Y Gymraeg yn y Cwricwlwm Cenedlaethol - WJEC

Rhaglen Genedlaethol 

Hyfforddiant Mewn-swydd 

y Gymraeg 

Agweddau ar Addysgu Cymraeg Ail Iaith 

Cyfnod Allweddol 4 

Gwneud y Defnydd Gorau 

o Gerddi 

Canllaw yn seiliedig ar ddetholiad 

o gerddi o’r gyfrol Poeth! 

Enfys Thomas 

Y Gymraeg yn y Cwricwlwm Cenedlaethol

Rhaglen Genedlaethol 

Hyfforddiant Mewn-swydd 

y Gymraeg 


Cyfnod Allweddol 4 

Gwneud y Defnydd Gorau 

o Gerddi 

Canllaw yn seiliedig ar ddetholiad 

o gerddi o’r gyfrol Poeth! 

Enfys Thomas 

Y Gymraeg yn y Cwricwlwm Cenedlaethol

Argraffiad cyntaf Ionawr 2004 

h 

Uned Iaith Genedlaethol Cymru CBAC 

Cyhoeddwyd dan nawdd Cynllun Cyhoeddiadau Cyd-bwyllgor Addysg Cymru gan 

Uned Iaith Genedlaethol Cymru CBAC 

245 Rhodfa’r Gorllewin, Caerdydd CF5 2YX 

Mae Uned Iaith Genedlaethol Cymru yn rhan o WJEC CBAC Limited, elusen gofrestredig a chwmni a gyfyngir gan 

warant ac a reolir gan awdurdodau lleol Cymru. 

ISBN 1 86085 532 6 

Argraffwyd gan Wasg Gomer, Llandysul, Ceredigion SA44 4QL

CYDNABYDDIAETH 

Gweithgor Ymgynghorol: 

Gweithgor Cenedlaethol y Cydlynwyr Uwchradd, Cymraeg Ail Iaith: 

Rhodri Jones 

Carys Lake 

Aled Loader 

Jane Nicholas 

Elen Roberts 

Richard Roberts 

Tina Thomas 

Gareth Williams 

Cydnabyddir cefnogaeth Cynulliad Cenedlaethol Cymru ac awdurdodau lleol Cymru. 

3

CYFLWYNIAD 

Bwriad y cyhoeddiad hwn yw cynnig arweiniad i athrawon Cymraeg Ail Iaith sy’n gweithio gyda disgyblion 

CA4 ar sut i wneud y defnydd gorau o ddetholiad o bedair ar bymtheg o gerddi o’r gyfrol Poeth! 

(Gol. Non ap Emlyn,Y Lolfa; ISBN 0-86243-570-6) 

Mae’r cyhoeddiad yn cynnwys: 

● 

● 

● 

● 

rhestr o’r cerddi ar ffurf grid yn cynnwys is-benawdau a chyd-destunau perthnasol 

y fanyleb TGAU; 

canllawiau manwl i gyd-fynd â phob cerdd gyda phwyslais priodol ar waith cwrs ac asesu 

allanol; 

arweiniad cryno ar sut i ddatblygu sgiliau trafod; 

enghreifftiau o daflenni hunanasesu. 

Hyderir y bydd y cyhoeddiad hwn yn arweiniad gwerthfawr i athrawon wrth iddyn nhw fynd i’r afael â 

gofynion newydd manyleb TGAU Cymraeg Ail Iaith CBAC. 

Cyhoeddir y gyfrol hon hefyd ar wefan CBAC www.cbac.co.uk 

Richard Roberts 

Hyfforddwr Ymgynghorol 

Poeth! 

CERDDI POETH AC OER 

Golygydd Non ap Emlyn 

Dylunio a Chyfarwyddo Celf Marian Delyth 

Detholiad o gerddi i bobl ifanc yn delio ag amrywiaeth 

o bynciau trafod 

Enillydd Gwobr Tir na n-Óg 

ISBN 0-86243-570-6 

Cyhoeddwyd gan 

Y Lolfa Cyf.,Tal-y-bont, Ceredigion SA24 5AP 

e-bost ylolfa@ylolfa.com 

y we www.ylolfa.com 

ffôn 01970 832 304 

ffacs 01970 832 782 

isdn 01970 832 813 

Comisiynwyd Poeth! gyda chymorth ariannol Awdurdod 

Cymwysterau, Cwricwlwm ac Asesu Cymru 

4

DETHOLIAD O : Poeth! 

Golygydd: Non ap Emlyn 

Enw’r gerdd Bardd Poeth! Cyd-destun TGAU 

Tud. a’r is-bennawd 

1. Alla’ i gael? Einir Jones 98 Y Filltir Sgwâr 

Y teulu 

2. Bwyd od! Carys Jones 10 Delwedd 

Bwyta’n iach 

3. Bwyta’n iach Zohrah Evans 11 Delwedd 


4. Y bocs Rosie Haywood 90 Y Filltir Sgwâr 

Y cartref 

5. Diwrnod cynta Elin ap Hywel 28 Y Filltir Sgwâr 

Yr ysgol 

6. Euogrwydd Gwynne Williams 91 Y Filltir Sgwâr 

Gwrthdaro 

7. Fo a fi Robat Powell 37 Hamdden 

Ffrindiau 

8. Y ffair Nicholas Insall 40 Y Filltir Sgwâr 

Cyfleusterau 

9. Hoffi’r ysgol? Dorothy Jones 23 Y Filltir Sgwâr 

Ydw ... ond ... 

Yr ysgol 

10. Oes rhaid i mi? Trystan Dafydd 108 Cymru.com 

Cymru a’r Byd 

11. Pêl R. J. Roberts 15 Hamdden 

Diddordebau 

12. (a) Penderfyniadau Karinne Monday 30 Y Filltir Sgwâr 

(b) Beth? Emily Jones 31 Yr ysgol 

Hamdden 

Cymdeithasu 

13. Seibr Ofod Aled Lewis Evans 24 Y Filltir Sgwâr 

Yr ysgol 

Gwrthdaro 

14. Twyll Myrddin ap Dafydd 104 Cymru.com 


15. Washday Blues Einir Jones 70 Delwedd 

Y ffasiwn 

16. Yr un caled Gwyn Morgan 120 Delwedd 

Delwedd 

17. Sbwriel Zac Davies 80 Y Filltir Sgwâr 

Yr ardal 

18. y wers Steve Eaves 121 Hamdden 

Ffrindiau 

5

GOFYNION MANYLEB TGAU CYMRAEG AIL IAITH 

Mae’r fanyleb TGAU mewn Cymraeg Ail Iaith yn ceisio sicrhau bod myfyrwyr yn cael cyfle i ymateb 

i ystod lawn o ddeunyddiau darllen, gan gynnwys peth deunydd cyhoeddedig. 

Mae’r cwrs yn mynnu bod ymgeiswyr yn ystyried materion ysbrydol, moesol, moesegol a diwylliannol 

wrth ddarllen, trafod ar lafar ac ysgrifennu. 

Disgwylir i ddisgyblion ddarllen deunydd ffeithiol a dychmygus amrywiol i drafod pynciau llosg mewn 

grwpiau ar lafar. 

AMCAN ASESU 2 – DARLLEN 

● 

● 

ymateb i’r deunyddiau a ddarllenwyd gan fynegi barn ar y cynnwys, y ffurf a’r iaith; 

ategu safbwyntiau trwy gyfeirio at y testun. 

CYNLLUN ASESU 

Asesu mewnol o waith cwrs. 

Mae’r pwyslais yma yn dilyn Datganiad Ffocws y Cwricwlwm Cenedlaethol gan roi pwyslais 

ar integreiddio’r holl sgiliau iaith. 

‘Dylid datblygu gwybodaeth, dealltwriaeth a sgiliau’r disgyblion o fewn rhaglen integredig o siarad a gwrando 

(a gwylio), darllen ac ysgrifennu.’ 

Cyd-destun Llên a Llun 

AA1 – 20% Llafaredd Tasg chwarae rôl neu gyflwyniad unigol 

AA2 – 10% Darllen 1 dasg – ymateb ar lafar neu’n ysgrifenedig 

AA3 – 10% Ysgrifennu 1 dasg 

6

SGILIAU TRAFOD 

1. Sefydlu perthynas 

● gwrando ar ei gilydd 

- parchu cyfraniad aelodau eraill o’r grŵp / dosbarth 

- dangos diddordeb 

● cefnogi a chanmol syniadau / sylwadau eraill 

● anghytuno’n gwrtais 

● peidio â gweiddi / gwylltio 

● bod yn barod i newid barn 

2. Cyfrannu, cynnal a datblygu 

● ehangu yr ymateb i gwestiwn yn hytrach na bodloni ar ateb un gair 

- rhoi manylion ychwanegol 

- rhoi eglurhad, rhesymau, enghraifft 

● holi barn aelodau’r grŵp 

● cynnig safbwynt / syniad 

● herio ymateb y grŵp 

- gofyn am fwy o wybodaeth 

- gofyn am eglurhad 

● cytuno / anghytuno 

● helpu’r grŵp i ddod i benderfyniad 

GWERTHUSO CYFRANIAD AELODAU O GRŴP 

Pwy oedd yn … 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

barod i drafod? 

cynnig syniadau? 

holi cwestiynau? 

rhoi manylion ychwanegol? 

rhoi cyfle i aelodau eraill siarad? 

cytuno / anghytuno? 

gwneud ymdrech i siarad Cymraeg trwy’r amser? 

