Zobacz pełne wydanie (PDF) - Sądeczanin
01.12.2014 • Views
Share Embed Flag

Zobacz pełne wydanie (PDF) - Sądeczanin

Zobacz pełne wydanie (PDF) - Sądeczanin

Zobacz pełne wydanie (PDF) - Sądeczanin

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
sadeczanin.info

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

ISSN 1899-3443<br />

Cena 5 zł (w tym 7 proc. VAT)<br />

M I E S I Ę C Z N I K N I E Z A L E Ż N Y<br />

czerwiec 2009<br />

№ 6 (18)/2009, Rok II<br />

Przeżyjmy to jeszcze<br />

raz – Jan Paweł ii<br />

w starym sączu<br />

– str.30<br />

słowacy w handlowym raju – str. 18<br />

650 lat Ptaszkowej – str. 22<br />

wędka na szóstoklasistów – str. 56<br />

nieznane portrety Bolesława Barbackiego – str. 78

2<br />

Kosym spojrzeniem<br />

Polski papież<br />

się nie myli!<br />

Pamiętam, jak<br />

10 lat temu<br />

obudził mnie telefon,<br />

że pod budowany<br />

ołtarz papieski<br />

przywieziono<br />

drewniany fotel,<br />

na którym będzie<br />

siedział Dostojny<br />

Gość i jak chcę zrobić<br />

zdjęcie do gazety,<br />

to muszę się sprężyć. Pamiętam<br />

Józefa Puściznę, dyrektora Powiatowego<br />

Domu Kultury w Starym Sączu,<br />

a w innym wcieleniu organistę w Barcicach,<br />

który z wypiekami na twarzy<br />

czuł się w obowiązku systematycznie<br />

puszczać do prasy przecieki z komitetu<br />

organizacyjnego wizyty Jana Pawła<br />

II w Starym Sączu.<br />

Zmieniały się daty i mapy placu papieskiej<br />

celebry, ale nie zmieniał się entuzjazm.<br />

Wszyscy żyliśmy tą wizytą. Pamiętam<br />

wieczorne podróże z małżonką<br />

i dwójką małych córek do Starego Sącza,<br />

aby sprawdzić rozkład sektorów.<br />

Spotykałem tam sąsiadów, jakby jedna<br />

delegacja z ulicy nie wystarczyła. Ludzie<br />

sprawdzali, gdzie będzie ich miejsce<br />

podczas uroczystości kanonizacji<br />

księżnej Kingi, to było najważniejsze…<br />

Aż przyszedł ten niezapomniany<br />

dzień, 16 czerwca 1999 roku. Poprzedniego<br />

wieczora zwalili nam się<br />

na głowę znajomi z Bytomia. Przyjęliśmy<br />

ich godnie, choć długo goście<br />

czerwiec 2009<br />

nie pospali. O 3. nad ranem ruszyliśmy<br />

z domu. Zrazu spokojnie się szło przez<br />

miasto, od Rynku tłum gęstniał z każdym<br />

krokiem, od drugiego wiaduktu<br />

na Węgierskiej kroczyła ława. Dzięki<br />

legitymacji dziennikarskiej dostałem<br />

się na zwyżkę prasową, a stamtąd, jak<br />

okiem sięgnąć nieprzebrane tłumy.<br />

Pochmurne niebo, wreszcie ukazał<br />

się na horyzoncie biały punkcik. Boże<br />

słodki, co to była za radość…<br />

Podczas słynnej powtórki z geografii<br />

Ojciec Święty wyraźnie się machnął.<br />

Mówiąc o Wielkiej Raczy pomylił Beskid<br />

Śląski z Sądeckim. Gdy nazajutrz<br />

próbowałem skonsultować papieską<br />

wypowiedź ze specjalistami - wszyscy<br />

się wykręcali sianem, jakby chodziło<br />

o sprawę wiary, w której papież<br />

jest nieomylny. Taki na przykład Maciej<br />

Zaremba, prezes sądeckiego oddziału<br />

Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego,<br />

tłumaczył mi zawile, że Jan Paweł II dobrze<br />

wiedział, co mówi i na pewno się<br />

nie pomylił, tylko wiatr przekręcił Jego<br />

słowa i trasa na Przehybę<br />

ze Starego Sącza<br />

przebiega dokładnie<br />

tak, jak ją Ojciec Święty<br />

opisał…<br />

Oto jaka była siła<br />

Jana Pawła II. Miał<br />

moc zmieniania map,<br />

ale czy nasze serca<br />

zmienił?<br />

- Święci nie przemijają,<br />

święci żyją świętymi<br />

i pragną świętości<br />

- mówił na Błoniach starosądeckich<br />

polski papież.<br />

Uważam, że nic lepszego, od wizyty<br />

papieża w Starym Sączu, nie spotkało<br />

do tej pory Sądeczan. Będziemy z tej<br />

nauki czerpać przez stulecia. Dlatego<br />

gorąco polecam w bieżącym numerze<br />

„Sądeczanina” brawurowy opis tego<br />

wiekopomnego wydarzenia pióra red.<br />

Jerzego Leśniaka.<br />

Przeżyjmy to jeszcze raz…<br />

Henryk Szewczyk; rys. Paweł Kalina<br />

Zegar kwiatowy pod Basztą Kowalską.<br />

Pierwszy krok do odbudowy zamku<br />

królewskiego w Nowym Sączu<br />

(str. 84-85). Fot. Jerzy Leśniak<br />

Sądeczanin – miesięcznik niezależny,<br />

ukazujący się od stycznia<br />

2008 roku na terenie Sądecczyzny.<br />

Redaguje zespół.<br />

Redaktor odpowiedzialny –<br />

Henryk Szewczyk<br />

(henrykszew@poczta.onet.pl)<br />

Wydawca:<br />

Fundacja Sądecka – Stowarzyszenie<br />

Kasa Wzajemnej Pomocy<br />

33-300 Nowy Sącz<br />

ul. Głowackiego 34a,<br />

tel. (o18) 441 00 11, 441 45 44.<br />

Opracowanie graficzne,<br />

skład i łamanie:<br />

Paweł Noszkiewicz<br />

(pawel.n@webkreator.com.pl)<br />

Druk:<br />

Flexergis, Nowy Sącz,<br />

ul. Elektrodowa 45<br />

tel. (018) 449 29 50<br />

Materiałów nie zamówionych nie<br />

zwracamy. Zastrzegamy sobie prawo<br />

skracania i redagowania nadsyłanych<br />

tekstów oraz opatrywania<br />

ich własnymi tytułami.<br />

Sądeczanin

w numerze:<br />

Felieton<br />

Polski papież się nie myli! ...................................................................................................... 2<br />

Wydarzenia<br />

Wydarzenia i opinie ......................................................................................................................4<br />

Gospodarka<br />

Orły z Biegonic ..................................................................................................................................14<br />

Słowacy w handlowym raju .............................................................................................18<br />

Dacze samobieżne ...................................................................................................................... 20<br />

Jubileusz<br />

650 lat królewskiej wsi .............................................................................................................22<br />

Korespondencja znad Nilu<br />

Sfinks przemówił sądeckim głosem ..................................................................... 26<br />

Papieska rocznica<br />

Ta ziemia od lat była mi bardzo bliska... ......................................................... 30<br />

Społeczeństwo<br />

Łącko kwitnące sadami ......................................................................................................... 40<br />

Najpiękniejsze sądeczanki ...........................................................................................42<br />

Nowe książki<br />

Kto czyta nie błądzi .....................................................................................................................45<br />

Sądeczanie<br />

Męczennica z Trzetrzwiny .................................................................................................. 46<br />

Siostra Marakudża ........................................................................................................................ 49<br />

Adam Noga .......................................................................................................................................... 50<br />

Waleczny czy wojowniczy? ............................................................................................... 51<br />

Pamięci Ewy Harsdorf ..............................................................................................................54<br />

Oświata<br />

Wędka na szóstoklasistów ................................................................................................. 56<br />

Zdrowie<br />

Są z ludźmi od 9000 lat ....................................................................................................... 58<br />

Kultura<br />

Z miasta na wieś ............................................................................................................................60<br />

Limanowskie słowiki ................................................................................................................. 62<br />

Wojsko i muzyka ............................................................................................................................ 64<br />

„Halka” nad Dunajcem ............................................................................................................ 67<br />

Wspomnienia<br />

Moje powroty (1) ............................................................................................................................68<br />

Rynek starosądecki zachowany w mojej pamięci ...............................72<br />

Wywiad<br />

Nic o nas bez nas .......................................................................................................................... 76<br />

Historia<br />

Skarby z archiwum Uhaczów ..............................................................................78<br />

Ratusz Leszka Migrały ............................................................................................................. 82<br />

Pierwszy krok......................................................................................................................................84<br />

Turystyka<br />

Tuzin turystycznych cudów Sądecczyzny ..................................................... 87<br />

Sport<br />

Wskrzeszenie Sądeckiej Wenecji ............................................................................... 94<br />

Rozmaitości<br />

Wymoczki po toskańsku ......................................................................................................96<br />

Do i od Redakcji............................................................................................................................. 97<br />

Perełki Sądecczyzny ..................................................................................................................98<br />

Bartnik Sądecki – panegiryk na wskroś uzasadniony .....................99<br />

Sfinks przemówił po sądecku<br />

Sfinks stojący u stóp wielkiej<br />

piramidy w Gizie na brzegiem<br />

Nilu od czerwca br. przemawia<br />

każdego wieczoru do turystów<br />

…po polsku. Głosu użyczył Sfinksowi<br />

sądeczanin Karol Leśniak<br />

z małżonką Martą. Stworzenie<br />

polskiej wersji językowej widowiska<br />

pod piramidami stanowi<br />

odpowiedź na wzrastający ruch turystyczny Polaków<br />

do Egiptu - str. 26<br />

Powroty do Sącza Józefa Oleksego<br />

Waleczny czy wojowniczy?<br />

(portret Arkadiusza Mularczyka)<br />

Największym problemem Mularczyka<br />

jest skuteczność. Przegrał przed Trybunałem<br />

Konstytucyjnym, przegrał boje<br />

o urzędy marszałka Małopolski i starosty<br />

sądeckiego, nie odniósł sukcesów<br />

w walce o władzę na Limanowszczyźnie<br />

i Ziemi Gorlickiej – pisze Ireneusz<br />

Pawlik o najbardziej rozpoznawalnym<br />

polityku z Nowego Sącza – str. 51<br />

Cuda Sądecczyzny<br />

Mieszkałem na „Piekle”. Nie ma<br />

już na Lwowskiej ani restauracji<br />

„Piekiełko”, ani sklepu mięsnego,<br />

gdzie wystawałem w kolejce<br />

od 5 rano, dopóki mnie<br />

Matka nie zastąpiła. Nie zmienił<br />

się natomiast most na Kamienicy<br />

ani kapliczka Jana Nepomucena<br />

– wspomina były<br />

premier i marszałek Sejmu RP<br />

– str. 68<br />

Cudze chwalicie, swego<br />

nie znacie – pisze<br />

Leszek Migrała, który<br />

pokusił się o sporządzenie<br />

tuzina największych<br />

atrakcji<br />

turystycznych Sądecczyzny.<br />

Listę otwiera<br />

kościół św. Świerada<br />

w Tropiu z początku<br />

XII wieku, a zamyka krzepka siedemdziesięciolatka: kolejka<br />

na Górę Parkową w Krynicy Zdroju – str. 87<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

3

Wydarzenia<br />

wydarzenia i opinie<br />

4<br />

fot. arch.<br />

fot. (leś)<br />

Kinga w Sejmie<br />

Kinga Szlag (na zdjęciu), uczennica<br />

Zespołu Szkół w Lipnicy Wielkiej, jako<br />

jedyna z powiatu nowosądeckiego<br />

dostąpiła zaszczytu reprezentowania<br />

naszego regionu na obradach XV Sesji<br />

Sejmu Dzieci i Młodzieży w gmachu<br />

Sejmu RP w Warszawie. Mandat<br />

zdobyła w drodze konkursu spośród<br />

275 uczestników pisząc pracę pt. „Co<br />

my możemy zrobić dla pomyślności<br />

Polski, żeby żyło się lepiej i sprawiedliwiej<br />

nam i pokoleniom, które przyjdą<br />

po nas?”<br />

Poseł Czerwiński popiera PiS<br />

Sądecki poseł PO Andrzej Czerwiński<br />

zapowiedział poparcie Platformy<br />

Obywatelskiej dla projektu ustawy<br />

opracowanej przez Prawo i Sprawiedliwość<br />

na rzecz uwłaszczenia działkowców.<br />

Użytkownicy ogrodów działkowych,<br />

w myśl projektowanej ustawy,<br />

mogliby je nabyć nawet z 99-proc.<br />

bonifikatą (dotyczy to emerytów,<br />

rencistów, wdów i wdowców). Polski<br />

Związek Działkowców jako relikt PRL<br />

uległby likwidacji. Właściciele działek<br />

zadecydowaliby, czy i komu je potem<br />

odsprzedać. Będą mogli postawić normalny<br />

dom i w nim mieszkać.<br />

Działki na Falkowej w Nowym Sączu.<br />

DAKO: dwie strony medalu<br />

czerwiec 2009<br />

Zbliżająca się wielkimi krokami<br />

budowa obejścia wsi Brzezna, Stadka<br />

dni pracy domagając się rozmów<br />

z zarządem przedsiębiorstwa, na czele<br />

którego stoi rodzina Studzińskich. Ludzie<br />

obawiają się masowych zwolnień<br />

związanych z z osłabieniem koniunktury<br />

na rynku budowlanym. Jak na razie<br />

pracę straciło 9 osób. Powstała w 1994<br />

roku w Nowym Sączu Fabryka Okien<br />

DAKO uważana jest za jednego z liderów<br />

w swojej branży w Polsce południowej.<br />

Specjalizuje się w produkcji<br />

okien, rolet i drzwi z PCV oraz aluminium,<br />

bram garażowych i przemysłowych,<br />

drzwi wewnętrznych i konstrukcji<br />

ze szkła hartowanego, przede<br />

wszystkim z przeznaczeniem dla biur,<br />

konstrukcji przeciwpożarowych, a także<br />

przestrzennych konstrukcji aluminiowych:<br />

ogrodów zimowych, zadaszeń,<br />

świetlików, fasad obiektów.<br />

Tymczasem kierownictwo firmy<br />

w oficjalnym komunikacie tryska<br />

optymizmem:<br />

„I kwartał 2009, pomimo niekorzystnej<br />

sytuacji ekonomicznej i gospodarczej<br />

w kraju i na świecie DAKO może zaliczyć<br />

do bardzo udanych. Realizujemy założony<br />

plan sprzedaży na rok 2009 w pełnym<br />

zakresie, każdego miesiąca notując<br />

wzrost sprzedaży, w porównaniu do miesiąca<br />

poprzedniego. Od początku roku<br />

podpisaliśmy wiele interesujących kontraktów<br />

handlowych, zapewniając sobie<br />

już na starcie roku portfel zamówień<br />

na kilka miesięcy. Tendencja wzrostowa<br />

w DAKO wynika przede wszystkim<br />

ze skutecznej strategii zarządzania, stałego<br />

monitorowania rynku i natychmiastowego<br />

reagowania na jego potrzeby,<br />

wprowadzania innowacyjnych rozwiązań,<br />

a także ciągłego udoskonalania naszej<br />

oferty produktów. W ostatnim czasie<br />

odnotowaliśmy znaczny wzrost sprzedaży<br />

stolarki drewnianej (…) Po podsumowaniu<br />

wyników z pierwszego kwartału<br />

duże nadzieje wiążemy z ekspansją<br />

eksportu na coraz to nowe rynki europejskie,<br />

a nawet i inne kontynenty. Zagraniczni<br />

Partnerzy Handlowi z całego<br />

świata, którzy nas odwiedzili w tym roku<br />

w Nowym Sączu, są pod dużym wrażaniem<br />

naszej nowej fabryki, możliwości<br />

produkcyjnych i technologicznych, a także<br />

systemu organizacji pracy. Mamy tak-<br />

fot. arch.<br />

fot. (leś)<br />

Załoga wydziału montażu okien<br />

PCV w firmie DAKO zaprotestowała<br />

przeciwko obniżce płac. Kilkudziesięciu<br />

pracowników zaprzestało na kilże<br />

w planach kilka nowych inwestycji<br />

wpisanych w długofalową strategię rozwoju<br />

firmy – w tym także znaczące inwestycje<br />

poza granicami kraju. Liczymy<br />

na to, że dobra passa będzie nam sprzyjać<br />

i nadal sprzedaż będzie wzrastać jak<br />

w pierwszym kwartale 2009 roku.”<br />

Ranking uczelni wyższych<br />

Nieźle wypadły sądeckie uczelnie<br />

w dorocznym rankingu szkół wyższych<br />

dziennika „Rzeczpospolita” i tygodnika<br />

„Perspektywy”. Wśród setki ocenianych<br />

niepublicznych uczelni magisterskich<br />

Wyższa Szkoła Biznesu – National<br />

Louis University (na zdjęciu) została<br />

sklasyfikowana na 13 miejscu (spadek<br />

o 5 „oczek” w porównaniu z ub.r.). Z kolei<br />

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa<br />

w Nowym Sączu zajęła 10 miejsce<br />

(awans o 5 „oczek”) wśród 23 uczelni<br />

tego typu. Miło się było dowiedzieć,<br />

że w „klasyfikacji generalnej” wygrał<br />

Uniwersytet Jagielloński, pokonując<br />

o włos, ale jednak, Uniwersytet Warszawski,<br />

w końcu wielu Sądeczan, to absolwenci<br />

krakowskiej Alma Mater. AGH<br />

znalazła się na 5 pozycji, , Politechnika<br />

Krakowska – 35, a Uniwersytet Ekonomiczny<br />

w Krakowie – 36. Oceniano<br />

prestiż uczelni, siłę naukową, warunki<br />

studiowania oraz jej umiędzynarodowienie.<br />

Zbierano opinie studentów,<br />

wykładowców, pracodawców.<br />

Obwodnica wzdłuż Dunajca<br />

Sądeczanin

Wydarzenia<br />

fot. (leś)<br />

ła, Podegrodzia była tematem wiodącym<br />

XXXV sesji Rady Gminy Podegrodzia.<br />

Z tej okazji do stolicy Lachów<br />

sądeckich zjechali liczni goście, w tym<br />

wicemarszałek Małopolski Leszek<br />

Zegzda i Grzegorz Stech, dyrektor<br />

Wojewódzkiego Zarządu Dróg. Przedstawiono<br />

szczegółowe informacje<br />

nt. budowy obwodnicy Podegrodzia<br />

i Stadeł, która jest jednym z najważniejszych<br />

przedsięwzięć samorządu<br />

małopolskiego. Wysłannicy krakowskiej<br />

pracowni inżynierskiej „Klotoida”<br />

zaprezentowali metr po metrze przebieg<br />

trasy od mostu w Gołkowicach<br />

po skrzyżowanie (rondo) z obwodnicą<br />

starosądecką w Brzeznej. Projekt obejmuje<br />

budowę 6,5 km trasy biegnącej<br />

częściowo po wale przeciwpowodziowym<br />

Dunajca, dwóch rond i trzech<br />

mostów na potokach: Gostwiczanka,<br />

Barczynka i Jastrzębik. Dokumentacja<br />

inwestycji, w tym pozwolenia<br />

na budowę, są już gotowe. 23 czerwca<br />

br. zostanie wyłoniony wykonawca<br />

w ogłoszonym przetargu. Roboty<br />

powinny ruszyć latem i potrwają dwa<br />

lata. Inwestycja zostanie sfinansowana<br />

ze środków unijnych, chodzi, bagatela,<br />

o kilkadziesiąt milionów złotych,<br />

co jest mocnym argumentem<br />

za udziałem w eurowyborach.<br />

Wolne piątki<br />

Na bezpłatne urlopy we wszystkie<br />

piątki do końca lipca skierowano<br />

część załogi Newag SA w Nowym Sączu.<br />

Urlopy (łącznie 13 piątków) mają<br />

zapobiec masowej (ok. 300 osób) redukcji<br />

zatrudnienia z uwagi na brak zamówień<br />

na remont lokomotyw i wagonów<br />

ze strony PKP Cargo. W 2008 r.<br />

pracę straciło w Newagu już 400 pracowników.<br />

Przedsiębiorstwo zatrudnia<br />

ok. tysiąc pracowników.<br />

Po maturze<br />

fot. Bogusław Kołcz<br />

fot. (leś)<br />

fot. (leś)<br />

29 maja zakończyły się egzaminy<br />

maturalne, do których przystąpiło<br />

4396 abiturientów z Nowego Sącza<br />

i powiatu nowosądeckiego. Sądeccy<br />

maturzyści generalnie oceniali egzaminy<br />

pisemne jako średniołatwe. Teraz<br />

wypoczywają w oczekiwaniu na dobre<br />

wyniki, które będą przepustką na wyższe<br />

uczelnie.<br />

Na zdjęciu: Matura w Akademickim Liceum<br />

im. Króla Chrobrego w Nowym Sączu.<br />

50 lat „Siódemki”<br />

Podczas obchodów 50-lecia Szkoły<br />

Podstawowej nr 7 im. Obrońców<br />

Pokoju w Nowym Sączu otwarto wielofunkcyjne<br />

boisko ze sztuczną nawierzchnią,<br />

o powierzchni 1200 m 2 .<br />

Gościem specjalnym uroczystości jubileuszowych<br />

(15 maja) był długoletni<br />

(w latach 1976-2007). dyrektor tej placówki,<br />

matematyk Edward Sawicki<br />

(na zdjęciu). Obecnie placówką kieruje<br />

dyr. Mariusz Horowski.<br />

Rycerze na rynku<br />

Po raz piąty, działający przy MCK<br />

„Sokół” w Nowym Sączu, Instytut Europa<br />

Karpat zorganizował Dni Słowackie.<br />

Podczas tegorocznej dwudniowej imprezy<br />

z koncertem wystąpił zespół<br />

kameralny Musa Ludens z Bratysławy,<br />

a na nowosądeckim Rynku siłę oręża<br />

i rycerskie wyszkolenie zaprezentowała<br />

Grupa Szermierki Historycznej Cohors<br />

(Gwardia) z Preszowa. Słowaccy<br />

rycerze w zainscenizowanych potyczkach,<br />

opartych na średniowiecznych<br />

obyczajach wojennych, używali mieczy,<br />

toporów, tarcz, pik, kordów i płonących<br />

pochodni.<br />

Najstarszy strażak<br />

Podczas obchodów 75. rocznicy<br />

powstania Ochotniczej Straży Pożarnej<br />

w Korzennej 90-letni Władysław<br />

Wesołowicz (na zdjęciu) współzałożyciel<br />

straży oraz najmłodszy członek<br />

jednostki Łukasz Obrzut odsłonili kapliczkę<br />

poświęconą św. Florianowi.<br />

Straż w Korzennej powstała w 1934 r.<br />

Pierwszym naczelnikiem był Jan Górka.<br />

Podczas uroczystości jubileuszowej<br />

za wzorową służbę i wkład w ratowanie<br />

mienia i życia mieszkańców<br />

wicestarosta nowosądecki Mieczysław<br />

Kiełbasa Srebrnym Jabłkiem<br />

Sądeckim odznaczył prezesa OSP<br />

w Korzennej Janusza Szambelana<br />

i Stanisława Wojtarowicza. Złote<br />

Medale „Za zasługi dla Pożarnictwa”<br />

otrzymali: Włodzimierz Wesołowicz<br />

i Stanisław Kasprzyk; Srebrne<br />

– Andrzej Zięcina, Dominik Wojtarowicz<br />

i Janusz Szambelan.<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

fot. Bożena Szymańska<br />

Patronka Bobowej<br />

Od niedzieli 17 maja<br />

Bobowej znowu patronuje<br />

św. Zofia. Z tej<br />

okazji uroczystą mszę<br />

św. w kościele św. Zofii<br />

celebrował ordynariusz<br />

tarnowski bp Wiktor<br />

Skworc. Biskup poświęcił<br />

tablicę upamiętniającą przywrócenie<br />

Bobowej praw miejskich<br />

z dniem 1 stycznia 2009 r. oraz zasadził<br />

drzewko poświęcone przez papieża<br />

Benedykta XVI. Kościółek pw.<br />

św. Zofii w Bobowej pochodzi z XV w.<br />

W ołtarzu głównym wisi obraz św.<br />

Zofii z córkami z początku XVI wieku.<br />

Z okazji przywrócenia patronatu św.<br />

Zofii nad Bobową Poczta Polska<br />

w Nowym Sączu przygotowała pamiątkową<br />

kartkę pocztową i stempel<br />

filatelistyczny (na zdjęciu), który można<br />

było nabyć w urzędzie pocztowym<br />

w Bobowej.<br />

Święta Zofia (VII-VIII w., daty życia<br />

nie nieznane) była pobożną wdową,<br />

jej trzy córki, które zginęły śmiercią<br />

męczeńską za wiarę nosiły imiona<br />

5

Wydarzenia<br />

<br />

fot. arch.<br />

trzech cnót chrześcijańskich: Pistis, Elipis<br />

i Agape (Wiara, Nadzieja, Miłość).<br />

Zaśpiewali kardynałowi<br />

Zespół „Dolina Popradu” z Piwnicznej<br />

Zdroju zagrał i zaśpiewał podczas<br />

uroczystej sesji Rady Miasta Krakowa,<br />

na której nadano kardynałowi Stanisławowi<br />

Dziwiszowi tytuł Honorowego<br />

Obywatela Królewskiego Miasta<br />

Krakowa. Na tę okazję piwniczańska<br />

poetka Krystyna Dulak-Kulej adoptowała<br />

słynne Życzymy, życzymy, które<br />

10 lat temu Sądeczanie zaśpiewali Janowi<br />

Pawłowi II w Starym Sączu. Czarni<br />

Górale zrobili furorę pod Wawelem,<br />

sama Małgorzata Radwan-Ballada,<br />

przewodnicząca krakowskiej rady, poszła<br />

w tany i przegwizdy z Maciejem<br />

Jeżowskim. Zespół zaśpiewał kardynałowi<br />

wiązankę pieśni i melodii, aby<br />

kołysały Jego góralskie serce jak najdłużej.<br />

Oto jedna z piosenek dedykowana<br />

metropolicie krakowskiemu w podzięce<br />

za Jego wieloletnią, wierną posługę<br />

przy boku Papieża-Polaka.<br />

Od Raby do Tybru wieść sie niesie<br />

Od Raby do Tybru wieść sie niesie<br />

Raduj się na falach Wisły i Popradu<br />

duso moja<br />

Ze Kardynał Dziwis w swy posłudze<br />

Ze Kardynał Dziwis w swy posłudze<br />

Dostoł od Krakowa zasłuzone kluce<br />

Dostoł kluce<br />

A jesce wymódlmy drugie kluce<br />

A jesce wymódlmy drugie kluce<br />

Coby niemi serca w papiyski nauce<br />

Nom otworzył<br />

(na melodię ,,Spod tego jawora’”)<br />

Honory dla Kluski<br />

Roman Kluska (na zdjęciu) zwyciężył<br />

w plebiscycie na „Przedsiębiorcę<br />

20-lecia”, towarzyszącym ogłoszeniu<br />

przez redakcję „Rzeczpospolitej” „Listy<br />

500” (11. edycji największych polskich<br />

przedsiębiorstw). Sądeczanin odebrał<br />

statuetkę Orła „Rzeczpospolitej” podczas<br />

gali w Warszawie. „Jeśli nie widzisz<br />

przed sobą perspektyw, stwórz<br />

je”. Takie jest życiowe motto Romana<br />

Kluski, twórcy Optimusa, współtwórcy<br />

czerwiec 2009<br />

fot. Piotr Nowak<br />

największego polskiego portalu internetowego<br />

Onet.pl, założyciela wydawnictwa<br />

i księgarni wysyłkowej Prodoks,<br />

doradcy ekonomicznego rządu,<br />

a ostatnio hodowcy owiec” – przedstawiono<br />

sądeckiego biznesmena i filantropa<br />

w specjalnym dodatku „Rzepy”.<br />

O przyznaniu Klusce tytułu zdecydowali<br />

czytelnicy internetowego wydania<br />

dziennika. Mogli głosować na 38.<br />

przedsiębiorców wytypowanych przez<br />

redakcję. Kluska pokonał m.in. takie<br />

ikony polskiego biznesu, jak: Zygmunt<br />

Solorz (Polsat), Jan Wejchert i Janusz<br />

Walter (ITI) oraz Irena Eris (Laboratorium<br />

Dr Irena Eris).<br />

Wśród „najlepszych i najefektywniejszych<br />

firm”, wyróżnionych Orłem<br />

Rzeczpospolitej znalazł się SGL Carbon<br />

Polska, posiadający fabryki w Nowym<br />

Sączu i Raciborzu (szerzej: Orły z Biegonic<br />

– str. 14).<br />

Wójt Chełmca przeciwko<br />

…spychologii<br />

Wójt Chełmca Bernard Stawiarski<br />

zaapelował do władz Nowego Sącza<br />

o jak najszybsze przystąpienie<br />

do budowy obwodnicy północnej<br />

i zachodniej miasta. – Wobec dramatycznej<br />

sytuacji komunikacyjnej miasta<br />

Nowego Sącza i braku konkretnych<br />

działań w sprawie budowy obwodnic,<br />

jako wójt gminy okalającej swoim terytorium<br />

miasto apeluję do władz Nowego<br />

Sącza o zaprzestanie metody „spychologii”<br />

na załatwienie problemu – pisze<br />

Bernard Stawiarski na stronie internetowej<br />

UG Chełmiec. Zdaniem Stawiarskiego<br />

przyszedł czas na zastąpienie<br />

„próżnej gadaniny” – działaniem. Wójt<br />

przypomina o porozumieniu z 2007<br />

roku zawartym pomiędzy Urzędem<br />

Marszałkowskim, powiatem nowosądeckim,<br />

miastem Nowy Sącz oraz gminami:<br />

Chełmiec i Podegrodzie w sprawie<br />

budowy obwodnicy zachodniej.<br />

– Pieniądze, które deklaruje Generalna<br />

Dyrekcja Dróg i Autostrad oraz Urząd<br />

Marszałkowski należy szybko wykorzystać.<br />

Władze miasta nie mogą uchylać<br />

się od partycypowania w kosztach<br />

fot. arch.<br />

tej inwestycji, gdyż część tej inwestycji<br />

leży na terenie Nowego Sącza, a przede<br />

wszystkim stanowi rozwiązanie problemów<br />

zatłoczonych ulic: centrum, Tarnowskiej<br />

i Węgierskiej – perswaduje<br />

Bernard Stawiarski.<br />

Harcerze przywitali wiosnę<br />

Zuchy i harcerze ZHP z Komendy<br />

Hufca Nowy Sącz im. Bohaterów Ziemi<br />

Sądeckiej tradycyjnie przywitali wiosnę<br />

biegami na orientację. W tym roku<br />

hasłem przewodnim biegów były słowa<br />

Hasari Pala: „Z pamięci o bliskich<br />

utkana jest nasza własna tożsamość.”<br />

Impreza rozpoczęła się uroczystym<br />

apelem na placu Starej Sandecji. Reprezentacja<br />

Hufca złożyła kwiaty pod<br />

Pietą Sądecką. Po przydzieleniu zadań<br />

rozpoczął się bieg. Zuchy, harcerze,<br />

harcerze starsi i wędrownicy poznawali<br />

Nowy Sącz od zupełnie innej<br />

strony. Dowiedzieli się że w okresie<br />

okupacji niemieckiej w mieście było<br />

wielu zuchów i harcerzy, którzy prowadzili<br />

działalność konspiracyjną, często<br />

płacąc za to najwyższą cenę - życie.<br />

Impreza również nie zakończyła się<br />

w miejscu zwykłym. Uroczysta msza<br />

św. została odprawiona przy pomniku<br />

upamiętniającym rozstrzelanych<br />

w latach 1939-1945. Po mszy odbyło<br />

się obrzędowe ognisko, na którym zostały<br />

wręczone nagrody.<br />

Uczcili Sztaudyngera<br />

Poczta Polska w Nowym Sączu<br />

uczciła 105. rocznicę urodzin Jana<br />

Sztaudyngera, genialnego fraszkopisarza,<br />

wydając okolicznościową kartę<br />

pocztową i pamiątkowy stempel filatelistyczny.<br />

Kartkę zaprojektował Leszek<br />

Zakrzewski, prezes Polskiego Towarzystwa<br />

Historycznego w Nowym Sączu,<br />

a stemple – Tadeusz Łagan.<br />

Jan Izydor Sztaudynger (ur. 28<br />

kwietnia 1904 w Krakowie, zm. 12<br />

września 1970 r. w Krakowie), poeta,<br />

fraszkopisarz, tłumacz klasyków literatury<br />

niemieckiej (m.in. Goethego), organizator<br />

i teoretyk teatrów lalkowych<br />

Sądeczanin

fot. arch.<br />

miał w żyłach krew polską, niemiecką<br />

i francuską<br />

Po wojnie osiadł w Szklarskiej Porębie,<br />

następnie Łodzi, gdzie pracował<br />

w Państwowej Szkole Dramatycznej<br />

Teatru Lalek. Od 1955 r. aż<br />

do śmierci mieszkał w Zakopanem.<br />

Spoczywa na Cmentarzu Salwatorskim<br />

w Krakowie.<br />

Oto parę fraszek Jana<br />

Sztaudyngera:<br />

Zero do zera a będzie kariera.<br />

Gwarancja cnoty – to brak ochoty.<br />

Rogi – aureola ramola.<br />

„Mszalniczanie” górą!<br />

Zespół Regionalny „Mszalniczanie”<br />

z Mszalnicy zdobył jedną z pierwszych<br />

nagród I Małopolskiego Konkursu Obrzędów,<br />

Obyczajów i Zwyczajów Ludowych<br />

– „Pogórzańskie Gody”. Impreza<br />

odbyła się w Łużnej. W szranki stanęło<br />

18 zespołów regionalnych z ośmiu<br />

powiatów Małopolski. Licznie zebranej<br />

publiczności odmłodzony zespół<br />

z Mszalnicy, kierowany przez Czesława<br />

Majewskiego zaprezentował obrzęd<br />

„Mszalnickie wesele”, przygotowane<br />

przez kierownika artystycznego<br />

zespołu Stanisława Kunickiego. Atmosfera<br />

wiejskiego wesela, różnorodność<br />

rekwizytów i lachowska kapela<br />

urzekła publiczność i jury. Wręczenie<br />

nagród i występy laureatów konkursu<br />

w Gminnym Domu Kultury w Łużnej<br />

wyznaczono na 28 czerwca br.<br />

co kwartał był wymieniany w Powiatowej<br />

Bibliotece w Nowym Sączu. Pod<br />

koniec 1948 r. zakupiono z funduszu<br />

gminnego 30 książek i pierwszą szafę<br />

na książki. Dziś podegrodzka książnica<br />

liczy 16 923 woluminów, obejmujących<br />

literaturę piękną (polską<br />

i obcą), literaturę dla dzieci i młodzieży,<br />

popularno-naukową i regionalną.<br />

W 2008 r. w bibliotece zarejestrowano<br />

21 340 odwiedzin, wypożyczonych<br />

zostało łącznie 45 912 książek przez<br />

880 zapisanych czytelników. Biblioteka<br />

posiada wydzieloną czytelnię z bogatym<br />

zestawem czasopism (nie brakuje<br />

„Sądeczanina”) i zbiorami udostępnianymi<br />

na miejscu; są też 3 komputery<br />

z dostępem do internetu. W 2006 r. Biblioteka<br />

Gminna w Podegrodziu przystąpiła<br />

do sieci bibliotek województwa<br />

małopolskiego Małopolskie Euro<br />

Info. Podegrodzką sieć biblioteczną<br />

tworzą filie w Olszynie, Brzeznej<br />

i Gostwicy oraz punkty biblioteczne<br />

działające przy świetlicach wiejskich<br />

w Podrzeczu i Mokrej Wsi. Biblioteka<br />

Gminna organizuje wystawy, konkursy,<br />

spotkania autorskie, wieczorki poetyckie.<br />

Pracownicy biblioteki opiekują<br />

się i udostępniają zbiory Muzeum Lachów<br />

Podegrodzkich im. Zofii i Stanisława<br />

Chrząstowskich. Z okazji jubileuszu<br />

wójt Stanisław Łatka uhonorował<br />

zasłużonych bibliotekarzy. Gwoździem<br />

programu akademii jubileuszowej (nie<br />

zabrakło występu zespołu „Małe Podegrodzie”<br />

- na zdjęciu) była promocja<br />

książki radnego powiatowego Zenona<br />

Szewczyka „O pochodzeniu nazw<br />

miejscowych Gminy Podegrodzie<br />

i okolic” (czytaj na str. 45), prywatnie<br />

męża Marii Szewczyk, od 1981 roku<br />

kierującej biblioteką.<br />

Wydarzenia<br />

(8 maja br.). Historyk z Papieskiej Akademii<br />

Teologicznej w Krakowie, jako<br />

bodaj pierwszy badacz, spenetrował<br />

nieprzebrane zasoby archiwum watykańskiego<br />

(Archiwum Secretum Apostolicum<br />

Vaticanum, 120 km bieżących<br />

podzielonych na 630 zespołów archiwalnych)<br />

pod kontem sandecjanów,<br />

dokopując się prawdziwych rewelacji.<br />

– Kto na przykład wiedział, że Jan Długosz<br />

był w roku 1474 dziekanem Kapituły<br />

Kolegiaty Sądeckiej, które to beneficjum<br />

królewski kronikarz zamienił na dziekanię<br />

w Wolbromiu? – pytał prelegent.<br />

Dr Stanko cytował XVI-wieczne wykazy<br />

świętopiętrza z sądeckich parafii<br />

i supliki osobiście zanoszone przez Sądeczan<br />

do Rzymu przed tron papieski,<br />

mówił, że z opisów licznych zatargów<br />

sądeckich norbertanów z plebanem<br />

sądeckim z kolegiaty św. Małgorzaty<br />

(m.in. o prawo udzielania sakramentu<br />

Komunii św.) i z rajcami miejskimi<br />

można się wiele dowiedzieć o życiu<br />

i obyczajowości ludzi tamtych czasów.<br />

Krakowski historyk dotarł do 5. tomów<br />

akt procesu beatyfikacyjnego Księżnej<br />

Kingi, założycielki klasztoru klarysek<br />

w Starym Sączu, rozpoczętego nie,<br />

jak dotąd sadzono w 1629 roku, lecz<br />

na szczeblu lokalnym, już rok wcześniej.<br />

Są tam m.in. zeznania mieszczan<br />

starosądeckich i kmieciów z Kadczy<br />

i Podegrodzia, którzy doznali łask<br />

za przyczyną Kingi. Przemysław Stanko<br />

chce wydać wybór źródeł watykańskich<br />

do dziejów Sądecczyzny i gdyby<br />

zamierzenie doszło do skutku, byłaby<br />

to nie lada sensacja w środowisku<br />

historyków.<br />

fot. arch.<br />

60 lat podegrodzkiej książnicy<br />

Powiatowy Dzień Bibliotekarza<br />

(13 maja br.) obchodzono w Podegrodziu,<br />

gdzie świętowano 60-lecie Biblioteki<br />

Gminnej. Zaczęło się od skromnego<br />

punktu bibliotecznego przy<br />

szkole. Księgozbiór liczący 50 książek<br />

fot. Rafał Kubik<br />

Sekrety Watykanu<br />

Archiwa watykańskie są kopalnią informacji<br />

o Nowym Sączu i regionie – powiedział<br />

dr Przemysław Stanko (na<br />

zdjęciu) podczas wykładu nt. „Sądecczyzna<br />

i Sądeczanie w tajnych archiwach<br />

watykańskich”, wygłoszonego<br />

w Galerii Marii Ritter w Nowym Sączu<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

