlash chog'ida aybsizlik prezumpsiyasi
vakolatxonasining Axborot markazi tomonidan o'zbekiston hqumati hamda<br />
<br />
<br />
boshqarmasining O'zbekistondagi vakolatxonalari hamqorligida o'zbek tilida
vakolatxonasining Axborot markazi tomonidan o'zbekiston hqumati hamda<br />
<br />
<br />
boshqarmasining O'zbekistondagi vakolatxonalari hamqorligida o'zbek tilida
O'zbekistonda hakamlik sudlarini tuzish va ularning faoliyati bo'yicha
O'zbekistonda hakamlik sudlarini tuzish va ularning faoliyati bo'yicha
QISQARTMA NOMLARI<br />
<br />
<br />
Yevropa taraqqiyot va tiklanish banki<br />
Yevroosiyo iqtisodiy birlashmasi<br />
Yevropa atom energiyasi bo'yicha birlashmasi<br />
Yevropa markaziy banki<br />
Yevropa iqtisodiy birlashmasi<br />
<br />
<br />
<br />
BMT xalqaro huquq komissiyasi<br />
Arab davlatlari ligasi<br />
Atom energiyasi bo'yicha xalqaro agentlik<br />
<br />
<br />
<br />
Tabiatni va tabiiy resurslarni himoya qilish xalqaro ittifoqi<br />
Shimoliy atlantika shartnomasi<br />
Amerika davlatlari tashkiloti<br />
Afrika ittifoqi<br />
Islom hamkorligi tashkiloti<br />
<br />
Varshava shartnomasi tashkiloti<br />
Birlashgan Millatlar Tashkiloti<br />
<br />
Hakamlik sudlari doimiy palatasi<br />
<br />
<br />
Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi<br />
Iqtisodiy o'zaro hamkorlik Kengashi<br />
<br />
<br />
BMTning atrof <strong>muh</strong>it bo'yicha dasturi<br />
<br />
BMTning ishlab chiqarish taraqqiyoti bo'yicha tashkiloti<br />
BMTning savdo va taraqqiyot bo'yicha konferensiyasi<br />
BMTning xalqaro savdo huquqi bo'yicha komissiyasi
Deklaratsiyasi<br />
<br />
<br />
<br />
xalqaro Pakt<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
va madaniy huquqlar
XALQARO HUJJATLARNING XUSUSIYATI<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qamrab oluvchi shartnoma<br />
Pakt<br />
<br />
xarakterga ega<br />
<br />
<br />
<br />
kuchga kiradi<br />
<br />
davlatlarning belgilangan<br />
<br />
kiradi
Yevropa Kengashi doirasida umum tan olingan<br />
inson <strong>huquqlari</strong> tizimi:<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> va asosiy erkinliklarini himoya<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Umum tan olingan inson <strong>huquqlari</strong> manbalarining<br />
Amerika tizimi:<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Umum tan olingan inson <strong>huquqlari</strong> manbalarining<br />
Afrika tizimi:<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Umum tan olingan inson <strong>huquqlari</strong> manbalarining<br />
arab tizimi:<br />
<br />
<br />
Umum tan olingan inson <strong>huquqlari</strong> manbalarining<br />
islom tizimi:
kafolati mexanizmi<br />
MILLIY<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
fuqarolar uchun mustahkamlab<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
tashkilotlarda<br />
himoya vositalari va texnik vositalar<br />
<br />
<br />
<br />
quvvatlash borasidagi davlat<br />
dasturlari<br />
mazkur
uzilishini taqiqlovchi va<br />
cheklovchi huquqiy normalar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
shaxslar va boshqa subyektlarning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
amalga oshirish va himoya qilishi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
organlari va mansabdor shaxslar faoliyatini huquqiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
taqiqlash
uzilishini taqiqlovchi va<br />
cheklovchi huquqiy normalar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
shaxslar va boshqa subyektlarning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
amalga oshirish va himoya qilishi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
organlari va mansabdor shaxslar faoliyatini huquqiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
taqiqlash
BMT TUZILIShI
1) <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo‘yicha qo‘mita<br />
(Fuqarolik va siyosiy <strong>huquqlari</strong><br />
to‘g‘risi-dagi xalqaro pakt);<br />
2) Qiynoqqa qarshi qo‘mita (Qiynoq<br />
hamda muomala va jazolashning<br />
qattiq, shaf-qatsiz, insoniylikka<br />
zid va qadr-qimmatni kamsituvchi<br />
turlariga qarshi konven-siya);<br />
3) Iqtisodiy, ijtimoiy va majaniy<br />
huquqlar bo‘yicha qo‘mita (Iqtisodiy,<br />
ijti-moiy va madaniy huquqlar<br />
to‘g‘risidagi xalqaro pakt);<br />
4) Mehnatkash-migrantlar huquq lari<br />
bo‘yicha qo‘mita (Barcha mehnatkash-migran-tlar<br />
va ular ning oila<br />
a’zolari <strong>huquqlari</strong> to‘g‘risi dagi<br />
xalqaro kon-vensiya).<br />
5) Xotin-qizlarga nisba-tan kamsitishlarga<br />
barham berish bo‘yicha<br />
qo‘mita (Xotin-qizlarga nisbatan<br />
kamsitishning barcha tur-lariga<br />
barham berish to‘g‘-risidagi xalqaro<br />
konven-siya);<br />
6) Irqiy kamsitishlarni<br />
tugatish bo‘yicha qo‘mita<br />
(Irqiy kamsitishlarning<br />
barcha shakllarini tugatish<br />
to‘g‘risidagi xalqaro<br />
konvensiya);<br />
7) Bola <strong>huquqlari</strong> bo‘yicha qo‘mita (Bola<br />
<strong>huquqlari</strong> to‘g‘risidagi konvensiya)
Huquqni <strong>muh</strong>ofaza<br />
qiluvchi organlar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
quyidagicha<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Mahbuslar bilan muomala qilishning minimal<br />
<br />
Mahbuslar bilan muomala qilishning asosiy<br />
<br />
<br />
latlar uchun yuridik<br />
<br />
<br />
<br />
tavsiyaviy normalarga ega<br />
<br />
“Huquqiy tartibotni saqlab<br />
<br />
<br />
kodeksi”ning yuridik kuchi va<br />
ahamiyati<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
BMTning ozodlikdan mahrum etilgan voyaga<br />
yetmagan shaxslarni himoya qilishga taalluqli<br />
<br />
<br />
Sud organlari mustaqilligining asosiy
Huquqiy Siyosiy<br />
<br />
<br />
<br />
Institutsional<br />
<br />
liklarini himoya qilish va<br />
<br />
<br />
nodavlat organlari hamda<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
himoyasi kafolati
qarshi konvensiya BMT Bosh Assambleyasi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qilgan<br />
u bilan qandaydir shaxsga<br />
<br />
<br />
sodir etgan yoki sodir etishda u gumon qili<br />
<br />
<br />
<br />
yoki azob davlatning mansabdor shaxsi yoki<br />
rasmiy sifatdagi boshqa shaxs yoki ularn<br />
<br />
ligida yoki indamay roziligi bilan har qan<br />
day tusdagi kamsitishga asoslanagn istal<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>muh</strong>ofaza qiluvchi organlar
1) ishtirokchi-davlat qiynoqni jinoyat<br />
sifatida ko‘radi;<br />
5) ishtirokchi-davlat o‘z hududida<br />
qiynoqqa solish hattiharakatlarini<br />
oldini olish uchun<br />
qonunchilik, ma’muriy, sudlov va<br />
boshqa choralarni ko‘radi;<br />
2) qiynoqni oqlash uchun “yuqori<br />
turuvchi boshliq buyrug‘i” yoki<br />
“ favqulodda holatlar”ga havola<br />
etish taqiqlanadi;<br />
6) hech bir davlat biror bir shaxsni,<br />
boshqa davlatga jo‘natishida,<br />
agar unga nisbatan o‘sha davlatda<br />
qiynoq qo‘llanishi mumkinligiga<br />
jiddiy asos mavjud bo‘lsa, u<br />
holda bu davlatga jo‘natmasligi,<br />
qaytarmasligi yoki ushlab<br />
bermasligi kerak;<br />
3) qiynoqni sodir etishda gumon<br />
qilinayotgan shaxs, ishtirokchidavlat<br />
hududida bo‘lsa, bu davlat<br />
unga nisbatan jinoiy-protsessual<br />
harakatlar amalga oshiradi,<br />
yoki uni tutib berishni amalga<br />
oshiradi;<br />
7) jinoiy protsessuall harakat-lar<br />
bilan bog‘liq ravishda yordam<br />
ko‘rsatish;<br />
4) biror bir ishtirokchi-davlat<br />
hududida tizimli ravishda<br />
qiynoqqa yo‘l qo‘iylayotganligiga<br />
yetarli ravishda asos bo‘lsa,<br />
xalqaro tergov o‘tkazishning<br />
mumkinligi;<br />
8) ishtirokchi-davlat, o‘zining<br />
huquqiy tizimida, qiynoq<br />
ishlatilishidan jabr ko‘rganlar,<br />
mazkur jabr uchun to‘lov olishlarini<br />
hamda adolatli va to‘la<br />
reabilitatsiya uchun mablag‘larni<br />
ham ko‘zda tutuvchi adekvat<br />
kompensatsiya olishlarini ta’minlab<br />
beradi.