Nodyn: 

Mae arweiniad cynhwysfawr ar sut i gynnal trafodaeth mewn grŵp yn: 

Codi Safonau Llythrennedd - Datblygu Gwaith Trafod Mewn Grŵp 

(CBAC, 2001; ISBN 1-86085-482-6) 

7

HUNANWERTHUSO CYFRANIAD 

Wnes i … 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

gymryd rhan yn y 

drafodaeth? 

gynnig syniadau? 

holi am eglurhad? 

holi barn aelodau eraill? 

ofyn am fwy o wybodaeth 

/ am eglurhad? 

gytuno â sylwadau 

aelodau eraill o’r grŵp? 

anghytuno â sylwadau 

aelodau eraill o’r grŵp? 

ddysgu rhywbeth 

newydd? 

8

DALIER SYLW 

➤ 

➤ 

Yn y cyd-destun Llên a Llun (gwaith cwrs) fe gynigir awgrymiadau ar sut i ddefnyddio’r 

cerddi i gynnal gwaith llafar, darllen ac ysgrifennu. Fodd bynnag, er mwyn paratoi’r ymgeiswyr ar 

gyfer yr asesu allanol lle disgwylir iddyn nhw ddangos eu bod yn gallu cymryd rhan mewn 

trafodaeth grŵp gan gyflwyno gwybodaeth a mynegi barn, awgrymiadau ar gyfer tasgau llafar yn 

unig a gynigir. 

Yn yr Haen Sylfaenol bydd cyfres o gwestiynau i symbylu (yn ogystal ag ambell i awgrym 

ynglŷn â gwaith fideo neu gyfres o luniau addas). Bydd dewis o luniau neu osodiadau neu fideo fel 

sbardun ar gyfer yr ymgeiswyr Haen Uwch. 

DARLLEN a GWRANDO ar y cerddi 

Dewiswyd y cerddi’n ofalus oherwydd eu bod yn eitha syml o ran geirfa, yn ailadroddus ac yn apelio at y 

gynulleidfa dan sylw. Felly yr awgrym cyntaf bob tro yw bod y disgyblion yn cael cyfle i ddarllen y gerdd 

gyda chymorth yr eirfa sydd ar waelod pob tudalen yn y gyfrol. 

Fe all y gwaith darllen fod yn waith unigol, pâr, grŵp neu ddosbarth cyfan. 

Ar dro gellir recordio’r gerdd ar dâp sain er mwyn i’r disgyblion wrando ar y geiriau a dilyn y print yn y 

llyfr neu ar fwrdd gwyn rhyngweithiol. 

Yn dilyn, mae canllawiau ar sut i wneud y defnydd gorau o bedair cerdd ar bymtheg. 

9

CERDD 1: Alla’ i gael? (Poeth! tudalen 98) 

Bardd: Einir Jones 

CYD-DESTUN: Llên a Llun (A) Gwaith Cwrs 

Is-bennawd: 

FFOCWS IAITH: 

Y Filltir Sgwâr (B) Asesu Allanol 

Y teulu 

Alla’ i gael…? 

Gelli / Na elli 

TAFLEN A 

GWAITH CWRS 

SGIL 

TASGAU POSIBL 

DARLLEN A 

GWRANDO 

Darllen y gerdd. 

neu 

Gwrando ar eraill yn darllen. 

YMATEB LLAFAR 

I DDARLLEN 

YMATEB LLAFAR 

I DDARLLEN 

YSGRIFENNU 

UNIGOL 

CHWARAE RÔL: 

Sgwrs rhwng plentyn a rhiant. Mae’r plentyn eisiau 

arian i brynu trenyrs designer newydd. 

GWAITH GRŴP: 

Pob grŵp i drafod ei ymateb i’r gerdd ac wedyn cwblhau’r 

Daflen Adrodd yn Ôl (TAFLEN C) er mwyn adrodd 

yn ôl i weddill y dosbarth. 

Disgyblion i ysgrifennu sgwrs yn seiliedig 

ar y chwarae rôl uchod. 

10



TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 

1. HAEN SYLFAENOL 

(a) Darllenwch y gerdd ‘Alla’ i gael?’ 

(b) Trafodwch y canlynol fel grŵ p: 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

Fyddwch chi’n mynd ar nerfau eich rhieni weithiau? Pam? 

Ar beth fyddwch chi’n gwario’ch arian poced? Bwyd? Colur? 

Dillad trendi? 

Fyddwch chi’n gofyn am y pethau sydd yn y gerdd? Pa rai? Pam? 

Beth achosodd densiwn yn eich teulu chi yn ddiweddar? 

2. HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Alla’ i gael?’ 

Trafodwch y gosodiad: 

‘Mae gormod o bwysau ar bobl ifanc heddiw i fod yn debyg i’w ffrindiau.’ 

Fel grŵp: 

(i) Trafodwch y gosodiad gan gytuno / anghytuno. 

(ii) Soniwch am bethau o’ch profiad i gefnogi eich safbwynt. 

(iii) Dewch i gasgliad. Ydy barn y merched yn wahanol 

i farn y bechgyn? Ym mha ffordd? 

11



TAFLEN C 

TAFLEN ADRODD YN ÔL 

1. Yn gyntaf mae’r grŵ p wedi mwynhau’r gerdd / dydy’r grŵ p ddim wedi 

mwynhau’r gerdd achos ... 

2. Y llinellau o’r gerdd sy’n apelio fwyaf at y grŵ p ydy ... 

(a) 

(b) 

(c) 

3. Rydyn ni’n hoff iawn o’r llinellau hyn achos ... 

(a) 

(b) 

(c) 

4. Rydyn ni’n meddwl bod y gerdd yn hawdd / yn anodd achos ... 

5. Dyma’r math o gerddi mae’r grŵ p yn eu mwynhau. 

(a) 

(b) 

(c) 

achos ... 

12

CERDD 2: Bwyd od! (Poeth! tudalen 10) 

Bardd: Carys Jones 


Is-bennawd: 

Delwedd (B) Asesu Allanol 


FFOCWS IAITH: Mynegi barn Mae’n dweud bod … 

Dw i ddim yn hoffi … Bwyd … i mi bob tro. 

Mae’n well gen i … 

Ni chewch ddim byd gwell. 

Mae Mam yn hoffi … 

TAFLEN A 

SGIL 

DARLLEN 

GWAITH CWRS 

TASGAU POSIBL 


YMATEB TRWY 

YSGRIFENNU 

YMATEB LLAFAR 

I DDARLLEN 

LLAFAR 

UNIGOL 

YSGRIFENNU 

GWAITH PÂR: 

Y disgyblion i ddarllen y gerdd eto gan wneud nodyn 

o’r iaith sy’n cael ei defnyddio i fynegi barn. 

CHWARAE RÔL: 

(gan wneud defnydd o’r iaith mynegi barn a nodwyd 

yn y dasg uchod) 

DISGYBL 1 (y cyfwelydd ) yn holi DISGYBL 2 ynglŷn 

â’r math o fwyd mae o’n / hi’n hoffi. 

Gellir trafod fel dosbarth cyfan y math o gwestiynau 

y dylid eu holi. 

Cyflwyno gwybodaeth i weddill y grŵp / dosbarth 

ynglŷn â’r math o fwyd sy’n apelio a pham. 

Y disgyblion i ysgrifennu dyddiadur wythnos yn disgrifio 

beth oedd cynnwys y prif brydau bwyd. Ble? Gyda phwy? 

Beth oedd eu barn am y bwyd bob tro? 

neu 

Cerdyn post o wlad dramor yn mynegi barn 

am y bwyd yn bennaf. 

14

CERDD 2: Bwyd od! (Poeth! tudalen 10) 

Bardd: Carys Jones 

TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) 

(b) 

(c) 

Darllenwch y gerdd ‘Bwyd od!’ 

Yn eich grŵp, gwnewch restr o’r gwledydd rydych chi’n gallu 

bwyta eu bwyd yn y wlad yma, e.e. India, Yr Eidal, China. 

Fel grŵp trafodwch y canlynol: 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

(v) 

O’r rhestr, pa fwydydd ydych chi’n hoffi? Pam? 

O’r rhestr, pa fwydydd dydych chi ddim yn hoffi? Pam? 

Pa un ydy’ch hoff fwyd? Pam? 

Ble fyddwch chi’n mynd i gael y bwyd yma? Gyda pwy? 

Ydych chi wedi bod allan i gael bwyd yn ddiweddar? 

Ble? Gyda pwy? Beth oedd eich barn chi am y bwyd? 

2. HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

(c) 

Darllenwch y gerdd ‘Bwyd od!’ 

Gwyliwch, er enghraifft, Raglen 8 o’r fideo Pigion RAP sy’n sôn 

am fwyd o Japan. 

Fel grŵp: 

(i) 

(ii) 

(iii) 

Siaradwch am gynnwys y fideo. Beth oeddech chi’n hoffi / ddim 

yn hoffi? Pam? 

Soniwch am y mathau o fwyd o wledydd eraill rydych chi wedi 

profi, gan fynegi barn a holi gweddill y grŵp am eu profiad 

a’u barn. 

Trafodwch y cwestiwn o’r gerdd: 

‘Pwy sydd angen bwyta’n od fel yn y gwledydd pell?’ 

15

CERDD 3: Bwyta’n iach (Poeth! tudalen 11) 

Bardd: Zohrah Evans 


Is-bennawd: 



FFOCWS IAITH: Mae … yn dweud … Rhain yw’r gorau. 

Rhaid bwyta … er mwyn … Mae’n well gen i … 

Rhain sydd yn dda. 

Bwydydd ffantastig! 