fot. (hsz)<br />

Nagrodzona oferta<br />

Drugie miejsce w konkursie „Najlepsza<br />

oferta ekspozycyjna polskiego regionu”<br />

podczas warszawskich Targów<br />

Turystycznych LATO 2009 – największego<br />

w Polsce przedwakacyjnego kiermaszu<br />

ofert turystycznych – przyznano<br />

stoisku Sądeckiej Organizacji Turystycznej.<br />

W targach i konkursie uczestniczyło<br />

350 wystawców. Nagrodę dla sądeczan

8<br />

Wydarzenia<br />

Odszkodowanie dla Piksy<br />

27 lat, 2 miesiące i 4 dni<br />

po wyjściu Władysława Piksy<br />

na wolność Sąd Okręgowy w Nowym<br />

Sączu przyznał 14 maja br.<br />

temu byłemu przewodniczącemu<br />

sądeckich struktur wojewódzkich<br />

„Solidarności” Rolników Indywidualnych<br />

odszkodowanie<br />

i zadośćuczynienie za 3-miesięczne<br />

internowanie w okresie stanu<br />

wojennego. Rekompensatę<br />

za szkody materialne (konieczność<br />

opłacenia zastępstwa w pracy<br />

na jego gospodarstwie w Czerńcu)<br />

wyliczono na 1500 zł, a zadośćuczynienie<br />

za krzywdy moralne<br />

oszacowano na 9 tys. zł.<br />

Uzasadniając wyrok sędzia Jacek<br />

Gacek powiedział, że jako zadośćuczynienie<br />

orzeczono górną<br />

kwotę, dopuszczoną przez ustawodawcę,<br />

natomiast jako odszkodowanie<br />

sąd może zasądzić<br />

tylko tyle, ile poszkodowany zdoła<br />

przekonująco uprawdopodobnić.<br />

Sąd podkreślił, że przyznaje<br />

odszkodowanie i zadośćuczynienie<br />

tylko za okres internowania,<br />

a nie za całość krzywd doznanych<br />

przez wnioskodawcę ze strony<br />

władzy komunistycznej, bo tak zarządził<br />

ustawodawca.<br />

Władysław Piksa oświadczył,<br />

że po bardzo wysokich odszkodowaniach,<br />

jakie za uwięzienie otrzymali<br />

niektórzy czołowi działacze<br />

„Solidarności”, dokuczano mu<br />

w jego środowisku, insynuując,<br />

że też pewnie się obłowił. I dlatego<br />

on, który nie myślał wcześniej<br />

o domaganiu się pieniędzy, wystąpił<br />

o odszkodowanie, żeby ludzie<br />

dowiedzieli się, ile dostał<br />

naprawdę.<br />

Już po wyjściu z sali sądowej<br />

71-letni Piksa dodał, że pewnie<br />

i tak przyznaną mu przez sąd sumę<br />

przekaże na cele charytatywne.<br />

czerwiec 2009<br />

Tekst i zdjęcie IrP<br />

fot. (leś)<br />

fot. (leś)<br />

odebrała prezes SOT Bożena Srebro<br />

(na zdjęciu: druga z lewej).<br />

Dziecięca Wiosna Artystyczna<br />

Zakończyła się, trwająca od 4 maja,<br />

szesnasta edycja Sądeckiej Wiosny Artystycznej.<br />

Tradycyjny przegląd dokonań<br />

artystycznych dzieci i młodzieży z regionu<br />

nowosądeckiego w kilku kategoriach<br />

(teatr, kabaret, muzyka i taniec)<br />

zgromadził na scenie MOK rekordową<br />

liczbę wykonawców (1414 dziewcząt<br />

i chłopców, prawie 200 wykonań konkursowych).<br />

W kategorii teatrów zwyciężyło<br />

koło teatralne z Gimnazjum nr 5<br />

w Nowym Sączu za spektakl pt. „Szczęśliwy<br />

książę” i Grupa Teatralna „CUDOKI-<br />

SZUROKI” z Miejskiego Ośrodka Kultury<br />

w Nowym Sączu za przedstawienie pt.<br />

„Cztery mile za piec”. Indywidualnie wyróżniono<br />

Annę Jurczak z MOK w Nowym<br />

Sączu za monodram pt. „Lalki, moje ciche<br />

siostry”. W kategorii wokalistów<br />

główne laury przypadły nowosądeczanom:<br />

Mateuszowi Bierytowi (na zdjęciu)<br />

i Esterze Szczypule; wśród zespołów<br />

wokalnych – duetowi „Street Voice”<br />

z MOK. Za najlepszego instrumentalistę<br />

uznano Piotra Zająca ze ze Szkoły Podstawowej<br />

nr 1 w Starym Sączu. W kategorii<br />

tańca zwyciężył „F.O.B.I.A.” z Powiatowego<br />

Młodzieżowego Domu Kultury<br />

w Starym Sączu, wyróżnienie indywidualne<br />

przypadło tancerzowi Patrykowi<br />

Brdejowi ze Szkoły Tańca „Wir-Dance”<br />

w Nowym Sączu.<br />

Pożegnanie o. Władysława<br />

Pietryki<br />

13 maja br. odbył się pogrzeb o. Władysława<br />

Pietryki SJ z parafii Ducha Św.<br />

w Nowym Sączu. Zmarł w 63. roku życia,<br />

49. powołania zakonnego i 37. kapłaństwa,<br />

pochodził z Przysietnicy k.<br />

fot. (hsz)<br />

fot. (leś)<br />

Brzozowa. Ojciec Pietryka przygotował<br />

9. roczników dzieci pierwszokomunijnych<br />

w jezuickiej parafii, gdzie cześć<br />

odbiera MB Pocieszenia. Powszechnie<br />

lubiany i szanowany za swą dobroć<br />

i gorliwą posługę w konfesjonale.<br />

Zmarłego żegnali współbracia z Towarzystwa<br />

Jezusowego, sądeckie duchowieństwo<br />

oraz rzesze parafian (na<br />

zdjęciu). O. Władysław Pietryka spoczął<br />

w grobowcu jezuickim na cmentarzu<br />

komunalnym przy kościele św. Heleny.<br />

Na przekór złodziejom<br />

W SP nr 9 im. T. Kościuszki przy<br />

ul. Piramowicza w Nowym Sączu odbyła<br />

się uroczystość odsłonięcia odtworzonej<br />

tablicy, wmurowanej na 100-<br />

lecie szkoły w 2006 roku. Oryginalna<br />

tablica, skradziona w ub.r., upamiętniała<br />

założycieli szkoły, m.in. Leona<br />

Barbackiego i ks. Alojzego Góralika,<br />

zasłużonych dla rozwoju szkolnictwa<br />

sądeckiego. Nowa tablica nie odbiega<br />

od pierwowzoru, ufundowali ją absolwenci<br />

„dziewiątki”, poruszeni aktem<br />

bezprzykładnego wandalizmu. Prelekcję<br />

nt. założycieli szkoły wygłosił dla<br />

uczniów Jan Ruchała, nauczyciel Technikum<br />

Leśnego w Starym Sączu. Odbył<br />

się też pokaz filmu pt. „Baca i jego żołnierze<br />

– gawęda o życiu i służbie gen.<br />

J Gizy”, autorstwa tegorocznych maturzystów:<br />

Łukasza Barana (V LO w Nowym<br />

Sączu) i Pawła Piętki (Technikum<br />

Leśne w Starym Sączu). Chłopcy przygotowali<br />

film na ogólnopolski konkurs<br />

ogłoszony przez Muzeum Historii Polski<br />

w Warszawie, ogłoszony z okazji 70.<br />

rocznicy wybuchu II wojny światowej.<br />

W uroczystości wzięli udział potomkowie<br />

Barbackich (m.in. prof. Maria Mizianty<br />

z Krakowa) i Gizów.<br />

Sądeczanin<br />

(jot - hen)

Z policji<br />

Wydarzenia<br />

P o s z u k i w a n y<br />

Mężczyzna przedstawiony na portrecie<br />

podejrzewany jest o dokonanie napadu<br />

na placówkę bankową w Nowym Sączu 27<br />

marca 2009 roku o godz. 13.30. Zamaskowany<br />

napastnik wtargnął do banku przy ul.<br />

Paderewskiego i grożąc kasjerce przedmiotem<br />

przypominającym broń zażądał wydania<br />

pieniędzy. Kobieta obawiając się spełnienia<br />

gróźb wydała kilka tysięcy złotych.<br />

Przestępcę uciekającego z banku<br />

w kierunku osiedla Kochanowskiego dogonił<br />

przypadkowy mężczyzna, który szarpiąc<br />

się z przestępcą zdołał odebrać mu worek<br />

z pieniędzmi. Sprawca napadu wyrwał się<br />

i uciekł. Poszukiwany przez policję przestępca<br />

to mężczyzna w wieku około 25-30<br />

lat, wzrostu ok. 175 cm, średniej budowy<br />

ciała, wysportowany, włosy krótkie ciemne.<br />

Według uzyskanych przez policję informacji<br />

w dniu dokonania napadu i w dni poprzedzające<br />

mężczyzna ubrany był w spodnie<br />

jeansowe, sportowe obuwie, kamizelkę<br />

bezrękawnik koloru ciemnego oraz czapkę<br />

z dzianiny koloru czarnego.<br />

Osoby, które mogą pomóc w ustaleniu<br />

kim jest sprawca napadu na bank<br />

oraz posiadają inne informacje dotyczące<br />

okoliczności tego przestępstwa proszone<br />

są o kontakt z Wydziałem Dochodzeniowo<br />

Śledczym Komendy Miejskiej Policji w Nowym<br />

Sączu osobiście lub telefoniczne pod<br />

numer 18 442 41 51 lub alarmowy numer<br />

policji 997.<br />

Na rysunku: Wizerunek sprawcy napadu<br />

na placówkę bankową.<br />

R e k l a m a<br />

Sądeczanin czerwiec 2009

Wydarzenia<br />

n o w i n k i k a d r o w e<br />

10<br />

fot. arch.<br />

Nowy sternik uzdrowiska<br />

czerwiec 2009<br />

Rada nadzorcza Uzdrowiska<br />

Krynica–Żegiestów (po odwołaniu<br />

w styczniu Janusza Ciska) powierzyła<br />

stanowisko prezesa tej spółki<br />

Jarosławowi Handzlowi, do niedawna<br />

członek tej rady, reprezentującemu<br />

nadzór właścicielski ministra<br />

skarbu. UKŻ dysponuje największą<br />

bazą sanatoryjno-leczniczą na Sądecczyźnie.<br />

Nowy prezes zapowiedział<br />

poszerzenie oferty uzdrowiskowej<br />

i powrót popularnej wody<br />

„Kryniczanki” do masowych sieci<br />

handlowych. Za najważniejsze zadanie<br />

uznał pozyskanie funduszy<br />

na modernizację m. in. Starego<br />

Domu Zdrojowego, Pijalni Głównej<br />

i innych obiektów zdrojowych.<br />

J. Handzel – ur. w 1963 r. w Nowym<br />

Sączu, absolwent I LO im. Jana<br />

Długosza w Nowym Sączu i WSP<br />

w Krakowie (biologia), studiów podyplomowych<br />

(zarządzanie szpitalem,<br />

administracja zdrowiem publicznym)<br />

w Collegium Medicum UJ<br />

oraz w WSB-NLU. Był m.in. dyrektorem<br />

szpitala w Nowym Sączu i Wydziału<br />

Zdrowia Urzędu Wojewódzkiego<br />

w Nowym Sączu, szefem ZOZ<br />

w Rabce i członkiem Zarządu Uzdrowiska<br />

Rabka-Zdrój SA. Ostatnio kierował<br />

Sądeckim Ośrodkiem Przedsiębiorczości<br />

Stowarzyszenia Wspierania<br />

Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych<br />

Klub Sądecki. Wykładowca Państwowej<br />

Wyższej Szkoły Zawodowej.<br />

Starszy cechu Jan First<br />

12 maja ponownie na czele nowosądeckiego<br />

środowiska rzemieślników<br />

stanął Jan First, właściciel działającego<br />

od 1962 r. zakładu elektrycznego<br />

w rynku. Starszym Cechu Rzemiosł<br />

Różnych i Przedsiębiorczości (zrzeszającego<br />

355 wytwórców, mikroprzedsiębiorców<br />

i rzemieślników) będzie<br />

już na trzecią kadencję.<br />

fot. (leś)<br />

Pan Janek to znana postać w Nowym<br />

Sączu, społecznik z krwi i kości,<br />

długoletni radny różnych szczebli,<br />

uhonorowany „Szablą Kilińskiego”.<br />

W latach 1985-1989 był posłem z ramienia<br />

Stronnictwa Demokratycznego.<br />

Zawodu elektryka nauczył się w zakładzie<br />

elektromechanicznym Stefana<br />

Śledzia. Obecnie kieruje radą parafialną<br />

przy bazylice św. Małgorzaty.<br />

Patronuje, wraz z żoną Anną, czteropokoleniowej<br />

rodzinie: dzieciom<br />

Małgorzacie i Arkadiuszowi i ich małżonkom,<br />

7 wnuczętom i 2 prawnuczętom<br />

(Kacprowi i Weronice). Mówi<br />

o sobie, że jest człowiekiem przedwojennym,<br />

bo urodził się w Nowym<br />

Sączu wczesnym rankiem, 1 września<br />

1939 r., godzinę przed najazdem<br />

hitlerowskim na Polskę.<br />

Ponadto w skład zarządu Cechu<br />

weszli: Andrzej Danek, Krystyna<br />

Krzak, Wiesław Leśniak, Andrzej<br />

Maciuszek, Andrzej Stawiarski i Wincenty<br />

Żygadło. Przewodniczącym<br />

komisji rewizyjnej został Tadeusz<br />

Szewczyk, a sądu cechowego Marian<br />

Leszczyński.<br />

Jan First:<br />

– Rzemiosło ma w Nowym Sączu<br />

bogate i piękne tradycje. Pierwsza<br />

wzmianka historyczna o sądeckim<br />

rzemieślniku prowadzi nas do 1318<br />

roku. Mówi o tym, że Janusz Biały,<br />

sądecki rzeźnik, kupił sobie wieś Rajbrot.<br />

Nasz cech powstał w kwietniu<br />

1887 roku. Od początku stał się wiodącą<br />

organizacją samorządu gospodarczego.<br />

Jak podaje prof. Julian<br />

Dybiec, w liczącym w owym czasie<br />

niewiele ponad 10 000 mieszkańców<br />

mieście liczba osób zajmujących<br />

się działalnością gospodarczą<br />

oraz członkowie ich rodzin, uczniowie<br />

i służba domowa stanowili grupę<br />

ponad 3 000 osób. Minął wiek,<br />

zmieniły się czasy, zmieniły stosunki<br />

gospodarcze i społeczne, a przecież<br />

dziś, po 122 latach, stosując podobne<br />

kryteria, mamy podobną sytuację.<br />

Z sądeckim rzemiosłem, w ten lub<br />

inny sposób, związane jest ok. 10 tys.<br />

osób. To więcej niż ilość mieszkańców<br />

Nowego Sącza w dniu powstania<br />

cechu zbiorowego. To uzasadniony<br />

powód do chwały, to dowód,<br />

że kontynuujemy w sposób właściwy<br />

tradycje naszych przodków<br />

i mamy liczący się wkład w gospodarkę<br />

naszego regionu. Niekiedy zajęci<br />

problemami dnia powszedniego<br />

o tym zapominamy, że …rzemieślnik<br />

to brzmi dumnie. Mimo kłopotów<br />

i utrudnień, rzemieślnik cechowy<br />

daje gwarancje wysokiej jakości<br />

usług.<br />

Sądeczanin

tekst sponsorowany<br />

Bogusław Sonik<br />

kandydat do Parlamentu Europejskiego<br />

Lista Platformy Obywatelskiej, miejsce nr 3<br />

Bogusław Sonik przed Instytutem Technicznym PWSZ<br />

w Nowym Sączu<br />

Twój silny głos w Europie!<br />

Szanowni Państwo,<br />

Zrealizowało się marzenie wielu<br />

pokoleń Polaków. Wróciliśmy do grona<br />

wolnych krajów budujących swoje<br />

państwo w oparciu o najwyższe standardy<br />

demokracji. Przystąpiliśmy do<br />

Unii Europejskiej, dobrowolnego stowarzyszenia<br />

państw, u którego podstaw<br />

legły wartości chrześcijańskiej<br />

Europy. Jestem dumny, że miałem<br />

zaszczyt – dzięki Państwa zaufaniu<br />

– pełnić mandat Posła do Parlamentu<br />

Europejskiego.<br />

Pełniąc służbę publiczną kieruję<br />

się wartościami leżącymi u podstaw<br />

europejskiego systemu wartości.<br />

Są to: godność osoby ludzkiej,<br />

wolność, pokój, sprawiedliwość i<br />

solidarność.<br />

Jako poseł reprezentujący Małopolskę<br />

walczę o interesy Polski<br />

i Regionu realizując działania zapewniające<br />

bezpieczeństwo, wzrost<br />

gospodarczy oraz solidarność europejską.<br />

Solidna i silna Europa to<br />

gwarancja sukcesu gospodarczego<br />

dla Polski, Małopolski i jej mieszkańców.<br />

Ochrona zdrowia i dzieci, bezpieczeństwo<br />

żywności, zwiększenie<br />

potencjału naszego Regionu poprzez<br />

wykorzystanie europejskich<br />

instrumentów finansowych z zakresu<br />

ochrony środowiska, obrona praw<br />

człowieka – to obszary mojej aktywności<br />

na forum PE w latach 2004 –<br />

2009, którym chciałby się także poświęcić<br />

w nadchodzącej kadencji.<br />

Proszę Państwa o głos w wyborach<br />

do PE<br />

Bogusław Sonik<br />

Bogusław Sonik przy współpracy z IPN<br />

zaprezentował w Parlamencie Europejskim<br />

wystawę pt. „Wygnańcy”, przedstawiająca<br />

wojenną i powojenną tułaczkę<br />

Polaków; 8 kwietnia br. wystawa została<br />

zaprezentowana na Małym Rynku w<br />

Krakowie.<br />

Bogusław Sonik, prawnik, żonaty,<br />

ojciec Jacka i Janeczki.<br />

Silnie związany z Małopolską. Pochodzi<br />

z rodziny o silnych tradycjach<br />

patriotycznych, ojciec był żołnierzem<br />

Batalionów Chłopskich. Urodził<br />

się, wychował i studiował w Krakowie.<br />

Zakładał Studencki Komitet<br />

Solidarności (1977), był wiceprzewodniczącym<br />

Solidarności w Małopolscy<br />

(1980-81). Internowany w stanie<br />

wojennym. Korespondent Radia<br />

Wolna Europa. W latach 90. kierował<br />

Instytutem Polskim w Paryżu. Pierwszy<br />

przewodniczący Sejmiku Województwa<br />

Małopolskiego. Inicjator<br />

Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego,<br />

współtwórca pierwszego<br />

polskiego przedstawicielstwa<br />

w Brukseli. Dyrektor największego<br />

przedsięwzięcia kulturalnego<br />

w Polsce - Program Kraków 2000<br />

– Europejska Stolica Kultury.<br />

Od 2004 r. jest posłem do<br />

PE. Działalność na rzecz Małopolski<br />

pozwoliła Sonikowi uzyskać<br />

wiedze dotyczącą problemów<br />

Regionu oraz możliwości i<br />

szans jego rozwoju. W 2009 roku<br />

uznany za jednego z najlepszych<br />

polskich posłów do Parlamentu<br />

Europejskiego.<br />

Odwiedź: www.boguslawsonik.pl<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