QIYNOQLARNI TUGATISHGA QARATILGAN CHORALARI<br />
<br />
<br />
ishtirokchi davlat tomonidan<br />
<br />
<br />
boshqa ishtirokchi davlatning<br />
<br />
<br />
bayonot berishi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
konvensiyalardan kelib chiqadigan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
etilayotgan habarlarini olish va<br />
<br />
<br />
postupayushchiye ot ix imeni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
mamlakatga taklif etishga tayyor<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
solishda ishtirok etishda<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
xususiyatlarini hisobga olib<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qonunchilikni bekor qilish va ularni bunday<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
adekvat kompensatsiya olish huquqini huquqiy
qabul qilish<br />
<br />
<br />
turish yoki ozodlikdan mahrum qilishning har qanday shakliga mubtalo etilgan shaxslarni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ushlab turish yoki ozodlikdan mahrum qilishning har qanday shakliga mubtalo etilgan
Shaxsiy<br />
<strong>Inson</strong> va fuqaroning konstitutsiyaviy<br />
huquq va erkinliklari<br />
Siyosiy<br />
Huquq va erkinliklarining<br />
<br />
<br />
<br />
madaniy<br />
Sud va qonun oldida tenglik<br />
Huquq va<br />
<br />
kafolati<br />
<br />
fuqarolarining huquq va<br />
<br />
<br />
<br />
Teng fuqarolik<br />
tamoyili<br />
<br />
<br />
<br />
Tabiat va atrof <strong>muh</strong>itni <strong>muh</strong>ofaza<br />
qilish<br />
Tugatilgan<br />
Vatanni himoya qilish
INSONNING ASOSIY HUQUQLARI<br />
<br />
1<br />
2<br />
Shaxsiy huquqlar va erkinliklar:<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
erkinlik<br />
Siyosiy huquqlar<br />
<br />
davlat ishlarini boshqa rishda ishtirok<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
3<br />
Iqtisodiy <strong>huquqlari</strong><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
himoya qilish uchun<br />
milliy yoki xal qaro<br />
<br />
huquqi<br />
<br />
<br />
Ijtimoiy huquqlar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Madaniy huquqlar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
laridan foydalanishga va<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Jamoaviy huquqlar
qanday vaziyatda barcha<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
mahrum etishning<br />
mumkin emasligi
Davlat hokimiyat vakillik<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ishtirok etish huquqi<br />
<br />
<br />
Respublikasining<br />
Konstitutsiyasi<br />
<br />
<br />
mahsulotlarini erkin taqsimlashning<br />
qonuniy imkoniyatlari<br />
<br />
<br />
<br />
himoyalanish va boshqalar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Madaniyat yutuqlaridan foydalanish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
huquq
QONUNCHILIGI<br />
<br />
<br />
saqlanish huquqi<br />
Tibbiy xizmatga<br />
<br />
Mehnat qilish<br />
huquqi<br />
Axborot olish<br />
huquqi<br />
<br />
dam olish huquqi<br />
Tashqi olam bilan<br />
aloqa qilish huquqi<br />
Huquqiy yordam<br />
olish huquqi<br />
Shikoyat qilish<br />
huquqi<br />
<br />
huquqi<br />
Ona tilida<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong><br />
<br />
amalga oshirish<br />
<br />
Mahkumlar<br />
bilan muomalada<br />
<br />
<br />
<br />
muassasasi<br />
xodimlariga nisbatan<br />
<br />
Mahkumlar huquqiy<br />
maqomida inson<br />
huquq va erkinliklarini<br />
himoya qilish va
Hech kim<br />
sudning qarori<br />
yoki hukmisiz<br />
ozodlikdan<br />
mahrum etilishi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ozodlikdan mahrum etilgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
etilish huquqiga ega
yaxshilik yoki yomonlik<br />
<br />
<br />
Axloq va huquqning aloqasi<br />
<br />
<br />
yakka va <strong>umumiy</strong><br />
belgilarga<br />
<br />
<br />
aloqadorlikda
nomlanishi<br />
<br />
Shartnoma ishtirokchisi bo'lgan davlatlarning<br />
ma'ruzalar taqdim etishi<br />
1 2 3 <br />
1 <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha qo'mita<br />
<br />
<br />
ekspert<br />
2 lar bo'yicha qo'mita<br />
yili tashkil etilganKotibiyat<br />
<br />
3 <br />
huquqlar bo'yicha qo'mita<br />
<br />
<br />
ekspert<br />
Bola <strong>huquqlari</strong> bo'yicha qo'mita<br />
<br />
yili tashkil etilgan<br />
Kotibiyatada<br />
Tarkib<br />
<br />
iy kamsi<br />
larga barham berish bo'yicha<br />
<br />
yili tashkil etilgan<br />
Kotibiyatda<br />
<br />
Irqiy kamsitishbarham berish<br />
qo'mitasi<br />
yili tashkil etilgan<br />
Kotibiyatada<br />
Tarkib<br />
Mehnatkashmigrantlar bo'yicha<br />
qo'mita<br />
<br />
<br />
Yilda uch marotaba<br />
apreldada<br />
iyulda<br />
<br />
evada<br />
<br />
mayada<br />
Yilda ikki marta<br />
dekabrda<br />
<br />
Yila uch marta<br />
Yanvar<br />
maysentyabrda<br />
<br />
Yilda ikki marta<br />
<br />
iyulda<br />
<br />
Yilda ikki marta<br />
<br />
ada<br />
moddasiDastlabkisi Pakt unga<br />
nisbatan kuchga kirganidan keyin 1 yil ichida<br />
keyingilari davriy<br />
<br />
moddaDastlabkisi Konvensiya unga<br />
nisbatan kuchga kirganidan keyin 1 yil ichida<br />
keyingilari davriyhar to'rt yilda bir marta<br />
oddalariga va EKOSOSning<br />
<br />
Konvensiya unga nis yil ichida keyingilari<br />
<br />
Individual shikoyatlarni ko'rib<br />
chiqish prosedurasi<br />
Ha<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
HaKonvensiyaning moddasi<br />
<br />
qo'llaniladi<br />
Yo'q<br />
<br />
<br />
Yo'q<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
dastlabkisi <br />
Konvensiya unga nisbatan kuchga kirganidan 1<br />
yilkeyingilari davriy yilda<br />
<br />
Yilda bir marta <br />
<br />
<br />
<br />
Ha<br />
<br />
protokolning 1moddasi<br />
<br />
<br />
Ha<br />
Konvensiyaning moddasiga<br />
binoan<br />
<br />
qo'llaniladi<br />
Ha
Paydo bo'lish vaqtiga ko'ra<br />
<br />
<br />
tegishliligi bo'yicha<br />
<br />
bo'yicha<br />
Subyektning alohidalashtirilganlik<br />
<br />
Maxsus subyektlilik bo'yicha<br />
Konstitusiyalar va xalqaro<br />
normalarda biriktirilganligi va<br />
universalligi bo'yicha<br />
Vaqtincha cheklanganlik imkoniyati<br />
bo'yicha<br />
<br />
Fuqarolik va siyosiy.<br />
<br />
Ijtimoiy-iqtisodiy huquqlar<br />
<br />
huquqlar<br />
<br />
Siyosiy<br />
Iqtisodiy<br />
<br />
Madaniy<br />
Tabiiy<br />
Axloq normalari<br />
<br />
<br />
<strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong><br />
Har bir individ huquqi<br />
<br />
Davlat bilan mustahkam aloqadagi shaxs huquqi<br />
Individual<br />
Alohida inson huquqi<br />
Jamoaviy<br />
<br />
<br />
Ayollar huquqi<br />
Bola huquq<br />
Nogironlar huquqi<br />
Apatridlar huquqi<br />
<br />
Mahkumlar huquqi<br />
<br />
<br />
<br />
Mutlaq<br />
Nisbiy<br />
<strong>Inson</strong> huquq va erkinliklarni<br />
ta'minlashda davlatning roli bo'yicha
INSON HUQUQLARI BUYICHA XALQARO HUJJATLAR<br />
<br />
<br />
Bosh Assambleyaning 1948 yil 10 dekabrdagi 217 A (III) — rezolyusiyasi bilan<br />
qabul qilingan va e'lon qilingan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
dunyoni yaratish insonlarning ezgu intilishidir deb e'lon qilinganligini <br />
<br />
bo'lishining oldini olish maqsadida inson <strong>huquqlari</strong> qonun kuchi bilan himoya<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
sharoitlarini yaxshilashga ko'maklashishga ahd qilganliklarini <br />
a'zo bo'lgan davlatlar Birlashgan Millatlar Tashkiloti bilan hamkorlikda inson<br />