TAFLEN A 

GWAITH CWRS 

SGIL 

DARLLEN 

TASGAU POSIBL 

Darllen y gerdd mewn 2 grŵp neu mewn parau: 

1 grŵp / person i ddarllen rhan Nain; 

1 grŵp / person i ddarllen rhan y bardd. 

YMATEB LLAFAR 

I DDARLLEN 

YMATEB LLAFAR 

I DDARLLEN 

GRŴP 

YMATEB I 

DDARLLEN TRWY 

YSGRIFENNU 

YSGRIFENNU 

CHWARAE RÔL: 

Does dim bwyd iach ar y fwydlen yn y caffi. 

Mae un disgybl yn chwarae rôl y perchennog a’r llall yn chwarae 

rôl y cwsmer sydd yn cwyno. 

Mewn grwpiau, y disgyblion i drafod pwy sydd yn cytuno 

â Nain a phwy sydd yn cytuno â’r bardd. 

Rhaid cofio bod angen gofyn ac ateb cwestiynau, mynegi barn 

a chynnig rhesymau. 

Pob aelod o’r grŵp i ysgrifennu rhestr o 5 o fwydydd maen 

nhw’n eu hoffi a 5 dydyn nhw ddim yn eu hoffi gan gynnig rhesymau dros 

eu dewis. Bydd pob un wedyn yn darllen ei restr / ei rhestr i weddill y 

grŵp er mwyn iddynt gytuno / anghytuno, fynegi barn a dweud pam. 

Yr athro / athrawes i osod y gerdd ar flip chart ar y bwrdd gwyn 

rhyngweithiol. Mae modd wedyn defnyddio’r gerdd ar gyfer nifer o 

wahanol dasgau. 

e.e. (i) tynnu sylw at yr eirfa / patrymau iaith / yr odl; 

(ii) dileu geiriau ar gyfer tasg cyfannu 

- trwy ddewis o’r rhestr 

- trwy ddewis eu geiriau eu hunain; 

(iii) cymysgu penillion / llinellau’r gerdd er mwyn eu gosod 

yn y drefn gywir; 

(iv) model i ysgrifennu eu cerddi eu hunain mewn grŵp. 

16



TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Bwyta’n iach’. 

Gydag aelodau eraill y grŵp astudiwch y rhestr bwydydd isod. 

Trafodwch nhw gyda’r grŵp a’u gosod mewn dau gategori: 

➤ bwydydd y dylen ni eu bwyta‘n aml; 

➤ bwydydd y dylen ni osgoi eu bwyta’n rhy aml. 

bresych pysgod hufen iâ 

cig uwd ffa pasta 

bara ffrwythau pot nwdl 

moron byrgyr cyrri 

creision ŷd chop suey kebabs 

pop corn tandwri chips 

Pa fwydydd o’r rhestr uchod fyddwch chi’n eu bwyta neu’n osgoi eu 

bwyta? Pam? 

2. HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Bwyta’n iach’. 

Yn eich grŵp: 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

Trafodwch y dyfyniadau ar y tudalen nesaf. Gyda phob un 

trafodwch os ydych chi’n cytuno / anghytuno â nhw. 

Rhowch resymau. 

Soniwch am bethau o’ch profiad i gefnogi’ch safbwyntiau. 

Dewch i gasgliadau ynglŷn â barn gyffredinol y grŵp. 

Gwnewch nodyn o’ch penderfyniadau er mwyn adrodd yn ôl i 

weddill y dosbarth a chymharu. 

17



Dw i’n casáu llysiau. 

Mae deiet yn bwysig. 

Hoffwn i fwyta’n fwy iach. 

Dw i ddim yn poeni. 

Mae bwyta’n iach yn ddiflas. 

Dw i eisiau edrych fel y 

modelau yn y cylchgronau. 

Dw i’n ceisio bwyta llai o 

fwyd parod. 

Mae mwynhau bwyd yn 

bwysig. 

Dw i’n ceisio bwyta’n iach 

ond ... 

Dw i just ddim yn hoffi salad. 

Mae’n ddiflas iawn, iawn. 

18

CERDD 4: Y bocs (Poeth! tudalen 90) 

Bardd: Rosie Haywood 


Is-bennawd: 


Y cartref 

FFOCWS IAITH: 

Mae o’n edrych … Ansoddeiriau: tew hen 

gweld … crand wedi rhwygo 

clywed sbeitlyd du 

ogleuo … 

punnoedd yn tincian 

geiriau yn bownsio 

pocedi yn pasio 

TAFLEN A 

GWAITH CWRS 

SGIL 

DARLLEN 

TASGAU POSIBL 


YMATEB I Y disgyblion i ddarllen y gerdd eto gan wneud nodyn o: 

DDARLLEN TRWY ansoddeiriau, y dewis o fwyd, synhwyrau. 

YSGRIFENNU 

YMATEB LLAFAR 

I DDARLLEN 

O dan arweiniad yr athro / athrawes y dosbarth i drafod 

y cwestiynau canlynol am y gerdd: 

Pam mae’r bardd wedi dewis y bwydydd hyn? 

Beth oedd pwrpas defnyddio ‘hen focs Kit Kat’? 

Pam ‘tu allan i Kwik Save’? 

‘Olwynion y troli’ mae e’n eu gweld? Pam? 

Pam mae’r bardd wedi dewis dweud bod y geiriau ‘yn bownsio 

ar fy nghlustiau ac yn fy nghalon’? 

YMATEB 

LLAFAR 

YSGRIFENNU 

CHWARAE RÔL: 

Dau / dwy ffrind yn pasio person digartref y tu allan 

i’r archfarchnad. Mae’n rhaid i un ffrind geisio perswadio’r 

llall i roi arian i’r person sy’n cardota. 

Y disgyblion i ysgrifennu ymson y person digartref y tu allan 

i Kwik Save yn ei focs Kit Kat. 

20

CERDD 4: Y bocs (Poeth! tudalen 90) 

Bardd: Rosie Haywood 

TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) 

(b) 

(c) 

Darllenwch y gerdd ‘Y bocs’. 

Yn eich grŵp astudiwch y llun sy’n cyd-fynd â’r gerdd ar dudalen 90 a 

hefyd y llun ar dudalen 88 yn y gyfrol Poeth! 

Siaradwch am y testun – Y digartref. Rhaid i chi ofyn ac ateb 

cwestiynau a mynegi barn. 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

Beth mae’r person yn y llun ar dudalen 88 yn wneud? 

Ydych chi’n meddwl bod gwerthu The Big Issue yn syniad da? 

Pam? 

Sut rydych chi’n teimlo pan rydych chi’n gweld pobl debyg 

i’r person yn y llun ar dudalen 90? 

Ydych chi wedi prynu The Big Issue neu wedi rhoi arian i berson 

digartref yn ddiweddar? 

2. HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Y bocs’. 

Trafodwch y gosodiad: 

‘Mae gwerthuThe Big Issue ar strydoedd ein trefi a’n dinasoedd yn 

rhoi cyfle i’r bobl ddigartref wella eu sefyllfa.’ 

(i) 

(ii) 

(iii) 

Trafodwch y gosodiad gan gytuno / anghytuno. Cofiwch fynegi 

barn a chynnig rhesymau. 

Soniwch am eich profiad a’ch teimladau wrth i chi weld pobl 

ddigartref yn gwerthu ar y strydoedd. 

Beth ydych chi’n meddwl sy’n achosi i bobl ddod yn ddigartref? 

21

CERDD 5: Diwrnod cynta (Poeth! tudalen 28) 

Bardd: Elin ap Hywel 


Is-bennawd: 


Yr ysgol 

FFOCWS IAITH: Wyt ti’n mynd i gymryd …? 

Y’chi’n mynd i ddysgu …? fwyta? fod yn …? 

Wyt ti’n hoffi …? siŵr …? meddwl bod …? 

gwbwl hapus? 

Wyt ti mewn cariad efo … ? wir yn gallu …? 

TAFLEN A 

SGIL 

DARLLEN 

GWAITH CWRS 

TASGAU POSIBL 


YMATEB I 

DDARLLEN 

TRWY 

YSGRIFENNU 

YMATEB 

LLAFAR 

I’R GERDD 

YMATEB 

LLAFAR 

UNIGOL 

YSGRIFENNU 

Y disgyblion i ddarllen y gerdd eto mewn grŵp o dri 

gan rannu’r darllen.Wedyn dylent fynd ati i drafod 6 o wahanol 

gategorïau mae’n rhaid gwneud dewis ynglŷn â nhw ar eich diwrnod 

cyntaf yn yr ysgol, e.e. pynciau, miwsig pop … 

Cyfweliad (ar gyfer cylchgrawn ysgol) gyda pherson sydd ar 

ei ddiwrnod / ei diwrnod cyntaf (yr athro / athrawes i gymryd rhan 

yr holwr ar y dechrau). 

Cofiwch fynegi barn a chynnig rhesymau dros eich dewisiadau. 

Cyflwyniad i weddill y dosbarth yn egluro pa ddewisiadau yr oedd 

rhaid i’r person eu gwneud / pryd / pa rai oedd yn hawdd / yn anodd 

a pham. Bydd hawl gan y grŵp / dosbarth holi cwestiynau yn ystod y 

cyflwyniad i gael mwy o wybodaeth ayb. 

HAEN SYLFAENOL 

10 brawddeg yn rhoi cyngor i rywun ar ei ddiwrnod / ei diwrnod 

cyntaf am y penderfyniadau gorau i’w gwneud a pham. 

Dylid defnyddio: 

Dylech chi … / beidio … 

Rhaid i chi … / beidio … 

Cofiwch … 

Peidiwch … 

Beth am … 

Dewiswch … 

Cymrwch … 

HAEN UWCH 

Ysgrifennu cerdd ar sail ‘Diwrnod cynta’. 