11

Wydarzenia<br />

L w ó w u h o n o r o w a ł N o w y S ą c z<br />

Złotą Odznaką „Za zasługi dla Towarzystwa<br />

Kultury Polskiej Ziemi<br />

Lwowskiej” odznaczono prezesa<br />

nowosądeckiego oddziału Towarzystwa<br />

Miłośników Lwowa i Kresów<br />

Południowo-Wschodnich, Bolesława<br />

Biłowusa. Odznaczenie wręczono<br />

we Lwowie podczas uroczystości<br />

20-lecia Towarzystwa Kultury Polskiej<br />

Ziemi Lwowskiej (TKPZL). Jest<br />

dowodem aktywności sądeckiego<br />

środowiska ludzi z kresowym rodowodem,<br />

symbolem wdzięczności<br />

za kultywowanie lwowskiej tożsamości,<br />

czego przykładem jest np.<br />

urządzona w Akademickim Liceum<br />

i Gimnazjum im. Króla Bolesława<br />

Chrobrego Izba Lwowska im. dr. Jerzego<br />

Masiora.<br />

Spotkanie we Lwowie zwieńczyła<br />

msza św. odprawiona w katedrze<br />

przez metropolitę Mieczysława Mokrzyckiego,<br />

metropolitę lwowskiego<br />

wystawa dorobku polskich artystów<br />

plastyków i złożenie wieńców<br />

pod pomnikami Adama Mickiewicza<br />

i Tarasa Szewczenki. Było też manifestacją<br />

polskości Polaków z okręgu<br />

lwowskiego i tych, których zakręty<br />

historii przywiodły w obecne granice<br />

Rzeczpospolitej.<br />

TKPZL (mające siedzibę w lwowskim<br />

rynku pod numerem 17) pod<br />

przewodnictwem prezesa Emila Legowicza<br />

wyrosło na potężną i prężną<br />

organizację. Ma 22 oddziały (od<br />

Rawy Ruskiej i Wielkich Mostów<br />

po Borysław i Stryj), zrzesza 13 310<br />

członków. Prowadzi zespoły artystyczne,<br />

chóry, grupy przedszkolne,<br />

sekcje kulturalno-oświatowe.<br />

– Naszym marzeniem jest otwarcie<br />

Domu Polskiego we Lwowie, ośrodka<br />

integracyjnego Polaków po obu stronach<br />

dzisiejszej granicy – mówi Emil<br />

Legowicz.<br />

(l); fot. arch.<br />

Rektor sądeckiej PwsZ nie ma ambicji zmienienia losów świata<br />

Skąd wezmą wkład własny?<br />

pomoc w budowie Instytutu Kultury<br />

Fizycznej zaapelował do rzą-<br />

O<br />

du i samorządu wojewódzkiego prof.<br />

Zbigniew Ślipek, rektor Państwowej<br />

Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym<br />

Sączu na spotkaniu z przedstawicielami<br />

Ministerstwa Edukacji Narodowej<br />

(15 maja br.).<br />

Społeczność akademicka sądeckiej<br />

uczelni, która w zeszłym roku świętowała<br />

jubileusz 10-lecia, ostrzyła sobie zęby<br />

na spotkanie z minister Barbarą Kudrycką.<br />

W ostatniej chwili pani minister odwołała<br />

swój przyjazd do Sącza, zastępował<br />

ją Andrzej Kurkiewicz, dyrektor departamentu<br />

organizacji szkolnictwa wyższego<br />

MEN. Za stołem prezydialnym siedział<br />

także eurodeputowany Bogusław Sonik,<br />

a w pierwszym rzędzie wicemarszałek<br />

Małopolski, Leszek Zegzda, starosta Jan<br />

Golonka, poseł Andrzej Czerwiński i pomniejsi<br />

notable sądeccy. Sonik i Zegzda<br />

kandydują do Parlamentu Europejskiego<br />

z listy PO, ale to spotkanie nie miało charakteru<br />

wiecu wyborczego.<br />

Wobec zapełnionej do ostatniego<br />

miejsca studentami pięknej auli Instytutu<br />

Technicznego przy ul. Zamenhofa prof.<br />

Ślipek przedstawił uczelnię.<br />

– Zajęliśmy 10 miejsce wśród 35 państwowych<br />

wyższych szkół zawodowych<br />

w ostatnim rankingu miesięcznika edukacyjnego<br />

„Perspektywy”, co jest dobrą<br />

pozycją do walki o podium – mówił rektor,<br />

a studenci bili brawo.<br />

– Misją naszej uczelni nie jest zmienianie<br />

losów świata, ale jesteśmy katalizatorem<br />

rozwoju regionalnego – dodał<br />

prof. Ślipek i oklaski przeszły w owacje.<br />

Aktualnie sądecka PWSZ zapewnia wykształcenie<br />

I stopnia (studia licencjackie)<br />

w 5 instytutach (ekonomiczny, języków<br />

obcych, pedagogiczny, techniczny<br />

i zdrowia) na 11 kierunkach, w 35 specjalnościach;<br />

kadra liczy 308 osób (połowa<br />

na podstawowych etatach), a studentów<br />

stacjonarnych i niestacjonarnych<br />

oraz słuchaczy studiów podyplomowych<br />

jest ponad 4 tys.<br />

Przed uczelnią stoi olbrzymie wyzwanie:<br />

budowa Instytutu Kultury Fizycznej.<br />

Miasto ofiarowało działkę na ten cel<br />

w dzielnicy Wólki (dawne obiekty klubu<br />

sportowego „Start”), Urząd Marszałkowski<br />

zapewnił 24 mln zł środków unijnych<br />

z Małopolskiego Regionalnego Programu<br />

Operacyjnego, dla dopełnienia „montażu<br />

finansowego” inwestycji potrzeba, bagatela<br />

8 mln zł (25 proc. kosztów inwestycji)<br />

na tzw. wkład własny.<br />

– Jesteśmy prężną, ale małą uczelnią,<br />

nie posiadamy majątku na sprzedaż<br />

i nie mam skąd wziąć tych pieniędzy – mówił<br />

prof. Ślipek. Dyrektor Kurkiewicz stwierdził,<br />

że w podobnej sytuacji jest większość<br />

państwowych uczelni i tu potrzeba systemowego<br />

rozwiązania, nad czym rząd<br />

usilnie pracuje. Na konferencji prasowej<br />

wicemarszałek Zegzda mówił, że samorząd<br />

wojewódzki nie pozostawi sądeckiej<br />

uczelni samej sobie, ale też na jakieś specjalne<br />

preferencje nie może ona liczyć,<br />

gdyż zarząd województwa ma na głowie<br />

4 PWSZ: w Nowym Sączu, Nowym Targu,<br />

Oświęcimiu i Tarnowie i wszędzie prowadzone<br />

są inwestycje.<br />

– Kto szybko daje, ten dwa razy daje<br />

– przypominał starosta Golonka, którego<br />

też dostał od żaków należą mu porcję<br />

braw.<br />

12<br />

czerwiec 2009<br />

Sądeczanin<br />

(s), fot. HSZ

Wydarzenia<br />

Hospicjum coraz bliżej<br />

Dziękuję serdecznie...<br />

Teren, na którym niebawem ruszą<br />

prace budowlane, poświęcił kapelan<br />

środowiska niepełnosprawnych,<br />

ks. Stanisław Olesiak, w asyście księży:<br />

Andrzeja Jeża, Antoniego Koterli i Józefa<br />

Wojnickiego. Ze strony Stowarzyszenia<br />

stosowne dokumenty podpisała<br />

dr Zofia Kubisz-Pajor.<br />

Nie będę ukrywał pewnego wzruszenia,<br />

jakiego doznałem podczas tej<br />

skromnej, ale podniosłej uroczystości.<br />

Oto zwieńczone zostały nasze wielomiesięczne<br />

starania, teraz już pozostaje<br />

nam wystąpić o formalne pozwolenie<br />

na budowę i zabrać się ostro do roboty.<br />

„Sądeczanin” od początku towarzyszył<br />

naszej inicjatywie. Dlatego na tych<br />

łamach pragnie specjalnie podziękować<br />

prezydentowi Ryszardowi Nowakowi<br />

za silne wsparcie, życzliwy patronat<br />

i konkretny wkład w realizację tego<br />

dzieła: nieodpłatne przekazanie działki<br />

pod budowę obiektu.<br />

Dziękuję wszystkim ludziom dobrej<br />

woli, którzy przyczyniają się do urzeczywistnienia<br />

tak potrzebnej w mieście<br />

i regionie placówki. Dziękuję architektom,<br />

Mariuszowi Mikulskiemu i Witoldowi<br />

Królowi za sporządzenie projektu<br />

hospicjum, Jerzemu Wituszyńskiemu<br />

za wykonanie prac geodezyjnych, dziękuję<br />

Maciejowi Kurpowi i Mieczysławowi<br />

Kaczwińskiemu – organizatorom<br />

akcji „Ziarnko Gorczycy” oraz Gabrieli<br />

Szczerkowskiej – komendantowi sądeckiego<br />

oddziału „Strzelca” za pomoc<br />

Tereny pod hospicjum poświecił ks. Stanisław<br />

Olesiak<br />

Nieprzypadkowo w dniu urodzin papieża Jana Pawła II, 18 maja<br />

przy ul. Nawojowskiej 155 w Nowym Sączu prezydent Ryszard<br />

Nowak uroczyście przekazał działkę pod budowę stacjonarnego<br />

hospicjum. 89 lat temu przyszło na świat życie, które stało<br />

się Dobrem Polski i świata. Mam nadzieję, że również takim dobrem,<br />

w naszej sądeckiej skali, będzie placówka hospicyjna.<br />

Podpisanie dokumentu o przekazaniu terenu pod budowę hospicjum<br />

w gromadzeniu środków finansowych<br />

na ten wspaniały cel.<br />

Jestem pod wrażeniem szerokiego<br />

odzewu, jaki w ostatnich miesiącach towarzyszy<br />

planom budowy hospicjum.<br />

Nie spodziewałem się aż tylu gestów<br />

poparcia i pomocy. Długa jest lista darczyńców,<br />

dzięki którym zgromadziliśmy<br />

na naszym koncie pokaźną już kwotę.<br />

Wspomagają nas inne stowarzyszenia,<br />

instytucje, firmy, zespoły regionalne,<br />

które na początku maju zorganizowały<br />

specjalny koncert – dochód zasilił nasze<br />

konto. Sowity plon przyniosła żonkilowa<br />

akcja „Pola nadziei”.<br />

Na końcu dziękuję koleżankom i kolegom<br />

z Towarzystwa Przyjaciół Chorych<br />

Sądeckie Hospicjum (a szczególnie<br />

dr Zofii Kubisz-Pajorowej, Krystynie Słaby-Karkoszce,<br />

Halinie Habie, Dominice<br />

Kroczek), bez których nie byłoby tej<br />

inicjatywy.<br />

Wszyscy jesteście naszym bezcennym<br />

skarbem, dzięki któremu hospicjum<br />

w tym miejscu stanie szybko<br />

i za kilkanaście miesięcy otworzy swoje<br />

podwoje.<br />

To wielka sprawa dla naszego miasta:<br />

ludzie chorzy i ich rodziny nie pozostaną<br />

bez pomocy i opieki w jakże trudnym,<br />

ostatnim okresie swojej ziemskiej<br />

wędrówki.<br />

Dzięki Wam wszystkim nie będą samotni.<br />

Będą mogli ostatni okres życia<br />

przeżyć z godnością, bez strachu i bólu.<br />

Roman Porębski, Prezes „Sądeckiego Hospicjum”;<br />

fot. (leś)<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

13

Gospodarka<br />

sZEw – Polgraph sa – sGL Carbon Polska<br />

orły z Biegonic<br />

W czasach rozlewającego się kryzysu gospodarczego miła wiadomość<br />

dotarła z Warszawy. Spółka SGL Carbon Polska, posiadająca<br />

fabryki w Nowym Sączu i Raciborzu, została uznana przez<br />

kapitułę nagrody Orzeł „Rzeczpospolitej” (przyznawanej przy<br />

okazji ogłoszenia przez prestiżowy dziennik „Listy 500” największych<br />

polskich przedsiębiorstw) za najlepszą i najefektywniejszą<br />

firmę 2008 roku spośród przedsiębiorstw produkcyjnych.<br />

SGL Carbon (dawniej Polgraph<br />

i SZEW) odegrała i odgrywa ważną<br />

rolę w życiu regionu sądeckiego.<br />

Przez zakłady w Biegonicach, kierowane<br />

przez długie lata (1968-1997)<br />

przez wybitnego menedżera dr. Mirosława<br />

Lebiedziejewskiego, przewinęło<br />

się wielu fachowców, którzy<br />

obejmowali później odpowiedzialne<br />

stanowiska w przemyśle i sektorze<br />

publicznym. Stąd wyszli m.in. b. senator<br />

i rektor WSB-NLU dr Krzysztof<br />

Pawłowski, b. wojewoda Józef Jungiewicz,<br />

b. prezes „Sądeckich Wodociągów”<br />

Zbigniew Kowal. SZEW budowały<br />

bloki mieszkalne, wspierały<br />

kulturę (do dziś utrzymują zespół regionalny<br />

„Dolina Dunajca”), wyposażały<br />

szpital. Są ważną częścią współczesnego<br />

oblicza Sądecczyzny.<br />

Kapituła nagrody brała pod uwagę<br />

wskaźniki określające efektywność<br />

firm, ich stabilność oraz zdolność<br />

do rozwoju. W przypadku przedsiębiorstw<br />

produkcyjnych liczyła się<br />

przede wszystkim rentowność kapitałów<br />

własnych, EBITDA (wynik operacyjny<br />

powiększony o amortyzację)<br />

i dynamika przychodów na jednego<br />

zatrudnionego. W ocenie dynamiki<br />

rozwoju uwzględniony został wzrost<br />

przychodów oraz intensywność inwestowania.<br />

Studiując wyniki finansowe<br />

SGL Carbon Polska najbardziej<br />

przemawia do wyobraźni dynamika<br />

przychodów i czystego zysku<br />

Powstające w Nowym Sączu<br />

(i w Raciborzu) wyroby węglowografitowe<br />

znajdują zastosowanie<br />

w przemyśle stalowym, aluminiowym,<br />

chemicznym metalurgicznym<br />

i komputerowym a także w produkcji<br />

półprzewodników i w technice<br />

kosmicznej (korzysta z nich NASA),<br />

Pierwszy z lewej A. Hotloś.<br />

14<br />

czerwiec 2009<br />

Sądeczanin

Początki firmy sięgają roku 1960,<br />

kiedy to powstały Sądeckie Zakłady<br />

Elektro-Węglowe. Pierwszymi dyrektorami<br />

byli Eryk Mokrosz (1960-<br />

1963) i Franciszek Piotrowski<br />

(1963-1968). Produkcję rozpoczęto<br />

w 1965 roku. Najpierw były to masy<br />

i elektrody węglowe, potem elektrody<br />

grafitowe i wyroby drobne.<br />

Tamten romantyczny okres pamiętają<br />

pracownicy o najdłuższym<br />

staż: mistrz utrzymania ruchu Jerzy<br />

Jawor (blisko 45 lat pracy), kierownik<br />

obróbki termicznej Zygmunt<br />

Kosakowski (blisko 44 lata) i specjalista<br />

ds. kadrowo-administracyjnych<br />

Józef Jasiński (ponad 42 lata).<br />

Zmiany, jakie nastąpiły w Polsce<br />

po 1989 roku, doprowadziły do przekształcenia<br />

dotychczasowego przedsiębiorstwa<br />

państwowego w spółkę<br />

akcyjną skarbu państwa, co nastąpiło<br />

11 marca 1991 r. Spółka została wpisana<br />

do rejestru handlowego pod nazwą<br />

Polgraph SA.<br />

Kolejny rozdział w dziejach firmy<br />

otworzyła sprzedaż akcji Bankowi Handlowemu<br />

w Warszawie, który stał się<br />

właścicielem 88,9% akcji spółki. Pozostałe<br />

akcje nabyli pracownicy. 1 września<br />

1995 roku właścicielem Polgraphu<br />

stał się światowy lider na rynku materiałów<br />

z węgla i grafitu, koncern SGL<br />

Carbon AG, który odkupił od Banku<br />

Handlowego SA większościowy pakiet<br />

akcji spółki. Z tym dniem rozpoczął się<br />

proces integracji spółki ze strukturami<br />

SGL Carbon Group.<br />

W tym czasie SGL Carbon AG podpisał<br />

umowy ze związkami zawodowymi,<br />

określające m.in. zasady polityki<br />

kadrowej i gospodarczej. Koncern<br />

Gospodarka<br />

reprezentował główny szef Robert<br />

Koehler, zaś związkowców Antoni<br />

Kościółek z „Solidarności” i Renoald<br />

Sokołowski z OPZZ. Umowa<br />

zapewniła stabilizację zatrudnienia,<br />

choć nie obeszło się bez pewnych<br />

redukcji kadrowych.<br />

1 lipca 1996 roku spółka przyjęła<br />

nazwę SGL Carbon SA w Nowym Sączu,<br />

analogicznie do stosowanego<br />

w koncernie nazewnictwa. Bezpośrednim<br />

szefem zakładu w Nowym<br />

Sączu został wtedy Franz Berger.<br />

Z biegiem lat firma przeszła kurację<br />

odchudzająca. Urząd Miasta odkupił<br />

60 arów, prywatna firma - przychodnię<br />

zakładową, sprzedano też<br />

inne budynki. Trudnym dla sądeczan<br />

momentem była fuzja z bliźniaczym<br />

zakładem w Raciborzu, gdzie formalnie<br />

przeniesiono siedzibę spółki.<br />

Kominy już nie trują<br />

w transporcie oraz technice medycznej<br />

i laboratoryjnej.<br />

SGL Group The Carbon Company<br />

jest czołowym na świecie producentem<br />

w tej branży, zatrudnia 6 tys. pracowników<br />

w 39 zakładach na trzech<br />

kontynentach (Europie, Ameryce Północnej<br />

i Azji). Siedziba centrali znajduje<br />

się w Wiesbaden w Niemczech.<br />

Roczna sprzedaż wyrobów całego<br />

koncernu przekracza 1,6 mld euro.<br />

Firma jest międzynarodowa nie tylko<br />

w sferze zarządzania (personel kierowniczy<br />

tworzą fachowcy z Niemiec,<br />

USA ,Włoch, Francji, Hiszpanii, Kanady<br />

i Polski), ale i pod względem obecności<br />

na światowym rynku, albowiem<br />

jej sieć sprzedaży i dystrybucji obejmuje<br />

100 krajów.<br />

Dziś przedsiębiorstwo należy<br />

do wiodących producentów wyrobów<br />

z węgla i grafitu. Są to przede<br />

wszystkim węglowe, półgrafitowe<br />

i grafitowe bloki katodowe do pro-<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

15

Gospodarka<br />

Pierwszą decyzję lokalizacyjną<br />

o umiejscowieniu zakładu w Biegonicach<br />

podjęła Wojewódzka Komisja Planowania<br />

Gospodarczego w Krakowie<br />

w 1952 r. w ramach uprzemysłowienia<br />

doliny Dunajca; przemawiały za tym<br />

następujące czynniki: bliskie źródła zaopatrzenia<br />

w energię elektryczną (Rożnów,<br />

Czchów), dobre zaopatrzenie<br />

w wodę, duże nadwyżki siły roboczej<br />

w pow. nowosądeckim, odpowiednie<br />

warunki geologiczne, dobrze rozwinięta<br />

sieć szkolnictwa (wykształcone<br />

kadry). Wkrótce jednak decyzję anulowano,<br />

budowę przeniesiono w rejon<br />

Dąbrowy Tarnowskiej, gdzie inwestycję<br />

skreślono z planu. Do pomysłu<br />

budowy zakładu w Biegonicach<br />

(z docelowym zatrudnieniem 2 tys.<br />

pracowników) powrócono pod koniec<br />

lat 50.<br />

1<br />

dukcji aluminium, węglowe, półgrafitowe<br />

i grafitowe wykładziny do wielkich<br />

pieców i pieców elektrycznych<br />

a także elektrody węglowe używane<br />

do produkcji fosforu i krzemu.<br />

Kolejna grupa wyrobów to grafity<br />

specjalne, w których największy<br />

udział stanowi tworzywo do produkcji<br />

baterii litowo jonowych wykorzystywanych<br />

m. in. w telefonach komórkowych<br />

i laptopach. Grafitowe ślizgi<br />

wytwarzane w SGL Carbon Polska kupują<br />

producenci napędów lokomotyw<br />

i tramwajów.<br />

Około 90 proc. wyrobów trafia<br />

na eksport. Wyroby spółki kupują najwięksi<br />

producenci stali i aluminium<br />

z Brazylii, Argentyny, Kanady, Egiptu<br />

po Norwegię, Japonię Tajwan i Australię.<br />

W kraju głównymi odbiorcami<br />

są Huta Arcelor-Mittal Warszawa Huta<br />

Zawiercie, Huta Częstochowa oraz<br />

Huta Stalowa-Wola.<br />

Firma zatrudnia ok. tysiąca pracowników.<br />

Połowa z nich pracuje w zakładzie<br />

w Nowym Sączu, druga połowa<br />

w podobnym zakładzie w Raciborzu.<br />

czerwiec 2009<br />

Firma w ostatnich 3 latach na inwestycje<br />

(nowoczesne maszyny, technologie,<br />

ochronę środowiska) przeznaczyła<br />

50 mln euro. Zainstalowała<br />

urządzenia technologiczne stwarzające<br />

możliwość produkcji wyrobów<br />

na najwyższym światowym poziomie,<br />

wdrożyła nową filozofię zarządzania,<br />

a także kontrolling i komputeryzację<br />

przedsiębiorstwa, obniżyła radykalnie<br />

koszty produkcji, dostosowała system<br />

finansowy i księgowy do standardów<br />

europejskich.<br />

SGL Carbon Polska (2008)<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

Dzięki modernizacji i szybkiemu<br />

opanowaniu skomplikowanych procesów<br />

produkcyjnych (wytwarzanie<br />

niektórych produktów wymaga wielotygodniowej<br />

obróbki w najwyższych<br />

temperaturach) sądeckie i raciborskie<br />

bloki katodowe, a zwłaszcza<br />

wyłożenia wielkich pieców uzyskały<br />

najwyższą markę.<br />

Konkurencja w tej branży na światowym<br />

rynku jest ostra, więc by dotrzeć<br />

do ograniczonego kręgu odbiorców<br />

i znaleźć się na stałej liście<br />

Przychody ze sprzedaży: ................................................................1 mld 33 mln zł;<br />

zmiana przychodów ze sprzedaży: ...................................................... 45,5 proc.;<br />

zysk brutto: ................................................................................................... 136,7 mln zł;<br />

zysk netto: .................................................................................................... 110,5 mln. zł;<br />

aktywa .................................................................................................................844 mln zł;<br />

kapitał własny: ...............................................................................................291 mln zł;<br />

ROA (stopa zwrotu z aktywów – relacja<br />

wyniku finansowego netto do aktywów<br />

jednostki na koniec roku obrotowego): ...........................................13,10 proc.<br />

Sądeczanin

Gospodarka<br />

Kryzys – zagrożenie i szansa<br />

Prezes firmy, Andrzej Hotloś:<br />

Naszym atutem jest jakość.<br />

Nie wystarczy tylko spełnienie wymagań<br />

technicznych. Wykładzina<br />

pieca musi rzeczywiście służyć bezawaryjnie<br />

15 lat, a elektrody dla<br />

przemysłu aluminiowego 5–8 lat.<br />

Utrzymanie tego standardu to najlepsza<br />

gwarancja utrzymania klientów.<br />

Jesteśmy optymistami. Mimo<br />

odczuwanego na świecie kryzysu<br />

ekonomicznego nie many wątpliwości,<br />

że spowolniona ostatnio koniunktura<br />

na elektrody węglowe,<br />

katody, i wykładziny piecowe dla<br />

hut stali i aluminium wróci. Ważne<br />

jest abyśmy do ożywienia gospodarczego<br />

byli dobrze przygotowani.<br />

Miniony 2008 rok był dla sądeckich<br />

i raciborskich zakładów<br />

spółki najlepszy w historii. Rekordowe<br />

przychody, przekraczające<br />

miliard złotych trudno będzie obecnie<br />

zwiększać w podobnie imponującym<br />

tempie. Nie da się zapewne<br />

utrzymać inwestycji i rozwoju firmy<br />

na dotychczasowym poziomie, który<br />

poczynając od 2004 roku przyniósł<br />

wzrost zatrudnienia w krajowych zakładach<br />

SGL Group Polsce do tysiąca<br />

osób.<br />

Musimy nieco skorygować liczbę<br />

zatrudnionych, dostosowując ją do poziomu<br />

zamówień, chroniąc przy tym<br />

najlepszych fachowców. Kryzys będzie<br />

już wkrótce sprawdzianem dla<br />

najgroźniejszych konkurentów z Japonii<br />

czy Ameryki. Może się więc okazać<br />

szansą dla ambitnych polskich zakładów<br />

SGL Carbon. Dlatego już dziś warto<br />

myśleć o dalszej ekspansji.<br />

***<br />

Andrzej Hotloś, lat 46, absolwent<br />

Akademii Ekonomicznej w Krakowie<br />

(ekonomika i organizacja handlu zagranicznego)<br />

z 1987 r. Tuż po studiach<br />

podjął pracę w ówczesnych Sądeckich<br />

Zakładach Elektro-Węglowych, które<br />

– po przekształceniach – nazywają się<br />

dziś SGL Carbon Polska S.A. Przeszedł<br />

wiele ważnych stanowisk w tej firmie<br />

(od działu planowania po służby finansowe),<br />

od 2004 r. jest jej prezesem. Dokształcał<br />

się także w London Business<br />

School i instytucie IMD w Szwajcarii<br />

(High Performance Leadership).<br />

dostawców trzeba oferować produkty<br />

ponadstandardowej jakości.<br />

Dziś SGL Carbon Polska jest jednym<br />

z filarów koncernu SGL Group.<br />

Ma ugruntowaną pozycję rynkową<br />

wśród najlepszych producentów<br />

z Japonii, USA i Europy. Odzwierciedleniem<br />

ogromnego postępu, który<br />

dokonał się w ostatnich latach oraz<br />

doskonałych wskaźników ekonomiczno-finansowych<br />

są liczne nagrody<br />

i wyróżnienia. Jest to efekt wysiłku całej<br />

załogi, która bardzo szybko przystosowała<br />

się do nowych warunków<br />

ekonomicznych oraz nowoczesnych<br />

systemów zarządzania, dzięki czemu<br />

możliwe było stworzenie mechanizmów<br />

ciągłego doskonalenia produkcji,<br />

procesów i obniżki kosztów<br />

wytwarzania.<br />

W swym obszarze działania firma<br />

jest znakomicie zintegrowana z rynkiem<br />

Unii Europejskiej i ma ugruntowaną<br />

pozycję na rynku światowym.<br />

Jerzy Leśniak; Fot. Jerzy Leśniak,<br />

Piotr Nowak (“Rzeczpospolita”), arch.<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

1

Gospodarka<br />

Dzięki inwazji klientów ze słowacji w sądeckich sklepach nie widać kryzysu gospodarczego<br />

słowacy<br />

w handlowym raju<br />

18<br />

Forpoczty zmian pojawiły się w połowie stycznia. Nagle przy<br />

ludziach idących chodnikami w Nowym Sączu masowo zaczęły<br />

zatrzymywać się auta z obcymi rejestracjami. Przez opuszczone<br />

szyby z ich wnętrz dobiegały pytania. To Słowacy łamaną polszczyzną<br />

dopytywali się o drogę do Reala.<br />

czerwiec 2009<br />

Wkrótce w naszych sklepach zaroiło<br />

się od przybyszów. Całe<br />

rodziny uważnie lustrowały półki, z zapałem<br />

przeliczając ceny na niebieskich<br />

eurokalkulatorach. To rząd słowacki<br />

wyposażył w taki przyrząd każde z miliona<br />

gospodarstw domowych. Rozdawano<br />

je bezpłatnie w ramach akcji<br />

oswajania obywateli z nową walutą.<br />

Bowiem od 1 stycznia 2009 r. nasi sąsiedzi<br />

zza miedzy zamiast koron zaczęli<br />

używać euro. Oto w 16. rocznicę odzyskania<br />

niepodległości Słowacja została<br />

16. członkiem eurolandu. Weszła do tej<br />

strefy jako drugie – po Słowenii - państwo<br />

postkomunistyczne oraz pierwsze<br />

z Grupy Wyszehradzkiej.<br />

Nagle Słowacy otrzymali do dyspozycji<br />

twardą walutę. A ponieważ akurat<br />

u nas pojawiło się spowolnienie gospodarcze<br />

i złotówka mocno straciła<br />

na wartości wobec euro, ceny w naszym<br />

kraju zrobiły się atrakcyjne dla<br />

obywateli ościennego państwa. Nastąpił<br />

gwałtowny zwrot w wymianie<br />

handlowej pomiędzy naszymi krajami.<br />

Jak nożem uciął Polacy przestali jeździć<br />

po zakupy na Słowację, a na nasze<br />

sklepy rozpoczął się najazd Słowaków,<br />

którzy szybko zorientowali się, gdzie<br />

jest taniej i poczuli się jak paniska.<br />

Rekompensata ubytków<br />

Gdyby sklepy w Nowym Sączu<br />

opierały się na zakupach czynionych<br />

wyłącznie przez polskich klientów,<br />

to pewnie by odczuły istotny spadek<br />

obrotów spowodowany spowolnieniem<br />

gospodarczym w naszym kraju<br />

i zmniejszeniem się ilości gotówki<br />

w kieszeniach rodaków. Potencjalne<br />

spadki w poważnym stopniu zrekompensowane<br />

zostały jednak za sprawą<br />

pieniędzy Słowaków.<br />

Przed sądeckim Realem oraz pobliskim<br />

centrum handlowym Merkury<br />

zwłaszcza w piątki i soboty parkują liczne<br />

słowackie auta, a niekiedy widuje<br />

się nawet autokary, które przywożą pasażerów<br />

wcale nie w celach turystycznych,<br />

lecz wyraźnie handlowych.<br />

– Ci z autokarów – mówi Rafał Kogut,<br />

zastępca kierownika Centrum Budowlanego<br />

Merkury Market – najpierw<br />

oglądają, przeliczają ceny na kalkulatorach,<br />

notują, a potem przyjeżdżają<br />

na zakupy już prywatnymi samochodami.<br />

Słowacy może nie pokrywają w całości<br />

ubytków, wynikających ze zmniejszającej<br />

się siły nabywczej Polaków,<br />

ale na pewno uzupełniają je w znacznym<br />

stopniu. Zdarzają się też więksi<br />

kontrahenci, jak np. deweloper, który<br />

buduje trzy bloki w okolicach Bardejova<br />

i zaopatruje się u nas w materiały<br />

budowlane i elementy wyposażenia<br />

mieszkań.<br />

Podobnie jest w Centrum Materiałów<br />

Budowlanych Ramex, o czym<br />

opowiada jego pracownik Sebastian<br />

Wiśniewski: – Ramex ma filię<br />

w Preszovie na Słowacji i Słowacy kupujący<br />

w Nowym Sączu opowiadają,<br />

że w Polsce ceny są średnio o 50 procent<br />

niższe niż u nich. A na niektórych<br />

materiałach przebitka wynosi nawet<br />

100 procent! Styropian to kupują<br />

w dziesiątkach kubików, a opłaca im<br />

się przyjeżdżać nawet po 40-50 cegieł.<br />

Co do kryzysu w Polsce, to owszem,<br />

mówi się o nim, ale po zakupach detalicznych<br />

budowlanki dokonywanych<br />

przez Polaków tego nie widać. Na pewno<br />

jednak zmalała sprzedaż hurtowa,<br />

bo inwestorzy w obawie przed kryzysem<br />

przyhamowali z budowami. Są<br />

jednak i tacy Polacy, którzy nadal ku-<br />

Sądeczanin

pują dużo. To nasi biznesmeni, którzy<br />

zwietrzyli interes i wożą towar na Słowację,<br />

sprzedając tam po cenach nieco<br />

niższych niż tamtejsze sklepowe.<br />

Dawniej taki handel obwoźny byłby<br />

uznany za spekulację, ale dzisiaj zarabianie<br />

na różnicy cen nie jest zabronione<br />

i nazywane jest po prostu zwykłą<br />

przedsiębiorczością.<br />

– U nas szczyt – opowiada Zuzanna<br />

Maceluch, kierowniczka salonu meblowego<br />

Abra w Galerii Merkury – był<br />

w lutym, ale wszystko zależy od kursu<br />

euro. Jeśli osiąga 4,50 zł, to Słowacy<br />

kupują więcej, a jeśli spada do 4,30,<br />

to mniej. Na pewno w jakimś stopniu<br />

podratowali obroty w naszym sklepie,<br />

ale nie do końca.<br />

Cennik po słowacku<br />

Słowacy kupujący w Nowym<br />

Sączu opowiadają, że w Polsce<br />

ceny są średnio o 50 procent<br />

niższe niż u nich. A na niektórych<br />

materiałach przebitka wynosi<br />

nawet 100 procent!<br />

W Galerii Merkury znajduje się kantor<br />

walutowy, w którym zasiada Karolina Cecur.<br />

Mówi, że od początku roku wymiana<br />

euro na złotówki zwiększyła się u niej nawet<br />

trzykrotnie. Wzrost jest zasługą Słowaków,<br />

którzy w weekendy robią zakupy<br />

na potęgę. Właśnie z myślą o nich na początku<br />

kwietnia kantor otworzono także<br />

w pobliskiej Hali Gorzkowskiej. Jego obroty<br />

stale rosną: o ile na początku po sobocie<br />

odstawiano do banku tysiąc euro,<br />

to wkrótce i po kilkanaście tysięcy.<br />

Ze Starej Lubowli do Nowego Sącza jest 68 km; fot. HSZ<br />

Słowacy skwapliwie<br />

kupują artykuły<br />

spożywcze, chemię<br />

gospodarczą, materiały<br />

budowlane, elementy<br />

wyposażenia mieszkań,<br />

sprzęt AGD i RTV,<br />

ale do ubrań garną się<br />

mniej. O ile jeszcze, jak<br />

twierdzi ekspedientka<br />

Magdalena Krok, wpadają<br />

całymi rodzinami<br />

do salonu obuwniczego<br />

Prima Strada w Pasażu<br />

Gorzków i każde z nich wychodzi w nowych<br />

butach, to już w pobliskiej hurtowni<br />

ciuchów Janan przy ul. Wiśniowieckiego<br />

zostawiają tylko drobne, jakie zostaną<br />

im po zakupach po sąsiedzku – w hurtowni<br />

mięsnej Drobeksan.<br />

Bo tam rozwijają się na większą skalę.<br />

Na ścianie wisi już nawet drobiazgowy<br />

cennik ze słowackimi nazwami wszystkich<br />

produktów. Grzegorz Wojsław, jeden<br />

z kierowników w Drobeksanie, objaśnia:<br />

– Zaczynają kupować, gdy kurs euro<br />

osiąga powyżej 4 zł. Pojawiają się zarówno<br />

klienci detaliczni, jak i hurtowi. Ci drudzy<br />

pewnie robią zakupy do restauracji,<br />

sklepów, może na wesela, ale nie wnikamy<br />

w to. Rekordziści potrafią jednorazowo<br />

wywieźć nawet pół tony. W pewnym<br />

stopniu zastępują polskich klientów, którzy<br />

teraz kupują nieco mniej.<br />

Kupują nawet skody<br />

A jak już wszystko załadują, to nie zapominają<br />

zatankować. Jest to obowiązkowy<br />

punkt programu każdej wyprawy<br />

Słowaka do Polski. Maksymilian Węglarz<br />

ze stacji Bliska przy al. Piłsudskiego podaje,<br />

że na każdym litrze<br />

paliwa nabranego<br />

w Polsce Słowak<br />

zyskuje około złotówki.<br />

I ciągnie, że tankują<br />

zawsze nie tylko<br />

do pełna, ale także<br />

na zapas – do kanistrów,<br />

a nawet beczek.<br />

Co tydzień podjeżdża<br />

np. jeden, który w 200-<br />

litrowych beczkach<br />

jednorazowo zabiera<br />

tysiąc litrów, aż pojazd<br />

ugina się na oponach<br />

z obciążenia.<br />

Bywają dni,<br />

że na 10 klientów aż<br />

Maksymilian Węglarz ze stacji<br />

Bliska przy al. Piłsudskiego podaje,<br />

że na każdym litrze paliwa<br />

nabranego w Polsce Słowak zyskuje<br />

około złotówki.<br />

9 to Słowacy. Ustawiają się w takie kolejki,<br />

że polscy kierowcy wnerwiają się,<br />

iż muszą czekać. Pracownicy stacji opowiadają,<br />

że już na Bliską Słowacy podjeżdżają<br />

niepospolicie obładowani.<br />

Niektórzy zawartość i 4 wózków z hipermarketu<br />

potrafią upchnąć do osobowego.<br />

W ich samochodach widuje<br />

się nawet worki z ziemią do kwiatów!<br />

Dochodzi już nawet do takiego<br />

paradoksu, że Słowacy przyjeżdżają<br />

do Polski nawet po skody! To, że nabywanie<br />

przez nich w Nowym Sączu samochodów<br />

tej czeskiej marki nie należy<br />

do rzadkości, potwierdza Rafał Aksamit<br />

z salonu Autoremo. Powiada, że różnica<br />

w cenie na korzyść Polski wynosi ok.<br />

20 procent. A trzeba wiedzieć, że przeciętne<br />

wynagrodzenie na Słowacji wynosi<br />

ok. 550 euro, czyli niewiele ponad<br />

2000 zł, a zatem jest niższe niż w Polsce.<br />

A auta droższe…<br />

Aby ktoś zyskał, ktoś inny musi stracić.<br />

Po wprowadzeniu euro na Słowacji<br />

nastąpił krach słowackiego handlu<br />

żyjącego dotąd z Polaków. Ponadto<br />

Słowacy, zaopatrujący się w towary<br />

w Polsce, przestali wydawać pieniądze<br />

u siebie w kraju. Nastąpiła więc emigracja<br />

popytu ze Słowacji do Polski. W lutym<br />

bezrobocie wzrosło tam do poziomu<br />

niespotykanego od lat – blisko<br />

10 procent…<br />

Ale to już nie nasze zmartwienie,<br />

choć temat na zupełnie inną opowieść.<br />

Ireneusz Pawlik; Fot. (IrP)<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

1

Gospodarka<br />

Ludzie z głową<br />

Dacze samobieżne<br />

Włodzimierz Dunikowski twierdzi, że jego sądecka Wypożyczalnia Przyczep i Samochodów<br />

Kempingowym była pierwszym przedsięwzięciem tego rodzaju w Polsce.<br />

Zanim Dunikowski założył w Nowym Sączu wypożyczalnię pojazdów kempingowych<br />

próbował szczęścia w paru innych branżach.<br />

20<br />

Po ukończeniu towaroznawstwa<br />

na Akademii Ekonomicznej<br />

w Krakowie nigdy nie pracował<br />

w wyuczonym zawodzie. Bowiem<br />

jeszcze podczas studiów zajął się<br />

biznesem. Najpierw było to krawiectwo.<br />

Szył odzież, którą sprzedawano<br />

potem w markowych sklepach<br />

krakowskich na samym Rynku i przy<br />

prestiżowej ul. Floriańskiej. Potem<br />

wyspecjalizował się w kaletnictwie,<br />

dostarczając handlowcom kurtki<br />

skórzane. Kiedy w końcu dotarła<br />

do niego znana prawda, w myśl której<br />

deko handlu jest bardziej opłacalne<br />

od kilograma produkcji, sam<br />

został sklepikarzem odzieżowym.<br />

Zaprzęg pod Łukiem<br />

Triumfalnym<br />

Ale ostatecznie przeważyła pasja<br />

karawaningowa i postanowił<br />

sprawdzić, czy utrzyma się z tego,<br />

co lubi. Bo sam ukochał podróżowanie<br />

po świecie z własnym dachem<br />

nad głową wleczonym na kółkach.<br />

Pierwszą przyczepę kempingową<br />

nabył w 1999 r. Nie był to popularny<br />

polski wyrób z Niewiadowa,<br />

który pamiętamy bardziej jako<br />

ruchome fast foody z pieczonymi<br />

kurczakami lub zapiekankami, lecz<br />

używany belgijski. Musiała to być<br />

spora rzadkość, bo gdy zapomniał<br />

już jego nazwy i po latach próbował<br />

odszukać producenta w internecie,<br />

żadną miarą nie udało mu<br />

się odnaleźć.<br />

Pierwsza wyprawa, podczas której<br />

nie musiał troszczyć się o nocleg,<br />

wiodła do samego Paryża. Siłę<br />

czerwiec 2009<br />

pociągową stanowił fiat multipla<br />

z deskami surfingowymi na dachu.<br />

Kiedy tym zaprzęgiem wjechał na 8-<br />

pasmowe rondo pod Łukiem Triumfalnym,<br />

to musiał je okrążyć ze cztery<br />

razy zanim udało mu się zjechać<br />

w pożądanym kierunku. Biwakowali<br />

w Lasku Bulońskim. Potem było<br />

wiele wyjazdów, a najmniej banalnym<br />

był wypad na Zimowe Igrzyska<br />

Olimpijskie w Turynie w 2006 r.,<br />

gdzie Dunikowscy rodzinnie kibicowali<br />

Małyszowi. Ewa, żona Włodzimierza,<br />

napisała nawet reportaż<br />

o tej wyprawie do pisma „Caravaning<br />

Ekspert”. Justynie Kowalczyk<br />

na olimpiadzie kibicować raczej<br />

już nie będą, bo w przyszłym roku<br />

odbędzie się ona za Atlantykiem –<br />

w Vancouver w Kanadzie.<br />

Gdy byli na igrzyskach w Turynie<br />

nocami temperatura spadała<br />

do minus 20 stopni. Nie wszystkie,<br />

ale wiele kamperów przystosowanych<br />

jest do zimowania. Dunikowski<br />

nieraz z synem jechali wieczorem<br />

pod Jaworzynę, nocowali<br />

na parkingu, a rano pierwsi meldowali<br />

się pod kolejką linową. I kiedy<br />

oni szusowali już w dół, pod wyciąg<br />

dopiero napływali narciarze,<br />

którzy musieli dojeżdżać i tłoczyć<br />

w kolejkach.<br />

Kampery z garażami<br />

Wypożyczalnię założył w 2002 r.<br />

Zaczynał od jednego kampera – marki<br />

Adriatic 570. Bo z pojazdami tego<br />

typu jest tak, że producenci biorą<br />

z koncernów samochodowych półprodukty,<br />

czyli podwozia z szoferkami<br />

i na tym fundamencie dobudowują<br />

pomieszczenia kempingowe.<br />

Obecnie Dunikowski dysponuje<br />

flotyllą 7 samobieżnych kamperów<br />

plus trzema przyczepami kempingowymi.<br />

Wynajęcie kampera kosztuje<br />

350-400 zł za dobę plus VAT,<br />

przyczepy – 100-140 zł plus VAT.<br />

Właściciel zapewnia, że zwłaszcza<br />

poza sezonem da się utargować<br />

przystępną cenę.<br />

To drogi interes. Ceny kamperów<br />

zaczynają się od 30 tys. euro wzwyż,<br />

dochodzi do tego akcyza od luksusu<br />

w wysokości 19,6%. W sumie nowy<br />

wóz kosztuje ponad 200 tys. zł. Poważne<br />

wydatki na „ruchomości” sprawiają,<br />

że na razie nie stać go na nieruchomość.<br />

A przydałby się garaż<br />

o wielkości niewielkiego hangaru.<br />

Tymczasem cały sprzęt parkuje pod<br />

chmurką.<br />

W domkach na kółkach<br />

jest łazienka, telewizor,<br />

a nawet garaż na quada<br />

Kampery już nie są takie niewymyślne<br />

jak kiedyś. Teraz produkuje<br />

się wypasione. Łazienki, wysuwane<br />

ze ścianek telewizory z DVD, anteny<br />

satelitarne, które działają nawet<br />

podczas jazdy. Każdy wyposażony<br />

w bagażnik na rowery, a są i takie,<br />

które w przepastnych wnętrzach<br />

kryją garaże na skutery, motocykle<br />

crossowe czy quady.<br />

Właściciel zapewnia, że nie zdarzają<br />

się przypadki demolowania,<br />

bo klientelę ma na poziomie, przeważnie<br />

z wielkich miast: Warszawy,<br />

Sądeczanin

Gospodarka<br />

Włodzimierz Dunikowski i jeden z wynajmowanych przez niego kamperów; fot. (IrP)<br />