<strong>huquqlari</strong> va asosiy erkinliklarini yalpi hurmat qilish va unga rioya qilishga<br />
<br />
mazkur huquqlar va erkinliklarning xarakterini yalpi tushunish ushbu<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
nazarda tutgan holda ma'rifat va ta'lim yo'li bilan bu huquq va erkinliklarning hurmat<br />
<br />
<br />
va ushbu davlatlarning yurisdiksiyasidagi hududlarda yashayotgan xalqlar o'rtasida
Barcha odamlar qonun oldida tengdir va hyech bir tafovutsiz qonun bilan teng<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Har bir inson unga konstitusiya yoki qonun orqali berilgan asosiy <strong>huquqlari</strong><br />
buzilgan hollarda nufuzli milliy sudlar tomonidan bu huquqlarning samarali tiklanishi
oshkora va adolat talablariga rioya qilingan holda mustaqil va xolis sud tomonidan
hyech bir to'siqsiz o'z e'tiqodiga amal qilish erkinligini hamda axborot va g'oyalarni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
yoki ovoz berish erkinligini ta'minlaydigan boshqa teng qiymatli shakllar vositasida
sharoitlarga ko'ra tirikchilik uchun mablag' bo'lmay qolgan boshqa hollarda<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
xizmat qilishi hamda Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni saqlash borasidagi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
200
Har bir inson ushbu Deklarasiyada bayon etilgan huquq va erkinliklar to'liq<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
201
Bosh Assambleyaning 1966 yil 16 dekabrdagi 2200 A(XXI)-rezolyusiyasi<br />
<br />
ochilgan.1976 yil 23 martdan kuchga kirgan.<br />
202<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bo'lgan sharoit yaratilgandagina ruyobga chiqishi mumkinligini <br />
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Nizomiga asosan davlatlar inson <strong>huquqlari</strong> va<br />
erkinliklarini yalpi hurmat qilish hamda ularga rioya etilishini pag'batlantipishi<br />
shartligini <br />
<br />
<br />
rioya etilishiga erishishi lozimligini <br />
<br />
I QISM<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
asoslangan xalqaro iqtisodiy hamkorlik va xalqaro huquqdan kelib chiqadigan biron bir
o'zi belgilash huquqini amalga oshirishni rag'batlantirishi hamda shu huquqni hurmat<br />
<br />
II QISM<br />
<br />
<br />
yurisdiksiyasida bo'lgan shaxslarning mazkur Paktda e'tirof etilgan <strong>huquqlari</strong>ni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
amalga oshirish uchun zarur bo'lishi mumkin bo'lgan shunday qonunchilik yoki<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
tizimida nazarda tutilgan boshqa nufuzli organlar tomonidan ta'minlansin va sud<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Mazkur Paktda ishtirok etuvchi davlatlar erkaklar va ayollar uchun ushbu Paktda<br />
ko'rib chiqilgan barcha fuqarolik va siyosiy huquqlardan bir xilda foydalanishini<br />
<br />
<br />
<br />
va bu holat haqida rasmiy e'lon qilinganda ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar<br />
<br />
<br />
203
o'zi chekingan ahvol haqida shunday qarorga kelishga olib kelgan sabablar haqida<br />
darhol Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi vositachiligi orqali mazkur Paktda<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qaratilgan yoki ularni mazkur Paktda nazarda tutilganidan ko'ra ko'ppoq cheklashga<br />
qaratilgan birorta faoliyat bilan shug'ullanishi yoki shunday mazmunda harakat sodir<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
III QISM<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bo'lgan va mazkur Pakt qarorlariga zid bo'lmagan hamda to'g'risidagi konvensiyaga
tariqasida sudning qonuniy farmoyishiga asosan hibsda bo'lgan shaxs yoki bunday<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Hyech kim o'zboshimchalik bilan hibsga olinishi yoki hibsda saqlanishi mumkin<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
yoki qonun bo'yicha sud hukmronligini amalga oshirish huquqi bo'lgan boshqa<br />
mansabdor shaxs huzuriga keltiriladi va ayblanayotgan shaxs oqilona muddat ichida
darhol uning ushlanishi qanchalik qonuniy ekanligi borasida qaror chiqara olsin va<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
yoki axloqini saqlash uchun yoki boshqalarning huquq va erkinligini saqlash uchun<br />
va ushbu Paktda e'tirof etilgan boshqa huquqlar bilan mos keladigan huquqlar bundan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Mazkur Paktda ishtirok etuvchi biror bir davlat hududida qonuniy ravishda turgan
yoki davlat xavfsizligi nuqtai nazaridan yoki buni tomonlarning shaxsiy hayoti<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
yetganlarning manfaatlari boshqacha talab etganda yoki nikoh borasidagi nizolarga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
odil sud manfaatlari talab etgan har qanday hollarda unga tayinlangan oqlovchiga<br />
<br />
<br />
<br />
guvohlar so'roq qilinishi huquqiga ega bo'lish va unga qarshi ko'rsatma berayotgan
ularning yoshi va ularni qayta tarbiyalashga ko'maklashish istagi inobatga olinishi<br />
<br />
<br />
chiqarilishi yuqori sud instansiyasi tomonidan qonun asosida ko'rib chiqilishi huquqiga<br />
<br />
<br />
agar biror bir yangi yoki yangidan topilgan holatga asosan sud ishida xato borligi<br />
<br />
<br />
yuqorida qayd etilgan noma'lum holat faqat uning aybi yoki qisman aybi bilan o'z<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ushbu huquq o'z ixtiyori bilan o'ziga ma'qul dinni qabul qilish va e'tiqod qilish
shaxslarning asosiy <strong>huquqlari</strong> va erkini <strong>muh</strong>ofaza etish uchun zarur bo'lgan cheklashlar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
chegaralaridan mustaqil holda yozma ravishda yoki matbuot vositasida yoki<br />
ifodalashning badiiy shakllari yoki o'z ixtiyoriga ko'ra boshqacha usullarda turli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
uyushmalar tashkil etish erkinligiga va o'z manfaatlarini himoya qilish uchun
Ushbu modda qurolli kuchlar va polisiya tarkibiga kiruvchi shaxslar uchun shu<br />
<br />
<br />
Konvensiyasida ishtirok etuvchi davlatlarga uyushmalar ozodligi va huquqini himoya<br />
<br />
qonuniyaktlar qabul qilish yoki ushbu kafolatlarga ziyon yetkazilgan holda qonun<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Barcha kishilar qonun oldida tengdir va hyech bir kamsitishsiz qonun orqali teng<br />
<br />
210
va yuksak ma'naviy fazilatga ega hamda inson <strong>huquqlari</strong> borasida obro'li deb e'tirof<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
mazkur Paktda ishtirok etuvchi Davlatlar tomonidan ko'rsatilgan shaxslar ro'yxatidan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi mazkur Paktda qatnashuvchi davlatlarga uch oylik<br />
muddatda qo'mita a'zoligiga nomzodlarni taqdim etishni so'rab yozma ravishda<br />
<br />
<br />
Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi davlatlar ko'rsatilgan taxlitda barcha nomzodlar<br />
ro'yxatini tuzib chiqadi va saylov o'tadigan kundan kamida bir oy oldin mazkur<br />
<br />
211
muassasalarida Birlashgan Millatlar<br />
Tashkiloti Bosh kotibi tomonidan chaqirilaigan mazkur Paktda qatnashuvchi<br />
<br />
davlatlar vakillari bergan ovozga qarab ularning eng ko'p ovozini olgan va mutlaq<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Vakolatlari tugagandan so'ng saylov ushbu Pakt mazkur qismining bundan ilgarigi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
o'sha a'zo vafot etgan kundan yoki haqiqatan iste'foga chiqqan kundan boshlab bu<br />
<br />
<br />
<br />