22

CERDD 5: Diwrnod cynta (Poeth! tudalen 28) 

Bardd: Elin ap Hywel 

TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) 

(b) 

(c) 

Darllenwch y gerdd ‘Diwrnod cynta’. 

Gwyliwch y fideo IAW! (Blwyddyn 7) 1.3 ‘Diwrnod cynta’. 

Yn eich grŵp siaradwch am y testun ‘Diwrnod cynta’. 

Rhaid i chi ofyn ac ateb cwestiynau a mynegi barn. 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

Pa rai o’r pethau sy ar y fideo oeddech chi’n poeni amdanyn 

nhw ar eich diwrnod cyntaf? 

Oeddech chi’n poeni fwyaf am y gwersi / yr athrawon / y gwaith 

cartref / y dillad ysgol / y ffordd o gwmpas yr ysgol / maint yr 

ysgol? 

Pa fath o bethau allwch chi wneud i helpu disgyblion 

Blwyddyn 7? 

Ydych chi wedi gwneud rhywbeth i helpu disgybl 

ym Mlwyddyn 7 yn ddiweddar? 

2. HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Diwrnod cynta’. 

Yn eich grwpiau darllenwch y gerdd eto neu gwrandewch ar y gerdd yn 

cael ei darllen ar dâp sain. 

(i) 

(ii) 

(iii) 

Dewiswch 6 o’r penderfyniadau sydd yn y gerdd. (Os oes angen, 

newidiwch rai o’r enwau priod i siwtio’ch ysgol / dosbarth chi – 

Miss Huws, Mr Bowen, Ceri Price, Dylan George). Trafodwch fel 

grŵp a dewch i gonsensws ynglŷn â’ch dewis. 

Pa benderfyniadau fyddwch chi’n eu gwneud a pham? 

Cymharwch eich penderfyniadau gyda gweddill y grŵp. 

23

CERDD 6: Euogrwydd (Poeth! tudalen 91) 

Bardd: Gwynne Williams 


Is-bennawd: 

FFOCWS IAITH: 

TAFLEN A 


Gwrthdaro 

Euogrwydd ydy … 

a dweud bod …. 

a dweud mai …. 

a thaeru mai … 

a rhoi’r bai ar … 

a dweud wrth … 

GWAITH CWRS 

SGIL 

DARLLEN 

TASGAU POSIBL 

Darllen y gerdd mewn parau. 

Un disgybl i ddarllen rhan gyntaf y gerdd: 

e.e. 

‘Euogrwydd ydy gwario arian cinio ar sigarets …’ 

a’r llall i ddarllen yr ail hanner: 

e.e. 

‘a dweud wrth Mam bod y cig yn neis a’r pwdin yn flasus.’ 

YMATEB I 

DDARLLEN 

TRWY 

YSGRIFENNU 

YMATEB 

LLAFAR 

Y disgyblion i weithio mewn parau i drafod y math o bethau sy’n 

gwneud iddyn nhw deimlo’n euog. Wedyn bydd pob pâr yn defnyddio’r 

eitemau iaith yn y gerdd i ysgrifennu pennill newydd. Gall pob pâr 

ddarllen eu gwaith i weddill y dosbarth cyn cysylltu’r penillion i greu 

cerdd y dosbarth. 

Trafod, fel grŵp, beth maen nhw wedi ei wneud i deimlo’n euog. 

Pryd? Pam? Beth ddigwyddodd? 

Bydd angen ymarfer gorffennol cryno y ferf: 

Gwariais … 

Dwedais wrth … 

Rhoiais i’r bai ar … 

Es i ... 

Brifais i … 

Dwedais i fod … 

Taerais i mai … 

24

CERDD 6: Euogrwydd (Poeth! tudalen 91) 

Bardd: Gwynne Williams 

TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Euogrwydd’. 

Yn eich grŵp darllenwch y gerdd eto ac edrychwch ar y lluniau sy’n 

cyd-fynd â’r gerdd. Wedyn siaradwch am y testun ‘Euogrwydd’. 

Rhaid i chi ofyn ac ateb cwestiynau a mynegi barn. 

Dylech drafod y canlynol: 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

Pa un o’r pethau mae’r bardd yn ei wneud ydy’r gwaethaf yn eich 

barn chi? 

Pa bethau fasech chi’n wneud? 

Pa bethau fasech chi ddim yn wneud? 

Ydych chi wedi gwneud rhywbeth i deimlo’n euog yn ddiweddar? 

Beth? 

2. HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Euogrwydd’. 

Yn eich grwpiau darllenwch y gerdd eto. 

(i) 

(ii) 

(iii) 

Penderfynwch pa bennill rydych chi am ei ddewis i drafod. 

Dwedwch pam rydych chi’n gallu uniaethu â chynnwys y pennill. 

Ydych chi wedi gwneud rhywbeth i deimlo’n euog yn ddiweddar? 

Beth? Beth ddigwyddodd? 

25

CERDD 7: Fo a fi (Poeth! tudalen 37) 

Bardd: Robat Powell 


Is-bennawd: 

FFOCWS IAITH: 

TAFLEN A 

Hamdden (B) Asesu Allanol 

Ffrindiau 

cipio’r … o’r … 

Beth dw i am wneud? 

Dos o ’ma’r bwli! 

i ffwrdd ag o 

heb siw na miw 

GWAITH CWRS 

SGIL 

DARLLEN 

YMATEB 

LLAFAR I’R 

GERDD 

TASGAU POSIBL 


GWAITH DOSBARTH CYFAN: Pledu syniadau ar y bwrdd du / gwyn. 

BWLI YDY RHYWUN SY’N … 

MAE BWLI YN … 

Gellir annog y disgyblion i ddefnyddio’r iaith yn y gerdd 

i ddechrau’r disgrifio, e.e. yn aros wrth y cornel am blentyn 

Blwyddyn 8 / yn cipio Mars o’r bag. 

YMATEB 

LLAFAR 

LLAFAR 

UNIGOL 

YSGRIFENNU 

CHWARAE RÔL: 

Sgwrs rhwng plentyn sy’n cael ei fwlio / ei bwlio a’r rhieni. 

Dydy’r plentyn ddim eisiau mynd i’r ysgol ac felly mae’n rhaid 

dweud yr hanes wrth y rhieni. 

Creu stori o’r digwyddiadau yn y gerdd a’i chyflwyno 

i’r grŵp / y dosbarth. 

Ysgrifennu’r stori 

neu 

Y disgyblion i gymryd rôl rhiant ac ysgrifennu llythyr 

at athro / athrawes plentyn y rhiant yn egluro pam dydy e / hi 

ddim eisiau dod i’r ysgol. 

26

CERDD 7: Fo a fi (Poeth! tudalen 37) 

Bardd: Robat Powell 

TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Fo a fi’. 

Gwyliwch glip o’r fideo IAW! (Blwyddyn 7) Rhaglen 9.2, ‘Bwlio’ 

(neu IAW! Bryn Golau – yr Opera Sebon). 

9.2 ‘Bwlio’ 

(i) 

Yn eich grŵp trafodwch: 

Beth sy yn y bag ysgol? 

Ble mae Craig yn mynd i guddio? 

Sut mae Craig yn teimlo? Pam? 

Pwy ydy’r bwli? Pa fath o berson ydy e? 

Pam mae Craig yn poeni? 

Beth fydd yn digwydd i’r bwli? Pam? 

(ii) 

Ydych chi’n gwybod am blant sy’n bwlio? Beth maen nhw’n wneud? 

(Defnyddiwch y gerdd neu gynnwys y fideo i’ch helpu.) Beth 

ddylech chi wneud am hyn? 

2. HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Fo a fi’. 

Yn eich grwpiau defnyddiwch y lluniau ar dudalen 36 neu 37 yn y gyfrol 

Poeth! 

Fel grŵp: 

(i) Siaradwch am y lluniau. Sut mae’r bobl sy’n cael eu bwlio 

yn teimlo? 

(ii) Trafodwch y math o fwlio sy’n digwydd mewn ysgolion – gwnewch 

restr. 

(iii) Dewch i gasgliad. Beth, yn eich barn chi fel grŵp, ddylai ysgolion 

wneud am fwlio? 

Cofiwch fynegi barn a chynnig rhesymau. 

27

CERDD 8: Y ffair (Poeth! tudalen 40) 

Bardd: Nicholas Insall 


Is-bennawd: 


Cyfleusterau 

FFOCWS IAITH: Gwelais … Teimlais … Aroglais … Synhwyrais … 

Blasais … Enillais … Clywais … Ces … 

sêr yn wincio 

pobl yn gwibio … fel gwybed 

meri-go-rownd lliwgar 

peiriannau swnllyd 

goleuadau llachar 

TAFLEN A 

SGIL 

DARLLEN 

GWAITH CWRS 

TASGAU POSIBL 

Darllen y gerdd fel dosbarth oddi ar flip chart ar y bwrdd gwyn 

rhyngweithiol. 

➤ Yr athro /athrawes i rannu’r dosbarth yn 5 grŵp a rhoi 

ynteu pennill 2, 3, 4, 5 neu 6 iddynt i’w ddarllen. 

➤ Pawb i ddarllen pennill 1 a 7 gyda’i gilydd. 

Hefyd ar y bwrdd gwyn rhyngweithiol gellir: 

➤ tynnu sylw at y gorffennol cryno, y personoli, y gymhariaeth, 

y disgrifio; 

➤ gorchuddio gorffennol cryno’r ferf yn y penillion a gofyn i’r 

disgyblion gyfannu; 

➤ tynnu sylw at y synhwyrau; 

➤ gwahodd y dosbarth i roi cynnig ar ysgrifennu eu penillion eu hunain. 