Łodzi, ze Śląska. Oczywiście, bywają<br />

naprawy, bo żaden sprzęt na świecie<br />

nie jest bezawaryjny. Niedawno ktoś<br />

przed wyruszeniem w drogę zapomniał<br />

zamknąć szyberdach i okienko<br />

odleciało w siną dal.<br />

Kampery Dunikowskiego wypożyczają<br />

telewizje: TVN, gdy kręci<br />

w pobliżu plenery do jakiegoś serialu,<br />

a TVP gdy obsługuje Puchar<br />

Świata w skokach narciarskich w Zakopanem.<br />

I w przerwach w transmisji<br />

zachodzą się ogrzać Włodzimierz<br />

Szaranowicz z Robertem<br />

Korzeniowskim.<br />

Można się zdziwić<br />

Oprócz wynajmowania Dunikowski<br />

zapewnia serwis oraz prowadzi<br />

sprzedaż części i akcesoriów<br />

do karawaningu. Usterki naprawiają<br />

u niego i zaopatrują się inni właściciele<br />

kamperów i stąd ma rozeznanie<br />

na rynku. Zdziwicie się, ale w samym<br />

Nowym Sączu kamperów jest ze sto.<br />

Starszych i nowych, zgrzebnych i luksusowych,<br />

na różnych podwoziach.<br />

Na co dzień ich nie widać, bo stoją<br />

gdzieś w garażach, skryte przed<br />

oczami postronnych gapiów, a wyruszają<br />

na dalekie wyprawy o świcie.<br />

Na razie nie ma jednak w Nowym<br />

Sączu klubu karawaningowego.<br />

Dunikowski mówi, że tak samo<br />

moglibyśmy się zdziwić, gdyby w cegielni<br />

zapytać, ile osób kupuje tam<br />

mączkę ceglaną. Bo co roku dwie<br />

tony trzeba dokupić do wysypania<br />

kortów tenisowych. On tak właśnie<br />

czyni, bo taką nawierzchnię mają<br />

korty, jakie własnym sumptem i niemal<br />

wyłącznie własnymi rękami wybudował<br />

w 1995 r. przy domu ojca<br />

w Brzezinach. Na warstwę żwiru nałożył<br />

podkład z muliku, a na to nasypał<br />

mączki ceglanej ze zmieloną gliną.<br />

Glina jest niezbędna, żeby wiązała<br />

mączkę, bo inaczej wiatr by wszystko<br />

wywiał. Ale i tak wydmuchuje<br />

i trzeba uzupełniać ubytki.<br />

Ale już przy własnym domu<br />

w Falkowej wyrychtował korty pokryte<br />

sztuczną trawą. Przeważnie<br />

leżą one odłogiem, bo – jak powiada<br />

– jak ma się coś za darmo przy<br />

własnym domu, to się przeważnie<br />

z tego nie korzysta. Dlatego częściej<br />

grają na tych kortach dzieciaki<br />

z pobliskiej szkoły, które przychodzą<br />

tam w ramach wf-u. A on sam razem<br />

ze szwagrem i kolegą grywa pod firmą<br />

Duni.pl właściwie tylko w sądeckiej<br />

amatorskiej lidze tenisowej.<br />

Ireneusz Pawlik<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

21

Jubileusz<br />

650 lat<br />

królewskiej wsi<br />

Panorama wsi. Powyżej Jubileuszowa monografia.<br />

Ptaszkowa, kolejarska miejscowość słynąca z anegdot o swoim sołtysie, obchodzi szacowny jubileusz<br />

650-lecia powstania wsi. Ptaszkowanie przygotowali na przełomie mają i czerwca bogaty program<br />

obchodów jubileuszowych, zaprosili nawet prezydenta RP (3 czerwca). Postarali się też o wybicie<br />

okolicznościowej monety: 1 grosza ptaszkowskiego.<br />

22<br />

organizację cyklu uroczystości<br />

zaangażowali się solidar-<br />

W<br />

nie: 80-letnia Ochotnicza Straż Pożarna<br />

z prezesem Czesławem Hajdugą<br />

i naczelnikiem Marianem Michalikiem,<br />

Koło Gospodyń Wiejskich – podopieczne<br />

Marii Karolskiej, Parafialny<br />

Klub Sportowy „Jaworz” na czele z prezesem<br />

Wincentym Kmakiem, stowarzyszenie<br />

„Turystyczna wieś retro”, obie<br />

szkoły, zespoły regionalne i chór, orkiestra<br />

dęta pod batutą Stanisława<br />

Króla i Łukasza Koguta, radni ptaszkowscy<br />

w gminie Grybów – Lucjan<br />

Janus i Henryk Siedlarz, zastępca<br />

czerwiec 2009<br />

wójta Andrzej Poręba (ptaszkowianin).<br />

No i rada sołecka z najsłynniejszym<br />

sołtysem w regionie: Marianem<br />

Kruczkiem.<br />

Znamiennym zbiegiem okoliczności<br />

jubileusz 30-lecia święceń kapłańskich<br />

obchodził 24 maja ks. Józef<br />

Kmak, miejscowy proboszcz, główny<br />

inicjator większości ciekawych przedsięwzięć,<br />

imprez i akcji, które budują<br />

od lat pozytywny wizerunek Ptaszkowej.<br />

Znakomity duszpasterz, niestrudzony<br />

organizator i pomysłodawca,<br />

zapalony narciarz, osoba integrująca<br />

środowisko wsi.<br />

– My, ptaszkowianie, nie dzielimy<br />

spraw i zaangażowania ludzi na parafialne,<br />

sołeckie, środowiskowe. Tu wszystko,<br />

co robimy, robimy wspólnie. Razem<br />

pracujemy, razem modlimy się, razem<br />

bawimy. – tłumaczy proboszcz.<br />

Rokrocznie odbywa się w Ptaszkowej<br />

zimowa spartakiada, zjazdy na rowerach<br />

górskich. Parafialny Klub Sportowy<br />

„Jaworz” organizuje też piłkarskie<br />

rozgrywki ministranckie w dekanacie<br />

grybowskim. W „Jesieni strzeleckiej”<br />

bierze udział nawet 300 osób.<br />

– Jestem przekonany, że także w ten<br />

sposób, przez sport można prowadzić<br />

Sądeczanin

ludzi do Boga. Chodzi o to, aby wiara<br />

wchodziła w życie, a życie było inspirowane<br />

wiarą – zauważa ks. J. Kmak.<br />

Z Ptaszkowej wywodzi się wielu<br />

księży i sióstr zakonnych, klimat tutejszy<br />

widać sprzyjał i sprzyja powołaniom.<br />

Wystarczy wymienić znanego<br />

jezuitę o. Kazimierza Ptaszkowskiego,<br />

prałata Stanisława Górskiego, ks.<br />

dra Andrzeja Michalika – b. prorektora<br />

Wyższego Seminarium Duchownego<br />

w Tarnowie, czy Jana Siedlarza,<br />

proboszcza parafii św. Kazimierza<br />

w Nowym Sączu. Na misjach przebywają<br />

m.in. księża Antoni Ptaszkowski<br />

(Francja) i Kazimierz Stelmach (Włochy)<br />

oraz sporo zakonnic jak np. Urszula<br />

(Jolanta) Kruczek, Nazaretanka<br />

w amerykańskiej Filadelfii czy Teresa<br />

(Faustyna) Radzik na Ukrainie.<br />

Na jubileusz Ptaszkowa wypiękniała.<br />

Nowy most prowadzi na Fugierówkę,<br />

a betonowa droga na Odlas.<br />

Cieszy oko zmodernizowana remiza<br />

i nowoczesna, wybudowana w 2005<br />

r. sala sportowa., z której korzysta<br />

nie tylko młodzież, ale i dorośli. Droga<br />

powiatowa zyskała oświetlenie, jak<br />

na Alejach Batorego w Nowym Sączu.<br />

Wodociąg z prawdziwego zdarzenia<br />

zasila w wodę przysiółki: Podgóra, Lipie,<br />

Zadziele. Cały obszar Ptaszkowej<br />

jest już pokryty siecią wodociągów należących<br />

do różnych operatorów.<br />

Nowością w życiu kulturalnym<br />

jest zawiązany przy szkole nr 1 zespół<br />

„Ptaszkowioki”, w którym śpiewa i tańczy<br />

52 uczniów, pod opieką Zuzanny<br />

Kościółek i Beaty Wajdzik. Akurat<br />

trafiamy na próbę: Ptaszkowioki idom,<br />

Ptaszkowioki stojom, bo się Ptaszkowioki<br />

nikogo nie bojom....<br />

Lud dumny i zaradny...<br />

Jubileusz<br />

Poczet sołtysów<br />

ptaszkowskich<br />

1934-1935 ..... Stanisław Janusz<br />

1935-1938 ..... Władysław Michalik<br />

1938-1945 .... Jan Michalik<br />

1945-1948 .... Władysław Górski<br />

1948-1952 .... Władysław Kiełbasa<br />

1952-1973 ..... Jan Janus<br />

1973 ................ Maria Wysowska<br />

1973-1988 .... Mieczysław Kasprzyk<br />

1988-2003 ... Henryk Siedlarz<br />

2003 – ........... Marian Kruczek<br />

W 1994 r. w piśmie „Ziemia Grybowska”<br />

ukazał się artykuł Wiesława<br />

Czartoryskiego i Wiesława Łasia pt.<br />

„Lud dumny, pracowity i zaradny”. Ten<br />

tytuł nie stracił na aktualności do dziś.<br />

Estetyczny wygląd zyskały otoczenia<br />

obu szkół i ośrodka zdrowia (w budynku<br />

po b. restauracji „Jaworzynka”),<br />

w którym od lat leczy pacjentów małżeństwo<br />

doktorów Regina i Andrzej<br />

Matuszewscy. Nadal, jak od 1876 r.,<br />

w krajobraz wsi wpisana jest linia kolejowa,<br />

już bez lokomotyw parowych<br />

czy spalinowych, które zostały zastąpione<br />

przez elektrowozy.<br />

Na finiszu jest budowa nowego<br />

kościoła (na terenie b. bazy kółka rolniczego)<br />

według projektu nowosądeckiego<br />

architekta Marka Jasiewicza,<br />

o powierzchni użytkowej 1100 m˛,<br />

wrażenie robi wysoka na 47 m wieża.<br />

Jan Ptaszkowski, człowiek wielu<br />

talentów, słynący m.in. ze znakomitych<br />

wypieków domowego chleba,<br />

stoi na czele unikalnej organizacji: Cechu<br />

Światła, czyli producentów świec.<br />

– Technologia wytwarzania świec<br />

jest tyleż prosta, co stara. Na kole wiesza<br />

się jednocześnie 42 knoty, które oblewa<br />

się woskiem pszczelim ok. 170 razy.<br />

Świece wychodzą długie nawet na metr.<br />

Starsze babcie jak idą w procesji, to się<br />

na takiej podpierają – żartuje Jan Ptaszkowski<br />

i dziwi się, że że łatwiej kupić<br />

świecę w sklepie. – Po co? Mamy tradycję,<br />

to się jej trzymamy<br />

Na terenie lasów spółki leśnej ptaszkowianie<br />

zbudowali pomnik hrabiemu<br />

Hilaremu Podoskiemu, b. właścicielowi<br />

wsi, powstańcowi styczniowemu,<br />

zasłużonemu dla rozwoju tej miejscowości,<br />

w dowód wdzięczności m.in.<br />

za odsprzedanie lasu ptaszkowianiom.<br />

Rodzina Podoskich przez dziesięciolecia<br />

zapisała się niezwykle pozytywnie<br />

w dziejach wsi.<br />

Arcydzieło Wita Stwosza<br />

Magnesem pozostaje drewniana<br />

świątynia pw. Wszystkich Świętych<br />

z 1555 r., prawdziwa perła architektoniczna.<br />

Przez wieki – obok stojącej<br />

w ołtarzu wspaniałej Madonny ze Sło-<br />

Jubilatka wypiękniała<br />

Nowy kościół<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

23

Jubileusz<br />

Pomnik papieża dłuta Augustyna Pogwizda Tu zginął w 1944 r. Stanisław Leszczyc-Przywara Wieża na Jaworzu (882 m npm)<br />

24<br />

necznikiem (z ok. 1420 r.) – ozdobą<br />

kościoła była płaskorzeźba przedstawiająca<br />

modlącego się w Ogrojcu<br />

Chrystusa, któremu towarzyszą dwaj<br />

Ks. Józef Kmak (na zdjęciu<br />

powyżej stoi po prawej,<br />

z biskupem W. Skworcem) urodził<br />

się w 1954 r. w Białej Niżnej, zaledwie<br />

7 km od Ptaszkowej.<br />

– Z wieży budującego się kościoła<br />

widzę nawet moje rodzinne<br />

pola – twierdzi.<br />

– W rodzinie było nas ośmioro<br />

dzieci. Sześciu chłopaków i dwie<br />

dziewczyny. W 1958 r. zmarł nasz<br />

tato, więc wychowywała nas tylko<br />

mama – mówi ks. Józef Kmak.<br />

Po maturze w Liceum Ogólnokształcącym<br />

w Grybowie wstąpił<br />

do WSD w Tarnowie. Święcenia<br />

otrzymał w 1979 r.<br />

– Byłem wikariuszem w Zbylitowskiej<br />

Górze, Mielcu, Szerzynach,<br />

kapelanem Zakładu Opieki Zdrowotnej<br />

w Dębicy i wikariuszem<br />

w Gromniku. Stamtąd wezwał mnie<br />

do siebie ks. bp J. Życiński i powierzył<br />

parafię w Ptaszkowej – wspomina.<br />

czerwiec 2009<br />

śpiący apostołowie - Piotr i Jan. Do niedawna<br />

sądzono, że dzieło powstało<br />

w kręgu warsztatowym Wita Stwosza.<br />

Nosiło ono bowiem wyraźne cechy<br />

twórczości tego rzeźbiarza. Ów pogląd<br />

zmienił się w trakcie prac konserwatorskich,<br />

podjętych w 2002-2003 r. przez<br />

Magdalenę i Stanisława Stawowiaków.<br />

Już pierwsze odkrywki pozwoliły<br />

na wysunięcie sensacyjnej hipotezy<br />

przypisującej autorstwo ptaszkowskiego<br />

„Ogrójca” samemu Stwoszowi. Spod<br />

warstw przemalowań, gruntów i uzupełnień<br />

odsłonięto szczegóły ujawniające<br />

niezwykły artyzm wykonania,<br />

wykazujący warsztatową, formalną<br />

zgodność ze snycerskimi dziełami<br />

Wita. Na podstawie analiz porównawczych<br />

naukowcy wysunęli hipotezę,<br />

że płaskorzeźba wyszła spod ręki samego<br />

Wita Stwosza. Nie wiadomo jednak<br />

skąd praca mistrza Wita znalazła<br />

się w Ptaszkowej.<br />

Odkrycie z Ptaszkowej było wydarzeniem<br />

wyjątkowym. Płaskorzeźba<br />

„Modlitwa w Ogrojcu” (obecnie przekazana<br />

w depozyt Muzeum Okręgowemu<br />

w Nowym Sączu) jest jednym<br />

z niewielu dzieł Wita Stwosza, które<br />

powstały przed jego wyjazdem do Norymbergii,<br />

w latach<br />

90. XV wieku.<br />

W otoczeniu<br />

sanktuarium stanął<br />

pomnik klęczącego<br />

papieża Jana Pawła<br />

II, autorstwa Augustyna<br />

Pogwizda,<br />

rzeźba upamiętniająca<br />

pobyt w tym miejscu Karola Wojtyły<br />

w latach pięćdziesiątych, punkt początkowy<br />

szlaku papieskiego z Ptaszkowej<br />

do Krynicy. Przed wędrówką koniecznie<br />

trzeba wejść na wieżę widokową<br />

na Jaworzu, urządzoną z inicjatywy wicewójta<br />

Andrzeja Poręby, skąd rozpościera<br />

się widok na cały Beskid Sądecki,<br />

a przy dobrej widoczności nawet<br />

na Tatry.<br />

Miała Ptaszkowa znakomitych synów.<br />

Stąd wyszedł w świat Roman<br />

Stramka (1916-1965), znakomity narciarz<br />

i kurier sądecki. Tu urodził się dr<br />

Franciszek Rola (1920-2006), który<br />

w trakcie komasacji gruntów pomagał<br />

geodetom, ci zauważyli jego zdolności<br />

i zachęcili do studiowania na AGH,<br />

gdzie pracował przez wiele lat, pomagając<br />

studentom z Ptaszkowej. Piękną<br />

kartę w walce o Polskę zapisał najwyższy<br />

wojskową rangą ptaszkowianin,<br />

ppłk Władysław Kiełbasa (1893-<br />

1939), żołnierz I wojny światowej, walczył<br />

na frontach rosyjskim i włoskim,<br />

a w listopadzie 1918 r. jako komendant<br />

transportu przyprowadził pułk żołnierzy<br />

polskich z b. armii austriackiej<br />

z Włoch do Nowego Sącza w pełnym<br />

uzbrojeniu). Następnie był dowódcą<br />

Sądeczanin

Jubileusz<br />

Zakładana dwa razy<br />

Dzieje wsi Ptaszkowa są ściśle<br />

związane z historią i ożywionym osadnictwem<br />

na Ziemi Sądeckiej. Rezultatem<br />

tej akcji było powstanie szeregu<br />

miast i wsi. 3 lutego 1336 roku żona<br />

Władysława Łokietka - Jadwiga obdarzyła<br />

wójta sądeckiego Mikołaja de<br />

Mestaza lasem nad Czarną Kamionką<br />

i zezwoliła na założenie wsi na prawie<br />

magdeburskim oraz nadała mu sołectwo.<br />

Ponadto uwolniła mieszkańców<br />

na 20 lat od płacenia podatków. Wójt<br />

sądecki Mikołaj zgubi jednak ten przywilej<br />

i dopiero Zofia - królowa matka<br />

- potwierdziła i powtarzała na podstawie<br />

tekstu zaczerpniętego z metryki<br />

swej kancelarii przywilej następującej<br />

treści:<br />

Zofia Królowa Polski i Pani na Sączu<br />

za zgodą swego syna Kazimierza Króla<br />

Polskiego nadaje Mikołajowi - wójtowi<br />

- 21 łanów frankońskich na założenie<br />

wsi...<br />

W ramach porządkowania państwa,<br />

Kazimierz Wielki po raz drugi zakłada<br />

wieś Ptaszkowa, nadając jej 22<br />

maja 1359 roku nowy akt erekcyjny.<br />

W imię Boże! Amen. My Kazimierz<br />

Król Polski jako też Pan i Dziedzic...,<br />

...aby powaga naszego Królestwa rosła<br />

podajemy do wiadomości wszystkich<br />

pokoleń tak teraźniejszych jak<br />

Madonna ze Słonecznikiem (z ok. 1420 r.)<br />

i przyszłych, że pragniemy, aby nasze<br />

Królestwo przez wykorzenienie gajów<br />

większymi postępkami odnowić, gdyż<br />

z opisanych miejsc większy pożytek<br />

mieć będziemy. Dlatego bacznemu Mikołajowi<br />

de Mesteza i jego dziedzicom<br />

dajemy prawo do osadzenia nowej wsi,<br />

która jego imieniem zwać się powinna<br />

MESTEZA, na prawach niemieckich<br />

-magdeburskich i pozwalamy wykorzenić<br />

dla niej 21 łanów frankońskich z lasów,<br />

które leżą koło tzw. rzeki Ptaszków”.<br />

Sołtys uposażony został 2 łanami<br />

wolnymi i otrzymał prawo założenia<br />

karczmy, młyna, sadzawki, prowadzenia<br />

piekarni, rzeźni itp. Zgodnie z przyjętą<br />

zasadą miał otrzymywać co 3 denar<br />

z kar sądowych oraz co 6 z czynszów.<br />

Przewidziano wydzielenie jednego łanu<br />

wolnego oraz drugiego pod pastwisko<br />

(scotnica) dla mającego powstać kościoła.<br />

Osadnicy otrzymali 20-letnią wolniznę.<br />

Po jej upływie winni byli płacić<br />

10 skojców czynszu z łana rocznie oraz<br />

po 1 mierze żyta, pszenicy i owsa, prócz<br />

tego po 2 skojce z łana dziesięciny polowej<br />

oraz zwyczajowe podarki. Na koniec<br />

sołtys był zobowiązany wyruszać na wyprawę<br />

wojenną w pancerzu razem z jednym<br />

kusznikiem.<br />

batalionu w 1. Pułku Strzelców Podhalańskich<br />

w Nowym Sączu, walczył<br />

z Ukraińcami i bolszewikami. W 1939<br />

r. dowodził oddziałem w Grupie Operacyjnej<br />

„Śląsk”, śmiertelnie ranny podczas<br />

kontrataku w rejonie Mikołowa,<br />

który osobiście poprowadził. W Pszczynie<br />

ma wystawiony pomnik. Dwukrotny<br />

kawaler Virtuti Militari.<br />

W niewielkim zagajniku stoi pomnik<br />

Stanisława Leszczyc-Przywary<br />

(1922-1944), młodego harcerza, partyzanta,<br />

ps. „Szary”, żołnierza Armii Krajowej,<br />

który służbę Ojczyźnie zakończył,<br />

oddając życie torturowany i rozstrzelany<br />

przez gestapo w Ptaszkowej.<br />

Jubileuszowa monografia<br />

Dariusz Zdziech i Katarzyna Kuras,<br />

młodzi historycy z Krakowa, związani<br />

rodowodem z jubilatką, przygotowali<br />

monografię wsi założonej<br />

w 1359 r. przez Kazimierza Wielkiego.<br />

Wertowali archiwa, państwowe (w tym<br />

wawelskie) i kościelne, księgi gromadzkie,<br />

prywatne listy i dokumenty, kroniki<br />

szkolne, strażackie i sportowe. Rozmawiali<br />

z dziesiątkami starszych ludzi,<br />

wydobywając na światło dzienne wiele<br />

istotnych i ciekawych faktów z przeszłości.<br />

Najstarszy rozmówca, Józef<br />

Ptaszkowski, lat 99, zmarł przed dwoma<br />

miesiącami. W rezultacie otrzymaliśmy<br />

solidnie opracowany zarys dziejów<br />

miejscowości w ciągu sześciu i pół wieku,<br />

przypominający i utrwalający dla<br />

potomnych ważniejsze wydarzenia.<br />

Całość dopełnia sporządzony<br />

przez byłego, długoletniego sołtysa<br />

Henryka Siedlarza kompletny wykaz<br />

współczesnych mieszkańców wsi, poczet<br />

proboszczów i wikariuszy, wójtów<br />

(w latach 1875-1934) i sołtysów<br />

(1934-2009).<br />

Jerzy Leśniak<br />

Fot. (leś), (LM) i arch<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

25

Korespondencja znad Nilu<br />

„Piramida od szczytu do bazy jest niczym promienie słoneczne<br />

sĄCZące się przez prześwit w chmurach“.<br />

sfinks przemówił<br />

sądeckim głosem<br />

W dalekim Egipcie, na wschodnim brzegu Nilu, u stóp wielkich<br />

piramid w Gizie od blisko pięciu tysięcy lat stoi Sfinks. Nie byłoby<br />

w tym nic zadziwiającego, szczególnie dla miłośników<br />

starożytności i turystów przybywających tam tłumnie i podziwiających<br />

siódmy cud świata, gdyby nie to, że od czerwca br.<br />

tajemniczy Sfinks przemawia każdego wieczoru do swoich gości<br />

... po polsku i to sądeckim głosem!<br />

Prezentowane codziennie w godzinach wieczornych pod piramidami w Gizie<br />

widowisko światło-dźwięk zostało przetłumaczone na język polski. Głosu<br />

Sfinksowi i innym bohaterom opowieści o historii starożytnego Egiptu udzielił<br />

sądeczanin Karol Leśniak wraz z małżonką Martą. Podczas godzinnego przedstawienia<br />

opowiadane są dzieje Egiptu, losy jego władców-faraonów oraz tajniki<br />

budowy piramid. Sfinks sądeckim głosem mówi m.in.:„Piramida od szczytu<br />

do bazy jest niczym promienie słoneczne SĄCZące się przez prześwit w chmurach“,<br />

w czym można doszukać się pewnej promocji miasta znad Dunajca i Kamienicy.<br />

Narratorom towarzyszą efekty świetlne w postaci laserów i wielobarwnych<br />

projekcji, które wyświetlane są na samych piramidach, Sfinksie oraz<br />

pobliskich świątyniach.<br />

2<br />

czerwiec 2009<br />

Na następnych stronach korespondencja Karola Leśniaka z Egiptu.<br />

Sądeczanin

Stworzenie polskiej wersji językowej<br />

widowiska pod piramidami stanowi<br />

odpowiedź na wzrastający ruch turystyczny<br />

Polaków do Egiptu. W minionym<br />

roku do kraju nad Nilem przybyło prawie<br />

600 tysięcy Polaków. Zdecydowana większość<br />

odwiedzających odpoczywa w kurortach<br />

nad Morzem Czerwonym w Szarm<br />

el-Szejk i Hurghadzie. Wycieczki do Kairu,<br />

w tym wizyta pod piramidami lub w Muzeum<br />

Egipskim, są atrakcją specjalną, lecz<br />

coraz bardziej popularną.<br />

Polskie ślady w Egipcie to nie tylko<br />

liczne grupy turystów przemierzające cały<br />

kraj wszerz i wzdłuż. To także – a może<br />

przede wszystkim – polscy archeolodzy<br />

i specjaliści od konserwacji zabytków, którzy<br />

od ponad 70 lat nieprzerwanie prowadzą<br />

w różnych rejonach Egiptu prace<br />

wykopaliskowe.<br />

Założycielem polskiej szkoły egiptologii<br />

był prof. Kazimierz Michałowski. Badania<br />

w Egipcie rozpoczął jeszcze przed<br />

II wojną światową. Po trudnych latach<br />

okupacji i pobycie w obozie jenieckim,<br />

Kazimierz Michałowski powrócił do Kairu,<br />

gdzie w 1957 r. założył polską stację<br />

archeologiczną (obecnie Centrum Archeologii<br />

Śródziemnomorskiej UW w Kairze).<br />

W krótkim czasie profesor Michałowski,<br />

wraz ze swymi uczniami i współpracownikami,<br />

zdobył renomę jednego z najlepszych<br />

specjalistów od zabytków starożytności.<br />

Polacy dostali się do pierwszej ligi<br />

archeologów. Rząd egipski udzielił Michałowskiemu<br />

pozwolenia na wykopaliska<br />

m.in. w świątyni Hatszepsut w Deir el-<br />

Bahari (Luksor) oraz w Teatrze Rzymskim<br />

w Aleksandrii. Do dnia dzisiejszego Polacy<br />

kontynuują te świetne tradycje.<br />

Czas boi się piramid<br />

Korespondencja znad Nilu<br />

Polskiej stacji archeologicznej w Kairze<br />

podlegają obecnie wykopaliska w Syrii,<br />

Libanie, Sudanie oraz całym Egipcie. Zasługi<br />

profesora Kazimierza Michałowskiego<br />

znalazły szczególne uznanie Egipcjan.<br />

W listopadzie 2007 r. w panteonie najwybitniejszych<br />

archeologów wszech czasów,<br />

znajdującym w się w ogrodzie Muzeum<br />

Egipskiego w centrum Kairu przy Placu<br />

Wyzwolenia, zostało umieszczone popiersie<br />

profesora. Stoi tuż obok popiersia<br />

francuskiego badacza J-F. Champolliona,<br />

który w 1822 r. odcyfrował egipskie hieroglify<br />

i de facto otworzył erę współczesnej<br />

egiptologii.<br />

Wielu Polaków trafiło do Egiptu podczas<br />

II wojny światowej: żołnierze, emigranci,<br />

dyplomaci. Kilkuset pozostało<br />

już tam na zawsze. Niedawno Ambasada<br />

RP w Kairze uruchomiła na swojej stronie<br />

internetowej (www.kair.polemb.net) serwis<br />

poświęcony grobom polskich żołnierzy<br />

w Egipcie i Sudanie. Obok szczegółowych,<br />

interaktywnych map z lokalizacją<br />

cmentarzy, po raz pierwszy w jednym<br />

miejscu opublikowane zostały pełne listy<br />

nazwisk poległych wraz z danymi dotyczącymi<br />

jednostek, do których przynależeli.<br />

Przechodniu, powiedz Polsce....<br />

W miejscowości El-Alamein, 100 km<br />

na zachód od Aleksandrii, miejscu słynnej<br />

bitwy pomiędzy aliantami a niemieckimi<br />

siłami pancernymi pod dowództwem<br />

„lisa pustyni” gen. E. Rommla w 1942 roku,<br />

znajduje się cmentarz wojskowy m.in.<br />

z grobami polskich żołnierzy. Rokrocznie,<br />

w rocznicę bitwy w listopadzie, na głównej<br />

nekropolii alianckiej organizowane<br />

są uroczystości upamiętniające poległych<br />

w tym przełomowym starciu na pustyni.<br />

Krwawa konfrontacja przyniosła śmierć<br />

45 tysiącom żołnierzy, wśród nich 13,5 ty-<br />

Meczet Ibn Tuluna Kopuła mameluckiego mauzoleum 40 wieków na was patrzy...<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

2

Meczet sułtana Hasana<br />

Starożytność i współczesny luksus<br />

28<br />

Polska tablica w Teatrze Rzymskim w Aleksandrii<br />

Egipcjanin wczoraj i (poniżej) jego krajanki<br />

dzisiaj...<br />

czerwiec 2009<br />

siąca stanowili Brytyjczycy, Francuzi, Nowozelandczycy,<br />

Grecy i Kanadyjczycy.<br />

Na grobach w El-Alamein znajdują się<br />

również nazwiska wielu Polaków, służących<br />

w armiach sojuszniczych.<br />

Bitwa pod El-Alamein zmieniła bieg<br />

historii wojny z nazizmem – twierdzi większość<br />

historyków. Umożliwiła utrzymanie<br />

przez aliantów szlaków i linii zaopatrzenia<br />

pomiędzy Wschodem i basenem Morza<br />

Śródziemnego. Nie dopuściła również<br />

do przejęcia Egiptu przez Niemców.<br />

Egipt był także destynacją dodatkową<br />

dla pielgrzymów udających się do Ziemi<br />

Świętej. Jednym z pierwszych Polaków,<br />

wizytujących piramidy, był hetman<br />

wielki koronny Jan Tarnowski. Na Bliskim<br />

Wschodzie pojawił się w 1517 roku,<br />

w czasie kiedy Turcja Osmańska odbijała<br />

Syrię, Palestynę i Egipt z rąk kairskich<br />

Mameluków.<br />

W miejscowości El-Arisz, podczas odbywania<br />

kwarantanny, Juliusz Słowacki<br />

stworzył „Ojca zadżumionych”. Po nim nad<br />

Nilem pojawili się m.in. Henryk Dembiński,<br />

Aleksander Walerian Jabłonowski,<br />

Henryk Sienkiewicz.<br />

Polskie „grafitti”<br />

na Wielkiej Piramidzie<br />

Egipt od stuleci przyciąga niczym<br />

magnes. Najstarsza i najbardziej fascynująca<br />

cywilizacja świata. Ojczyzna bóstw<br />

z głowami zwierząt i dumnych faraonów,<br />

helleńskich i rzymskich zdobywców; miejsca,<br />

które służyły niewoli ludu Mojżeszowego,<br />

a potem dały schronienie Świętej<br />

Rodzinie. Kraj Arabów i kalifów, sułtanów<br />

i Mameluków. Państwo dynastii Ramessydów<br />

i Ptolomeuszy, Aleksandra Wielkiego<br />

i Kleopatry.<br />

Ludzie i pogromca spalonej pustyni<br />

– błogosławiony Nil. Tajemnicze hieroglify<br />

i tajemnica piramidy Cheopsa. Ponadczasowe<br />

piękno. Żywi fellachowie i handlarze<br />

uliczni oraz wielkie budowle: niemi świadkowie<br />

niepojętej techniki, tak odwiecznych,<br />

że się ich prawie nie uważa za dzieło<br />

rąk ludzkich. Iluż wodzów stawało bezradnie<br />

przed zagadką Sfinksa, kolosów Memnona,<br />

góry Synaj...<br />

Stare arabskie przysłowie: wszystko<br />

na świecie boi się czasu, ale świat boi się<br />

piramid. Przestroga z grobowca Tutanchamona:<br />

„Śmierć na prędkich skrzydłach dosięgnie<br />

tego, kto zakłóci spokój faraona...”<br />

I polskie „grafitti” (wspomina o nim Juliusz<br />

Słowacki) napoleońskiego adiutanta, brygadiera<br />

Józefa Sułkowskiego na Wielkiej<br />

Piramidzie, jakby w przeczuciu rychłej<br />

śmierci pod Kairem. Bonaparte w uznaniu<br />

zasług polecił wyryć nazwisko Polaka<br />

na Łuku Triumfalnym w Paryżu.<br />

Orientalny koloryt<br />

W roku 1292, kiedy król Wacław II lokował<br />

Nowy Sącz, Kair był jednym z najważniejszych<br />

ośrodków ówczesnej cywilizacji<br />

muzułmańskiej. Pod względem znaczenia<br />

kulturalno-naukowego wchodził w swój<br />

złoty wiek – czasy mameluckiego przepychu,<br />

fantazji w architekturze i arcydzieł<br />

arabszczyzny. Panujący wtedy władca<br />

Aszraf Al-Chalil, w chwili powstawania<br />

Nowego Sącza, kończył dzieło swojego<br />

ojca sułtana Kalawuna, gromiąc ostatecznie<br />

krzyżowców w Ziemi Świętej i przywracając<br />

arabską władzę nad Palestyną,<br />

Libanem i Syrią. W 1292 r. upadek słynnej<br />

twierdzy w Akko (obecnie miasteczko<br />

w Izraelu) położył kres europejskiej dominacji<br />

w tym regionie. Odtąd losy Bliskiego<br />

Sądeczanin

Wschodu ważyły się na dworze w Kairze,<br />

by potem - po kolejnych zawieruchach<br />

wojennych - centrum dowodzenia świata<br />

muzułmańskiego przeniesione zostało się<br />

do Stambułu.<br />

Inne oblicze Kairu to jego muzułmańskie,<br />

bardzo rozległe dzielnice, które tworzą<br />

koloryt miasta. Wizyta w tych miejscach<br />

to podróż w przeszłość, do czasów<br />

kalifów, którzy z Egiptu rządzili prawie<br />

całym Bliskim Wschodem. Świadectwem<br />

dawnej potęgi Egiptu są meczety z okazałymi<br />

kopułami i zdobionymi minaretami.<br />

Chan al-Chalili – największy bazar<br />

Kairu niegdyś podzielony był na sektory:<br />

złotniczy, tekstylny, warzywno-owocowy,<br />

skórzany. Obok niepozornych kawiarenek,<br />

w których od stuleci serwuje się tą samą<br />

silną, mocno posłodzoną czarną kawę,<br />

można oglądać resztki fasad niegdysiejszych<br />

karawanserajów (odpowiedników<br />

naszych karczm-zajazdów), w których<br />

kupcy z Sudanu i Półwyspu Arabskiego<br />

robili interesy z Egipcjanami.<br />

Widok na centrum stolicy z Wieży Kairskiej<br />

W dzielnicach położonych w pobliżu<br />

Uniwersytetu Al-Azhar, najstarszej<br />

czynnej nieprzerwanie muzułmańskiej<br />

uczelni wyższej, nadal można spotkać<br />

prasowaczy, którzy tradycyjne egipskie<br />

stroje prasują żelazkami na duszę. Co więcej,<br />

do tych zręcznych czynności używają<br />

wyłącznie nóg. W ręce bez przerwy trzymają<br />

szklaneczkę z herbatką...<br />

Kawałek dalej, na dawnym trakcie królewskim<br />

łączącym północną i południową<br />

bramę średniowiecznego Kairu, natknąć<br />

się można na rozlewaczy soków z daktyli<br />

lub pomarańczy, zgiętych w pół pod ciężarem<br />

pokaźnych brył lodu, które chłodem<br />

zasilają blaszane naczynie z orzeźwiającym,<br />

szczególnie w porze letniej,<br />

sorbetem. Zapach bazaru to zapachy niezliczonej<br />

ilości przypraw, smacznych powiewów<br />

z domowych kuchni oraz przenikającej<br />

woni kawy i mięty. Do tego hałas,<br />

nawoływania, recytacje koraniczne i co jakiś<br />

czas – pięć razy dziennie – wezwania<br />

z meczetów na modlitwę. Życie na bazarze<br />

przycicha we wczesnych godzinach<br />

rannych, by zaraz po wschodzie słońca<br />

druga zmiana handlarzy na nowo, w tym<br />

samym miejscu, gdzie ich średniowieczni<br />

poprzednicy, znów zacząć sprzedawać<br />

skarby Orientu turystom, Egipcjanom<br />

i przypadkowym gościom ze wszystkich<br />

stron świata.<br />

Tekst i fot. Karol Leśniak<br />

Autor artykułu<br />

Mówiąc o kontaktach polsko-egipskich<br />

nie można pominąć sfery literatury.<br />

Egipt inspirował. W dobie romantyzmu<br />

pod piramidami pojawił<br />

się Juliusz Słowacki. Wizytę u Sfinksa<br />

zobrazował w niezwykle plastycznym<br />

wierszu:<br />

Świat przybrał kształty Bogiem widziane – był krągły.<br />

Z dala Kair... Nil... łąki – daktylowe laski...<br />

Bliżej pustynia... złotem oświecone piaski...<br />

Bliżej trzy drzewa... figa... pod nią cienia chłodnik,<br />

A w nim stał mój osiołek i Arab przewodnik.<br />

Patrząc na nich myślałem... o mrówce ze srebra...<br />

Bliżej dolina piasku – cała w równe żebra<br />

Wichrem zmarszczona... i Sfinks, i grobowce białe<br />

Ziemia widoma... wszystko dojrzane, lecz małe...<br />

Pustynia – i ogromny krąg słońca czerwony<br />

Chylił się do zachodu...<br />

I większy był jeszcze<br />

Widok w myślach – na wieki lecące jak deszcze<br />

Po granitowych ścianach; na pożarów łuny,<br />

Na ogromnych wypadków bijące pioruny...<br />

Kiedym to wszystko wstawił – i w grobie pochował,<br />

Zdało mi się, że Mojżesz krwią Nil zafarbował<br />

I że płynął czerwony... wypadków posoką;<br />

A tak myśląc, po głazach obłąkane oko<br />

Padło na jakiś napis – strumień myśli opadł...<br />

Ktoś dwudziesty dziewiąty przypomniał Listopad,<br />

Polskim językiem groby Egipcjanów znacząc...<br />

Czytałem smutny... człowiek może pisał płacząc.<br />

Jak dwaj czarni – z białymi skrzydłami Anieli,<br />

Dwaj Araby na rogach pomnika stanęli,<br />

Ja na głazie najwyższym chciałem zebrać wzrokiem Inny widok na prawo... inna była scena:<br />