bo'lgan a'zo vakolatlari o'sha bo'sh o'rin e'lon qilingandan so'ng oradagi olti oy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
212
hayotga tatbiq etish borasidagi tadbirlari va bu huquqlardan foydalanishda erishilgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
213
keyin manfaatdor ixtisoslashtirilgan muassasalarga ular vakolatiga tegishli bo'lgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
xabarni olgan davlat shunday xabarni yuborgan davlatga uch oy mobaynida yozma
inson <strong>huquqlari</strong>ni va asosiy erkinliklarini hurmat qilish asosida masalalarni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
masala ko'rib chiqilayotganda vakil bo'lish va taqdimnomani og'zaki yoki yozma<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ma'ruzasida dalillar va qanday to'xtamga kelganligi haqida qisqacha bayon etish<br />
<br />
<br />
<br />
davlatlarning yozma taklifnomalari va og'zaki taqdimnomalar bayoni ma'ruzaga
ammo bir to'xtamga kelinmagan Komissiya a'zolari yashirin ovoz berish yo'li bilan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
muassasalarida yoki Birlashgan Millatlar Tashkilotining Jenevadagi bo'limida<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
etiladi va Komissiya axborot ishiga aloqador har qanday ma'lumotni taqdim etishlarini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
dalillar borasidagi xulosalardan va Komissiyaning ushbu masalani yaxshilik bilan<br />
<br />
Mazkur ma'ruza tarkibiga manfaatdor davlatlarning yozma va og'zaki<br />
<br />
<br />
manfaatdor ishtirokchi davlatlar o'sha ma'ruzani olganidan so'ng uch oy muddat
Kelishtiruvchi Komissiya a'zolari Birlashgan Millatlar Tashkilotining imtiyozlari<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ushbu Paktni amalga oshirish haqidagi qoidalar Birlashgan Millatlar Tashkiloti va<br />
<br />
bo'lgan inson <strong>huquqlari</strong> borasidagi taomillarga zarar yetkazilmasdan qo'llanadi<br />
hamda mazkur Paktda ishtirok etuvchi davlatlarga ular o'rtasidagi <strong>umumiy</strong> va maxsus<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ushbu Paktdagi hyech bir narsa mazkur Paktga tegishli bo'lgan predmetlar<br />
bo'yicha Birlashgan Millatlar Tashkilotining turli organlari va ixtisoslashtirilgan<br />
<br />
Tashkiloti Nizomining va ixtisoslashtirilgan muassasalar Nizomi qarorlarining<br />
<br />
<br />
Ushbu Paktdagi hyech bir narsa barcha xalqlarning o'z tabiiy boyliklari va<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi taklif qilgan har qanday davlat
Mazkur Pakt qarorlari biror bir cheklashlarsiz yoki olib tashlashsiz federativ<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi har qanday taklif etilgan tuzatishlarni mazkur Paktda<br />
<br />
<br />
chaqirishni ma'qullashyaptimi yoki ma'qullashmayaptimi ekanligini xabar qilishini<br />
<br />
Agar ishtirokchi davlatlarning kamida uchdan bir qismi shunday konferensiya<br />
<br />
<br />
<br />
davlatlarning ko'pchilik ovozi bilan qabul qilingan har qanday tuzatish Birlashgan<br />
<br />
<br />
tasdiqlagandan so'ng ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlarning uchdan bir qismi
Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi o'sha moddaning 1 bandida ta'kidlangan barcha<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
teng kuchga ega hamda ular Birlashgan Millatlar Tashkiloti arxiviga saqlash uchun
220<br />
<br />
<br />
Bosh Assambleyaning 1966 yil 16 dekabrdagi 2200 A(XXI)-rezolyusiyasi bilan<br />
<br />
1976 yil 3 yanvardan kuchga kirgan.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Nizomiga ko'ra davlatlar inson <strong>huquqlari</strong> va erkinliklariga umum rioya etishi hamda<br />
<br />
<br />
Paktda tan olinayotgan huquqlarni rag'batlantirish va ularga rioya etishga erishishi<br />
<br />
I QISM<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Hyech bir xalq o'ziga tegishli bo'lgan tirikchilik vositalaridan hyech qachon
elgilash huquqini amalga oshirishni rag'batlantirishlari va bu huquqni hurmat<br />
<br />
II QISM<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
tarzda hisobga olgan holda o'z mamlakatlari fuqarolari bo'lmagan shaxslarga mazkur<br />
<br />
<br />
<br />
Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar mazkur Paktda ko'rib chiqilgan hamma<br />
<br />
<br />
<br />
Ushbu Paktda ishtirok etuvchi davlatlar mazkur Paktga ko'ra biror bir davlat<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ushbu Paktda e'tirof etilgan har qanday huquq va erkinlikni yo'q qilishga qaratilgan<br />
yoki shu Paktda ta'kidlanganidan ko'ra ko'proq cheklashga qaratilgan faoliyat bilan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
221
222<br />
III QISM<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
himoyalash uchun kasaba uyushmalari tashkil etish va o'z ixtiyori bilan ana shu
shaxslar uchun mazkur huquqlardan foydalanishda qonuniy cheklash kiritilishiga<br />
<br />
<br />
konvensiyasida ishtirok etuvchi davlatlarga uyushmalar erkinligi va tashkilotlar<br />
tuzish huquqini himoya qilish ko'rsatilgan konvensiyada nazarda tutilgan kafolatlarga<br />
ziyon yetkazgan holda qonuniy aktlar qabul qilish yoki ushbu kafolatlarga ziyon<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
223
shaxslar uchun mazkur huquqlardan foydalanishda qonuniy cheklash kiritilishiga<br />
<br />
<br />
konvensiyasida ishtirok etuvchi davlatlarga uyushmalar erkinligi va tashkilotlar<br />
tuzish huquqini himoya qilish ko'rsatilgan konvensiyada nazarda tutilgan kafolatlarga<br />
ziyon yetkazgan holda qonuniy aktlar qabul qilish yoki ushbu kafolatlarga ziyon<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
223
qoniqarli tizimi belgilanishi va o'qituvchilarning moddiy ahvoli doimiy ravishda<br />
<br />
<br />
qonuniy vasiylarning o'z farzandlari uchun davlat hokimiyati ta'sis etgan<br />
<br />
<br />
<br />
vasiylarning bu erkiga o'z shaxsiy e'tiqodiga ko'ra farzandlarini diniy va axloqiy<br />
<br />
<br />
moddaning birinchi bandida bayon qilingan tamoyillarga og'ishmay rioya etib va<br />
ushbu muassasalarda berilayotgan ta'lim davlat tomonidan belgilab qo'yilishi mumkin<br />
<br />
<br />
<br />
Ushbu Pakt ishtirokchilari qatoriga kirishgacha bo'lgan vaqtga qadar o'z
davlatlarning ma'ruzalarini yoki ma'ruzalarning tegishli qismini ushbu davlatlar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
mazkur Pakt kuchga kirgandan so'ng bir yil mobaynida ishtirokchi davlatlar va<br />
ixtisoslashgan manfaatdor muassasalar bilan maslahatlashib berilgan dasturga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Birlashgan Millatlar Tashkilotiga yoki biror bir ixtisoslashtirilgan muassasaga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ixtisoslashtirilgan muassasalar bilan ushbu muassasalar faoliyatiga aloqador bo'lgan<br />
<br />
<br />
taxlitda amalga oshirish to'g'risida ixtisoslashtirilgan muassasalar obro'li organlari qabul<br />
<br />
<br />
<br />
va <strong>umumiy</strong> tavsiyalar berish uchun yoki tegishli hollarda inson <strong>huquqlari</strong>ga aloqador<br />
<br />
<br />
ixtisoslashgan muassasalar taqdim etgan inson <strong>huquqlari</strong>ga aloqador ma'ruzalar<br />
<br />
<br />
Mazkur Paktda ishtirok etuvchi manfaatdor davlatlar va ixtisoslashtirilgan
<strong>umumiy</strong> tavsiyanoma borasida yoki <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha komissiyaning har<br />
qanday ma'ruzasidagi ana shunday <strong>umumiy</strong> tavsiyanomaga tayanish xususida yoki<br />
<br />
<br />
<br />
tan olinayotgan huquqlarga yalpi rioya etilishini ta'minlash borasida qabul qilingan<br />