YMATEB LLAFAR 

UNIGOL 

YMATEB LLAFAR 

Yn eu cyflwyniad y disgyblion i ddefnyddio’r gorffennol i ddweud 

am eu profiadau yn y ffair gan fynegi barn a chynnig rhesymau. 

CHWARAE RÔL - SGWRS: 

Un disgybl yn ffonio ei ffrind i drefnu ymweliad â’r ffair 

sydd newydd ddod i’r ardal. 

Ble mae’r ffair? 

Pryd? 

Faint o’r gloch? 

Beth ddylen nhw wisgo? 

Bwyd y ffair? 

Pa stondinau? 

Faint o arian? 

Teithio? 

YSGRIFENNU 

Y disgybl i ysgrifennu: 

➤ cerdd; 

➤ sgwrs ffôn; 

➤ ymson ‘Profiadau’r ffair’. 

28

CERDD 8: Y ffair Ffair (Poeth! tudalen 40) 

Bardd: Nicholas Insall 

TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Y ffair’. 

Yn eich grwpiau astudiwch y lluniau ar dudalen 40 a 41 yn y gyfrol 

Poeth! sy’n dangos pobl yn mwynhau eu hunain yn y ffair. 

Wedyn siaradwch am y testun. 

Rhaid i chi fynegi barn a rhoi eich rhesymau. 

Cofiwch ofyn ac ateb cwestiynau. 

Trafodwch y canlynol: 

(i) Pa adloniant sy yn y ffair ar gyfer y bobl? 

(ii) Beth ydych chi’n hoffi wneud yn y ffair? (y bwyd a’r adloniant) 

Pam? 

(iii) Beth dydych chi ddim yn hoffi yn y ffair? Pam? 

(iv) Ydych chi wedi bod i’r ffair yn ddiweddar? Ble? Gyda phwy? 

Beth fwytoch chi? Beth oeddech chi’n hoffi? 

2. HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Y ffair’. 

Trafodwch y canlynol gan fynegi eich barn: 

➤ Y gosodiad: ‘Mae’r pum synnwyr ar waith trwy’r amser 

pan dych chi yn y ffair.’ 

➤ Y lluniau ar dudalen 40 a 41 yn y gyfrol Poeth! 

(i) 

(ii) 

(iii) 

Trafodwch y gosodiad gan gytuno / anghytuno. 

Soniwch am bethau o’ch profiad i gefnogi eich safbwynt. 

Dewch i gasgliadau. 

29

CERDD 9: Hoffi’r ysgol? (Poeth! tudalen 23) 

Ydw ... ond ... 

Bardd: Dorothy Jones 


Is-bennawd: 


Yr ysgol 

FFOCWS IAITH: 

Mae … yn grêt 

yn ardderchog 

Dw i’n dda. 

ddiguro. 

Dydw i ddim yn ffôl. 

Mae gen i broblem. 

sawl mêt. 

(A) 

GWAITH CWRS 

SGIL 

DARLLEN 

LLAFAR 

UNIGOL 

YMATEB 

LLAFAR 

TASGAU POSIBL 


Y disgybl i ddefnyddio’r iaith i gyflwyno’r hyn mae e’n / hi’n 

ei hoffi / mwynhau / wrth ei fodd / ei bodd ag e, hefyd y pethau mae 

e’n / hi’n eu casáu, gan gynnwys barn a rhesymau. 

CHWARAE RÔL: 

Dau ddisgybl yn siarad wrth yr arhosfan yn trafod yr ysgol. Maen nhw’n 

trafod yr hyn maen nhw’n ei hoffi / mwynhau / ddim yn ei hoffi / casáu. 

Bydd y ddau yn cytuno / anghytuno, yn mynegi barn ac yn cynnig 

rhesymau. 

YSGRIFENNU 

Ysgrifennu e-bost at ffrind yn gofyn am help gyda’r gwaith cartref Maths. 

30


Ydw ... ond ... 


TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Hoffi’r ysgol? Ydw … ond …’ 

Yn eich grwpiau astudiwch y lluniau ar ‘TAFLEN C’ sy’n dangos 

disgyblion yn yr ysgol gyda’u hathro, gyda’u ffrindiau, yn mwynhau 

chwaraeon, yn gweithio yn y llyfrgell ayb. 

Defnyddiwch yr iaith a’r syniadau yn y gerdd hefyd i drafod 

y cwestiynau canlynol: 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

Beth mae’r disgyblion yn ei wneud yn y lluniau? 

Beth ydych chi’n hoffi wneud yn yr ysgol? 

Beth dydych chi ddim yn hoffi wneud yn yr ysgol? 

Ydych chi’n cael problemau gydag un pwnc yn arbennig ar y funud? 

Pa un? Pam? 

Cofiwch fynegi barn a chynnig rhesymau. Hefyd cofiwch ofyn ac ateb 

cwestiynau yn eich grŵp. 

2. HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Hoffi’r ysgol? Ydw … ond …’ 

Yn eich grŵp trafodwch y gosodiad: 

‘Mae Mathemateg bron â drysu dyn.’ 

(i) 

(ii) 

(iii) 

Trafodwch y gosodiad gan gytuno / anghytuno. 

Cofiwch roi rhesymau. 

Soniwch am bethau yn eich profiad chi sydd ‘bron â drysu dyn’. 

Dewch i gasgliad fel grŵp ac adrodd yn ôl i weddill y dosbarth. 

(Ysgrifennwch nodiadau i’ch helpu i adrodd yn ôl.) 

31


Ydw ... ond ... 


TAFLEN C 

32

CERDD 10: Oes rhaid i mi? (Poeth! tudalen 108) Bardd:Trystan Dafydd 


Is-bennawd: 

Cymru.com (B) Asesu Allanol 


FFOCWS IAITH: Oes rhaid i mi ... ddarllen? 

(Mae’n rhaid i mi) wrando? 

gofio? 

gydymdeimlo? 

estyn fy llaw? 

glywed? 

TAFLEN A 

GWAITH CWRS 

SGIL 

DARLLEN 

YMATEB 

LLAFAR 

YMATEB 

LLAFAR 

TASGAU POSIBL 

Darllen y gerdd gan sylwi ar y prif batrwm iaith. 

GWAITH PÂR: 

Y disgyblion i ffurfio cwestiynau – y naill i holi’r llall. 

e.e. Ble mae’r plant bach yn crio? 

Pam maen nhw’n crio? 

Beth ydy’r problemau? 

Sut allwn ni helpu? 

Beth wyt ti wedi wneud i helpu plant bach mewn 

angen yn ddiweddar? 

GWAITH GRŴP: 

Pob grŵp i drafod sut y gallen nhw helpu plant bach 

sy’n dioddef gormes yn y byd. 

Sut rydyn ni’n mynd i godi arian? 

Pryd? Ble? 

Pwy sy’n mynd i wneud beth? 

YSGRIFENNU 

Y disgyblion i ysgrifennu dyddiadur 3 diwrnod ym mywyd 

y plentyn bach yn y llun ar dudalen 109 yn y gyfrol Poeth!, 

gan ddefnyddio cynnwys y gerdd yn gymorth, 

e.e. crio, gormes, digartref, llwgu, ynghanol y baw. 

34

CERDD 10: Oes rhaid i mi? (Poeth! tudalen 108) Bardd:Trystan Dafydd 

TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Oes rhaid i mi?’ 

Yn eich grwpiau astudiwch y llun o’r plentyn bach o’r trydydd byd ar 

dudalen 109 yn y gyfrol Poeth! Defnyddiwch y gerdd i’ch helpu hefyd. 

Siaradwch am y testun. Rhaid i chi ofyn ac ateb cwestiynau a mynegi 

barn. 


(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

(v) 

y bachgen bach yn y llun. Sut mae e’n edrych? Sut rydych chi’n 

meddwl mae e’n teimlo? Beth mae e’n wisgo? ayb. 

yr hyn rydych chi’n glywed ar y radio ac yn ei weld ar y teledu am 

blant bach fel hyn. 

sut rydych chi’n teimlo pan rydych chi’n gweld ac yn clywed y 

pethau hyn. 

yr hyn allwn ni wneud i helpu plant bach mewn angen. 

unrhywbeth rydych chi wedi wneud yn ddiweddar i helpu plant 

bach mewn angen. 

2. HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Oes rhaid i mi?’ 

Yn eich grŵ p trafodwch y gosodiad: 

‘Ac wrth gydymdeimlo mae’n rhaid i ni estyn ein llaw.’ 

Defnyddiwch y gerdd a’r llun ar dudalen 109 i’ch helpu i drafod a mynegi 

barn. 

Fel grŵp, dylech: 

(i) siarad am y llun ac am gynnwys y gerdd; 

(ii) sôn am y pethau allwch chi wneud i ‘estyn llaw’; 

(iii) dod i benderfyniad ynglŷ n â’r hyn allwch chi wneud fel grŵp i 

helpu plant bach mewn angen. 

35

CERDD 11: Pêl (Poeth! tudalen 15) 

Bardd: R. J. Roberts 


Is-bennawd: 

FFOCWS IAITH: 

TAFLEN A 

SGIL 

DARLLEN 

YMATEB 

LLAFAR 

YMATEB 

LLAFAR 

UNIGOL 


Diddordebau 

Geirfa chwaraeon / hobïau 

GWAITH CWRS 

TASGAU POSIBL 

Darllen yr englyn 

GWAITH GRŴP: 

Er mwyn ymarfer eu sgiliau holi gwybodaeth gall un aelod o’r grŵp 

ofyn am ymateb y gweddill i’r chwaraeon sydd yn y gerdd. 