Cztery ściany, spadzistym lecące potokiem,<br />

Naprzeciwko Cheopsa – stał pomnik Chefrena,<br />

I nie mogłem ogarnąć – bo na to potrzeba<br />

Tak że orzeł po równej krainie błękitu<br />

Być słońcem... i na królów groby patrzeć z nieba. Mógł płynąć od jednego – do drugiego szczytu.<br />

Araby stali cicho – za nimi zwierciadłem<br />

Dwie piramidy wąwóz tworzyły głęboki,<br />

Był sklep błękitu... w niebo – spojrzałem... i siadłem, A zachodniego słońca czerwone potoki<br />

Patrząc na różnych wkoło napisów kobierce.<br />

Jakby falami ognia płynęły tamtędy,<br />

Cicho... zegarek słyszę idący... i serce...<br />

Lejąc się przez grobowców utworzonych rzędy.<br />

Czas Sądeczanin i życie. – Spojrzałem na błękit rozciągły,<br />

Ale większy był jeszcze widok z innej strony:<br />

czerwiec 2009<br />

2

Papieska rocznica<br />

w starym sączu dziesięć lat temu...<br />

Ta ziemia od lat była<br />

mi bardzo bliska...<br />

30<br />

Papież spotkanie z 600 tys. pielgrzymów<br />

– największego zgromadzenia<br />

ludności w dziejach Sądecczyzny<br />

– uhonorował następującymi<br />

słowami: Ta ziemia od lat była mi bardzo<br />

bliska...<br />

Pan Bóg swoje przeprowadził<br />

Realna możliwość goszczenia Ojca<br />

Świętego Jana Pawła II na Sądecczyźnie<br />

pojawiła się w momencie zakończenia<br />

procesu kanonizacyjnego bł.<br />

Kingi i po licznych staraniach zarówno<br />

władz kościelnych, jak i samorządowych.<br />

Sądeczanie uważnie śledzili pracę<br />

watykańskiej komisji z Kongregacji<br />

ds. Świętych i Izydora Borkiewicza,<br />

franciszkanina z Jasła, wicepostulatora<br />

procesu kanonizacyjnego w kraju.<br />

Z uznaniem przyjęli potwierdzenie<br />

m.in. ważnego dowodu cudownego<br />

czerwiec 2009<br />

Przypadająca teraz 10. rocznica pobytu Ojca Świętego Jana Pawła<br />

II na Sądecczyźnie przywołuje raz jeszcze atmosferę tej niezapomnianej<br />

środy, 16 czerwca 1999 roku, i powitalne na Błoniach<br />

w Starym Sączu słowa gospodarza diecezji biskupa Wiktora<br />

Skworca: „Oto jest dzień, który dał nam Pan”. Dzień historyczny,<br />

który być może na Sądecczyźnie nie będzie miał równego sobie,<br />

a z pewnością będzie owocował jeszcze przez wiele lat.<br />

wstawiennictwa Kingi. Przysięgli lekarze<br />

orzekli o prawdziwości uzdrowienia<br />

w latach sześćdziesiątych XX wieku<br />

na Śląsku pewnego profesora uniwersytetu,<br />

cierpiącego na ciężkie dolegliwości<br />

nerek. U chorego wystąpił tzw.<br />

płaski zapis mózgu, czyli faktycznie on<br />

już nie żył. Jego bliscy, jak opowiadają<br />

Klaryski, przywrócili mu życie modłami<br />

i wodą z klasztornego źródełka.<br />

Nie tylko Stary Sącz, ale cała Sądecczyzna,<br />

wierzyła, że aktu kanonizacji<br />

Ojciec Święty dokona nie na placu<br />

przed Bazyliką Św. Piotra w Rzymie,<br />

ale tu, nad Dunajcem i Popradem, podczas<br />

kolejnej pielgrzymki do Ojczyzny.<br />

Ostateczną decyzję podjął sam papież<br />

(w pierwszej wersji w programie<br />

planowanej na 1999 r. pielgrzymki<br />

do Polski nie umieszczono Starego Są-<br />

Sądeczanin

Papieska rocznica<br />

cza) mając zapewne w pamięci liczne<br />

wędrówki na beskidzkich szlakach.<br />

Odnotowałem wówczas słowa proboszcza<br />

parafii św. Małgorzaty, ks. prałata<br />

Stanisława Lisowskiego:<br />

– Na dzień 16 czerwca 1999 roku<br />

czekano na Sądecczyźnie od wieków.<br />

Tymczasem wizyta papieża do ostatniej<br />

chwili wisiała na włosku. Dopiero<br />

w listopadzie 1998 r. specjalna komisja<br />

watykańska zatwierdziła cud uzdrowienia<br />

za sprawą wstawiennictwa księżnej<br />

Kingi. W sporządzeniu dokumentacji<br />

medycznej brał udział znany sądecki lekarz<br />

(chirurg Aleksander Piwowarczyk).<br />

Jeszcze w styczniu 1999 roku biskup Józef<br />

Gucwa mówił nam, że do kanonizacji,<br />

owszem, dojdzie, ale w Watykanie.<br />

Dopiero usilne zabiegi, w tym i głos samorządowy<br />

Sądecczyzny, doprowadziły<br />

do wpisania klasztoru Klarysek w program<br />

papieskiej pielgrzymki. I oto dzień<br />

wcześniej papież zaniemógł, przyjazd<br />

do Starego Sącza stanął pod znakiem<br />

zapytania. Rano organizatorzy nie wykluczali,<br />

że papież przed pielgrzymami<br />

wygłosi tylko formułę kanonizacyjną,<br />

a resztę mszy obserwować będzie przez<br />

ekran telewizyjny w zakrystii. Stało<br />

się inaczej. Ojciec Święty był cały czas<br />

z nami. Pan Bóg swoje przeprowadził.<br />

Nieoczekiwana trasa<br />

Papież przyjechał do Starego Sącza<br />

– z uwagi na mgłę<br />

uniemożliwiającą<br />

lot śmigłowca – samochodem<br />

(wiśniowym<br />

renaultem)<br />

przez Limanową<br />

(gdzie był oblegany<br />

przez zaskoczone,<br />

ale uradowane tłumy<br />

mieszkańców),<br />

Chełmiec, Gołkowice<br />

i nieoczekiwanie<br />

przejechał przez<br />

starosądecki Rynek<br />

(ta trasa nie była<br />

we wcześniejszym<br />

planie, decyzję<br />

o niej podjęto ok.<br />

godz. 3 w nocy). Ok.<br />

godz. 4 do policjantów<br />

limanowskich<br />

i nowosądeckich<br />

nadeszło polecenie:<br />

„Oczyścić drogę przez<br />

Wysokie i z Chełmca<br />

do Gołkowic przez<br />

Podegrodzie, zadanie<br />

specjalne, zadanie<br />

specjalne”. Być<br />

może powstałe tu utrudnienia miały<br />

też wpływ na powstałe później wokół<br />

Starego Sącza korki komunikacyjne.<br />

– Niezbadane są wyroki boskie. Limanowa<br />

nie leżała na trasie pielgrzymki<br />

papieskiej. Ale jednak ręka Opatrzności<br />

poprowadziła go do naszego miasta.<br />

Gdyby jeszcze nie było tak olbrzymiego<br />

tłoku na naszym Rynku, to papież zdołałaby<br />

wysiąść i przemówić, ale szpaler<br />

ludzki uniemożliwił mu otwarcie drzwi<br />

samochodu. Zdążył jednak uścisnąć dłoń<br />

naszemu biskupowi–emerytowi Piotrowi<br />

Bednarczykowi – opowiadał limanowski<br />

fotograf Franciszek Natanek.<br />

– W życiu czegoś takiego się nie spodziewałam,<br />

żeby idąc do pracy do szpitala<br />

spotkać jadącego Ojca Świętego.<br />

Byłam od niego bliżej niż moje dzieci,<br />

które pojechały do Starego Sącza – mówiła<br />

jedna z pielęgniarek.<br />

Ojciec Święty spojrzał też na Górę<br />

Miejską i pobłogosławił gestem dłoni<br />

wzniesiony tu niedawno przez limanowian<br />

wielki krzyż upamiętniający przełom<br />

tysiąclecia.<br />

Biskup dzwonił do biskupa<br />

Na lądowisku na tzw. Piaskach nastąpiła<br />

przesiadka do papamobile.<br />

Pokonującemu ok. kilometrową tra-<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

31

Papieska rocznica<br />

sę wzdłuż sektorów pod ołtarz Ojcu<br />

Świętemu zgotowano gorącą owację.<br />

Pojawienie się papieża wywołało entuzjazm,<br />

ludzie reagowali spontanicznie,<br />

okrzykami, śpiewem, gromkimi<br />

brawami.<br />

Dzień wcześniej papież z powodu<br />

nagłej choroby musiał zrezygnować<br />

ze spotkania z pielgrzymami w Krakowie.<br />

Ludzie oczekujący w Starym Sączu<br />

mieli przed oczami pusty papieski<br />

tron na krakowskich Błoniach. Radość<br />

przybyłych do Starego Sącza była więc<br />

podwójna: Ojciec Święty przełamał<br />

chorobę i przybył osobiście kanonizować<br />

księżną Kingę. Szczęśliwy był<br />

papież, szczęśliwa Sądecczyzna, która<br />

klęcząc całą noc na kolanach wymodliła<br />

i niezłą pogodę (deszcz przestał padać<br />

w momencie wjazdu dostojnego<br />

gościa w papamobile na drogę papieską<br />

wzdłuż sektorów), i lepsze samopoczucie<br />

dostojnego gościa.<br />

– To tylko mogę odebrać w kategoriach<br />

wielkiej łaski Bożej – wspomina<br />

bp Wiktor Skworc. – Do samego końca<br />

nie było wiadomo, czy Ojciec Św. przybędzie.<br />

Poważnie rozważaliśmy scenariusz<br />

rezerwowy: możliwość kanonizacji<br />

w Starym Sączu bez bezpośredniego<br />

udziału papieża. Telefonowałem ze Starego<br />

Sącza w przeddzień o godz. 22 do biskupa<br />

Stanisława (Dziwisza) do Krakowa<br />

i pytałem o prognozy. Padła odpowiedź:<br />

„Raczej tak, ale proszę jeszcze dzwonić<br />

rano, Będzie konsylium lekarskie i ostateczna<br />

decyzja”. Było sporo niepewności.<br />

Rano wiadomość: Ojciec Św. wyjedzie<br />

o godz. 8 z Krakowa samochodem. Pobiegłem<br />

jak na skrzydłach z tę informacją.<br />

Poprosiłem o cierpliwość w oczekiwaniu<br />

na małe spóźnienie dostojnego<br />

gościa, a padający deszcz nazwałem<br />

łzami radości.<br />

Tam szum Prutu, Czeremoszu<br />

– Kołomyja pozdrawia!<br />

Plac celebry zgromadził ok. 600–<br />

650 tys. osób. Doliczono się ok. 3 tys.<br />

autokarów i 43 tys. samochodów. Pątnicy<br />

przyjeżdżali 32 pociągami specjalnymi.<br />

Akredytowano 400 dziennikarzy.<br />

Nad bezpieczeństwem Ojca Świętego<br />

i ludzi czuwało ok. 1650 policjantów<br />

z Nowego Sącza, Nowego Targu, Lublina,<br />

Rzeszowa, Kielc i Poznania.<br />

Do Starego Sącza – oprócz najbliższych<br />

Kindze Węgrów – przybyli też<br />

pielgrzymi ze Słowacji, Ukrainy, Rosji,<br />

Polonii amerykańskiej. Madziarzy stali<br />

z olbrzymim napisem na transparencie<br />

„Hungaria semper fidelis”. Klimat z Kresów<br />

Wschodnich przypomniał inny<br />

transparent: „Tam szum Prutu, Czeremoszu<br />

– Kołomyja pozdrawia!”.<br />

Na powitanie odśpiewano krakowiaka<br />

sądeckiego, napisanego przez<br />

poetkę z Piwnicznej Wandę Łomnicką–Dulak,<br />

który potem, bardzo szybko,<br />

wpisał się do kanonu śpiewaczego<br />

Sądecczyzny:<br />

Hej z wiyrchu Radziejowe<br />

Wiater podmuchuje<br />

Dziś ziemia sądecko<br />

Gościa wycekuje.<br />

Hej, scęściem bijom serca<br />

Lachów i Górali<br />

Ze Łojca Świętego<br />

My sie docekali.<br />

Okazale prezentował się ołtarz zaprojektowany<br />

przez sądecko-zakopiańskiego<br />

artystę Zenona Remiego,<br />

mający za sobą panoramę klasztoru,<br />

Starego Sącza i Beskidu Sądeckiego<br />

z bliską Ojcu św. Przehybą: w latach<br />

1959–71 spędzał w schronisku na tej<br />

górze niemal corocznie zimowy urlop<br />

narciarski (do czego nawiązał żartobliwie<br />

w pożegnalnym słowie do zebranych).<br />

W ołtarz wmontowano bryłę<br />

soli, która nawiązywała do działalności<br />

Kingi w Bochni i Wieliczce. Zainstalowano<br />

też płynący nieustannie<br />

strumień wody, symbolizujący Dunajec<br />

lub (w innej wersji) źródełko Kingi,<br />

które wytrysło – według legendy<br />

– podczas ucieczki przez Tatarami<br />

w Pieniny.<br />

32<br />

czerwiec 2009<br />

Sądeczanin

Papieska rocznica<br />

– Wita Cię ziemia sądecka urzekająca<br />

pięknem krajobrazu i bogactwem<br />

kultury, pielęgnowanej przez wspaniałych<br />

ludzi, żyjących od pokoleń w światłach<br />

Ewangelii. Ojcze Święty, polecaj nas<br />

Bogu przez wstawiennictwo Matki Kingi,<br />

abyśmy stali się solą ziemi, byli jak<br />

„drzewo zasadzone nad głęboką wodą”<br />

i przynosili plon stokrotny – powitał dostojnego<br />

gościa bp Wiktor Skworc.<br />

Orzekamy i stwierdzamy…<br />

Ojciec św. kanonizował bł. Kingę<br />

w tle znajomych mu dobrze gór<br />

i klasztoru, który nawiedził m.in. podczas<br />

uroczystości milenijnych w 1966<br />

r. modląc się z mniszkami o rychłą kanonizację<br />

Sądeckiej Pani. Na ołtarzu<br />

zawieszono znany papieżowi obraz<br />

Przemienienia Pańskiego z bazyliki kolegiackiej<br />

pw. św. Małgorzaty z Nowego<br />

Sącza.<br />

Akt kanonizacji (z reguły wygłaszany<br />

w Rzymie) przypieczętowała następująca<br />

formuła, odczytana przez papieża<br />

w języku polskim (zwykle czyni<br />

to po łacinie), ogłaszająca heroiczność<br />

cnót chrześcijańskich Kingi:<br />

Na chwałę Świętej i nierozdzielnej<br />

Trójcy, dla wywyższenia katolickiej wiary<br />

i wzrostu chrześcijańskiego życia,<br />

na mocy władzy naszego Pana Jezusa<br />

Chrystusa i Świętych Apostołów Piotra<br />

i Pawła, a także Naszej, po uprzednim<br />

dojrzałym namyśle, po licznych modlitwach<br />

i za radą wielu naszych Braci<br />

w biskupstwie orzekamy i stwierdzamy,<br />

że Błogosławiona Kinga jest Świętą<br />

i wpisujemy Ją do Katalogu Świętych<br />

polecając, aby odbierała Ona cześć jako<br />

Święta w całym Kościele. W imię Ojca<br />

i Syna i Ducha Świętego. Amen, amen,<br />

amen.<br />

Papież nawiązał do własnych słów<br />

wypowiedzianych 33 lata wcześniej<br />

właśnie w Starym Sączu podczas uroczystości<br />

milenijnych. Karol Wojtyła<br />

mówił wówczas o swojego rodzaju<br />

długu wobec Kingi:<br />

Aktowi temu towarzyszyło odsłonięcie<br />

(rozwinięcie) obrazu kanonizacyjnego<br />

– dzieła artysty Piotra Moskala,<br />

absolwenta krakowskiej Akademii<br />

Sztuk Pięknych.<br />

Jednocześnie siostry klaryski wniosły<br />

trumienkę (wykonaną pod koniec<br />

XIX w. przez Władysława Glixelli z fundacji<br />

hrabiego Edwarda Stadnickiego)<br />

z relikwiami św. Kingi, którą złożono<br />

– obok kwiatów i zapalonych świec<br />

– przy ołtarzu.<br />

Święci nie przemijają<br />

W liturgii słowa wierni wysłuchali<br />

czytanie z księgi Tobiasza i listu św.<br />

Pawła Apostoła do Koryntian (o celibacie<br />

i małżeństwie). Słowa Ewangelii<br />

według św. Mateusza przybliżyły przypowieść<br />

Jezusa o dziesięciu pannach,<br />

pięciu nierozsądnych i pięciu roztropnych<br />

(te wzięły ze sobą lampy i nie zapomniały<br />

oliwy w naczyniach).<br />

W odczytanej przez kardynała Franciszka<br />

Macharskiego papieskiej homilii<br />

przewijało się nawiązujące do Kingi<br />

przesłanie:<br />

Święci nie przemijają, święci żyją<br />

świętymi i pragną świętości. Bracia<br />

i siostry, nie lękajcie się chcieć świętości!<br />

Nie lękajcie się być świętymi! Uczyńcie<br />

kończący się wiek i nowe tysiąclecie erą<br />

ludzi świętych. Święci pragną świętości.<br />

Takie pragnienie żywe było w sercu Kingi.<br />

Święci nie przemijają, święci wołają<br />

o świętość. Święta Kingo, Pani tej ziemi,<br />

uproś nam łaskę świętości!<br />

Wielu odebrało słowa z papieskiej<br />

homilii jako moralne wsparcie dla rodzin<br />

wielodzietnych, w których duża<br />

ilość dzieci, rodzeństwa kształtuje<br />

uspołecznione, nastawione na drugiego<br />

człowieka postawy.<br />

Na placu celebry bodaj najbardziej<br />

widoczna była młodzież.<br />

Nieprzypadkowo. W pobliżu<br />

jest Krościenko – centrum młodzieżowego<br />

ruchu Światło–Życie. Tu zostały<br />

potem sprowadzone z Karlsbergu,<br />

z Niemiec doczesne szczątki sługi<br />

bożego Franciszka Blachnickiego.<br />

Tu podążają i podążać będą tłumy<br />

młodych ludzi.<br />

Przeczuwał to papież w Starym<br />

Sączu:<br />

„Święta Kinga zgromadziła<br />

tu dziś wielu ludzi młodych. Kochani<br />

chłopcy i dziewczęta, sercem ogarniam<br />

każdego i każdą z was. Wiem,<br />

że od kilku miesięcy pielgrzymowaliśmy<br />

w pielgrzymce zaczynu nowego<br />

świata na spotkanie z papieżem.<br />

Modlę się, abyście pozostali na tym<br />

duchowym szlaku ewangelicznej wędrówki<br />

i byście byli zaczynem cywilizacji<br />

miłości i świętości. Miejcie odwagę<br />

wzorem św. Kingi iść za głosem<br />

Chrystusowego wezwania, aby służyć<br />

Bogu i człowiekowi. Tu w Starym<br />

Sączu pragnę powtórzyć to, co powiedziałem<br />

młodzieży na Filipinach:<br />

Pójdźcie za mną w trzecie tysiąclecie,<br />

aby zbawiać świat.<br />

Wspaniałą, nasyconą melodiami<br />

regionalnymi oprawę muzyczno–wokalną<br />

mszy kanonizacyjnej zapewniło<br />

ok. 3,5 tys. muzyków z orkiestr i ka-<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

33

Papieska rocznica<br />

pieniem, o przekroczeniu przez tego<br />

schorowanego i niemłodego już człowieka<br />

wszelkich barier. Przecież tempo<br />

tej pielgrzymki było opętańcze, a z dnia<br />

na dzień w coraz bardziej widoczny<br />

sposób ofiarą składaną przez papieża.<br />

I oto ta ofiara zamiast osłabić, wzmocniła,<br />

po jednodniowej niedyspozycji<br />

w Krakowie, znów rozszalała się na Sądecczyźnie,<br />

a potem w Wadowicach.<br />

Trudno o lepszą lekcję lokalnego<br />

patriotyzmu, miłości do małej ojczyzny<br />

niż przywołanie przez papieża<br />

własnych doświadczeń z wędrówek<br />

wokół Przehyby.<br />

Najazd VIP–ów<br />

34<br />

Ołtarz stanął na działce Bogumiły Migacz<br />

pel ludowych. Chórami dyrygował ks.<br />

Andrzej Zając z Tarnowa. Zagrała też<br />

Orkiestra Reprezentacyjna Straży Granicznej<br />

pod dyrekcją płk. Bernarda<br />

Króla.<br />

Muzyczna część liturgii kanonizacyjnej<br />

w Starym Sączu była bardzo<br />

bogata. Na powitanie Ojca Św. zaintonowano<br />

pieśń W. Gieburowskiego<br />

Tu es Petrus. Gdy papież wraz z koncelebransami<br />

udawali się do ołtarza,<br />

wierni odśpiewali pieśni Jak przed wiekami<br />

(tę napisała ksieni klasztoru Maria<br />

Teresa Izworska) i Ziem sądeckich<br />

sławna Pani, Kingo.<br />

Sądeckie dary<br />

Procesję z darami ofiarnymi poprowadziła<br />

służba liturgiczna ołtarza.<br />

Następnie siostry klaryski (osobiście<br />

matka Teresa Izworska wraz z siostrami<br />

Salomeą Pabian z Miedniewic i Katarzyną<br />

Śliwińską z Zamościa) wręczyły<br />

kopię obrazu kanonizacyjnego oraz<br />

ornaty, przedstawiciele władz samorządowych<br />

Sądecczyzny (Jan Golonka,<br />

Marian Kuczaj, Andrzej Czerwiński)<br />

– naczynia liturgiczne, monstrancję<br />

i deklarację finansowego wsparcia budowy<br />

ośrodka charytatywnego im.<br />

Jana Pawła II.<br />

Papież uściskał krewnych misjonarzy<br />

z diecezji tarnowskiej, którzy<br />

czerwiec 2009<br />

fot. HSZ<br />

zginęli podczas misji: Helenę Gucwę<br />

– matkę kleryka Roberta zabitego<br />

w Republice Środkowej Afryki; Stanisława<br />

Czuba – brata księdza Jana, który<br />

zginął w Kongo w Brazzaville; Bogdana<br />

Strzałkowskiego – brata ojca<br />

Zbigniewa zamordowanego w Peru.<br />

Poświęcił też sztandary i 20 kamieni<br />

węgielnych pod budowę kościołów<br />

(m.in. w Wojnarowej – parafia Wilczyska<br />

oraz Krynicy i Żeleźnikowej), kaplic,<br />

szkół m.in. w Barcicach oraz cztery<br />

tablice pamiątkowe (w tym tę, która<br />

ozdobiła nowe Gimnazjum nr 5 im.<br />

św. Kingi w Nowym Sączu oraz szkołę<br />

w Łososinie Dolnej).<br />

Papież odmłodniał!<br />

Podczas zaprezentowanej przez<br />

Jana Pawła II „powtórki z geografii” zobaczyliśmy<br />

papieża młodszego o kilkanaście<br />

lat. Tak zadziałała niczym cudowne<br />

lekarstwo siła wspomnień<br />

z turystycznych wędrówek i kajakowych<br />

spływów, oto siła klimatu Sądecczyzny,<br />

nastroju wielusettysięcznego<br />

tłumu, radosnego ducha po przełamaniu<br />

chwilowej choroby. Przywykli<br />

od kilkunastu dni pielgrzymki do kontaktu<br />

z Ojcem Świętym dziennikarze<br />

włoscy mówili na gorąco w Starym Sączu<br />

o jakiejś świętości „papy” Giovanni<br />

Paolo ponad indywidualnym cier-<br />

Stary Sącz zgromadził bodaj największą<br />

ilość osobistości spośród<br />

wszystkich pielgrzymek papieskich<br />

do Polski. Obecny był prezydent Węgier<br />

Arpad Goncz z małżonką i córką...<br />

Kingą, premier Słowacji Mikulas<br />

Dzurinda, a ze strony polskiej premier<br />

Jerzy Buzek, marszałkowie Sejmu<br />

i Senatu – Maciej Płażyński i Alicja<br />

Grześkowiak, były premier Tadeusz Mazowiecki,<br />

prezes NBP Hanna Gronkiewicz–Waltz,<br />

czołówka parlamentarna.<br />

W gronie hierarchii kościelnej dostrzegliśmy<br />

m.in. kardynałów arcybiskupów:<br />

prymasa Węgier Laszlo Paskai,<br />

Tadeusza Kondrasiewcza z Moskwy,<br />

Ks. płk Tadeusz Dłubacz<br />

i gen. Ireneusz Wachowski<br />

Sądeczanin

Papieska rocznica<br />

nuncjusza apostolskiego w Mozambiku<br />

Juliusza Janusza (rodem z podsądeckiej<br />

Łyczanej), Mariana Jaworskiego<br />

ze Lwowa, Jakbinyi Gyorgy z Rumunii,<br />

Františka Tondrę ze Słowacji (Spiskie<br />

Podhradie).<br />

Pracą policji dowodził osobiście<br />

gen. Ireneusz Wachowski w asyście<br />

ks. płk. Tadeusza Dłubacza – kapelana<br />

Urzędu Prezydenta RP, wywodzącego<br />

się z pobliskiej Moszczenicy Dolnej.<br />

Ksiądz Tadeusz zmarł nieoczekiwanie<br />

kilka tygodni później…<br />

Licznej grupie chłopów przewodzili<br />

prezes PSL Jarosław Kalinowski,<br />

wicemarszałek Sejmu Franciszek Stefaniuk<br />

i ubrany w strój górala łąckiego b.<br />

poseł Stanisław Pasoń.<br />

W centrum prasowym...<br />

biuro osób zagubionych<br />

Bez przerwy gwar panował w centrum<br />

prasowym urządzonym w gmachu<br />

Zespołu Szkół Zawodowych. Dziennikarzom<br />

oddano do dyspozycji m.in.<br />

30 komputerów, urządzenia do wysyłania<br />

zdjęć w zapisie cyfrowym, wówczas<br />

absolutną nowość. Mszę kanonizacyjną<br />

można było obserwować<br />

na specjalnych monitorach telewizyjnych.<br />

Większość jednak redaktorów<br />

przejechała specjalnym autokarem<br />

o godz. 8 na miejsce celebry, aby naocznie<br />

uczestniczyć<br />

w mszy.<br />

Po południu trafiło<br />

tu wiele osób<br />

zagubionych w wielotysięcznym<br />

tłumie,<br />

poszukując pomocy<br />

m.in. z Litwy, Węgier<br />

i Słowacji. Według<br />

obliczeń policji zagubiło<br />

się 120 dzieci,<br />

których – niestety<br />

– rodzice czy opiekunowie<br />

nie wyposażyli<br />

w tabliczki identyfikacyjne<br />

i był spory<br />

kłopot z oddaniem<br />

maluchów w ręce<br />

opiekunów. Najprawdopodobniej<br />

centrum prasowe<br />

było w tym momencie w Starym Sączu<br />

jedynym miejscem zdolnym do jako<br />

takiego przeglądu sytuacji. Przydała<br />

się do tego logistyka łącznościowa<br />

zorganizowana przez Wacława Klimka,<br />

Wiesława Szachowskiego, Władysława<br />

Koboza i Walentego Jacaka z Klubu<br />

Krótkofalowców SP–9 KTL.<br />

Za klauzurą<br />

Po mszy, w drodze z placu celebry,<br />

do klasztoru papież przejechał<br />

przez Bramę Szeklerską (dar narodu<br />

„Wdzięczny jestem Bożej Opatrzności<br />

za to, że dane mi było dokonać kanonizacji<br />

świętej Kingi tu, na Ziemi Sądeckiej, z którą<br />

tak bardzo była związana; która przechowała<br />

Jej pamięć przez siedem wieków.<br />

Dziękuję wam Bracia i Siostry, mieszkańcy<br />

tej ziemi, że zachowaliście Ją w swoich sercach,<br />

że modliliście się przez Jej przyczynę<br />

i wyprosiliście u Boga ten dzień.<br />

(...) Pozdrawiam również Nowy Sącz i miasto,<br />

które zawsze urzekało mnie swoim pięknem<br />

i gospodarnością.”<br />

Z homilii papieża Jana Pawła II<br />

w Starym Sączu 16 czerwca 1999 r.<br />

węgierskiego – symbol gościnności<br />

i bezpieczeństwa).<br />

Co robił papież za klauzurą? Jedyne<br />

zdjęcia z wnętrz klasztoru ujrzały<br />

światło dzienne w publikacji albumowej<br />

papieskiego fotografa Arturo Marii<br />

i Adama Bujaka.<br />

Papież zwiedził klasztor, rozmawiał<br />

z zakonnicami, zjadł w ścisłym, duchowym<br />

gronie (bez VIP–ów, „cywili” i kamer<br />

telewizyjnych) obiad w klasztorze<br />

i chwilę odpoczywał. Posiłek przygotowały<br />

siostry, a fotele, na których zasiadł<br />

dostojny gość wraz z kardynałami<br />

i innymi osobami towarzyszącymi wy-<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