<br />
hamda ixtisoslashtirilgan muassasalardan olinadigan ma'lumotlarning qisqacha<br />
<br />
<br />
<br />
ularning yordamchi organlari va texnik yordam ko'rsatish bilan shug'ullanuvchi<br />
<br />
eslatilayotgan ma'ruzalar tufayli yuzaga kelayotgan har qanday masalalarga qaratishi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
manfaatdor hukumatlar bilan hamkorlikda tashkiliy tadqiqotlar olib borish ushbu<br />
Paktda e'tirof etilayotgan huquqlarni amalga oshirishga yordam beruvchi xalqaro<br />
<br />
<br />
Ushbu Paktdagi hyech bir narsa Birlashgan Millatlar Tashkilotining turli organlari<br />
va ixtisoslashtirilgan muassasalarning mazkur Paktga daxldor masalalari borasidagi<br />
<br />
<br />
<br />
Mazkur Paktdagi hyech bir narsa barcha xalqlarning o'z tabiiy boyliklari va
o'lgan yoki mazkur Paktda ishtirok etish uchun BMT Bosh Assambleyasi tomonidan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ushbu Pakt qarorlari federativ davlatlarning hamma qismiga hyech bir cheklashlarsiz<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
taklif etilgan har qanday o'zgartirishlarni mazkur Paktda ishtirok etuvchi davlatlarga<br />
<br />
<br />
<br />
BMT Bosh kotibi Birlashgan Millatlar Tashkiloti rahbarligida ushbu konferensiyani<br />
<br />
<br />
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasiga tasdiqlash uchun taqdim<br />
<br />
<br />
ishtirok etuvchi davlatlarning uchdan ikki qismi tomonidan ularning konstitusiya
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi moddaning 1 bandida qayd etilgan
Bosh Assambleyaning 1966 yil 16 dekabrdagi<br />
2200 A(XXI)-rezolyusiyasi bilan imzolash,<br />
<br />
1976 yil 23 martdan kuchga kirgan.<br />
230<br />
<br />
<br />
maqsadlariga bundan keyin ham erishish uchun va uning qarorlarini amalga oshirish<br />
uchun Paktning IV qismi asosida ta'sis etiluvchi <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong> bo'yicha qo'mitaga<br />
<br />
<br />
shaxslarning xabarlarini qabul qilish va ko'rib chiqish imkoniyatini berish maqsadga
o'ziga taqdim etilgan har qanday xabarni mazkur Protokolda ishtirok etuvchi va<br />
tasdiqlayotganidek Paktning birorta qoidasini buzuvchi davlat e'tiboriga o'sha xabarni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qabul qilingan Mustamlaka mamlakatlar va xalqlarga Mustaqillik berish haqidagi<br />
<br />
ushbu Protokol qoidalari mazkur xalqlarga Birlashgan Millatlar Tashkilotining<br />
Nizomi hamda Birlashgan Millatlar Tashkiloti va ixtisoslashgan muassasalarning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
231
Ushbu Protokol qarorlari federativ davlatlarning hamma qismlariga hyech bir<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
taklifni ko'rib chiqish va shuning yuzasidan ovoz berish maqsadida ishtirok etuvchi<br />
davlatlar konferensiyasini chaqirishni yoqlash yoki yoqlamasligini bildirishini so'rab iltimos<br />
<br />
<br />
<br />
davlatlarning ko'pchilik ovozi bilan qabul qilingan har qanday taklif Birlashgan Millatlar<br />
<br />
<br />
tasdiqlagandan so'ng va ushbu Protokolda ishtirok etuvchi davlatlarning konstitusiya<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
232
Bosh kotibi nomiga yozma xabarnoma berish yo'li orqali ushbu Protokolni bekor<br />
<br />
<br />
<br />
taqdim etilgan har qanday xabarga ushbu Protokol qoidalarini tatbiq etaverishga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
233
QILISHGA QARATILGAN<br />
Bosh Assambleyaning 1989 yil 15 dekabrdagi<br />
44/128-rezolyusiyasi bilan qabul qilingan<br />
<br />
Mazkur Protokol ishtirokchilari bo'lgan davlatlar yurisdiksiyasi ostida bo'lgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qo'shilish paytida Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bosh kotibiga urush vaqtida<br />
qo'llaniladigan o'z milliy qonunchiligining tegishli qoidalari to'grisida ma'lum<br />
<br />
<br />
kotibini o'z hududiga nisbatan har qanday urush boshlanishi yoki to'xtatilishi holagi<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>huquqlari</strong> bo'yicha qo'mitaga taqdim etadigan ma'ruzalariga mazkur Protokolni amalga<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>huquqlari</strong> bo'yicha qo'mita vakolatiga har bir a'zo davlatning boshqa a'zo davlat o'z
o'yicha qo'mitaning ular yurisdiksiyasi ostida bo'lgan ayrim shaxslarning ma'lumotlarni<br />
olish va ko'rib chiqish vakolatiga egaligi mazkur Protokol qoidalariga nisbatan amal<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Mazkur Protokolning qoidalari federativ davlatning barcha qismlarida biron
o'lgan mazkur Protokol Birlashgan Millatlar Tashkilotining arxiviga saqlash uchun
Bosh Assambleyaning 1984 yil 10 iyundagi 39/46-rezolyusiyasi bilan imzolash,<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
adolat va <strong>umumiy</strong> tinchlikning asosi deb tan olinganini <br />
<br />
<br />
asosiy erkinliklarining yalpi hurmat qilinishi va ularga rioya etilishiga ko'maklashish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
I QISM
Bosh Assambleyaning 1984 yil 10 iyundagi 39/46-rezolyusiyasi bilan imzolash,<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
adolat va <strong>umumiy</strong> tinchlikning asosi deb tan olinganini <br />
<br />
<br />
asosiy erkinliklarining yalpi hurmat qilinishi va ularga rioya etilishiga ko'maklashish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
I QISM
etishda ayblanadigan shaxs hududida bo'lgan istalgan ishtirokchi davlat uni hibsga<br />
<br />
Hibsga olish va boshqa huquqiy tadbirlar mazkur davlatning qonunlari bo'yicha<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
odatda yashab turgan davlatning vakili bilan kechiktirmay aloqa o'rnatishida yordam<br />
<br />
<br />
eslatilgan davlatlarga bunday shaxsning hibsdaligi fakti to'g'risida va uni ushlashga sabab<br />
<br />
2 bandida ko'zda tutilgan oldindan tekshiruv o'tkazadigan davlat olgan ma'lumotlari<br />
to'g'risida kechiktirmay yuqorida eslatilgan davlatlarga xabar qiladi va o'zining sud<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
hollarda suda tekshirish va qoralash uchun zarur isbotlarga qo'yiladigan talablar hyech<br />
<br />
<br />
<br />
har qaysi shaxsga ishni ko'rishning hamma bosqichlarida adolatli muomala qilish
davlat u berish to'g'risida hyech qanday shartnomaga ega bo'lmagan boshqa ishtirokchi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ular o'rtasida o'zaro huquqiy yordam to'g'risidagi har qanday shartnomalar bo'yicha<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
mumkin bo'lgan shaxslarni tayyorlash dasturlariga to'liq ravishda kiritilishini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Har bir ishtirokchi davlat qandaydir qiynoq hollariga yo'l qo'ymaslik uchun
Har bir ishtirokchi davlat uning huquqiy tobeligida bo'lgan har qaysi hududda<br />
qiynoq qo'llangan deb o'ylashga yetarlicha asos bo'lganda uning organlari tez va<br />
<br />
<br />
Har bir ishtirokchi davlat uning huquqiy tobeligida bo'lgan istalgan hududda qiynoq<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
huquqiy sanksiya bilan to'ldiriladigan adolatli va muqobil tovon olish huquqiga ega<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Har bir ishtirokchi davlat uning huquqiy tobeligida bo'lgan istalgan hududda bunday<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
tegishli istalgan xalqaro shartnomalar yo milliy qonunchilikning qoidalariga zarar
II QISM<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