Cyn cychwyn dylai’r grŵp drafod sawl gwahanol ffordd o holi barn: 

e.e. 

Wyt ti’n hoffi …? 

Wyt ti’n mwynhau…? 

Beth wyt ti’n feddwl o …? 

Beth ydy dy farn di am …? 

Wyt ti’n cytuno bod … yn … 

Ble mae’r hud i ti? ayb. 

Y disgyblion i roi cyflwyniad o’u hoff chwaraeon gyda lluniau / clip 

o fideo. Gallant sôn am eu hoff dîm / hoff chwaraewr / arwr. 

Gallant hefyd sôn am y strip/ ble mae’r tîm yn chwarae. 

Disgwylir iddynt fynegi barn a chynnig rhesymau. 

YSGRIFENNU 

YN ARWAIN 

AT WAITH 

LLAFAR 

YSGRIFENNU 

GWAITH DOSBARTH: 

Y dosbarth, dan arweiniad yr athro / athrawes, i lunio holiadur 

i weld pa gêm / hobi / tîm / chwaraewr ayb. ydy’r mwyaf poblogaidd 

yn y dosbarth a pham. 

Wedyn dylent fynd ati i greu graffiau i ddangos y canlyniadau a rhoi cyfle 

i’r disgyblion ddefnyddio iaith i ddadansoddi’r graffiau. 

Mae … o ddisgyblion yn hoffi … 

Ymysg y bechgyn … sy’n boblogaidd. 

Ymysg y merched … sy’n boblogaidd. 

Y … mwyaf poblogaidd ydy … achos … 

Y … lleiaf poblogaidd ydy … achos …. 

Does neb yn mwynhau … 

Haen Uwch: Proffil o’u harwr ym myd chwaraeon. 

Haen Sylfaenol: Ffeil-o-ffaith am eu harwr ym myd chwaraeon. 

36

CERDD 11: Pêl (Poeth! tudalen 15) 

Bardd: R. J. Roberts 

TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd / englyn ‘Pêl’. 

Yn eich grwpiau astudiwch y llun o Ryan Giggs ar dudalen 15 yn y gyfrol 

Poeth! . Wedyn siaradwch am Ryan Giggs, tîm pêl-droed Man U, y strip 

ayb. Rhaid i chi ofyn ac ateb cwestiynau a mynegi barn. 


(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

ydych chi’n hoffi Ryan Giggs? Pam? 

y chwaraeon rydych chi’n hoffi a pham. 

y rhai dydych chi ddim yn hoffi. Pam? 

unrhyw gêm rydych chi wedi chwarae neu ei gwylio’n ddiweddar. 

2. HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd / englyn ‘Pêl’. 

Trafodwch y canlynol gan fynegi barn. 

Y cwestiwn a’r gosodiad o’r gerdd: 

‘Ble mae’u hud? Ffwtbol i mi!’ 

(i) 

(ii) 

(iii) 

Trafodwch y gosodiad ‘Ffwtbol i mi!’ gan gytuno / anghytuno gyda 

rhesymau. 

Rhaid i bob aelod o’r grŵp sôn hefyd am ‘Ble mae’u hud?’ iddyn 

nhw. Ffwtbol, rygbi, golff … 

Dewch i benderfyniad ynglŷn â ‘Ble mae’u hud?’ yn eich grŵp chi 

gan fynegi barn a rhoi rhesymau. 

Fel sbardun ychwanegol gwyliwch fideo IAW! (Blwyddyn 7) Rhaglen 9.3, 

‘Ryan Giggs’. (Sylfaenol neu Uwch) 

37

CERDD 12: Penderfyniadau (Poeth! tudalen 30) 

Bardd: Karinne Monday 

Beth? (Poeth! tudalen 31) Emily Jones 


Is-bennawd: 

FFOCWS IAITH: 

Y Filltir Sgwâr/Hamdden (B) Asesu Allanol 

Yr ysgol/Cymdeithasu 

Geiriau sy’n holi cwestiwn 

TAFLEN A 

GWAITH CWRS 

SGIL 

DARLLEN 

TASGAU POSIBL 

Darllen y gerdd ‘Penderfyniadau’ neu ‘Beth?’ 

YMATEB 

TRWY 

YSGRIFENNU 

YMATEB 

LLAFAR 

UNIGOL 

YSGRIFENNU 

Y disgyblion i weithio’n annibynnol i ysgrifennu’r 10 cwestiwn 

sydd yn eu poeni wrth iddynt feddwl am yr arholiadau, y gwaith cwrs, 

amser hamdden, ffasiwn, tensiwn ac yn y blaen. Dylent osod 

y cwestiynau yn eu trefn, gyda’r pwysicaf ar y dechrau a’r lleiaf 

pwysig ar y diwedd. Dylent wedyn rannu eu pryderon gyda gweddill 

y grŵp. Oes ’na rai sy’n pryderu am yr un pethau? 

Y disgyblion i ddewis un o’r ddwy gerdd ac ateb y cwestiynau 

sy’n cael eu gofyn yn y gerdd. Rhaid i’r disgyblion gyflwyno’u 

hatebion i weddill y dosbarth gan roi cyfle i aelodau’r dosbarth 

gytuno / anghytuno gyda’r atebion a dweud pam. 

Y disgyblion i ysgrifennu ymson gan gymryd arnynt mai 

nhw ydy bardd un o’r ddwy gerdd. 

38

CERDD 12: Penderfyniadau (Poeth! tudalen 30) 

Bardd: Karinne Monday 

Beth? (Poeth! tudalen 31) Emily Jones 

TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) 

Gydag aelodau eich grŵp darllenwch y gerdd ‘Penderfyniadau’ neu 

‘Beth?’ Wedyn mae’n rhaid i bob un ysgrifennu’r cwestiwn oedd yn ei 

boeni / ei phoeni fwyaf am fod ym Mlwyddyn 10. Darllenwch eich 

cwestiwn i weddill y grŵp. 

Trafodwch gwestiynau’ch gilydd gan holi ac ateb cwestiynau, 

mynegi barn a rhoi rhesymau. 

2. HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Penderfyniadau’ neu ‘Beth?’ 

Trafodwch y gosodiad canlynol o’r gerdd ‘Penderfyniadau’ 

gan fynegi barn: 

‘Mae’n waith caled bod ym Mlwyddyn Deg!’ 

Dylech fel grŵp: 

(i) 

(ii) 

(iii) 

drafod y penderfyniadau sydd angen eu gwneud yn y gerdd; 

sôn am eich profiadau eich hun yn gwneud penderfyniadau; 

dod i gasgliad ynglŷn â: pha benderfyniadau ydy’r rhai 

mwyaf anodd; oedd y penderfyniadau’n rhai call; fasech chi’n 

gwneud yr un penderfyniadau eto. 

39

CERDD 13: Seibr Ofod (Poeth! tudalen 24) 

Bardd:Aled Lewis Evans 


Is-bennawd: 

FFOCWS IAITH: 

TAFLEN A 

SGIL 

DARLLEN 

GWYLIO 

YMATEB 

LLAFAR 

GRŴP 

GWYLIO 

LLAFAR 


Yr ysgol / Gwrthdaro 

ar goll 

dan 

wrth y … 

wedi ei … gan … 

yn y … 

GWAITH CWRS 

TASGAU POSIBL 

Mae cyfle yma i’r athro / athrawes osod y gerdd ar flip chart 

ar y bwrdd gwyn rhyngweithiol er mwyn: 

(i) cyfannu’r gerdd gyda’r geiriau sydd ar waelod y flip chart; 

(ii) cyfannu’r gerdd gyda geiriau o’u dewis eu hunain. 

O dan arweiniad yr athro / athrawes dylai’r disgyblion bledu syniadau 

ynglŷn ag esgusodion eraill mae plant yn eu defnyddio. 

Fideo IAW! (Blwyddyn 7) Rhaglen 3.5 ‘Gwaith Cartref’, i helpu gyda’r 

pledu syniadau a’r tasgau eraill. 

Trafod: Faint o ddisgyblion sydd yn defnyddio cyfrifiadur i wneud 

eu gwaith catref? Prosesu geiriau / y we / e-bost / rhywbeth arall. 

Beth yw’r manteision / anfanteision? 

Fideo IAW! (Blwyddyn 9) Rhaglen 25.1,‘Cyber Cafe’, i helpu 

gyda’r eirfa / y patrymau iaith / y syniadau. 

CHWARAE RÔL: 

Sgwrs rhwng athro / athrawes a disgybl.Yr athro / athrawes yn holi pam 

dydy’r gwaith cartref ddim wedi ei wneud a’r disgybl yn cynnig esgusodion. 

GWYLIO 

Fideo IAW! (Blwyddyn 7) Rhaglen 3.5,‘Gwaith Cartref’, eto i helpu gyda’r 

eirfa / y patrymau iaith / y syniadau. 

YSGRIFENNU 

Nodyn gan riant at athro / athrawes yn egluro pam dydy’r gwaith cartref 

ddim wedi ei wneud dros y penwythnos. 

neu 

Defnyddio’r gerdd ‘Seibr Ofod’ i helpu’r disgyblion i ysgrifennu eu cerddi 

eu hunain. 

40

CERDD 13: Seibr Ofod (Poeth! tudalen 24) 

Bardd:Aled Lewis Evans 

TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘ Seibr Ofod’. 

Trafodwch y canlynol fel grŵp: 

(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

Ydych chi’n gwneud eich gwaith cartref yn rheolaidd ym mhob 

pwnc? 