35

Papieska rocznica<br />

konał rzemieślnik z Tymbarku, mistrz<br />

stolarski Mieczysław Kordeczka wraz<br />

z tapicerem Janem Rysiem oraz uczniami<br />

z miejscowej szkoły zawodowej.<br />

Meble (tron, klęcznik, stojaki pod<br />

księgi mszalne i kredensy na szaty liturgiczne)<br />

dla ołtarza i papieskiej zakrystii<br />

były dziełem fachowców z sądeckiej<br />

spółdzielni „Przełom” i firmy<br />

„Iker”.<br />

Według biskupa Skworca, spotkanie<br />

w klasztorze miało bardzo miły,<br />

niezapomniany klimat. Dla sióstr klarysek<br />

– wielkie święto.<br />

– Podczas obiadu Ojciec Święty<br />

z uwagą wsłuchiwał się w referowane<br />

przeze mnie sprawy diecezji tarnowskiej,<br />

pytał o Krościenko. Przypomniałem pobyt<br />

Ojca Świętego w Tarnowie w 1987 r.<br />

i scenę, kiedy nie mógł przejechać między<br />

sektorami i chodził na platformie,<br />

aby się napatrzeć na pielgrzymów.<br />

O godz. 15.40 papież poszedł<br />

do kaplicy sióstr, gdzie są relikwie św.<br />

Kingi, tam pomodlił się, ucałował relikwie,<br />

pobłogosławił i jeszcze trochę<br />

rozmawiał z klaryskami. Każda z nich<br />

„Jesteśmy tu, w Starym Sączu,<br />

skąd wyruszamy ku Dzwonkówce,<br />

Radziejowej, na Prehybę, dochodzimy<br />

do Wielkiej Raczy. Wracamy<br />

na Prehybę i schodzimy albo zjeżdżamy<br />

na nartach, na nartach...<br />

(oklaski)<br />

Z Prehyby do Szlachtowej<br />

i do Krościenka. W Krościenku,<br />

na Kopiej Górce jest Centrum Oazy.<br />

W Krościenku przekraczamy Dunajec,<br />

który płynie razem z Popradem<br />

Komunikacyjny koszmar<br />

Tuż po mszy tysiące osób zablokowały<br />

drogi wylotowe, potworzyły się<br />

olbrzymie korki komunikacyjne, wręcz<br />

koszmar. Sytuację udało się opanować<br />

dopiero po godz. 21. Do zmierzchu<br />

praktycznie nieprzejezdne były mosty<br />

na Dunajcu w Gołkowicach i na Popradzie<br />

pomiędzy Nowym a Starym<br />

Sączem. Na drogach panował chaos<br />

nie do opanowania. Policja mimo<br />

w kierunku Sącza Nowego i Starego<br />

i jesteśmy w Sączu z powrotem.<br />

A kiedy na Dunajcu jest wysoka<br />

woda, to można w pięć, sześć godzin<br />

przepłynąć od Nowego Targu<br />

do Nowego Sącza. To tyle tej powtórki<br />

z geografii.”<br />

(okrzyki: „Szóstka z plusem!”, „Zostań<br />

dłużej!”)<br />

„Powtórka z geografii” papieża Jana Pawła II<br />

wygłoszona na starosądeckich Błoniach<br />

16 czerwca 1999 r.<br />

lumna premiera, mimo że pilotowało<br />

ją na sygnale kilka radiowozów BOR.<br />

Osobiście byłem świadkiem tytanicznej<br />

wręcz pracy funkcjonariuszy<br />

drogówki z patrolu P–32 (st. sierż. Marek<br />

Piwowarczyk i st. sierż. Jarosław<br />

Gwóźdź), którym udało się umożliwić<br />

przejazd dwóch karetek z wymagającymi<br />

natychmiastowej pomocy pacjentami.<br />

To był po prostu cud...<br />

Tłumy chciały zobaczyć opustoszały<br />

już papieski ołtarz z bliska, po-<br />

3<br />

mogła ucałować pierścień Piotrowy,<br />

co uwieczniał na zdjęciach watykański<br />

fotograf Arturo Mari. Potem Ojciec<br />

Święty przejechał papamobile na lądowisko,<br />

skąd odleciał helikopterem<br />

do Wadowic. Pielgrzymi zgotowali<br />

mu gorące pożegnanie. Setki, tysiące<br />

gardeł skandowało: Zostań z nami, zostań<br />

z nami...<br />

czerwiec 2009<br />

wysiłków była bezradna, a szczególnie<br />

funkcjonariusze, którzy przyjechali<br />

do Starego Sącza z Lublina i Poznania,<br />

i zupełnie nie znali miejscowej topografii.<br />

Wielkie kłopoty z wyjazdem miał<br />

premier Słowacji i prezydent Węgier.<br />

Ugrzązł na kilka godzin w tłumie specjalny<br />

autokar wiozący nowosądeckich<br />

VIP–ów. Utknęła również wcześniej ko-<br />

dziwiały jego architekturę. Ołtarz<br />

stał na 79-arowej działce oznaczonej<br />

w planach geodezyjnych Starego Sącza<br />

numerem 2408 – własności Bogumiły<br />

Migacz. Przed rokiem wyrosła<br />

tu pszenica. Migaczowie (mający dom<br />

z ogrodem ok. 200 metrów od ołtarza),<br />

podobnie jak ponad stu innych właścicieli<br />

pól uprawnych na Piaskach, odda-<br />

Sądeczanin

Papieska rocznica<br />

skaleczeń i zasłabnięć, którym usiłował<br />

przeciwdziałać zespół medyków<br />

pod wodzą kardiologa dr. Marka<br />

Czosnka. Nie użyto również karetki „N”<br />

(porodowej).<br />

Bardziej oblegane były natomiast...<br />

kabiny sanitarne i stoiska pocztowe,<br />

w których można było nabyć okolicznościowe<br />

karty z datownikami upamiętniającymi<br />

wizytę papieża na ziemi<br />

sądeckiej.<br />

Tuż po mszy w Starym Sączu, pobliski<br />

Nowy Sącz odwiedził premier<br />

Jerzy Buzek. W magistracie powitał<br />

go wiceprezydent Ludomir Krawiński<br />

i członek Zarządu Miasta Ryszard Nowak.<br />

W krótkiej rozmowie z premierem<br />

włodarze Sądecczyzny nie ukrywali,<br />

że po papieskiej wizycie nie tylko Stary<br />

Sącz, ale i inne miejscowości regionu<br />

ożyją dzięki pielgrzymkom do grobu<br />

nowej świętej.<br />

Świętość to codzienna wierność<br />

Ordynariusz tarnowski ks. biskup<br />

Wiktor Skworc niejednokrotnie odwołuje<br />

się do tamtej pielgrzymki:<br />

– Jan Paweł II zostawił nam w Starym<br />

obdarzył. To trudne wezwanie, ale nie powinniśmy<br />

realizacji tego powołania odkładać<br />

na jutro. Świętość to nic innego<br />

jak codzienna wierność.<br />

Chwała starosądeczanom, że nie zgodzili<br />

się na rozebranie Ołtarza Papieskiego,<br />

czy też – a były takie zakusy<br />

– na przeniesienie go w inne miejsce.<br />

Dziś ten obiekt stanowi już zabytek<br />

i cenną pamiątkę po polskim papieżu<br />

i ma szansę stać się ośrodkiem kultu<br />

nowego polskiego<br />

świętego.<br />

W Polsce<br />

nie ocalał<br />

żaden inny<br />

ołtarz, zbudowany<br />

dla<br />

odprawienia<br />

liturgii przez<br />

Jana Pawła II.<br />

Na tyłach ołtarza<br />

znajduje<br />

się izba pamięci poświęcona wizycie<br />

papieskiej. Powstało tu Starosądeckie<br />

Centrum Pielgrzymowania.<br />

Autor artykułu wręcza Janowi<br />

Pawłowi II „Encyklopedię Sądecką”<br />

fot. Arturo Mari<br />

li bez wahania swoje grunty pod „arendę”<br />

papieżowi, na urządzenie pola<br />

celebry. Wszystkim obiecano zwrot<br />

i rekultywację zadeptanej ziemi. Bodaj<br />

największą hojność zademonstrowała<br />

Kinga Job, która zgodziła się wyciąć<br />

400 jabłoni:<br />

– Zbyt wiele zawdzięczam mojej patronce,<br />

żeby odmówić. Jej ręka i wstawiennictwo<br />

nieraz odsuwała od nas<br />

nieszczęścia.<br />

Istotne zadania przyszło wykonać<br />

kościelnej służbie porządkowej, złożonej<br />

z ponad 7 tys. wolontariuszy<br />

w żółtych furażerkach, dowodzonej<br />

przez ks. Zbigniewa Krasa. Do niej dołączyła<br />

„Biała służba” ZHP (dowodzona<br />

przez harcmistrza Jana Orgelbranda)<br />

– ok. 600 harcerek i harcerzy zaangażowanych<br />

w obsługę pielgrzymów<br />

i inne działania pomocnicze (sanitarno–medyczne,<br />

łączności, lingwistyczne).<br />

Porządku w Starym Sączu i wzdłuż<br />

dróg dojazdowych pilnowało ponad 2<br />

tys. strażaków i policjantów. Ofiarnie<br />

pracowali też cywile, m.in. sądeczanie<br />

Michał Giercuszkiewicz, Jerzy Kubrycht,<br />

Grzegorz Kasperczyk, Krzysztof<br />

Podbielski.<br />

Nie miały natomiast nadmiaru pracy<br />

oflagowane czerwonym krzyżem<br />

punkty medyczne i krążące między<br />

sektorami patrole pielęgniarek i kawalerów<br />

maltańskich oraz dwa szpitale<br />

polowe – krynicki i tarnowski (św.<br />

Łukasza). Pomoc dotyczyła drobnych<br />

Sączu cenny, szczególny depozyt: wezwanie<br />

do świętości wszystkich – świeckich<br />

i konsekrowanych. I tak jak w 1987<br />

roku, wynosząc na ołtarze Bł. Karolinę<br />

Kózkę powiedział nam, żebyśmy przypatrywali<br />

się naszemu powołaniu do świętości<br />

co dnia, tak w Starym Sączu to wezwanie<br />

zmaksymalizował, co świadczy<br />

o olbrzymim zaufaniu, jakim nas papież<br />

Klasztor, kapliczka ze źródełkiem<br />

i ołtarz tworzą związany z papieżem<br />

i świętą szlak św. Kingi.<br />

Jerzy Leśniak<br />

Fot. Jerzy Cebula, Jerzy Leśniak<br />

W artykule wykorzystałem własne publikacje<br />

z książek Gród św. Kingi (Biały Kruk, 2007) i Stary<br />

Sącz (Bellona, 2008) oraz zamieszczone w „Dzienniku<br />

Polskim” w czerwcu 1999 r.<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

37

Papieska rocznica<br />

S ą d e c k i e<br />

38<br />

Karol Wojtyła w latach 1953-78<br />

odwiedził wiele zakątków Sądecczyzny,<br />

przeszedł pieszo ważniejsze<br />

szlaki turystyczne w Beskidach.<br />

Szczególnie upodobał sobie<br />

narciarskie stoki wokół Przehyby.<br />

Na tutejszych polanach górskich<br />

powstawały teksty homilii.<br />

Na nartach i w kajaku<br />

Pierwszy udokumentowany<br />

pobyt na Sądecczyźnie wskazuje<br />

na Krynicę. W sierpniu 1953 r. grupa<br />

turystów, z Karolem Wojtyłą, przemierzała<br />

pieszy szlak turystyczny<br />

z Bieszczad przez Beskid Niski i dalej<br />

pod Górę Parkową. W 1954 r. ksiądz<br />

Karol wędrował też po Beskidzie Sądeckim,<br />

ze Szlachtowej na Przehybę,<br />

która na wiele lat stanie jego „magiczną<br />

górą”. W tym samym roku,<br />

13-14 sierpnia, wyprawa z Karolem<br />

przeszła ze Szczawnicy przez Przehybę,<br />

Radziejową, Piwniczną, Halę<br />

Łabowską do Krynicy, gdzie ksiądz<br />

Wojtyła przyjeżdżał na narty także<br />

w latach 1956-1957. Jeździł często<br />

na Górze Parkowej, ale na nartach<br />

wyszedł też na Krzyżową i Jaworzynę<br />

Krynicką oraz przeszedł przez<br />

Huzary do Mochnaczki. Wycieczki<br />

narciarskie z przyjaciółmi urozmaicał<br />

na różne sposoby: 4 lutego 1957<br />

wycieczkę powyżej Słotwin urozmaicił<br />

„skiring” za saniami ciągniętymi<br />

przez konia.<br />

15 czerwca 1957 r. był w Ptaszkowej<br />

podziwiając w starym, drewnianym<br />

kościółku płaskorzeźbę „Modlitwa<br />

w Ogrojcu” Wita Stwosza.<br />

Beskid Sądecki odwiedzał<br />

regularnie niemal co rok.<br />

Później, już jako papież, Karol<br />

Wojtyła wielokrotnie mówił i pisał<br />

m.in. w zacytowanej poniżej „Autobiografii”<br />

(2002), jak ważny jest dla<br />

niego kontakt z przyrodą w naszym<br />

regionie:<br />

„Człowiekowi potrzebne<br />

jest piękno krajobrazu. (...) I dlatego<br />

maj 2009<br />

też nic dziwnego, że ciągną tutaj ludzie<br />

z różnych stron Polski, a także<br />

spoza Polski. Ciągną latem i zimą.<br />

Szukają odpoczynku. Pragną odnaleźć<br />

siebie w obcowaniu z przyrodą.<br />

Pragną odzyskać siły w zdrowym<br />

wysiłku fizycznym: w marszu, w podejściu,<br />

we wspinaczce, w zjeździe<br />

narciarskim. Ej, łza się w oku kręci...”<br />

W połowie lat pięćdziesiątych<br />

ksiądz Wojtyła bierze udział w Międzynarodowym<br />

Spływie Kajakowym<br />

na Dunajcu. Na etapie w Sromowcach<br />

Niżnych na ostrych kamieniach<br />

przedziurawił lichy raczej kajak.<br />

Dopłynął do mety, ale łódka<br />

zatonęła w Szczawnicy. Nie zmókł<br />

tylko brewiarz.<br />

Ślub w Podegrodziu<br />

W kwietniu 1963 r. – na prośbę<br />

wykładowcy w KUL ks. Józefa Tokarza<br />

– biskup krakowski Karol Wojtyła<br />

udzielił ślubu w kościele św. Jakuba<br />

w Podegrodziu Marii Żelasko<br />

i Tadeuszowi Usamowskiemu, a następnie<br />

wziął udział w weselu w Gostwicy.<br />

Regionalna chałupa Żelasków<br />

stoi teraz w Sądeckim Parku<br />

Etnograficznym.<br />

W Zawadzie<br />

Z udziałem Karola Wojtyły odbyła<br />

się koronacja obrazu Matki Boskiej<br />

Pocieszenia z kościoła jezuitów<br />

pw. Św. Ducha w Nowym Sączu.<br />

Obraz został koronowany 11 sierpnia<br />

1963 przez Prymasa Tysiąclecia<br />

kardynała Stefana Wyszyńskiego<br />

w asyście biskupów Karola Wojtyły<br />

i Jerzego Ablewicza oraz 14 innych<br />

biskupów. Ówczesne władze<br />

nie zgodziły się na koronację na sądeckim<br />

rynku i uroczystości odbyły<br />

się w pobliskiej Zawadzie. W trwających<br />

od 2 do 11 sierpnia uroczystościach<br />

udział wzięło 700 księży<br />

i ponad 300 tys. wiernych.<br />

Na Przehybie<br />

W latach sześćdziesiątych schronisko<br />

na Przehybie było ulubionym<br />

miejscem zimowego wypoczynku<br />

Karola Wojtyły, który przyjeżdżał<br />

tu w towarzystwie krakowskich fizyków,<br />

m.in. prof. Jerzego A. Janika.<br />

Według wpisów w księdze pamiątkowej<br />

i relacji świadków przyszły<br />

Papież był na Przehybie w 1959 r.,<br />

1963 r. oraz w latach 1966-1969.<br />

Na górę podchodził zwykle od południa,<br />

od Szlachtowej, a w latach<br />

późniejszych od Szczawnicy<br />

i Gabonia.<br />

Ostatni wpis w księdze pamiątkowej<br />

datowany na 2-10 lutego<br />

1971 r. ma następującą treść: „Groziło,<br />

że po 10 latach systematycznych,<br />

cudnych, zimowych pobytów<br />

na Przehybie zmienimy miejsce. Teraz<br />

po powrocie p. Mariana Patyka<br />

mamy perspektywę następnych 10<br />

lat i wmurowania następnej tablicy.<br />

Prawdziwy gospodarz decyduje<br />

o prawdziwym uroku schroniska”.<br />

Tropie, Stary Sącz,<br />

Siekierczyna<br />

Starsi sądeczanie pamiętają pobyty<br />

metropolity podczas uroczystości<br />

kościelnych z okazji tysiąclecia<br />

Chrztu Polski w Tropiu (17<br />

lipca 1966), w Starym Sączu (24<br />

lipca 1966), Limanowej (11 września<br />

1966), a także następnie w Siekierczynie<br />

(8 grudnia 1967 i 16 października<br />

1972), rodzinnej wsi<br />

kardynała Filadelfii Jana Króla, oraz<br />

Tylmanowej (góra Błyszcz, 16 sierpnia<br />

1972 i 18 sierpnia 1974).<br />

U „Małgorzaty”<br />

6 sierpnia 1971 roku, metropolita<br />

krakowski przewodniczył wspólnie<br />

z biskupem Jerzym Ablewiczem<br />

uroczystości przeniesienia<br />

obrazu Przemienienia Pańskiego<br />

do głównego ołtarza w nowosądeckim<br />

kościele pw. św. Małgorzaty,<br />

który - już jako Papież - wyniósł<br />

później do godności bazyliki.<br />

Sądeczanin

Papieska rocznica<br />

s z l a k i<br />

Karol Wojtyła w Nowym Sączu<br />

W Siekierczynie<br />

Na górskim szlaku<br />

W Starym Sączu, 1966<br />

W Starym Sączu, 1966 W Tropiu, 17.07.1966<br />

W górach<br />

Zimą na Przehybie<br />

Sądeczanin maj 2009<br />

39

Społeczeństwo<br />

największego festyn ludyczny na sądecczyźnie<br />

Łącko kwitnące sadami<br />

40<br />

Na początku XX wieku ksiądz proboszcz Jan Piaskowy – dopingowany<br />

przez kierownika szkoły Stanisława Wilkanowicza – kazał swoim<br />

łąckim parafianom, by zamiast klepania zdrowasiek, sadzili za każdy<br />

wyznany na spowiedzi grzech po jednej jabłoni i śliwie. Ludziska<br />

szybko zrozumieli, że mogą na swoich grzechach zrobić zupełnie dobry<br />

interes. Grzeszyli więc śmiało i sadzili owocowe drzewka (dziś<br />

sady zajmują w łąckiej gminie blisko tysiąc hektarów), ufając, że obie<br />

te czynności zostaną im policzone na poczet dobrych uczynków. Diabeł<br />

jednak nie spał: podsunął gospodarzom zdrożną myślą produkowania<br />

ze śliwek śliwowicy. Tę opowieść usłyszałem onegdaj od pani<br />

doktor Jolanty Pasoniowej (żony b. posła), z domu Krzywdzińskiej,<br />

wywodzącej się właśnie z Łącka.<br />

księdzu Piaskowym w Łącku<br />

O nie zapomniano. Podczas tegorocznego<br />

Święta Kwitnącej Jabłoni<br />

ks. prałat Józef Trzópek wraz z wójtem<br />

gminy Franciszkiem Młynarczykiem<br />

dokonali uroczystego odsłonięcia<br />

tablicy (wmurowanej w kościele<br />

parafialnym) upamiętniającej osobę<br />

łąckiego proboszcza, który w znaczny<br />

sposób przyczynił się do rozwoju sadownictwa<br />

na tym terenie.<br />

Podkreślono, że zajmując się<br />

nie tylko duchowym rozwojem mieszkańców,<br />

ale i intelektualnym – jeżdżąc<br />

czerwiec 2009<br />

po wsiach uczył nie tylko katechizmu,<br />

ale i agronomii.<br />

Wspomnianego zaś trunku, choć<br />

wciąż nielegalnego, nie brakowało<br />

i w tym roku w Łącku: Święto Kwitnącej<br />

Jabłoni – impreza regionalna<br />

o bodaj najdłuższej tradycji w tej części<br />

Polski – po raz pierwszy odbyły się<br />

w 1947 r. Wymyślili je m. in. Stanisław<br />

Baziak, Stanisław Kuziel, Antoni<br />

Arendarczyk, Paweł Faron, Tomasz<br />

Kucharski, Marian Pasiut i Jan Leśniak.<br />

Zorganizowano je, aby rozpropagować<br />

walory sadownicze tutejszego<br />

regionu. Mieszkańcy obawiali się,<br />

że władza przystąpi do budowy zapory<br />

wodnej pomiędzy Łąckiej i Jazowskiem,<br />

co groziło wysiedleniem ludności<br />

i zalaniem kilku miejscowości.<br />

Pierwsze święta organizowano<br />

w sadach gospodarzy m. in. Stanisława<br />

Sopaty w Czerńcu i Jana Maurera<br />

w Łącku. Od 35 lat ludowo-artystyczny<br />

festyn rozgrywa się w malowniczym<br />

amfiteatrze na Górze Jeżowej.<br />

Inwazja gości – muzyka<br />

połączyła narody<br />

Tegorocznym obchodom towarzyszyła<br />

piękna pogoda, wiosenna zieleń<br />

sadów, radosna atmosfera festynu.<br />

Po mszy św. w intencji sadowników<br />

odprawionej w kościele parafialnym,<br />

po odegranym łąckim hejnale i wypuszczeniu<br />

w niebo gołębi pomaszerowały<br />

po Łącku barwne korowody<br />

z zespołami folklorystycznymi i orkiestrami.<br />

Podziw budziły szykowne orszaki<br />

młodzieży i konne banderie, popisy<br />

szczudlarzy i kuglarzy. Przykuwała uwagę<br />

projekcja filmu z 1948 r. pt. „Kwitną<br />

jabłonie” na telebimie, który umieszczony<br />

został na skwerku obok rynku<br />

Malowniczy amfiteatr pod Górą<br />

Jeżową pękał w szwach, ludzie siedzieli<br />

wysoko pod smrekami, lało się<br />

piwo, smażyły kiełbaski, niezły interes<br />

robili odpustowi kramarze, sprzedawcy<br />

kolorowych baloników, objazdowa<br />

karuzela. Bawiły starszych i młodszych<br />

zespoły „Wilk”, „Chrząszcze”, „White Tower”.<br />

Rozśmieszał do łez kabaret „Rak”.<br />

Zabawa taneczna trwała do późnej<br />

nocy.<br />

Imprezę zainaugurował Międzynarodowy<br />

Festiwal Kapel Ludowych<br />

i Ulicznych – „Muzyka łączy narody”.<br />

Na estradzie w Rynku oraz amfiteatrze<br />

na Jeżowej Górze oklaskiwano zespoły<br />

z krajów grupy wyszehradzkiej oraz<br />

z Białorusi: „Dudaryki” z Mińska, „Danubius”<br />

z miejscowości Szop na Węgrzech,<br />

Grupę im. Joszka Prihody z Petrovan<br />

na Słowacji, „Morsy” z Dębicy,<br />

Kapelę Tadeusza Plechty z Łącka.<br />

Sądeczanin

Społeczeństwo<br />

Festiwal zrealizowano przy wsparciu<br />

finansowym Funduszu Wyszehradzkiego,<br />

Województwa Małopolskiego,<br />

Starostwa Powiatu Nowosądeckiego,<br />

Urzędu Gminy Łącko, Poakcesyjnego<br />

Programu Wspierania Obszarów<br />

Wiejskich<br />

Wójt Franciszek Młynarczyk z dumą<br />

wskazywał na swych ambasadorów<br />

(gmina nie tylko sadami i śliwowicą<br />

stoi): Góralską Orkiestrę Dętą im. Tadeusza<br />

Moryty, zespoły regionalne „Duże<br />

Łącko” i „Małe Łącko” kultywujące folklor<br />

Białych Górali. Obiema orkiestrami<br />

dyryguje Stanisław Strączek, zawodowo<br />

kapelmistrz Orkiestry Reprezentacyjnej<br />

Straży Granicznej.<br />

Przy drodze do amfiteatru roiło się<br />

od twórców ludowych, rękodzielników,<br />

stoisk z przysmakami regionalnymi.<br />

Goście – smakując m.in. ciasta<br />

zgłoszone do konkursu na najlepszy<br />

placek z jabłkami – mieli wyjątkową<br />

okazję przyjrzeć się efektom organizacyjnego<br />

wysiłku włodarzy gminy:<br />

festyn dla kilku tysięcy ludzi, jadła<br />

i napitku pod dostatkiem, uciechy dla<br />

ciała i ducha.<br />

Łyżką dziegciu w festynowej beczce<br />

miodu była jedynie agitacja kandydatów<br />

(lub ich pretorianów) do europarlamentu,<br />

którzy z ulotkami<br />

wyborczymi w ręku zaczepiali uczestników.<br />

Ci akurat nie okazywali nimi<br />

specjalnego zainteresowania. I bardzo<br />

dobrze!<br />

(j); Fot. Jerzy Leśniak, Jerzy Żak<br />

W oczekiwaniu na tegoroczne owocobranie Łącka banderia konna. Józef Tokarz z Jazowska prezentuje łącką śliwowicę<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

41

Społeczeństwo<br />

najpiękniejsze<br />

sądeczanki<br />

42<br />

Finałowa gala<br />

Marianna Sokołowska, tegoroczna<br />

maturzystka w II LO im.<br />

Marii Konopnickiej w Nowym Sączu,<br />

została wybrana Miss Ziemi Sądeckiej<br />

2009 w wyborach, jakie przeprowadzono<br />

w Miejskim Ośrodku Kultury w Nowym<br />

Sączu. Tytuły Wicemiss przypadły<br />

Jadwidze Stypule z Nowego Sącza<br />

i Angelice Tomasiak z Przysietnicy.<br />

Imprezę poprowadził aktor Piotr<br />

Szwedes, choreografię opracowała<br />

Karolina Łukasik. Kandydatki do tytułu<br />

„Najpiękniejszej” występowały w kilku<br />

odsłonach: w strojach letnich, koktajlowych,<br />

ślubnych, wizytowych<br />

czerwiec 2009<br />

i plażowych. Dzieliły się też swoimi<br />

planami i marzeniami. W części artystycznej<br />

wystąpili śpiewacy (Mateusz<br />

Bieryt, Klaudia Leśniak, Aleksandra<br />

Maślanka i Katarzyna Rzepka) i tancerki<br />

z zespołu „Katharsis” z Miejskiego<br />

Ośrodka Kultury oraz laureat telewizyjnego<br />

programu „Mam talent” Mateusz<br />

Ziółko. Organizatorami wyborów<br />

były Joanna Durak i Joanna Malska<br />

z agencji SAM MODELS.<br />

finale konkursu Miss Polonia Ziemi<br />

Sądeckiej uczestniczyło dwa-<br />

W<br />

naście kandydatek:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

Paulina Rajewska<br />

Katarzyna Dobosz<br />

Marianna Sokołowska<br />

Jadwiga Stypuła<br />

Natalia Lompart<br />

Monika Reszkiewicz<br />

Joanna Madziar<br />

Joanna Grońska<br />

Małgorzata Pyrdoł<br />

Angelika Tomasiak<br />

Kinga Łukasik<br />

Zofia Hruby<br />

•<br />

Zdjęcia z imprezy w MOK: Jerzy Leśniak,<br />

Małgorzata Sokołowska<br />

<strong>Zobacz</strong> zdjęcia finalistek: str. 100<br />

Sądeczanin

Pokaz w sukniach ślubnych<br />

Rywalizacja na estradzie.<br />

po prawej: Marianna w koronie<br />

Dziewoje z zespołu Katharsis (MOK)<br />

Pokaz w strojach kąpielowych<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