va siyosiy huquqlar to'g'risida xalqaro paktga binoan ta'sis etilgan <strong>Inson</strong> <strong>huquqlari</strong><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Kvorumini ishtirokchi davlatlarning uchdan ikki qismi tashkil etadigan ana shu<br />
kengashlarda eng ko'p ovoz hamda Konvensiya ishtirokchi davlatlari vakillaridan<br />
ishtirok etgan va ovoz berishda qatnashganlarining mutloq ko'pchilik ovozini olganlar<br />
<br />
<br />
<br />
to'rt oy avval Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi ishtirokchi davlatlarga uch<br />
<br />
Bosh kotib tayyorlaydigan ro'yxatga alifbo tartibida shu tarzda ko'rsatilgan shaxslar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
nomzodini taklif qilgan ishtirokchi davlat qolgan muddatga ishtirokchi davlatlar<br />
<br />
Agar ishtirokchi davlatlarning yarmi yoki ko'prog'i Birlashgan Millatlar Tashkiloti<br />
Bosh kotibidan tavsiya qilinadigan tayinlov to'g'risida axborot olgandan keyin olti
Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan ta'minlanadigan xodimlarga haq to'lash<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Tashkiloti Bosh kotibi orqali ular tomonidan ularning vazifalarini amalga oshirish<br />
yuzasidan Ushbu Konvensiya tegishli ishtirokchi davlat uchun amalga kiritilgandan<br />
<br />
Shundan keyin ishtirokchi davlatlar to'rt yilda bir marta har qanday qabul qilingan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ma'ruzasiga uning tomonidan ushbu moddaning 3 bandiga binoan qilingan istalgan<br />
mulohazalarni ular bo'yicha tegishli ishtirokchi davlatdan olingan mulohazalar bilan
unda u ushbu ishtirokchi davlatga shu axborotni ko'rib chiqishda hamkorlik qilishni<br />
hamda shu maqsadda o'zining mazkur axborotga nisbatan mulohazalarini bildirishni<br />
<br />
<br />
uning ixtiyoridagi ishga aloqador boshqa istalgan axborotlarni hisobga olgan holda<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
tusdadir va bu ishning hamma bosqichlarida ishtirokchi davlat bilan hamkorlik qilishga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ishtirokchi davlat tomonidan taqdim etilgan holdagina qabul qilinishi va ko'rib
or ichki choralar ko'rilgani hamda mazkur holda umum tomonidan tan olingan<br />
<br />
<br />
yoki Ushbu Konvensiya buzilishining qurboni bo'lgan shaxsga samarali yordam<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ishtirokchi davlatlar tomonidan Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga saqlash
Konvensiya qoidalarini buzish qurbonlari bo'lganliklarini yoki ular nomidan tushadigan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
axborotni 1 bandga ko'ra bayonot bergan va go'yoki Konvensiyaning u yoki bu qoidalarini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
tomonidan yoki uning nomidan va tegishli ishtirokchi davlat tomonidan taqdim<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bu qoida shu tadbirlarni qo'llash asossiz cho'ziladigan yoki shu Konvensiyani<br />
buzish qurboni bo'lgan shaxsga samarali yordam berishi gumon sanalgan hollarda<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ishtirokchi davlatlar tomonidan Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga saqlash<br />
<br />
<br />
<br />
Arizani bunday chaqirib olish ushbu moddaga binoan berilib bo'lingan axborot<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bo'lgan kelishuv komissiyalarining a'zolari Birlashgan Millatlar Tashkilotining
Imtiyozlar va immunitetlar to'g'risida Konvensiyasining tegishli bo'limlarida<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Assambleyasiga ushbu Konvensiyaga binoan o'z ishi to'g'risida yillik ma'ruza taqdim<br />
<br />
III QISM<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
davlat bu haqda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibini xabardor qilib istalgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi keyin taklif qilingan tuzatishni ishtirokchi davlatlarga<br />
shu taklifni ko'rib chiqish hamda u bo'yicha ovoz berishni o'tkazish maqsadida
ishtirokchi davlatlar konferensiyasini chaqirishga ular tarafdor yoki tarafdor emasligini<br />
<br />
oy davomida ishtirokchi davlatlarning kamida uchdan bir qismi shunday konferensiyaga<br />
<br />
<br />
etgan ishtirokchi davlatlarning aksariyati tomonidan qabul qilingan har qanday tuzatish<br />
<br />
<br />
ishtirokchi davlatlaridan uchdan ikki qismi Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ishtirokchi davlatlar o'rtasida muzokaralar yo'li bilan bartaraf etilishi mumkin<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
izoh bergan har qanday ishtirokchi davlatga nisbatan ushbu moddaning 1 bandi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
amalga kiritilgan sanagacha ko'rib chiqilgan istalgan savolning davom etayotgan
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi Birlashgan Millatlar Tashkiloti a'zolari<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
autentik bo'lgan ushbu Konvensiya Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga
Bosh Assambleyaning 1989 yil 20 noyabrdagi 44/25-rezolyusiyasi bilan<br />
<br />
1990 yil 2 sentyabrdan kuchga kirgan.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
etilganini <br />
<br />
<br />
<br />
ahd qilganliklarini <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bo'lishini e'lon qilganligi va rozilik bildirganligini <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
o'z zimmasiga to'liq oladigan bo'lishiga erishish maqsadida zarur himoya va yordam<br />
<br />
<br />
ongli tushunish vaziyatida o'sishi zarurligini
tomonidan qabul qilingan Bola <strong>huquqlari</strong> deklarasiyasida ko'zda tutilganligini<br />
<br />
<br />
<br />
ixtisoslashgan muassasalar hamda bolalarning farovonligi masalalari bilan<br />
<br />
etilganligini <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qilish to'g'risida deklarasiya <br />
<br />
<br />
<br />
va madaniy qadriyatlari <strong>muh</strong>im ahamiyat kasb etishini munosib tarzda <br />
<br />
sharoitlarini yaxshilash uchun xalqaro hamkorlik qilishning <strong>muh</strong>imligini <br />
<br />
I QISM<br />
<br />
<br />
agar bolaga nisbatan qo'llanadigan qonun bo'yicha u ertaroq balog'atga yetmagan
tomonidan qabul qilingan Bola <strong>huquqlari</strong> deklarasiyasida ko'zda tutilganligini<br />
<br />
<br />
<br />
ixtisoslashgan muassasalar hamda bolalarning farovonligi masalalari bilan<br />
<br />
etilganligini <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qilish to'g'risida deklarasiya <br />
<br />
<br />
<br />
va madaniy qadriyatlari <strong>muh</strong>im ahamiyat kasb etishini munosib tarzda <br />
<br />
sharoitlarini yaxshilash uchun xalqaro hamkorlik qilishning <strong>muh</strong>imligini <br />
<br />
I QISM<br />
<br />
<br />
agar bolaga nisbatan qo'llanadigan qonun bo'yicha u ertaroq balog'atga yetmagan
ilish va ularning g'amxo'rliklaridan bahramand bo'lish <strong>huquqlari</strong>ni olishga haqli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ona bolaga shafqatsizlik bilan munosabatda bo'lgan yoki u haqda g'amxo'rlik qilmay
unday iltimoslar arizachilar va ularning oila a'zolari uchun noxush oqibatlar keltirib<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Konvensiyada e'tirof etilgan boshqa huquqlarga mos tushadigan cheklashlargina<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
shu qarashlarni bolaga taalluqli barcha masalalar bo'yicha erkin ifoda etish huquqini
yoki boshqa shaxslarning asosiy huquq va erkinliklarini himoya qilish uchun zarur
yetkazadigan axborot va materiallardan uni himoya qilishning tegishli tamoyillarini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