Ymha bynciau dydych chi ddim yn hoffi gwneud gwaith cartref? 

Pam? 

Pa fath o esgusodion fyddwch chi’n eu rhoi pan dydych chi ddim 

wedi gwneud eich gwaith cartref? 

Ydych chi wedi peidio gwneud gwaith cartref yn ddiweddar? 

Pa bwnc? Pam? Pa esgus ? 

2. HAEN UWCH 

(a) Darllenwch y gerdd ‘ Seibr Ofod’. 

(b) Trafodwch y deunydd ar fideo IAW! (Blwyddyn 7) Rhaglen 3.5, 

‘Gwaith Cartref’, gan fynegi eich barn. 

(i) 

(ii) 

(iii) 

Siaradwch am y fideo: 

➤ 

Pa esgusodion sy’n cael eu gwneud? 

sŵn yn y tŷ / teledu ymlaen / gweithio ar ôl ysgol … 

Soniwch am enghreifftiau yn eich profiad chi pan dydych 

chi ddim wedi gwneud gwaith cartref. Dwedwch pam. 

Trafodwch pa mor bwysig ydy gwneud eich gwaith cartref 

yn rheolaidd. 

41

CERDD 14: Twyll (Poeth! tudalen 104) 

Bardd: Myrddin ap Dafydd 


Is-bennawd: 

FFOCWS IAITH: 

Cymru.com (B) Asesu Allanol 


Maen nhw’n ein … ni. 

Dyn ni’n eu … nhw. 

TAFLEN A 

GWAITH CWRS 

SGIL 

DARLLEN 

TASGAU POSIBL 

Darllen y gerdd gyda chymorth yr eirfa. 

YMATEB 

TRWY 

YSGRIFENNU 

Llunio cwestiynau i holi aelodau eraill o’r dosbarth. 

e.e. O ble mae gwenith yn dod? 

Ble mae afalau pîn yn tyfu? 

Beth sy’n dod o Guatemala? 

YMATEB 

Y disgyblion i gwblhau tasgau yn eu grwpiau. Pob grŵp i gael tasg 

TRWY 

wahanol er mwyn cyflwyno’r wybodaeth i’w gilydd. 

GYWAIN e.e. Defnyddio atlas neu fap o’r byd i chwilio am y lleoedd 

GWYBODAETH 

sy’n cael eu crybwyll yn y pennill cyntaf. 

Darganfod sut le ydy Jamaica, La Plata ayb. 

YMATEB 

LLAFAR 

GRŴP 

YMATEB 

TRWY GYWAIN 

GWYBODAETH 

LLAFAR 

YSGRIFENNU 

Y disgyblion i wneud rhestr o’r bwydydd a’r diodydd sydd yn y gerdd. 

Wedyn dylent drafod ymysg ei gilydd pa rai maen nhw’n eu prynu’n 

aml / weithiau / byth. Faint mae’r bwydydd a’r diodydd hyn yn gostio? 

Pam mae’r bardd yn sôn amdanynt? 

Oedden nhw’n meddwl am hyn cyn darllen y gerdd? 

Y disgyblion i chwilio ar y we (gwefan OXFAM er enghraifft) neu trwy 

ddarllen llyfrau cyfair i ddarganfod: 

➤ Beth ydy’r problemau yn Ethiopia? ayb. 

Y disgyblion i gyflwyno’r wybodaeth i weddill y dosbarth. 

Y disgyblion i drafod mewn grŵp sut y gallen nhw helpu pobl fel y rhain. 

Erthygl ar gyfer cylchgrawn yr ysgol / y papur bro lleol am ddigwyddiad i 

godi arian at anhrefn Rwanda, ysgolion Bolifia, daeargryn India ayb. 

42

CERDD 14: Twyll (Poeth! tudalen 104) 

Bardd: Myrddin ap Dafydd 

TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 

1. HAEN SYLFAENOL A HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘ Twyll’. 

Mewn grŵp astudiwch y llun o’r bobl yn y trydydd byd sydd 

ar dudalen 105 yn y gyfrol Poeth! 

Wedyn siaradwch am y testun. Rhaid i chi ofyn ac ateb cwestiynau 

a mynegi barn. 


(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

Y bobl yn y llun. Sut maen nhw’n edrych? Sut maen nhw’n teimlo 

tybed? Pam? Pa fath o ddillad sy ganddyn nhw? 

Y pethau rydych chi’n wybod am y bobl hyn. 

Sut rydych chi’n teimlo pan rydych chi’n gweld pobl fel hyn 

ac yn darllen y gerdd? 

Ydych chi wedi gweld rhywbeth fel hyn ar y teledu yn ddiweddar? 

43

CERDD 15: Washday Blues (Poeth! tudalen 70) 



Is-bennawd: 


Y ffasiwn 

FFOCWS IAITH: Rhoddais … Er mwyn iddi … 

Ron nhw’n … Ni chaiff … 

Daeth … 

Idiomau: 

Cymhariaeth: 

cannaid wyn 

byth mwy 

fel melfed 

TAFLEN A 

SGIL 

DARLLEN 

GWAITH CWRS 

TASGAU POSIBL 


YMATEB 

Y disgyblion i holi ei gilydd am eu hymateb i gynnwys 

LLAFAR 

y gerdd. 

I’R 

GERDD e.e. pennill 1: 

Wyt ti’n hoffi crysau T Levi? 

Pa fêc wyt ti’n hoffi mewn crys T? 

Wyt ti’n hoffi gwyn neu biws? 

Beth ydy dy hoff liw? 

YMATEB 

LLAFAR 

UNIGOL 

Y disgyblion i roi cyflwyniad i weddill y dosbarth ar y pwnc ‘Fy Ffasiwn i’. 

Disgwylir iddynt ddweud: 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

Pa fath o ddillad maen nhw’n hoffi wisgo? 

Pa liwiau? 

Pa fêc – designer? 

Ble maen nhw’n siopa? 

Gyda phwy? Pam? 

Faint maen nhw’n wario? 

Beth maen nhw’n wisgo (a) i ymlacio (b) i edrych yn smart? 

YSGRIFENNU 

YMATEB 

LLAFAR 

GRŴP 

‘Fy Ffasiwn i’. 

Y disgyblion i ddefnyddio eu gwaith ysgrifennu yn eu grwpiau trafod. 

Bydd cyfle yma i’r grwpiau gytuno / anghytuno â’i gilydd / mynegi barn a 

rhoi rhesymau. 

44

CERDD 15: Washday Blues (Poeth! tudalen 70) 


TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) 

(b) 

(c) 

Darllenwch y gerdd ‘Washday Blues’ a gwrandewch ar gân Bryn Fôn, 

‘Blues Tŷ Golchi’. 

Gwyliwch fideo IAW! (Blwyddyn 7) Rhaglen 3.6, ‘Jîns’. 

Yn eich grŵp trafodwch: 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

Pam mae Iaw yn hoffi gwisgo jîns? 

Pwy oedd yn gwisgo jîns yn America dros gant o flynyddoedd 

yn ôl? 

Pa sêr y ffilmiau oedd yn gwisgo jîns yn y pumdegau? 

Pa fath o jîns sy ar gael rŵan? Pa fath ydych chi’n hoffi? 

Pa liwiau sy ar gael? Pa liw ydych chi’n brynu fel arfer? 

Ydych chi’n hoffi rhywbeth heblaw glas? 

2. HAEN UWCH 

(a) Darllenwch y gerdd ‘Washday Blues’. 

(b) Gwyliwch fideo IAW! (Blwyddyn 9) Rhaglen 27.6, ‘CrysauT ’. 

(c) Trafodwch y deunydd fideo. 

Fel grŵp dylech drafod a sôn am: 

(i) y math o slogan / neges rydych chi’n wisgo ar grysau T; 

(ii) y sloganau neu negeseuon Cymraeg rydych chi wedi eu gweld ar 

grysau T; 

(iii) pa fath o grys T fasech chi’n hoffi gynllunio? 

(iv) ydych chi wedi prynu crys T newydd yn ddiweddar? Pa fêc? 

Slogan? Lliw? Cost? 

45

CERDD 16: Yr un caled (Poeth! tudalen 120) 

Bardd: Gwyn Morgan 


Is-bennawd: 


Delwedd 

FFOCWS IAITH: Ansoddeiriau: tal 

golygus 

ifanc 

enbyd 

gwyllt 

heini 

lletchwith 

caled 

Y fi ydy’r un caled 

cyflymaf 

Y fi ydy James Dean 

TAFLEN A 

GWAITH CWRS 

SGIL 

DARLLEN 

TASGAU POSIBL 


YMATEB 

TRWY 

YSGRIFENNU 

YMATEB 

LLAFAR 

GRŴP 

YMATEB 

LLAFAR 

UNIGOL 

YSGRIFENNU 

Y disgyblion yn eu grwpiau i ddarllen y gerdd eto a gwneud rhestr 

o’r ansoddeiriau sy’n cael eu defnyddio yn y gerdd.Yr athro / athrawes 

i osod amser penodol i wneud hyn.Wedyn pob grŵp i gyfrannu 

at y gwaith o wneud rhestr gyflawn i’r dosbarth ei defnyddio. 

Pob grŵp i drafod pa agwedd ar gymeriad yr awdur sydd 

yn ei wneud yn galed. 

Sut mae’r eirfa yn y pennill olaf yn wahanol? Pam? 

Y disgyblion i gyflwyno ‘Portread o’ch person delfrydol’. 

Dylai’r cyflwyniad ganolbwyntio ar ddelwedd: 

Sut mae e’n / hi’n edrych? Fel pwy? 