43

Społeczeństwo<br />

Wyznania Misski<br />

44<br />

Kim jestem? Sądeczanką. Ale po tacie<br />

Kurpianką, po mamie – Tuchowianką.<br />

Znak Zodiaku: Bliźnięta, urodziłam się 23<br />

maja 1990 r.<br />

Waga, wzrost: 175 cm, 57 kg.<br />

Rodzina: Tata, Mieczysław jest muzykiem,<br />

nauczycielem, prowadził chór w PWSZ<br />

i „Sokoliki” w „Sokole”. Mama, Barbara też<br />

jest pedagogiem muzycznym. Acha, mam<br />

starsze rodzeństwo (wszyscy mają imiona<br />

zaczynające się na M): Magdalena, Małgorzata<br />

i Michał.<br />

Najwcześniejsze wspomnienie: rytmika<br />

w przedszkolu, którą prowadziła moja<br />

mama.<br />

Rodzicom zawdzięczam: to, że nauczyli<br />

mnie wrażliwości, punktualności,<br />

odpowiedzialności.<br />

Za co dostałam lanie od ojca? Za bałaganiarstwo,<br />

niedbałość.<br />

Pierwsze odkrycie:. zespół Affabre Concinui<br />

– moje ogromne odkrycie, w wieku<br />

8 lat zakochałam się w tym zespole i ciągle<br />

jestem nim tak samo zafascynowana<br />

Koledzy, koleżanki z podwórka: Michał<br />

Dobosz, Paulina Pałuzewicz, Stefan Janus,<br />

Magda Korneluk.<br />

Pierwsze ważne książki: Dzieci z dworca<br />

ZOO, Oskar i Pani Róża, Pamiętnik<br />

Narkomanki<br />

Pierwszy sukces: na początku szkoły podstawowej<br />

wygrałam konkurs pieśni patriotycznej<br />

(międzyszkolny)! Byłam najmłodszą<br />

uczestniczką. W gimnazjum natomiast<br />

zdałam FCE (język angielski).<br />

Pierwsza porażka: oblany egzamin<br />

na prawo jazdy. Zdałam dopiero za drugim<br />

razem.<br />

czerwiec 2009<br />

Pierwsza łza: Mamusia miała operację<br />

na nerki. Strasznie wtedy się bałam. Był<br />

to początek podstawówki.<br />

Mój autorytet: Rodzice, zdecydowanie.<br />

Najbardziej pamiętne chwile w życiu:<br />

zwycięstwa w konkursach wokalnych, każda<br />

chwila z Jarkiem jest niezapomniana,<br />

pierwszy lot samolotem i ogromne turbulencje,<br />

śmierć babci...<br />

Pierwsze pieniądze zarobiłam tłumacząc<br />

tacie książkę dotyczącą brydża.<br />

Szkoła: jestem w trakcie matury w II LO,<br />

w klasie matematyczno-informatycznej<br />

(wychowawca Łukasz Sommer).<br />

Ulubione dania: tatar, wszelkiego rodzaju<br />

sałatki, kuchnia włoska.<br />

Hobby: śpiew (blues, soul), taniec salsa<br />

(tańczę w klubie razem z Mirosławem<br />

Haczkiem), siłownia, język angielski.<br />

Ulubiony bohater literacki (filmowy):<br />

Forrest Gump, Polyanna.<br />

Na bezludną wyspę zabrałabym:<br />

a z 1000 dobrych książek.<br />

Moja największa zaleta: ufność.<br />

Moja najpoważniejsza wada: naiwność.<br />

Co zmieniłabym w Nowym Sączu? Ulicę<br />

Nadbrzeżną, codziennie co najmniej kilkukrotnie<br />

muszę tamtędy przejechać.<br />

„Konie mogę kraść”: z moją przyjaciółką<br />

Angeliką Pawlik, zawsze mnie wspierającą,<br />

nie wiem, co bym bez niej zrobiła.<br />

Moi przyjaciele: Jarek Pasoń, niezastąpiony,<br />

kochający, nie było ani momentu niepewności<br />

w naszym związku z jego strony!<br />

Odpowiedzialny, wysportowany i dobry.<br />

I BARDZO przystojny; Leszek Marciniak –<br />

mogę mu zaufać, o wszystkim powiedzieć,<br />

płacze i cieszy się razem ze mną.<br />

Najlepsze miejsca na ziemi: szczyt góry<br />

zamkowej w Pieninach, Barcelona.<br />

Podróże: byłam w Hiszpanii, Egipcie,<br />

Szwecji, Norwegii, Anglii, Szkocji, Niemczech,<br />

Słowacji, Francji, Holandii, Belgii,<br />

Ukrainie.<br />

Marzenie: dostać się na studia<br />

na Politechnikę Krakowską lub Akademię<br />

Górniczo-Hutniczą.<br />

W nagrodę za tytuł Misski otrzymałam<br />

wiele nagród, ale najbardziej cieszę się,<br />

że mogłam poznać Jagę (pierwszą wicemiss)<br />

i Mateusza Ziółko, laureata telewizyjnego<br />

konkursu „Mam talent”.<br />

Nowy Sącz jest dla mnie domem, moją<br />

małą ojczyzną. Kocham to miejsce, chciałabym<br />

tu wrócić po studiach, pracować i żyć<br />

tu.<br />

Marianna Sokołowska<br />

Miss Ziemi Sądeckiej 2009<br />

Sądeczanin

Nowe książki<br />

sandecjana i publikacje regionalne na półkach księgarskich<br />

kto czyta nie błądzi<br />

Pamiętnik<br />

PTT<br />

Potężną porcję<br />

wiadomości o Tatrach<br />

i pomniejszych<br />

polskich<br />

górach przynosi<br />

17. tom Pamiętnika<br />

Polskiego<br />

Towarzystwa Historycznego.<br />

W<br />

bogato ilustrowanym<br />

i opasłym tomisku (ponad 400<br />

stron) znajdziemy m.in. obszerne sprawozdanie<br />

Macieja Zaremby z działalności<br />

Oddziału PTT „Beskid” w Nowym Sączu<br />

za 2008 r. Dość powiedzieć, że zorganizowano<br />

68 wycieczek górskich i innych imprez,<br />

z których skorzystało ogółem 2742<br />

osób. – Największe zapotrzebowanie istnieje<br />

na wycieczki jednodniowe, najczęściej<br />

wędrowano po Beskidzie Sądeckim, ale też<br />

wyprawiano się za granicę, m.in. 18 razy w<br />

słowackie Tatry i inne góry u naszych południowych<br />

sąsiadów, ale także na Czechy,<br />

do Chorwacji, Rumunii i Włoch – informuje<br />

honorowy prezes PTT Oddział „Beskid”.<br />

Z innych rzeczy polecam rewelacyjny<br />

artykuł Macieja Pinkwarta o starym<br />

cmentarzu zakopiańskim na Pęksowym<br />

Brzyzku, gdzie od 1800 roku chowa<br />

się najwybitniejszych zakopiańczyków.<br />

Dziwne koleje losu, również kłótnie w zakopiańskich<br />

rodach, sprawiły, że niektóre<br />

osobistości mają po dwa nagrobki na<br />

Pęksowym Brzyzku.<br />

Almanach Łącki<br />

10. numer „Almanachu Łąckiego”,<br />

półrocznika wydawanego od 5 lat przez<br />

Towarzystwo Miłośników Ziemi Łąckiej,<br />

przy wsparciu Starostwa<br />

Powiatowego i<br />

UG Łącko poświęcony<br />

jest w dużej mierze<br />

historii Czarnego<br />

Potoku i wybitnym<br />

ludziom wywodzącym<br />

się z tej prastarej<br />

wsi, gdzie cześć<br />

odbiera słynący łaskami,<br />

ozdobiony w<br />

1999 roku papieskimi<br />

koronami obraz<br />

MB Bolesnej. Polecam wspomnienia sadownika<br />

Stanisława Farona, bo Czarny<br />

Potok to również ciągnące się kilometrami<br />

sady owocowe, okwiecone w maju,<br />

pożółkłe jesienią. Ciekawy jest wywiad<br />

z prof. Stanisławem Morytą, rektorem<br />

Uniwersytetu Muzycznego im. Fryderyka<br />

Chopina w Warszawie, synem Tadeusza<br />

Moryty, założyciela w 1946 r. Orkiestry<br />

Dętej w Czerńcu, która gra do dziś. „Almanach<br />

Łącki” to bodaj jedyne wydawnictwo<br />

regionalne, w którego kolegium<br />

redakcyjnym zasiada aż 3 profesorów: Julian<br />

Dybiec, Barbara Wagner i Bolesław<br />

Faron, a na dokładkę ks. prałat Józef Trzópek<br />

i Zbigniew Czepelak, do niedawna<br />

szef oświaty w powiecie nowosądeckim.<br />

O pochodzeniu nazw<br />

miejscowych Gminy<br />

Podegrodzie i okolic<br />

Podegrodzianin, Zenon Szewczyk,<br />

radny powiatowy, a w innym wcieleniu<br />

nauczyciel i pedagog o długoletnim stażu,<br />

popełnił dzieło onomastyczne. Zebrał<br />

nazwy podegrodzkich wsi, osiedli, pól,<br />

wzgórz i potoków ustalając etymologię<br />

tych różnych „Dąbrów”, „Chełmów”, „Niw”.<br />

Książeczka niewielka objętościowo (60<br />

stron), ale o dużym ciężarze gatunkowym.<br />

Szewczyk uporządkował wreszcie<br />

pisownię najstarszej sądeckiej miejscowości,<br />

dlatego to hasło przytaczamy w<br />

całości: „Naszacowice [Născowice, Năszcowice,<br />

Năsacoice] – pierwsza, historyczna<br />

siedziba Sącza, w której znajdują się<br />

resztki starego grodziska, siedziby pierwszych<br />

polskich kasztelanów. Niektórzy badacze<br />

wiązali tę nazwę z Sączem, formułując<br />

tezę, że Naszacowice to osada ‘nad<br />

dawnym Sączu’, czyli Naszącowice. Taką<br />

etymologię wyklucza<br />

prof. Eugeniusz<br />

Pawłowski pisząc,<br />

że nie ma ona żadnych<br />

podstaw naukowych.<br />

Wg tego<br />

badacza sądeckiego<br />

nazewnictwa, Naszacowice<br />

to nazwa<br />

patronimiczna wywodząca<br />

się od imienia<br />

pierwszego założyciela<br />

wsi Nosacza.<br />

Źródła historyczne wymieniające tę nazwę<br />

są dość liczne. Najstarsze zachowane<br />

zapisy pochodzą z 1283 i 1292.: Nossaczouicy.<br />

J. Długosz w XV-wiecznym Liber<br />

beneficiorum zapisał tę nazwę w dwóch<br />

wersjach: Nossaczowycze i Noszaczowycze.<br />

(…) Zapis zgodny ze współczesną<br />

ortografią, przywołujący także kolonię<br />

niemiecką założoną na terenie tej wsi,<br />

pojawi się w spisie miejscowości z 1794<br />

r.: Naszacowice i Naschazowitz Colonia.<br />

Książkę Z. Szewczyka wydał UG Podegrodzia<br />

z okazji 60-lecia Biblioteki Gminnej.<br />

Marka sądecka<br />

„Marka to nazwa, symbol, utworzona<br />

w celu identyfikacji i wyróżnienia, służąca<br />

do przekazania zaplanowanej informacji<br />

do określonych osób. Budowanie marki to<br />

budowanie lepszej pozycji regionu i zwiększenie<br />

jego wartości. To zbiór powiązanych<br />

elementów wizualnych i werbalnych identyfikujących<br />

region oraz wartości i korzyści,<br />

które odbiorca postrzega<br />

jako atrakcyjne. Marka<br />

dla regionu sądeckiego<br />

będzie kreowana głównie<br />

pod kątem turystyki.<br />

Jej stworzenie zapewni<br />

regionowi w dłuższym<br />

okresie czasu wiele korzyści,<br />

zarówno w obszarze<br />

turystycznym, jak również<br />

gospodarczym” – pisze<br />

dr Józef Wojnarowski,<br />

były wieloletni dyrektor<br />

hotelu Orbis „Beskid” w<br />

Nowym Sączu w broszurze pt. „Koncepcja<br />

marki turystycznej na przykładzie<br />

Sądecczyzny. Budowanie i zarządzanie<br />

marką sądecką.” Autor proponuje szybkie<br />

powołanie Kapituły Marki Sądeckiej,<br />

która rozpisałaby konkurs na<br />

opracowanie logo, znaku, symbolu<br />

Sądecczyzny. Chodzi o znak graficzny<br />

oraz hasło promocyjne, w<br />

których by się zawierało, wszystko<br />

co najlepsze Sądecczyzna ma do<br />

zaoferowania. Nowatorską pracę<br />

Wojnarowskiego, który zęby zjadł<br />

na turystyce, wydała Wyższa Szkoła<br />

Przedsiębiorczości w Nowym Sączu,<br />

gdzie autor wykłada.<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

Bibliofil<br />

45

Sądeczanie<br />

skromna sądecka zakonnica kandydatką na ołtarze<br />

Męczennica z Trzetrzwiny<br />

4<br />

Zamordowana przed 6 laty w Kongo siostra Czesława Lorek ze Zgromadzenia<br />

Sacre-Coeur, pochodząca z parafii MB Pocieszenia w Trzetrzewinie,<br />

od 21 maja br. jest patronką Szkoły Podstawowej w Biczycach Dolnych. Uroczystości<br />

nadania szkole imienia tragicznie zmarłej misjonarki z Czarnego<br />

Lądu oraz odsłonięcia pamiątkowej tablicy towarzyszyło dwudniowe seminarium<br />

zatytułowane: „Czyń niech widzę, mów niech słyszę. Misja siostry<br />

Czesławy Lorek a współczesny altruizm”. Konferencję zorganizował Urząd<br />

Gminy w Chełmcu pod patronatem bp. Wiktora Skworca, przewodniczącego<br />

Komisji Episkopatu Polski ds. Misji. Zaangażowany był sam wójt Bernard<br />

Stawiarski, poprzez żonę Joannę spowinowacony z s. Czesławą Lorek.<br />

Mszy św. w kościele MB Pocieszenia w Trzetrzewinie w intencji śp. s. Czesławy Lorek przewodniczył<br />

i tablicę w SP w Biczycach Dolnych poświęcił ks. Krzysztof Czermak, wikariusz<br />

bpa Wiktora Skworca ds. misji.<br />

Od lewej – ks. Marian Stępień, bp Janusz Kaleta, ks. Marian Brach, ks. Stanisław Olesiak; fot. (leś)<br />

czerwiec 2009<br />

Biczycach i Trzetrzewinie odbyła<br />

się seria wykładów i pa-<br />

W<br />

neli dyskusyjnych poświęconych działalności<br />

polskich misjonarzy. Postać<br />

s. Czesławy Lorek przybliżyło Jej rodzeństwo:<br />

Zofia Lorek, Krystyna Plata<br />

i Wanda Waśko. W panelu pt. „Między<br />

konformizmem a heroizmem” wspominano<br />

męczeńską śmierć tarnowskich<br />

misjonarzy: ks. Jana Czubę, ks. Zbigniewa<br />

Strzałkowskiego oraz kleryka Roberta<br />

Gucwę.<br />

Ks. dr Jan Piotrowski, dyrektor Papieskich<br />

Dzieł Misyjnych w Warszawie<br />

wygłosił wykład pt. „Misje w służbie<br />

życia”, a ks. dr Krzysztof Czermak, wikariusz<br />

bp. Skworca ds. misji, przedstawił<br />

wkład diecezji tarnowskiej w dzieło<br />

misyjne Kościoła powszechnego.<br />

Nie zabrakło czynnych misjonarzy, którzy<br />

specjalnie przyjechali do Trzetrzewiny,<br />

aby w 6. rocznicę męczeńskiej<br />

śmierci s. Czesławy Lorek opowiedzieć<br />

o swojej pracy. Na przykład z Kazachstanu<br />

przyleciał pochodzący z gminy<br />

Korzenna ks. bp Janusz Kaleta, administrator<br />

apostolski w tej postsowieckiej<br />

republice. Panel dyskusyjny z udziałem<br />

m.in. bp. Janusza Kalety, o. Stanisława<br />

Olesiaka SVD, byłego misjonarza w Angoli,<br />

oraz ks. prałata Mariana Stępnia,<br />

byłego proboszcza Trzetrzewiny, pracującego<br />

obecnie na Ukrainie, poprowadził<br />

nasz redakcyjny kolega Jerzy<br />

Leśniak. W kończącym seminarium<br />

dyskusji nt. altruizmu we współczesnym<br />

zmaterializowanym świecie wziął<br />

udział wicemarszałek Małopolski Leszek<br />

Zegzda, red. Marcin Przeciszewski<br />

z Katolickiej Agencji Informacyjnej,<br />

prezes Fundacji Sądeckiej Zygmunt<br />

Berdychowski, prezes Wspólnoty Polskiej,<br />

oraz Marek Ziółkowski z Ministerstwa<br />

Spraw Zagranicznych.<br />

Podczas konferencji rozstrzygnięto<br />

szkolny konkurs misyjny, czynna też<br />

była wystawa poświęcona s. Czesławie<br />

Lorek. W wielu wystąpieniach przewijała<br />

się myśl, że ta prosta, skromna zakonnica<br />

z Trzetrzewiny jest kandydatką<br />

na ołtarze…<br />

Sądeczanin

„Święci są po to, ażeby świadczyć<br />

o wielkiej godności człowieka. Świadczyć<br />

o Chrystusie ukrzyżowanym<br />

i zmartwychwstałym ‘dla nas i naszego<br />

zbawienia’, to znaczy równocześnie<br />

świadczyć o tej godności, jaką<br />

człowiek ma wobec Boga. Świadczyć<br />

o tym powołaniu, jakie człowiek ma<br />

w Chrystusie. I można powiedzieć,<br />

że siostra Czesława Lorek była świadoma<br />

tej godności. Świadoma tego<br />

powołania” - napisał ks. prof. Alojzy<br />

Drożdż we wstępie do książki o zakonnicy<br />

z Trzetrzewiny.<br />

Dodajmy, że niezwykle cenna<br />

i sprawnie przeprowadzona konferencja<br />

misyjna była dziełem pracowników<br />

Gminnego Ośrodka Kultury w Klęczanach,<br />

na czele z Andrzejem Piszczkiem,<br />

który dwoił się i troił, aby wszystko wypadło,<br />

jak najlepiej. Pan Andrzej był też<br />

autorem broszy o s. Czesławie Lorek,<br />

rozdawanej uczestnikom konferencji.<br />

(s), fot. HSZ<br />

Na dalszych stronach tego numeru „Sądeczanina” przedstawiamy życiorys bohaterskiej zakonnicy oraz<br />

wybór Jej listów do rodzeństwa w kraju. Korzystaliśmy z książki pt. „Wylałam krew, aby upiększyć Kościół…”<br />

pod redakcją Janusza Szpilowskiego, Mała Poligrafia Redemptorystów, Tuchów 2008.<br />

Listy do rodziny s. Czesławy Lorek s.C.<br />

Corene, 7 X 1984 r.<br />

Zosiu Kochana, pragnę się z Tobą<br />

podzielić jeszcze wielkim przeżyciem.<br />

Gdy byłam w tej kaplicy, gdzie<br />

długimi chwilami (godzinami) modliła<br />

się Błogosławiona Filipina, nasza<br />

pierwsza misjonarka, Pan dał mi jeszcze<br />

jeden znak, że mnie pragnie mieć<br />

na Czarnym Lądzie. Dzień przed wyjazdem<br />

do tej kaplicy prosiłam Pana Jezusa<br />

by, choć na moment zaświeciło<br />

słońce, bo dni były ciągle pochmurne<br />

i deszczowe i wieczorem zapowiedzieli<br />

opady i mgły w Alpach. I wyobraź<br />

sobie, że rano godz. 9.30 wyjeżdżamy<br />

jest mglisto, pochmurno, ale kiedy weszłyśmy<br />

do tej Świątyni zaświeciło słońce<br />

i przez witraże oświeciło to miejsce,<br />

które Pan wybrał sobie na mieszkanie.<br />

A zbudował je Św. Franciszek Ksawery<br />

w XVII w. w stylu barokowym. Wnętrze<br />

ozdobione scenami z Ewangelii i Zakonnikami<br />

i Zakonnicami. Początkowo<br />

to były Siostry Wizytki a po Rewolucji<br />

Francuskiej przez 30 lat nasze Siostry<br />

NSPJ. Teraz to jest zakonserwowane,<br />

jako muzeum, jak zresztą wiele zabytków<br />

we Francji, która się szczyci być<br />

kolebką Kościoła.<br />

Kimwenza, 20 X 1984 r.<br />

Po dwóch lądowaniach w Algierii<br />

i Nigerii, trzecie lądowanie w stolicy<br />

Zairu Kinshasie. Temperatura 25 stopni<br />

tak zapowiedzieli, ale chyba nie chcieli<br />

przestraszyć pasażerów, bo w rzeczywistości<br />

musiało być powyżej 30 st.,<br />

gdyż było bardzo duszno, tak, że było<br />

się od razu mokrym a w dodatku godzinne<br />

czekanie na bagaże, bo wiadomo,<br />

że murzyni się nie spieszą. Właśnie<br />

w tym momencie, ktoś się chyba pomylił<br />

i złapał za moją torbę. Na szczęście<br />

zauważyłam w porę i spytałam<br />

czy to jego bagaż i zaraz oddał. Kiedy<br />

wysiadłam z samolotu rozglądałam się<br />

i usłyszałam jak siostra Prowincjalna<br />

z Zairu na mnie wołała i wymachiwała<br />

rękami abym była spokojna, że ona<br />

czeka, ale nawet gdyby jej nie było<br />

to spotkałam księży Sercanów z Polski,<br />

którzy byli gotowi mnie wspomóc.<br />

I tak najpierw pojechałam do domu<br />

prowincjonalnego, który znajduje się<br />

najbliżej Kinshasy i tam odsapnęłam,<br />

zjadłam obiad. Przez 3 miesiące będę<br />

w Kimwenzie studiować język lingola,<br />

a co dalej to jeszcze nie wiem. Jedno<br />

wiem na pewno i tak odpowiadam jak<br />

mnie kto pyta co będę robić: pełnić<br />

Bożą wolę i to jest moją największą radością<br />

i pragnieniem zarazem.<br />

Gombe, 20 III 1993 r.<br />

Właśnie w ten piątek przeżyłyśmy<br />

niemałe wydarzenia, bo wokół<br />

naszego kościoła i klasztoru była strzelanina!<br />

W chwili, kiedy wokół kościoła<br />

odprawialiśmy Drogę Krzyżową, doszliśmy<br />

już do XI stacji, kiedy zaczęła się<br />

strzelanina. W tym czasie ludzie zaczęli<br />

przeskakiwać ogrodzenie, by się schronić<br />

w kościele. Co odważniejsi dalej<br />

kończyli Drogę Krzyżową, nie zważając<br />

na strzały. Te strzały były kierowane<br />

w powietrze i nikogo nie dosięgły.<br />

Nikt nie został nawet w tym dniu zraniony.<br />

To było rzeczywiście cudowne.<br />

Na zakończenie Drogi Krzyżowej<br />

musiała być odprawiona msza święta<br />

przy Grocie Matki Bożej z Lourdes,<br />

ale to było niemożliwe, bo ciągle trwały<br />

ostrzeliwania aż do godz. ok. 20.00.<br />

Ludzie schronili się do kościoła i bezustannie<br />

się modlili, odmawiając Różaniec.<br />

Nasz Ks. Proboszcz, choć nie duży<br />

i słabego zdrowia, ale silny mocą<br />

Bożą wyszedł poza ogrodzenie kościoła<br />

i przemówił do serca żołnierzy<br />

i posłuchali Go i zaprzestali strzelania,<br />

tak, że ludzie mogli powoli powrócić<br />

do swych domów. Chociaż po drodze<br />

mieli różne przykrości, ale nikomu nic<br />

złego się nie przydało.<br />

Gombe, 13 VII 1996 r.<br />

To już mijają 2 tygodnie odkąd stanęłam<br />

na tej ziemi afrykańskiej – zairskiej,<br />

gdzie tyle się za mnie modlono,<br />

aż jestem tym zdumiona i zaskoczona.<br />

Wróciłam do mych dawnych zajęć,<br />

ale nie wszystkich, bo Siostry bardzo się<br />

troszczą, bym się nie przemęczała. Jak<br />

dawniej zajmuję się zakrystią, chociaż<br />

większą część pracy robi Hipolit, któremu<br />

dałam zegarek żeby się nie spóźniał<br />

i okulary, by zobaczył pajęczyny<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

4

48<br />

Posługa na misji<br />

i kurz na meblach w kościele, a tym razem<br />

przywiozłam mu buty w nagrodę,<br />

bo dobrze się sprawował. Już dziś mija<br />

trzecia niedziela jak tu jestem, a ciągle<br />

mnie ktoś jeszcze wita. Ja też bardzo lubię<br />

modlić się przed tym wizerunkiem<br />

Pana Jezusa Ukrzyżowanego w katedrze.<br />

Masz rację, że ludzie nie potrafią<br />

pojąć tego szczęścia, tej radości, jaką<br />

daje powołanie i pełnienie woli Najwyższego.<br />

Naprawdę nie trzeba się<br />

o mnie martwić, bo to sam Pan mnie<br />

prowadzi i ochrania jak Dobry Pasterz.<br />

Miałam wiele okazji by się podzielić<br />

mymi doświadczeniami w naszej grupie<br />

modlitewnej „Wieczernik”, w której<br />

uczestnicy bez końca uwielbiali i wychwalali<br />

Pana za dar mego uzdrowienia<br />

i za szczęśliwy powrót.<br />

czerwiec 2009<br />

Gombe, 2 IX 2001 r.<br />

Dziś mija już jeden miesiąc odkąd<br />

opuściłam ojczyste strony, gdzie<br />

przez trzy miesiące mogłam przeżyć<br />

i doświadczyć wiele serca, dobroci<br />

i życzliwości wśród swoich Krewnych<br />

i Bliskich. Tu w Kongo susza daje odczuć<br />

swoje skutki – brak wody, rośliny<br />

usychają. Trzeba oszczędzać wodę,<br />

bo na większy deszcz trzeba jeszcze poczekać.<br />

Ja po przyjeździe już od pierwszego<br />

dnia wciągnęłam się do pracy<br />

w mojej parafii. Teraz już rozpocznie<br />

się rok szkolny i katechetyczny, będzie<br />

więcej zajęć. Z Bożą pomocą wszystkiemu<br />

podołam.<br />

Sytuacja ekonomiczna pod tym<br />

względem katastroficzna! Trwają poszukiwania<br />

i przygotowania do dialogu<br />

międzykongijskiego! Nasze szkoły<br />

podstawowe i średnie a także internaty<br />

szukają środków finansowych,<br />

aby móc funkcjonować. Na terenach<br />

okupowanych przez rebeliantów sytuacja<br />

jest jeszcze gorsza. Nie mówiąc<br />

już o warunkach życia w obozach dla<br />

przesiedleńców, którzy koczują stłoczeni<br />

w nieludzkich warunkach. W Kinshasie,<br />

w Gombe, gdzie mamy swoje<br />

misje na razie panuje względny spokój<br />

– dzięki Bogu!<br />

Monstrancja, do której Wy dołożyliście<br />

swoją cegiełkę przyciąga swoim<br />

pięknem wielu adoratorów w każdy<br />

piątek. Niech Bóg Wam hojnie wynagrodzi!<br />

Szczęść Boże!<br />

Siostra Czesława Lorek urodziła się<br />

5 czerwca 1938 r. w Biczycach Górnych,<br />

parafia Trzetrzewina, jako ósme<br />

z dziewięciorga dzieci Jana i Marii Lorków.<br />

Rodzice prowadzili gospodarstwo<br />

rolne. Odznaczali się prostą i szczerą religijnością<br />

i w takim duchu wychowali<br />

swoje dzieci. Fundament formacji duchowej<br />

otrzymany w domu rodzinnym<br />

był umacniany przez proboszcza parafii<br />

ks. Stanisława Pieprznika, który przygotował<br />

dziewczynkę do pierwszej Komunii<br />

św. i Sakramentu Bierzmowania.<br />

Cesia – jak ją nazywano w domu<br />

rodzinnym – pomagała w gospodarstwie,<br />

lubiła powozić koniem zaprzężonym<br />

do wozu. Często śpiewała religijne<br />

pieśni i odmawiała Różaniec. Ukończyła<br />

tylko szkołę podstawową. Nie myślała<br />

o pójściu do zakonu.<br />

Ziarno powołania padło do serca<br />

otwartego na Boga prawdopodobnie<br />

podczas rozmowy Cesi ze starszą siostrą<br />

Zofią, która z zachwytem dzieliła<br />

się wrażeniami z rekolekcji dla maturzystów,<br />

przeżytych w domu sióstr Najświętszego<br />

Serca Jezusowego (Sacre<br />

Coeur) w Zbylitowskiej Górze, a dojrzało<br />

do decyzji podczas adoracji Najświętszego<br />

Sakramentu, gdy odczuła<br />

powołanie do służby Bożej. W ten<br />

sposób zrodziła się myśl pójścia do zakonu.<br />

Miała wtedy 22 lata. Zaimponowało<br />

jej Zgromadzenie Sióstr Najświętszego<br />

Serca Jezusa, którego charyzma<br />

wyrażała się przez troskę o wychowanie<br />

młodzieży. Czesława przekroczyła<br />

próg domu zakonnego w Zbylitowskiej<br />

Górze 1 lutego 1960 r. Pierwsze śluby<br />

zakonne złożyła 12 czerwca 1963 r.<br />

W domu zakonnym, w okresie poprzedzającym<br />

profesję wieczystą, s. Czesława<br />

pracowała w ogrodzie i szklarni.<br />

Uzupełniała swoje wykształcenie, kończąc<br />

Technikum Rolnicze w Bydgoszczy<br />

oraz dwuletni kurs katechetyczny<br />

w Gnieździe. Probację przeżyła w klasztorze<br />

w Zbylitowskiej Górze, a profesję<br />

złożyła 26 lipca 1969 r.<br />

Do roku 1978 życie jej toczyło się<br />

uregulowanym rytmem. Aby móc<br />

uczyć dzieci religii, uzupełniała swoje<br />

wykształcenie teologiczne na KUL,<br />

w Instytucie Wyższej Kultury Religijnej,<br />

który ukończyła w 1977 r. Pracowała<br />

w przedszkolu, a potem katechizowała<br />

dzieci w parafiach w Sosnowcu oraz<br />

w Warszawie na Ursynowie. Wszędzie<br />

swoją prostotą, serdecznością i uśmiechem<br />

podbijała serca dzieci i rodziców.<br />

Sądeczanin

Sądeczanie<br />

Z całym zaufaniem oddaję się w ręce Tego, który mnie wybrał…<br />

siostra<br />

Marakudża<br />

Na pomoc Ojcu Świętemu<br />

W lipcu 1978 roku wyjechała do Belgii,<br />

do Joigny – miasta narodzin założycielki<br />

Zgromadzenia św. Magdaleny Zofii<br />

Barat – na recyklaż, który ukończyła<br />

w październiku w Rzymie. Dzięki temu<br />

uczestniczyła w pierwszej audiencji<br />

nowo wybranego papieża Polaka, Jana<br />

Pawła II. Głęboko zapadły jej w sercu<br />

słowa papieża, skierowane wówczas<br />

do rodaków: „Nie zostawiajcie mnie<br />

tu samego”. Pragnąc odpowiedzieć<br />

na apel Ojca Świętego, postanowiła<br />

wyjechać na misje. W tym celu napisała<br />

list do ówczesnej Siostry Prowincjalnej<br />

Jadwigi Jaklewicz, prosząc ją o zgodę<br />

na wyjazd.<br />

„…z całym zaufaniem oddaję się<br />

w ręce Tego, który mnie wybrał, powołał<br />

i teraz również kieruje do mnie nowy<br />

apel, by złożyć jeszcze większą i całkowitą<br />

ofiarę z mego życia, z mej Ojczyzny;<br />

by iść do kraju, który On mi wskaże.<br />

Ja pragnę jedynie pełnić Jego wolę<br />

i odpowiedzieć na Jego wezwanie…”<br />

– pisała Sądeczanka. Jej prośba została<br />

wysłuchana.<br />

Przez 4 lata s. Czesława uczyła się<br />

języka francuskiego, języka lingola, dokształcała<br />

się na różnych kursach, m.in.<br />

szycia, pielęgniarstwa; przygotowywała<br />

się do spotkania z inną kulturą i cywilizacją.<br />

W dniu 19 sierpnia 1984 r. otrzymała<br />

z rąk biskupa Jerzego Ablewicza<br />

krzyż misyjny i wyjechała na kontynent<br />

afrykański, do ówczesnego Zairu<br />

a dzisiejszej Demokratycznej Republiki<br />

Kongo.<br />

Pierwszym doświadczeniem misyjnym<br />

i dużym przeżyciem była dla niej<br />

praca z dziećmi w szkole podstawowej.<br />

Była przerażona warunkami, w jakich<br />

dzieci się uczyły: klasy ciasne, duszne<br />

„…z całym zaufaniem oddaję<br />

się w ręce Tego, który mnie<br />

wybrał, powołał i teraz również<br />

kieruje do mnie nowy apel, by<br />

złożyć jeszcze większą i całkowitą<br />

ofiarę z mego życia, z mej<br />

Ojczyzny; by iść do kraju, który<br />

On mi wskaże.<br />

i ciemne. Oprócz katechizacji siostra<br />

Czesława odwiedzała również więźniów.<br />

Przez 5 lat na prośbę biskupa Nininga<br />

Bandala pracowała w dalekim<br />

buszu, w miejscowości Kolle, oddalonej<br />

od stolicy Kinshasa ok. 1300 km. Podróż<br />

samochodem do tej placówki trwała 7<br />

dni. Aby podnieść poziom życia swych<br />

czarnoskórych podopiecznych, założyła<br />

szkołę kroju i szycia. Uczyła higieny,<br />

robienia mydła i oliwy. Uczyła zasad<br />

wiary, czytania i pisania.<br />

W 1990 r. misjonarka przyjechał<br />

na wypoczynek do Polski. Po skończonym<br />

urlopie nie mogła już wrócić<br />

do buszu, ponieważ podczas walk plemiennych<br />

placówka ta została zajęta<br />

i zniszczona przez rebeliantów. Z tego<br />

powodu wyjechała do Kinshasy, stolicy<br />

kraju, gdzie pracowała jako zakrystianka<br />

w parafii pw. Najświętszego Serca Pana<br />

Jezusa.<br />

W 1995 r. s. Czesława zapadła<br />

na zdrowiu. Oprócz malarii, z której atakami<br />

często się borykała, straciła czucie<br />

w lewej ręce i nodze. Przeprowadzone<br />

w Brukseli specjalistyczne badania wykazały<br />

nowotwór mózgu, na szczęście<br />

operacja się powiodła. Po rekonwalescencji,<br />

wbrew doradom najbliższych,<br />

postanowiła wrócić na misje, do swoich<br />

czarnych braci i sióstr. W Kinshasie<br />

nie było końca radości z powodu jej powrotu.<br />

Wśród osób, z którymi pracowała,<br />

dobrze był znany jej przydomek „siostra<br />

Marakudża”. Wzięło się stąd, że pewnego<br />

razu zawiozła do osady w buszu ziarna<br />

marakudży. Po 4 miesiącach wyrosły<br />

z nich soczyste, odżywcze owoce. Przy<br />

następnej wizycie w owej osadzie powitały<br />

ją okrzyki tubylców: „Marakudża”.<br />

Przed śmiercią wybaczyła<br />

napastnikowi<br />

S. Czesława ostatni raz odwiedziła<br />

Polskę w 2001 r. Przyjechała na uroczytosci<br />

pierwszkomunijne św. czwórki<br />

swoich krewnych z rodzinnej parafii<br />

Trzetrzewina. Miała także przyjechać<br />

w 2004 r. na 20-lecie swojego pobytu<br />

na misjach. Nie zdążyła.<br />

W dniu 11 maja 2003 r. została napadnięta<br />

i bestialsko pobita w kościele<br />

Najświętszego Serca Pana Jezusa<br />

w Gombe, gdzie po zakończeniu uroczystości<br />

Pierwszej Komunii św. przygotowywała<br />

świątynię do następnej mszy.<br />

Sprawcą był 18-letni chłopak o imieniu<br />

Oliver, jej były uczeń i ministrant, którego<br />

wcześniej przygotowywała do I Komunii<br />

św. Został on usunięty z grona<br />

akolitów, gdyż kradł pieniądze z tacy.<br />

Krytycznego dnia s. Czesława ponownie<br />

przyłapała go na kradzieży. Napastnik<br />

zaatakował misjonarkę, łamiąc<br />

jej szczękę, nos i obojczyk. Sądząc,<br />

że nie żyje, pozostawił ją nieprzytomną<br />

w kałuży krwi. W szpitalu, po 3 dniach<br />

siostra Czesława odzyskała przytomność.<br />

Początkowo nie chciała ujawnić<br />

imienia sprawcy. Dopiero 14 maja,<br />

czując zbliżającą się śmierć, wyjawiła<br />

okoliczności pobicia siostrom czuwający<br />

przy niej. Przed śmiercią wybaczyła<br />

Oliverowi. Zmarła 21 maja 2003 roku<br />

w 65. roku życia.<br />

Uroczystościom pogrzebowym<br />

s. Czesławy Lorek z udziałem tłumu<br />

wiernych przewodniczył 23 maja kardynał<br />

Etosu, ciało męczennicy spoczęło<br />

na cmentarzu Canissius w Kimwenza.<br />

Kilka dni później (29 maja) bp tarnowski<br />

Wiktor Skworc odprawił mszę żałobną<br />

w rodzinnej parafii zamordowanej<br />

zakonnicy.<br />

W 5. rocznicę męczeńskiej śmierci<br />

s. Czesławy Lorek, 21 maja 2008 r.,<br />

w kościele parafialnym w Trzetrzewinie<br />

wikariusz biskupi ds. misji ks. dr Krzysztof<br />

Czermak odsłonił i poświęcił tablicę<br />

pamiątkową ku czci zamordowanej<br />

misjonarki.<br />

Opr. HSZ<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

4

Sądeczanie<br />

Profesor z nowej kolonii<br />

adam noga<br />

50<br />

Bestsellerem na rynku wydawniczym nauk ekonomicznych stała<br />

się w ostatnich dniach książka Teorie przedsiębiorstw profesora<br />

Adama Nogi, profesora i prorektora w Wyższej Szkole Przedsiębiorczości<br />

i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego w Warszawie,<br />

rodowitego sądeczanina i sympatyka naszego miasta.<br />

Wydawnictwo ściśle specjalistyczne, ale biorąc pod uwagę<br />

ogólnoświatową debatę nad zwalczeniem kryzysu ekonomicznego,<br />

niezwykle ważne dla kręgów politycznych i biznesowych.<br />

Autor zaadresował swe dzieło<br />

zarówno do badaczy teorii ekonomii,<br />

jak i do obecnych oraz przyszłych<br />

przedsiębiorców, menedżerów<br />

i polityków gospodarczych (przede<br />

wszystkim studentów, ale nie tylko<br />

kierunków ekonomicznych). Książka<br />

zostanie niebawem przedstawiona<br />

przez profesora i poddana pod dyskusję<br />

w szkole, w której zdawał maturę:<br />

Zespole Szkół Ekonomicznych im.<br />

Oskara Langego w Nowym Sączu.<br />

Adam Noga wywodzi się z wielodzietnej<br />

rodziny kolejarskiej Nowej<br />

Kolonii przy ul. Wyspiańskiego w Nowym<br />

Sączu: piątka braci – to późniejsi<br />

profesorowie ekonomii, Marian (b. rektor<br />

Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu,<br />

senator RP, obecnie członek<br />

rady Polityki Pieniężnej) i Adam, Kazimierz<br />

(swego czasu dyrektor nowosądeckiego<br />

oddziału Banku Śląskiego),<br />

bliźniacy Antoni i Zygmunt oraz siostry<br />

Kinga (po mężu Groń) i Teresa (po<br />

mężu Urbanik).<br />

– Rodzice, Helena i Kazimierz, poznali<br />

się podczas przymusowych robót<br />

w Niemczech, pobrali się podczas „przepustki”<br />

w lutym 1944 r. w sądeckiej farze.<br />

Po wyzwoleniu ojciec pracował na Warsztatach<br />

Kolejowych, w domu nie przelewało<br />

się, trzeba było nakarmić i odziać<br />

siódemkę dzieci, a czasy były powojenne.<br />

Rodzice nas wszystkich wykształcili,<br />

czwórka z nas została ekonomistami,<br />

bliźniacy wybrali fach górniczy. Ja chodziłem<br />

do szkoły podstawowej nr 13,<br />

czerwiec 2009<br />

potem do szkoły nr 15 za ZNTK, maturę<br />

zdawałem w „handlówce”.<br />

W książce prof. A. Nogi pokazano,<br />

że aby odnieść sukces w biznesie oraz<br />

prowadzić skuteczną politykę makroekonomiczną<br />

i rozwojową, należy<br />

odpowiedzieć na elementarne pytania:<br />

czym są przedsiębiorstwa, kiedy<br />

mogą być one zdolne do długotrwałego<br />

rozwoju (co wyznacza ich granice),<br />

jakie cele powszechne (m. in. dochodowe,<br />

prestiżowe) mogą osiągać<br />

interesariusze przedsiębiorstw oraz<br />

jakie cele autonomiczne (efektywnej<br />

alokacji, kreacji, podziału, rewitalizacji<br />

zasobów, wartości) może zrealizować<br />

przedsiębiorstwo dla całej<br />

gospodarki.<br />

adam Noga (ur. w 1955 r.) był<br />

w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych<br />

XX w. prorektorem Szkoły<br />

Głównej Handlowej w Warszawie,<br />

a potem dyrektorem Instytutu Finan-<br />

W ekonomii na te pytania udzielono<br />

bardzo wiele odpowiedzi, budując liczne<br />

teorie przedsiębiorstw(a). W książce<br />

omówiono zalety i wady 27 teorii.<br />

Ograniczenia analizowanych teorii<br />

przyczyniły się do poszukiwania nowej,<br />

autorskiej teorii przedsiębiorstw, w której<br />

podstawowym „genem” przedsiębiorstwa<br />

są długookresowe dążenia<br />

(użyteczności) gospodarstw domowych,<br />

akumulujących dla przedsiębiorstw<br />

kapitał finansowy, rzeczowy<br />

i intelektualny. Poszukiwania te są prowadzone<br />

w książce według metody<br />

przedsiębiorczej, która doskonale znana<br />

jest w biznesie do znajdowania sposobu<br />

na odniesienie sukcesu.<br />

(l); Fot. arch<br />

sów w Wyższej Szkoły Ubezpieczeń<br />

i Bankowości w Warszawie. Obecnie<br />

jest prorektorem Wyższej Szkoły<br />

Przedsiębiorczości i Zarządzania im.<br />

Leona Koźmińskiego w Warszawie.<br />

Uznawany jest za twórcę nowoczesnej<br />

teorii konkurencji. Specjalizuje<br />

się także w mikroekonomii i zarządzaniu.<br />

Był pierwszym laureatem<br />

jednego z najbardziej prestiżowych<br />

wyróżnień w nauce polskiej – Nagrody<br />

Banku Handlowego. Współautor<br />

sukcesów SGH w polskim i międzynarodowym<br />

szkolnictwie ekonomicznym.<br />

Wiceprezes Polskiego Towarzystwa<br />

Ekonomicznego, członek<br />

Rady Kredyt Banku, przewodniczący<br />

Rady Nadzorczej Polskiej Agencji Informacji<br />

i Inwestycji Zagranicznych.<br />

Wykładowca uniwersytetów kana-<br />

Sądeczanin<br />

dyjskich, francuskich i belgijskich.