hamda bolalar parvarish qilinadigan muassasalardan bolalarning foydalanish huquqiga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
suiiste'molliklar sodir etishning har qanday shakllaridan himoyalash maqsadida<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bilan yuqorida ko'rsatilgan tarzda shafqatsizlarcha muomala qilish hollari munosabati<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
eng yaxshi manfaatlari yo'lida bunday g'amxo'rlikda qola olmaydigan bola davlat
shaxslar zarur bo'lib qoladigan maslahat asosida asrab olish uchun o'zlarining ongli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bilan bog'liq shaxsga o'zini oqlamagan moliyaviy foyda keltirmasligini ta'minlash<br />
<br />
<br />
tomonlama shartlashuvlar yoki bitimlar tuzilishi yo'li bilan erishishga ko'maklashadilar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ravishda himoya qiladigan va insonparvarlik yordami ko'rsatadigan har qanday<br />
boshqa shaxsni ushbu Konvensiyada va inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha boshqa xalqaro<br />
<br />
foydalanishini ishtirokchilari hisoblanadigan ko'rsatib o'tilgan davlatlar ta'minlash<br />
<br />
<br />
Birlashgan Millatlar Tashkiloti va boshqa vakolatli hukumatlararo tashkilotlar yoki<br />
Birlashgan Millatlar Tashkiloti bilan hamkorlik qilayotgan nodavlat tashkilotlarning
sababga ko'ra o'zining oilaviy g'amxo'rligidan doimiy yoki vaqtincha mahrum bo'lgan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
hayotidagi faol ishtirokini yengillashtiradigan sharoitlarda to'laqonli hamda munosib<br />
<br />
<br />
g'amxo'rlik ko'rsatilishi huquqiga ega ekanligini e'tirof etadilar hamda buni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
g'amxo'rlik qilayotgan boshqa shaxslarning moliyaviy imkoniyatlari hisobga olinib bepul<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
saqlash tizimining bunday xizmatlaridan bahramand bo'lishdan iborat o'z huquqidan
ko'rsatish doirasida kasalliklar va to'yib ovqatlanmaslikka qarshi kurash olib<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
yashayotgan <strong>muh</strong>it sanitariyasi va baxtsiz hodisalarning oldini olish haqidagi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
maqsadida vakolatli organlar tomonidan vasiylikka topshirilgan bolaning <strong>huquqlari</strong>ni
hurmatlash o'z ifodasini topgan usullar yordamida hamda ushbu Konvensiyaga<br />
<br />
<br />
<br />
bilimlar va o'qitishning zamonaviy usullariga yo'l ochishni yengillashtiradigan
organlarning o'quv yurtlarini ochish hamda ularga Ushbu moddaning 1 bandida<br />
bayon etilgan tamoyillarga rioya qilgan holda rahbarlikni amalga oshirish hamda<br />
bunday o'quv yurtlarida beriladigan ta'lim davlat tomonidan o'rnatilgan minimal<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
shaxslar yashaydigan davlatlarda ana shunday ozchilik yoki tub aholiga mansub
olalarni giyohvandlik va psixotrop moddalarni g'ayriqonuniy ravishda iste'mol<br />
<br />
<br />
moddalarni g'ayriqonuniy ravishda ishlab chiqarishda va ularni sotishda bolalardan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
maqsadlarda va har qanday shakllarda kontrabanda qilishning oldini olish uchun
mustaqil va xolis organ oldida o'zining ozodlikdan mahrum etilishining qonuniyligiga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bergan holatda ularga nisbatan qo'llanadigan va bolalarga taalluqli me'yorlarini
oshqalarning asosiy erkinliklariga hurmatni mustahkamlaydigan hamda bunda<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qilish hamda o'zining himoyasini tayyorlash va amalga oshirishda huquqiy va boshqa<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
yoxud boshqa shaxslar yordamida o'rganib chiqish hamda himoya guvohlarining<br />
<br />
<br />
mustaqil va xolis organ yoki sud tomonidan tegishli qarorni va u bilan bog'liq holda<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qonunbuzarlikda ayblanayotgan yoki aybdor deb topilgan bolalarga bevosita taalluqli<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qilish bo'yicha inson huquqi va huquqiy kafolatlarga to'la rioya etilgan holda sud
muassasalardagi parvarishning o'rnini bosadigan muomala qilishni ta'minlash<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ushbu Konvensiyadagi hyech bir narsa bola <strong>huquqlari</strong>ni amalga oshirishga ko'p<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
II QISM<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
saylov kunidan kamida to'rt oy oldin Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
davlatlarning uchdan ikki qismi kvorumni tashkil etadigan ana shu kengashlarda
kengashida ishtirok etayotgan va ovoz berishda qatnashayotgan vakillarining mutlaq<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
keyinoq zudlik bilan aynan shu besh a'zo kengash Raisi tomonidan qur'a tashlash<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
uchun uni Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi zarur xodimlar va moddiy<br />
<br />
<br />
tomonidan belgilab qo'yilgan tartib va shartlarda Birlashgan Millatlar Tashkiloti<br />
<br />
<br />
<br />
Konvensiyada e'tirof etilgan huquqlarni mustahkamlash yuzasidan qabul qilingan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
davlat ushbu moddaning Ib bandiga binoan taqdim etiladigan keyingi ma'ruzalarda
Konvensiyaning samarali amalga oshirilishiga ko'maklashish va ushbu Konvensiyada<br />
<br />
<br />
<br />
Konvensiyaning ular vakolati doirasiga kiradigan qoidalarini amalga oshirishga<br />
<br />
<br />
<br />
ularning tegishli vakolat doirasiga kiradigan masalalarda Konvensiyaning malga<br />
<br />
<br />
hamda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Boshqa organlariga o'z faoliyat doirasiga<br />
kiradigan sohalarda Konvensiyaning amalga oshirilishi haqida ma'ruzalar taqdim<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
axborotga asoslangan <strong>umumiy</strong> ahamiyatga molik taklif va tavsiyalar kiritishi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
III QISM
saqlab qo'yishga topshirilgan sanadan e'tiboran mazkur Konvensiya bunday davlat uni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
yoki qo'shilish paytida bildirilgan e'tiroz matnini qabul qilib oladi hamda barcha
Bosh kotibiga yozma ravishdagi bildirishnoma yuborish asosida bir tomonlama bekor<br />
<br />
<br />
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi ushbu Konvensiyaning saqlovchisi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Shuni tasdiqlash uchun quyida imzo chekkan vakolatli vakillar o'zlarining
Bosh Assambleyaning 1979 yil 18 dekabrdagi 34/180-rezolyusiyasi bilan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ishonchni yana qaror topdirganligini <br />
<br />
<br />
<br />
nisbatan bo'lgan farqlardan qati nazar barcha huquq va erkinlikka ega bo'lmog'i<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
yordam berish maqsadida Birlashgan Millatlar Tashkiloti va ixtisoslashgan tashkilotlar<br />
<br />
<br />
Birlashgan Millatlar Tashkiloti va ixtisoslashgan tashkilotlar tomonidan qabul qilingan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
imkoniyatlari to'liq namoyon bo'lishiga yana ham ko'proq kiyinchiliklar tug'dirishini <br />
<br />
<br />
<br />
tenglik va adolat asosida o'rnatilgan yangi xalqaro iqtisodiy tartib erkaklar va<br />
ayollar o'rtasidagi genglikni ta'minlashda anchagina imkoniyat berishiga
davlat tomonidan bosib olinishini va hukmronlik qilishini hamda davlatlarning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