Beth mae e’n / hi’n wisgo? 

Pa fath o gymeriad ydy e / hi? 

Pa fath o gar fydd e’n / hi’n yrru? 

*Gellir cynnwys lluniau / clip o fideo ayb. 

Y portread uchod. 

46

CERDD 16: Yr un caled (Poeth! tudalen 120) 

Bardd: Gwyn Morgan 

TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Yr un caled’. 

Yn eich grŵp trafodwch pa fath o ddelwedd rydych chi’n ceisio ei 

phortreadu ohonoch eich hun. Sut rydych chi eisiau i bobl eich 

gweld a pham? 

Ydych chi eisiau ymddangos yn: trendi / ffasiynol 

galed / wyllt 

ffit / cŵl 

gyfeillgar / garedig 

glyfar 

llawn hiwmor? 

2. HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Yr un caled’. 

Trafodwch y deunydd fideo, e.e. Pigion RAP (Rhaglen 8) sy’n delio gyda 

delwedd. 


(i) 

(ii) 

(iii) 

siarad am gynnwys y fideo; 

sôn am y math o ddelwedd rydych chi’n geisio ei phortreadu a 

pham; 

drafod y gosodiad ‘Mae delwedd yn bwysig.’ 

47

CERDD 17: Sbwriel (Poeth! tudalen 80) 

Bardd: Zac Davies 


Is-bennawd: 


Yr ardal 

FFOCWS IAITH: 

Mae ’na …(sbwriel ayb.) 

… sy’n … (gollwng ayb.) 

hen bapurau 

tuniau 

bagiau 

… biau’r … 

TAFLEN A 

GWAITH CWRS 

SGIL 

DARLLEN 

TASGAU POSIBL 


YMATEB 

TRWY 

YSGRIFENNU 

YMATEB 

LLAFAR 

YSGRIFENNU 

Fel dosbarth cyfan ac o dan arweiniad athro / athrawes, y disgyblion 

i lunio holiadur i weld pa fath o sbwriel sy’n cael ei daflu 

yn yr ysgol / yr ardal / ar y stryd/ ar fws yr ysgol ayb. 

CHWARAE RÔL: 

Sgwrs rhwng athro / athrawes a phlentyn sy wedi cael ei ddal / ei dal 

yn taflu sbwriel ar iard yr ysgol. 

Llythyr i’r papur bro lleol neu i gylchgrawn yr ysgol yn cwyno am 

y sbwriel sydd ar y strydoedd, ar iard yr ysgol, ar y bysiau ayb., 

gan ddefnyddio’r gerdd fel sbardun a chymorth ieithyddol. 

48

CERDD 17: Sbwriel (Poeth! tudalen 80) 

Bardd: Zac Davies 

TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) Darllenwch y gerdd ‘ Sbwriel’. 

(b) Yn eich grŵp astudiwch y lluniau ar dudalen 80 yn y gyfrol Poeth! sy’n 

dangos y math o sbwriel sydd yn cael ei daflu ym mhobman. 

(c) Wedyn siaradwch am y testun. Rhaid i chi ofyn ac ateb cwestiynau a 

mynegi eich barn. 


(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

(v) 

y math o sbwriel sy’n cael ei daflu; 

pwy sy’n taflu’r sbwriel a pham; 

pwy sy’n clirio’r sbwriel; 

pam rydych chi’n meddwl bod pobl yn taflu sbwriel; 

fyddwch chi’n taflu sbwriel weithiau? Pa fath? Ble? Pam? 

2. HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘ Sbwriel’. 

Trafodwch y cwestiwn o’r gerdd ‘Sbwriel’: 

‘Ai chi sy’n gollwng sbwriel 

O hyd ac o hyd?’ 


(i) 

(ii) 

(iii) 

drafod y cwestiwn gan ymateb gyda barn a rhesymau; 

ddweud os ydych chi wedi taflu sbwriel erioed. Pa fath? Ble? 

Pam? 

ddod i gasgliad ynglŷn â beth ddylid ei wneud â phobl sy’n gollwng 

sbwriel. 

49

CERDD 18: Y wers (Poeth! tudalen 121) 

Bardd: Steve Eaves 


Is-bennawd: 


Ffrindiau 

FFOCWS IAITH: 

Amser presennol ‘Bod’ 

Amser amherffaith ‘Bod’ 

TAFLEN A 

GWAITH CWRS 

SGIL 

DARLLEN 

YMATEB 

LLAFAR 

GRŴP 

GWYLIO 

TASGAU POSIBL 

Darllen y gerdd a’i dysgu ar y cof er mwyn dysgu amser presennol ac 

amherffaith y ferf ‘Bod’ yn sgîl hynny. 

Fel grŵp, gan ddefnyddio’r iaith yn y pennill cyntaf, siaradwch mewn grŵp. 

Dywedwch wrth eich gilydd pa fath o berson oeddech chi ers talwm. 

Disgrifiwch ffrind oedd gennych chi ar yr adeg honno. 

Dywedwch pam eich bod yn ffrindiau. 

IAW! (Blwyddyn 7), Rhaglen 8.3,‘Ffrindiau’. 

DARLLEN/ 

YSGRIFENNU 

YMATEB 

LLAFAR 

GRŴP 

DARLLEN / 

YSGRIFENNU 

Y disgyblion i ddarllen y syniadau yn Dyma Fi, Llyfr y Disgybl (t.31), 

a chwblhau eu syniadau eu hunain ynglŷn â ‘Ffrind yw …’ 

Y disgyblion i siarad yn eu grwpiau eto (gan ddefnyddio’r iaith 

yn yr ail bennill) i ddweud: 

pa fath o berson ydyn nhw nawr; 

pa fath o berson ydy eu ffrind agosaf; 

pam maen nhw’n ffrindiau. Beth sy’n gwneud ffrind da? 

(Dylid defnyddio’r syniadau yn ‘Ffrind yw …’ uchod.) 

Y disgyblion i ddarllen Dyma Fi (tt. 32/33) fel model i 

ysgrifennu proffil o’u ffrind gorau. 

50

CERDD 18: Y wers (Poeth! tudalen 121) 

Bardd: Steve Eaves 

TAFLEN B 

ASESU ALLANOL 


(a) 

(b) 

(c) 

Darllenwch y gerdd ‘Y wers’. 

Yn eich grŵp astudiwch y llun o’r ddau gariad ar dudalen 121 yn y gyfrol 

Poeth! 

Wedyn siaradwch am y testun. Rhaid i chi ofyn ac ateb cwestiynau a 

mynegi eich barn. 


(i) 

(ii) 

(iii) 

(iv) 

Oes gennych chi gariad? Pa fath o berson ydy o / hi? 

Pam rydych chi’n mwynhau cwmni eich gilydd? 

Pwy fyddai eich cariad delfrydol? Pam? 

Ble aethoch chi gyda’ch cariad yn ddiweddar? 

2. HAEN UWCH 

(a) 

(b) 

Darllenwch y gerdd ‘Y wers’. 

Trafodwch y canlynol gan fynegi barn a chynnig rhesymau. 

Y Deunydd ar y fideo IAW! (Blwyddyn 7), Rhaglen 10.5, sy’n delio gyda 

crush. 


(i) 

siarad am gynnwys y fideo: 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

➤ 

Sut mae’r ferch yn teimlo am Andrew? 

Sut mae’r crush yn effeithio arni hi? 

Sut mae Andrew yn teimlo? 

Sut mae’r ferch yn teimlo wedyn? 

Beth ydy’ch barn chi am Lisa? Ydy hi’n rhy fusneslyd? 

(ii) 

(iii) 

sôn am bethau o’ch profiad chi; 

trafod y gosodiad, ‘Mae crush yn gallu bod yn beryglus.’ 

51

LLYFRYDDIAETH 

Cymraeg yn y Cwricwlwm Cenedlaethol yng Nghymru (ACCAC, Cynulliad Cenedlaethol Cymru, 2000) 

Pigion RAP (Acen) 

Cyfres IAW! (BBC, 1995) 

Datblygu Gwaith Trafod Mewn Grŵp (CBAC, 2001) 

Manyleb TGAU, Cymraeg Ail Iaith 2005/6 (CBAC) 

Ap Emlyn, Non (gol.), Poeth! ( Y Lolfa, 2001) 

52

Rhaglen Genedlaethol Hyfforddiant Mewn-swydd y Gymraeg 


Rhestr Cyhoeddiadau 

Rheolaeth Adran 

Meithrin Sgiliau Darllen i Ddatblygu Rhaglenni Darllen Annibynnol 

Meithrin Llafaredd yn y Dosbarth: Meithrin Sgiliau Gwrando 

Meithrin Llafaredd yn y Dosbarth: Y Continuum Cyfathrebol (Gwaith Grŵp) 

Defnyddio’r Iaith Darged 

Gwahaniaethu 

Asesu a Chofnodi 

Cynllun Gwaith Enghreifftiol CA4: Byd Gwaith 

Arfer Dda: llyfryn a fideo 

Addysgu a Dysgu Effeithiol yn CA4 

Codi Safonau Llythrennedd: Datblygu Sgiliau Darllen 

ISBN 1-86085-532-6 

9 781860 855320 

Gellir prynu copïau o’r cyfrolau hyn trwy gysylltu â 

Siop Lyfrau CBAC 

245 Rhodfa’r Gorllewin 

Caerdydd CF5 2YX 

☎ 029 2026 5063 / 029 2026 5112 

Ffacs 029 2026 5014 

www.cbac.co.uk

Y Gymraeg yn y Cwricwlwm Cenedlaethol - WJEC

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?