el va mustamlaka xukumronligi va boshqa davlatlar okkupasiyasi ostida bo'lgan<br />
<br />
shuningdek davlatlarning milliy mustaqilligi va hududiy yaxlitligini hurmat qilish<br />
<br />
erkaklar bilan ayollar o'rtasida to'la tenglikka erishish imkonini <br />
<br />
barcha sohalarda ayollarning erkaklar bilan baravar mumkin qadar ko'proq ishtirok<br />
<br />
<br />
<br />
hisobga olgan holda ayolning nasl davomchisi sifatidagi o'rni ayol <strong>huquqlari</strong>ning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>huquqlari</strong>ning kamsitshshshini bartaraf etish to'g'risidagi Deklarasiyada e'lon qilingan<br />
prinsiplarni amalga oshirish va shu maqsadda bunday huquqlar kamsitilishining barcha<br />
<br />
<br />
I QISM<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
va boshqa sohada oilaviy sharoitidan qat'i nazar erkak va ayollarga tenglik asosida
hamda qonun va boshqa tegishli vositalar yordamida ushbu tamoyilni amaliyotga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
hamda asosiy erkinliklarini ro'yobga chiqarishlari va ulardan foydalanishlarini<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qizlarning erkaklar bilan amalda tengligini ta'minlash tezlashtirishga qaratilgan vaqtincha<br />
<br />
huquqli bo'lmagan yoki tabaqalashtirilgan andozalarning saqlanib qolishiga aslo olib
ikkinchisi ustidan ustun bo'lishi yoki erkak va ayolning bir xil roli g'oyasiga asoslangan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ishtirokchi davlatlar ayollarni sotishning va fohishalikda ishlatishning barcha<br />
<br />
<br />
II QISM<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
qanday kamsitishsiz xalharo miqyosda o'z hukumatlari nomidan vakillik qilish va<br />
xalqaro tashkilotlar ishida qagnashish imkoniyatlarini ta'minlash maqsadida barcha<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
uni fuqaroligi bo'lmatan shaxsga ayyaantirmaydi va erining fuqaroligini qabul qilishga
III QISM<br />
<br />
<br />
erkaklar va ayollar tengligi asosida ta'lim olish sohasida erkaklar bilan teng <strong>huquqlari</strong>ni<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
birgalikda va boshqa xildagi ta'lim olish yo'li orqali har qanday bir qolipdagi<br />
<br />
maktab dasturlarini qayta ko'rib chiqish hamda o'qitish uslublarini moslashtirish<br />
<br />
<br />
<br />
qisqartirishga yo'naltirilgan funksional savodxonlik dasturi va katta shdagilar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
bo'yicha tayyorlardik va muntazam suratda malaka oshirishni o'z ichiga olgan
ta'tilga chiqarishni yoxud oilaviy ahvol tufayli kamsitishni sanksiyalar ko'llanish<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ishtirokchi davlatlar ushbu moddaning 1 bandi qoidalari bilan bir qatorda ayollarning<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
asosida ularning teng <strong>huquqlari</strong>ni ta'minlash borasida tegishli barcha choralarni
muammolarni va ularning o'z oilalari iqtisodiy farovonligini ta'minlashda <strong>muh</strong>im rol<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
funksional savodxonlikni hisobga olgan holda barcha turdagi rasmiy va norasmiy
cheklashga qaratilgan har qanday huquqiy shartnomalar va boshqa har xil xususiy<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
mas'uliyatli yechishda va bu huquqlarni amalga oishrishni ta'minlab beradigan<br />
<br />
<br />
o'xshash vazifalarni milliy konunga asosan amalga oshirishda barcha vaziyatlarda<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
o'tishning eng quyi yoshini aniqlash va nikohlarni fuqarolik holati dalolatnomalarida
sohasini mukammal biladigan yuqori ahloqiy sifatlarga va yetuk ma'lumotlarga ega<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
oldin Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bosh kotibi ishtirokchi davlatlarga ikki<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
chaqiriladigan va BMT Markaziy muassasalarida o'tkaziladigan ishtirokchi davlatlar<br />
<br />
<br />
berishda ishtirok etadigan ishtirokchi davlat vakillarining eng ko'p va mutlaq ko'p<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Millatlar Tashkilotining mablag'laridan Assambleya belgilaydigan shartlar va
ma'ruzasini Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasiga taqdim etadi va<br />
ishtirokchi davlatlardan olingan ma'ruza va axborotlarni o'rganishga asoslangan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ixtisoslashgan muassasalar o'zlarining faoliyat doirasiga kiradigan ushbu<br />
Konvensiyaning qoidacharini amalga oshirish to'g'risidagi masalalarni ko'rib chiqish<br />
<br />
Konvensiyani amalga oshirish bo'yicha ularning faoliyat doirasiga kiradigan
Ishtirokchi davlatlar mazkur Konvensiyada tan olingan huquqlar to'la amalga<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Millatlar Tashkilotining Bosh kotibi nomiga har qanday ishtirokchi davlatlar tomonidan<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Mazkur Konvensiyani ratifikasiya qiladigan yoki unga qo'shiladigan har bir<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Mazkur Konvensiyaning maqsad va vazifalariga to'g'ri kelmaydigan qo'shimcha<br />
<br />
Shartlar hoxlagan vaqtda Bosh kotib nomiga yuborilgan tegishli bildirishnoma orqali
Mazkur Konvensiyani qo'llash yoki talqin etishga nisbatan ikki yoki bir nechta<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Mazkur moddaning 2 bandiga tegishli shartlarni qo'ygan har qanday ishtirokchi<br />
davlat istagan paytda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bosh kotibiga bildiripshoma
KIRISH SO'ZI3<br />
<br />
<br />
<br />
VA UNING AHAMIYATI<br />
<br />
va vazifalari <br />
<br />
<strong>huquqlari</strong>ning ahamiyatini belgilab beruvchi omillar 11<br />
<br />
tizimi va ahamiyati13<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
va inson shaxsi qadrlanishiga oid tasavvurlarning shakllanishi<br />
20<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
VA MAZMUNI
va ahamiyati<br />
<br />
qismi sifatida <br />
<br />
<br />
<br />
prinsiplari va normalari<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
va erkinliklari xalqaro standartlarining mustahkamlanishi<br />
<br />
xalqaro standartlar tushunchasi<br />
<br />
<br />
VA UNING O'ZBEKISTONDA SHAKLLANISHI<br />
<br />
mexanizmi tushunchasi<br />
<br />
shakllanishi<br />
<br />
tashkilotlarining o'ziga xos xususiyatlari<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
BMT tarkibi<br />
<br />
mintaqaviy xalqaro tashkilotlar
inson <strong>huquqlari</strong> bo'yicha xalqaro standartlarni amalga oshirish<br />
<br />
va erkinliklarini ta'minlash 123<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
133<br />
<br />
qarshi konvensiya talablarini amalga oshirish asoslari<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
standartlarning ahamiyati <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
MADANIYATI<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ADABIYOTLAR
CHIZMALAR VA JADVALLAR <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
202<br />
<br />
<br />
220<br />
<br />
<br />
230<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
KAMSITILISHINING BARCHA SHAKLLARIGA<br />
BARHAM BERISH TO'G'RISIDA KONVENSIYA
CHIZMALAR VA JADVALLAR <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
202<br />
<br />
<br />
220<br />
<br />
<br />
230<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
KAMSITILISHINING BARCHA SHAKLLARIGA<br />
BARHAM BERISH TO'G'RISIDA KONVENSIYA
Change language