Sądeczanie<br />

szkic do portretu posła arkadiusza Mularczyka<br />

waleczny czy wojowniczy?<br />

Rocznik 1971, syn nauczycieli z Raciborza: matka uczyła języka<br />

rosyjskiego, a ojciec matematyki. Prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim<br />

studiował w latach 1991-96, na jednym roku m.in.<br />

razem z kryniczaninem Zbigniewem Ziobrą. W Nowym Sączu<br />

znalazł się za sprawą żony - sądeczanki Iwony, która studiowała<br />

historię na UJ.<br />

1998 r. zaledwie 27-letni Mularczyk<br />

został wybrany do Rady Mia-<br />

W<br />

sta Nowego Sącza. Przez 4 lata mieszkańcy<br />

nie poczuli wobec niego żadnych zobowiązań<br />

i na następną kadencję już nie wybrali,<br />

mimo iż startował z pierwszego miejsca<br />

na liście.<br />

Podobnie jak jego kolega ze studiów<br />

prawniczych Ziobro, który wypłynął w Krakowie<br />

jako obrońca pokrzywdzonych w stowarzyszeniu<br />

Katon, Mularczyk w Nowym<br />

Sączu oferował nowosądeckiemu oddziałowi<br />

„Gazety Krakowskiej” swoje usługi prawnika-wolontariusza.<br />

Polegało to na bezpłatnym<br />

doradztwie prawnym dla czytelników<br />

„GK”, których nie stać było na wynajmowanie<br />

adwokatów. Nie trzeba chyba dodawać,<br />

że zaraz po wyborach poradnicza aktywność<br />

Mularczyka natychmiast ustawała i pojawiała<br />

się dopiero przed następnymi…<br />

W 2004 r. funkcję szefa „Gazety Nowosądeckiej”<br />

pełnił niżej podpisany. Oczywiście,<br />

zdawałem sobie sprawę, że kierowana<br />

przeze mnie redakcja traktowana jest przez<br />

Mularczyka instrumentalnie, ale przeważył<br />

argument korzyści dla uboższych czytelników,<br />

którym bezpłatnie żaden inny prawnik<br />

z naszego terenu nie raczył śpieszyć wówczas<br />

z pomocą.<br />

Ten patent oraz parę innych zdały egzamin<br />

i jesienią 2005 r. Mularczyk zasiadł<br />

w ławach parlamentarnych jako członek<br />

Prawa i Sprawiedliwości. Uczynił to dopiero<br />

z 6. miejsca na lokalnej liście PiS, głosowało<br />

na niego wtedy 9566 osób. W następnych wyborach<br />

dwa lata później otrzymał już 47 929<br />

głosów. O ile za pierwszym razem wyborcy<br />

głosowali zapewne nie na – mało przecież<br />

jeszcze znane - nazwisko, lecz na triumfującą<br />

wówczas listą partyjną, to już za drugim<br />

identyfikowali osobę, a więc wyrazili<br />

jej zmasowane poparcie…<br />

Mularczyk jak Michnik<br />

Tylko dwaj ludzie w Polsce w takiej skali<br />

występują do sądów o rozstrzyganie toczonych<br />

przez siebie sporów politycznych.<br />

Przypadkowo obaj mają identyczne inicjały:<br />

Adam Michnik i Arkadiusz Mularczyk.<br />

Nie będziemy się doszukiwać, kto zastosował<br />

tę metodę jako pierwszy, ale warto<br />

wspomnieć, że ze strony polityków PiS oraz<br />

dawnych medialnych sprzymierzeńców tej<br />

partii postępowanie redaktora naczelnego<br />

„Gazety Wyborczej”, który wnosi do sądów<br />

kolejne skargi na przeciwników politycznych,<br />

zarzucając im kłamstwa, oszczerstwa,<br />

zniesławienia itd., spotkało się z fundamentalną<br />

krytyką w postaci listów otwartych<br />

i płomiennych wystąpień publicystycznych.<br />

Michnika oskarżono wręcz o kneblowanie<br />

wolności słowa poprzez tłumienie dyskusji,<br />

w ogniu której – zdaniem tej grupy – dopuszczalne<br />

być powinno używanie argumentów<br />

przejaskrawionych oraz dosadniejszych<br />

określeń.<br />

Mimo krótkiego stażu politycznego,<br />

sądowy szlak bojowy Mularczyka obfituje<br />

w liczne batalie i potyczki. Matką większości<br />

tych spraw było jego głośne wystąpienie<br />

w maju 2007 r. przed Trybunałem Konstytucyjnym<br />

w obronie ustawy lustracyjnej,<br />

której był współautorem. Z dnia na dzień<br />

Mularczyk wzbogacił się w Instytucie Pamięci<br />

Narodowej o wiedzę na temat dwóch<br />

członków składu orzekającego, mających<br />

być rzekomo źródłami informacji dla służb<br />

specjalnych PRL. A jako tacy rzeczywiście<br />

nie powinni byli orzekać w sprawie poniekąd<br />

ich dotyczącej.<br />

Przewodniczący TK Jerzy Stępień<br />

na podstawie informacji dostarczonych<br />

przez Mularczyka wyłączył więc dwóch sędziów<br />

z rozpatrywania tej sprawy. Po czym<br />

okazało się, że argumenty przedstawione<br />

przez Mularczyka w intencji utrącenia<br />

dwóch sędziów nie zawierały całej prawdy.<br />

Jeden z nich, owszem, spotkał się z ofertą<br />

współpracy z wywiadem PRL, ale odmówił<br />

jej podjęcia, a drugiego zarejestrowano<br />

już po przełomowych dla polskiej demokracji<br />

wyborach z 4 czerwca 1989 r.<br />

Referentowi zarzucano zatajenie prawdy<br />

i cynizm. Demaskowany poseł pąsowiał jak<br />

pensjonarka, co mogło o nim nawet dobrze<br />

świadczyć. Może się nieco wstydził, że dla<br />

swojej partii wykonał tę brudną robotę albo<br />

może taka już jego uroda, że w chwilach<br />

emocji po prostu oblewa się rumieńcem.<br />

Kiedy przewodniczący Stępień uznał<br />

postępowanie Mularczyka za świadome<br />

wprowadzenie Trybunału w błąd, poseł<br />

z Nowego Sącza postanowił wytoczyć autorowi<br />

tych słów proces. Zwrócił się nawet<br />

z apelem do internautów o podanie mu<br />

adresu adwersarza, adresu koniecznego<br />

do sporządzenia pozwu. Widocznie dane te<br />

uzyskał, bo na rozpoczętym procesie zażądał<br />

od pozwanego przeprosin i wpłacenia<br />

10 tys. zł na cele społeczne. Sprawa nadal<br />

jest w toku.<br />

Akcję Mularczyka przed TK były przewodniczący<br />

tego ciała prof. Andrzej Zoll<br />

nazwał nadużyciem władzy i obowiązków,<br />

próbą umyślnego wprowadzenia w błąd,<br />

złamaniem prawa oraz pomówieniem. Kiedy<br />

poseł zażądał przeprosin, profesor odmówił.<br />

W maju 2007 r. Mularczyk skierował<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

51

52<br />

Ryszard Nowak i Arkadiusz Mularczyk jako<br />

radni Nowego Sącza, 2001 r.<br />

więc do sądu karnego w Krakowie prywatny<br />

akt oskarżenia przeciwko Zollowi. Na zarzut<br />

o pomówienie też odwinął się oskarżeniem<br />

o to samo. Pierwsza rozprawa odbyła się<br />

w końcu 2008 r., po czym sąd umorzył sprawę<br />

z powodu immunitetu sędziego TK, jaki<br />

przysługuje Zollowi. Mularczyk złożył zażalenie<br />

na to postanowienie, argumentując,<br />

że ustawa przyznająca immunitet sędziom<br />

TK weszła w życie wtedy, gdy Zoll nie był<br />

już sędzią TK. Sąd II instancji podzielił jednak<br />

decyzję sądu niższego szczebla o umorzeniu<br />

postępowania.<br />

Tymczasem Mularczyk osobno wystąpił<br />

przeciwko Zollowi z powództwa cywilnego,<br />

domagając się przeprosin w czterech gazetach<br />

ogólnopolskich oraz 10 tys. zł zadośćuczynienia<br />

za naruszenie dóbr osobistych.<br />

Kiedy w styczniu 2009 r. sąd oddalił ten<br />

wniosek z powodu nieścisłości w pozwie,<br />

uparty wnioskodawca poprawił niedociągnięcia<br />

i złożył pismo ponownie.<br />

W końcu kwietnia pomiędzy stronami<br />

doszło do ugody, na mocy której profesor<br />

oświadczył w mediach, że nie miał zamiaru<br />

zniesławić posła. Ubolewanie wyraził jednak<br />

tylko warunkowo, z następującym zastrzeżeniem:<br />

o ile Mularczykowi rzeczywiście<br />

nie przyświecał cel przedłużenia postępowania<br />

przed TK… Skądinąd wiadomo jednak,<br />

że tylko przedłużenie tego postępowania<br />

pozwalało wdrożyć postanowienia<br />

ustawy lustracyjnej i o to toczyła się cała<br />

batalia!<br />

Ważniejsze dla sprawy jest inne, wcześniejsze<br />

rozstrzygnięcie. Oto rzecznik dyscyplinarny<br />

Naczelnej Rady Adwokackiej umorzył<br />

postępowanie przeciwko członkowi tej<br />

korporacji, adwokatowi Mularczykowi. Uznał<br />

bowiem, że poseł nie wprowadził w błąd<br />

Trybunału Konstytucyjnego i nie zataił informacji.<br />

Badanie sprawy wykazało, że w aktach<br />

dostępnych w IPN nie znajdowała się<br />

informacja, iż jeden z sędziów TK odmówił<br />

współpracy, w związku z tym poseł mógł<br />

o tym nie wiedzieć. Natomiast o fakcie zarejestrowania<br />

drugiego w dokumentach służb<br />

specjalnych już po dacie 4 czerwca 1989 r.<br />

Mularczyk poinformował prezesa TK może<br />

czerwiec 2009<br />

A. Mularczyk z proboszczem parafii Ducha Świętego w Nowym Sączu,<br />

o. Andrzejem Baranem TJ<br />

nie ustnie, lecz za to na piśmie. A data rejestracji<br />

z 19 czerwca 1989 r. nadal przecież<br />

sprawiała, że sędzia podlegałby przepisom<br />

ustawy, gdyby nie zostały uchylone.<br />

Bywalec sądów<br />

Mularczyk domagał się przeprosin<br />

i zwyczajowych 10 tys. zł także od wicemarszałka<br />

Sejmu Stefana Niesiołowskiego,<br />

który powiedział, że przed TK Mularczyk<br />

„skompromitował się jako adwokat,<br />

jako polityk i jako człowiek”, „wyciągnął<br />

z IPN oświadczenia fałszywe” i „szkaluje<br />

niewinnych ludzi”. Sprawa w sądzie warszawskim<br />

nie została zakończona.<br />

Mularczyk w sprawie swojej akcji<br />

przed TK występował również przeciwko<br />

„Gazecie Wyborczej”. A kiedy sąd w Nowym<br />

Sączu oddalił jego pozew jako niesłusznie<br />

złożony w trybie wyborczym, zapowiedział,<br />

że o ochronę dóbr osobistych<br />

przed „GW” zwróci się do sądu w zwykłym<br />

trybie.<br />

Oczywiście nie tylko Mularczyk był inicjatorem<br />

postępowań sądowych. Np. w Nowym<br />

Sączu kandydat na posła Waldemar<br />

Olszyński podał go do sądu za dyskredytujący<br />

zarzut wypowiedziany przez Mularczyka<br />

pod jego adresem, że przekupiono<br />

go stanowiskiem w zarządzie powiatu. Sąd<br />

nakazał oszczercy przeproszenie Olszyńskiego<br />

na łamach prasy. Mularczyk złożył<br />

jeszcze odwołanie od tego wyroku, ale ponieważ<br />

nastąpiło to po terminie, Sąd Apelacyjny<br />

w Krakowie je odrzucił. Skazany<br />

wykonał wyrok, ale wciąż nie poddawał się<br />

i odwołał się do Sądu Najwyższego.<br />

Historia z Olszyńskim wskazuje na to,<br />

że o ile Mularczyk przyznaje sobie prawo<br />

do bezceremonialnych wypowiedzi o innych,<br />

to w przypadku ostrych filipik skierowanych<br />

przeciwko sobie samemu nagle<br />

staje się mniej wyrozumiały. W przyszłości<br />

będzie musiał się zdecydować: albo złagodzi<br />

język, aby tego samego oczekiwać<br />

względem siebie od innych, albo pokornie<br />

będzie ponosił konsekwencje własnego<br />

temperamentu oratorskiego.<br />

Mularczyk jest zatem notorycznym<br />

klientem sądów. Ta niebagatelna ilość wytoczonych<br />

spraw sądowych może wskazywać,<br />

że nasz bohater:<br />

• albo z premedytacją wybrał taką<br />

metodę na zaistnienie i zdobycie<br />

rozgłosu zgodnie ze znaną formułą<br />

„niech mówią i piszą cokolwiek, byle<br />

po nazwisku…”,<br />

• albo jest przewrażliwiony na własnym<br />

punkcie i jak na polityka ma<br />

zbyt delikatną skórę (z czasem mu<br />

ją chyba wygarbują…),<br />

• albo jako adwokat uznał sądy<br />

za własne środowisko naturalne,<br />

• albo też ma zadatki na pieniacza.<br />

Ostatnim przykładem tych inklinacji<br />

jest zwrócenie się do Komisji<br />

Etyki Poselskiej Sejmu RP z życzeniem<br />

ukarania ministra sportu Mirosława<br />

Drzewieckiego (Platforma Obywatelska),<br />

który 17 kwietnia 2009 r. schodząc<br />

z trybuny sejmowej miał rzucić pod<br />

adresem Mularczyka obelgę „prostak”.<br />

Zarządzanie kryzysem<br />

Występując przed Trybunałem Konstytucyjnym<br />

jako rzecznik ustawy lustracyjnej,<br />

Mularczyk poniósł widowiskową porażkę<br />

– ustawie lustracyjnej wyrwano zęby i obecnie<br />

jest ona pozbawioną znaczenia atrapą.<br />

Nie była to jedyna przegrana młodego<br />

posła.<br />

Wyznaczany przez władze swojej partii<br />

do pełnienia misji zaufanego człowieka<br />

do zadań specjalnych, Mularczyk poczuł się<br />

silny i podjął się roli rozgrywającego w swoim<br />

okręgu wyborczym. Wspominaliśmy<br />

już w tym tekście nazwisko Waldemara Olszyńskiego.<br />

W listopadzie 2006 r. kierowana<br />

przez Mularczyka lokalna komórka PiS próbowała<br />

przejąć rządy we władzach powiatu<br />

nowosądeckiego. Radni PiS umówili się<br />

z radnymi innych ugrupowań (w tym LPR),<br />

że aby zapobiec niespodziankom, przed<br />

wyborami do zarządu powiatu będą sobie<br />

pokazywać karty do głosowania. Olszyński<br />

miał być jednym z dwóch radnych, którzy<br />

nie ujawnili typów, na jakie głosowali.<br />

W efekcie koalicji zmontowanej przez Mularczyka<br />

zabrakło głosów, a na stanowisku<br />

starosty pozostał Jan Golonka.<br />

Niepowodzeniem zakończyła się podobna<br />

akcja Mularczyka przeprowadzona<br />

już jednak na szczeblu wojewódzkim. Tam<br />

z kolei forsował zmianę na stanowisku marszałka<br />

województwa małopolskiego. Próbował<br />

wymienić Marka Nawarę, dotych-<br />

Sądeczanin

Sądeczanie<br />

czasowego marszałka, a także lidera listy<br />

PiS i dostarczyciela dla tej partii największej<br />

liczby głosów w wyborach samorządowych<br />

w 2006 r., na pochodzącego z Grybowa<br />

i mieszkającego w Łososinie Dolnej<br />

Andrzeja Romanka. Rekomendacją Romanka<br />

miał być fakt, że studiował prawo<br />

razem z Ziobrą i Mularczykiem oraz był<br />

szefem gabinetu politycznego tego pierwszego,<br />

gdy ten sprawował urząd ministra<br />

sprawiedliwości. Działacze PiS tak pogubili<br />

się jednak w rozgrywkach, że marszałkiem<br />

pozostał jednak Nawara, ale – urażony postępowaniem<br />

regionalnych przywódców<br />

PiS – opuścił szeregi ugrupowania i PiS<br />

utracił poważną część władzy w Małopolsce,<br />

bo ta w efekcie misternej operacji Mularczyka<br />

i spółki znalazła się w rękach konkurencyjnej<br />

Platformy Obywatelskiej.<br />

Udało się chyba tylko w samym Nowym<br />

Sączu, gdzie we władzach Rady Miasta ludzi<br />

Platformy zastąpili nominaci PiS (z przewagą<br />

jednak „poputczyków”). Bo prezydentem<br />

miasta jest wprawdzie formalnie PiS-owczyk,<br />

ale taki jakiś niezależny i niezbyt karny wobec<br />

funkcjonariuszy partyjnych.<br />

Przypomnieć też można inicjatywę<br />

Mularczyka, ażeby w Jodłowniku w Limanowskiem<br />

zmienić niesłuszną nazwę placu<br />

III Rzeczpospolitej na plac IV RP, proklamowanej<br />

przez PiS. Mieszkańcy gminy nie usłuchali<br />

jednak wezwań posła.<br />

Bilans poczynań Mularczyka w regionie<br />

należy uzupełnić o konflikt z Witoldem Kochanem,<br />

którego PiS-owski rząd najpierw<br />

powołał, a następnie odwołał z funkcji wojewody<br />

małopolskiego za zbytnią ugodowość,<br />

po czym ten były starosta gorlicki zmienił<br />

przynależność partyjną z PiS na PO. Wynika<br />

z tego, że w swym okręgu wyborczym Mularczyk<br />

raczej nie jest człowiekiem zgniłego<br />

kompromisu i nudnej kooperacji, lecz obcesowym,<br />

szorstkim, kanciastym i konfliktowym<br />

namiestnikiem partyjnym.<br />

Alergia na profesorów<br />

Jednym z sędziów TK, którego Mularczyk<br />

próbował wykluczyć z udziału w rozpatrywaniu<br />

ustawy lustracyjnej był Marian<br />

Grzybowski. Ten profesor prawa wykłada<br />

na tym wydziale UJ, którego absolwentami<br />

są zarówno Mularczyk, jak i jego polityczny<br />

protektor – Zbigniew Ziobro. Jak już wyżej<br />

wspomniano, Mularczyk sądził się także<br />

z innym profesorem prawa z UJ - Andrzejem<br />

Zollem. A Ziobro bezpardonowo zwalczał<br />

swego następcę na fotelu ministra sprawiedliwości<br />

– Zbigniewa Ćwiąkalskiego,<br />

jeszcze jednego profesora prawa z UJ. Zarówno<br />

Ćwiąkalskiego, jak i Zolla Ziobro nazwał<br />

„rzekomymi autorytetami”.<br />

Przypadek to czy obsesja obu absolwentów<br />

studiów prawniczych na UJ? Wygląda<br />

na to, że odzywają się jakieś resentymenty<br />

buntowniczych studentów, próbujących<br />

po latach rozprawić się ze swymi mentorami.<br />

Zjednoczeni przeciwko nim profesorowie<br />

UJ potrafili naigrywać się z nich, z ironiczną<br />

galanterią tytułując tych dwóch młodych<br />

gniewnych magistrami.<br />

Większość obserwatorów łączy nazwiska<br />

Ziobry i Mularczyka. Widuje się ich razem<br />

jak szusują na nartach po krynickich stokach,<br />

a Mularczyk reprezentował niedawno Ziobrę<br />

w sprawie o uchylenie immunitetu poselskiego<br />

temu drugiemu. Do dzisiaj ramię<br />

w ramię występują na konferencjach prasowych,<br />

jak np. niedawno w obronie ich kolegi<br />

partyjnego Jacka Kurskiego, wykluczonego<br />

z komisji specjalnej Sejmu ds. domniemanych<br />

nacisków politycznych na służby<br />

specjalne i organa ścigania w okresie rządów<br />

PiS-Samoobrona-LPR. Mularczyk razem<br />

z Kurskim reprezentowali w niej oskarżoną<br />

koalicję i toczyli homeryckie boje z pierwszym<br />

przewodniczącym tej komisji, a obecnym<br />

ministrem sprawiedliwości Andrzejem<br />

Czumą, a potem z jego następcą Sebastianem<br />

Karpiniukiem z PO.<br />

O ile sejmowa komisja śledcza ds. tzw.<br />

afery Rywina stała się trampoliną dla kariery<br />

Ziobry, to komisja ds. nacisków chyba Mularczykowi<br />

tak się nie przysłuży. Po pierwsze<br />

– jest znacznie mniej medialna. Po drugie<br />

– Mularczyk raczej nie przeforsuje w niej<br />

swojej wersji raportu do rangi raportu całej<br />

komisji, jak to kiedyś udało się Ziobrze w komisji<br />

Rywina.<br />

Mocny człowiek,<br />

ale nieskuteczny<br />

Mularczyk to człowiek, który prywatnie<br />

podobno wyznaje rozsądne poglądy (np.,<br />

że w polityce każdy ma swoje racje, więc<br />

spory polityczne prowadzą tylko do niepotrzebnych<br />

kłótni), nie zacietrzewia się i deklaruje<br />

się jako osoba tolerancyjna, ale kiedy<br />

występuje publicznie, zachodzi w nim radykalna<br />

metamorfoza. Natychmiast zamienia<br />

się w karnego żołnierza, który gorliwie wykonuje<br />

rozkazy. Staje się też agresywny jakby<br />

cały czas musiał udowadniać, że zasługuje<br />

na czyjeś zaufanie… Wygląda na to, że wyraźnie<br />

czuje, że od tego zaufania zależy cała<br />

jego kariera!<br />

Mularczyk startuje w obecnych wyborach<br />

do Parlamentu Europejskiego. Kandyduje<br />

nie z Nowego Sącza, nie z Małopolski,<br />

lecz z Warszawy. Znaczy to, że ambicje ma<br />

ponadlokalne… Być może niepowodzenia<br />

w rozgrywkach w Małopolsce sprawiły,<br />

że jego protektorzy uznali, że lepiej niech<br />

skupi się na pracy na szczeblu ogólnopolskim.<br />

Nie sprawdził się lokalnie, niech działa<br />

centralnie?<br />

Ciekawe, co wyrośnie z tego na razie jeszcze<br />

politycznego urwisa? Np. zadać można<br />

sobie pytanie, jakie stanowisko powierzy mu<br />

Ziobro w momencie, gdy może kiedyś obejmie<br />

jakiś ważne stanowisko w państwie? O ile<br />

ich koleżeństwo do tego czasu przetrwa…<br />

A może Ziobro przepadnie w otchłani polityki<br />

jak np. postać „premiera z Krakowa” Jana<br />

Rokity, a perspektywa objęcia stanowiska<br />

pojawi się przed Mularczykiem… Wszystko<br />

jest możliwe - scenariusze pisze los. Wygląda<br />

wszakże na to, że poseł z Nowego Sącza stara<br />

się ze wszystkich sił, żeby w partii uchodzić<br />

za jednego z najbardziej zaprawionych w bojach<br />

i zasłużonych.<br />

Największym problemem Mularczyka<br />

pozostaje skuteczność. Przegrał przed Trybunałem<br />

Konstytucyjnym, przegrał boje<br />

o urzędy marszałka Małopolski i starosty sądeckiego,<br />

nie odniósł politycznych sukcesów<br />

w walce o władzę na Limanowszczyźnie<br />

i Ziemi Gorlickiej, mimo iż PiS wygrał wybory<br />

i w tych regionach, w sądach też nie odnosi<br />

porywających zwycięstw, co adwokatowi<br />

z zawodu chluby przecież nie przynosi. Koncentrując<br />

się na działalności szerszej i własnej<br />

karierze, dla własnego okręgu wyborczego<br />

też wywalczył niewiele, na pewno mniej niż<br />

senator Stanisław Kogut dla samych tylko<br />

Stróż. Jak na człowieka, który dość oszczędnie<br />

wypowiada się w kwestiach programowych,<br />

bo uchodzi raczej za wyrachowanego<br />

pragmatyka, podsumowanie jego osiągnięć<br />

nie wygląda przesadnie imponująco.<br />

Ireneusz Pawlik;<br />

fotografie: Jerzy Leśniak, Henryk Szewczyk<br />

Z rodziną na dożynkach w Korzennej, 2008<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

53

Sądeczanie<br />

Pamięci Ewy Harsdorf<br />

Uroczystość rozpoczęła się od mszy<br />

św., odprawionej w intencji śp.<br />

Ewy Harsdorf w kaplicy przy ul. 1 Maja<br />

przez proboszcza parafii kolejowej o. Józefa<br />

Bireckiego TJ. W kaplicy zebrali się<br />

harcerze z Wielopoziomowej Drużyny<br />

Harcerskiej „Płomienie”, działającej przy<br />

parafii MB Niepokalanej, ze swoją drużynową<br />

Justyną Stachurską i harcmistrz<br />

Dorotą Wolanin. Byli komendanci Hufca<br />

Nowy Sącz ZHP im. Bohaterów Ziemi<br />

Sądeckiej, delegacje sądeckich związków<br />

twórczych, nie zabrakło wiceprezydent<br />

Bożeny Jawor i dyrektora Wydziału<br />

Kultury i Sportu UM Józefa Kantora.<br />

Po mszy uformował się mały pochód,<br />

który za harcerskim pocztem sztandarowym<br />

przeszedł na rozkopane tego dnia<br />

aleje Batorego. Marmurową tablicę odsłonił<br />

Leszek Zakrzewski, prezes Polskiego<br />

Towarzystwa Historycznego - Oddział<br />

Nowy Sącz, a ojciec Birecki pokropił<br />

ją wodą święconą. Następnie harcerze<br />

wyprężyli się jak struny i w ciche majowe<br />

popołudnie popłynęła harcerska pieśń.<br />

– Ewa Harsdorf całym swoim życiem<br />

służyła Bogu i ludziom, jej malarstwo inspirowane<br />

było chrześcijaństwem – mówił<br />

do młodzieży Leszek Zakrzewski. Dopełnieniem<br />

uroczystości na al. Batorego<br />

było złożenie kwiatów na grobie Ewy<br />

Harsdorf na cmentarzu komunalnym<br />

przy ul. Rejtana.<br />

W asyście młodzieży w zielonych i szarych mundurach 12 maja br. w 10.<br />

rocznicę śmierci Ewy Harsdorf, sądeckiej malarki, animatorki życia artystycznego<br />

w mieście nad Dunajcem, do końca życia wiernej przyrzeczeniu<br />

harcerskiemu, na budynku, w którym mieszkała i tworzyła, przy al. Batorego<br />

52 odsłonięto tablicę pamiątkową.<br />

Dom Ewy Harsdorf przy al. Batorego 52<br />

Inicjatorem uczczenia Ewy Harsdorf,<br />

projektantem, a także fundatorem tablicy<br />

był Józef Stec, artysta malarz i konserwator<br />

zabytków, który podczas uroczystości<br />

stał skromnie z boku.<br />

– Należałem do uczniów pani Ewy,<br />

dużo jej zawdzięczam – wyznał reporterowi<br />

„Sądeczanina”.<br />

Dodajmy, że z okazji 10. rocznicy<br />

śmierci znakomitej sądeckiej malarki<br />

Poczta Polska w Nowym Sączu wydała<br />

okolicznościową kartę pocztową oraz<br />

pamiątkowe stemple filatelistyczne (autorstwa<br />

L. Zakrzewskiego).<br />

(s), fot. (hsz)<br />

54<br />

Zdolności malarskie odkrył u młodej dziewczyny Bolesław Barbacki<br />

Dzieciństwo na Kresach<br />

Ewa Harsdorf urodziła się 14 kwietnia<br />

1910 roku w Zielonej k. Kamieńca<br />

Podolskiego w rodzinie Antoniego<br />

Harsdorf von Enderndorf<br />

(zamordowanego w 1940 r. w Oświęcimiu)<br />

i Zofii ze Skarbek-Leszczyńskich,<br />

o silnych tradycjach patriotycznych. Rodzina<br />

wywodziła się od barona Jobsta<br />

von Enderndorf, osiadłego w Krasnostawcach<br />

po klęsce wyprawy Napoleona<br />

na Moskwę. Jej dziad ze strony ojca<br />

był powstańcem styczniowym. W lipcu<br />

1920 r. rodzina uciekła przed bolszewikami<br />

do Lwowa, a następnie przeniosła<br />

się do Nowego Sącza.<br />

czerwiec 2009<br />

Pierwszy z prawej - inicjator wmurowania<br />

tablicy, Józef Stec<br />

Uczęszczała do sądeckiego gimnazjum,<br />

a potem krótko do gimnazjum<br />

ss. Urszulanek w Tarnowie i ponownie<br />

do żeńskiego gimnazjum w Nowym Sączu.<br />

Tu odkrył jej zdolności plastyczne<br />

nauczyciel rysunków Bolesław Barbacki.<br />

Obok tego posiadała talent literacki,<br />

publikowała felietony w sądeckim tygodniku<br />

młodzieży szkolnej „Lot”. W roku<br />

1926 wstąpiła do harcerstwa, któremu<br />

pozostała wierna do końca życia. Szybko<br />

pięła się po szczeblach harcerskiej hierarchii.<br />

Od roku 1934 była zastępczynią<br />

komendantki chorągwi i hufcową Hufca<br />

Starszoharcerskiego w Krakowie, a następnie<br />

do wybuchu wojny instruktorką<br />

Działu Kształcenia i referentką kształce-<br />

Sądeczanin

Sądeczanie<br />

Ewa Harsdorf - autoportret<br />

nia, zaś od 1 IX 1938 r. hufcową krakowskich<br />

Hufców Harcerek. W latach 1928-33<br />

studiowała w Państwowej Szkole Sztuk<br />

Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego<br />

w Krakowie, gdzie specjalizowała się<br />

w grafice, a następnie w latach 1934-36<br />

w Państwowym Instytucie Robót Ręcznych<br />

w Warszawie. Po ukończeniu studiów<br />

w latach 1937-38 uczyła rysunku<br />

i zajęć praktycznych w Prywatnym Liceum<br />

i Gimnazjum im. Sebaldy Műnnichowej<br />

w Krakowie, a w roku szkolnym<br />

1938/39 w Gimnazjum im. Emilii Plater.<br />

Galarem po Wiśle<br />

Wybuch wojny zastał ją w Krakowie,<br />

skąd powróciła pospiesznie do Nowego<br />

Sącza. Pełniła służbę w Pogotowiu Harcerek,<br />

obsługując telefon i organizując<br />

pomoc dla uchodźców. Po zniszczeniu<br />

archiwum chorągwi i hufców przedarła<br />

się z grupą harcerzy, m.in. płynąc galarem<br />

po Wiśle, do Chełma Lubelskiego,<br />

gdzie włączyli się w obronę miasta.<br />

Po wkroczeniu do miasta wojsk sowieckich<br />

ruszyli do Lublina, skąd po długiej<br />

tułacze Ewa Harsdorf wróciła do Nowego<br />

Sącza. W styczniu 1940 r. wstąpiła do Organizacji<br />

Orła Białego – Resurectio. Dla<br />

konspiracyjnego czasopisma dostarczała<br />

informacji o lokalnych wydarzeniach<br />

i przenosiła wiadomości. Niemcy aresztowali<br />

ją 22 V 1940 r. w związku z zatrzymaniem<br />

w mieszkaniu Harsdorfów osoby<br />

udającej się na Węgry. Z powodu braku<br />

dowodów – w mieszkaniu nie znaleziono<br />

przedmiotów należących do zatrzymanej<br />

osoby – zwolniono ją w początkach<br />

lipca 1940 r. Początkowo podjęła<br />

pracę w Fabryce Etykiet, Plomb i Opakowań<br />

Wytłaczanych „Tektura” jako projektantka,<br />

a od czerwca 1941 r. pracowała<br />

w biurach dawnych Warsztatów Głównych<br />

PKP, przemianowanych na Ostbahn–Ausbesserungswerk<br />

Neu Sandez,<br />

przy prowadzeniu kart pracy brygad<br />

robotniczych. Następnie przeniosła się<br />

do biura technicznego, gdzie przepracowała<br />

do końca sierpnia 1944 r., kiedy<br />

zlikwidowano warsztaty. Konsekwentnie<br />

odmawiała podpisania volkslisty. Działała<br />

czynnie w ZWZ-AK. Dom Harsdorfów<br />

w Nowym Sączu przy ul. Batorego był<br />

schronieniem i punktem przerzutowym<br />

dla kurierów oraz miejscem przechowywania<br />

materiałów konspiracyjnych. Jesienią<br />

1944 r. skierowano ją do kopania<br />

okopów. W ostatnich tygodniach okupacji<br />

pracowała w Powiatowym Komitecie<br />

Rady Głównej Opiekuńczej. Przewoziła<br />

pieniądze z Krakowa dla placówek<br />

na terenie powiatów limanowskiego<br />

i sądeckiego oraz opiekowała się dziećmi<br />

w Domu Chłopców w Nowym Sączu<br />

przy ulicy Tarnowskiej.<br />

Nauczycielka pokoleń malarzy<br />

Po zakończeniu wojny wróciła do pracy<br />

w szkolnictwie. Uczyła m.in. w Liceum<br />

Handlowym i Liceum ss. Niepokalanek,<br />

Liceum Pedagogicznym w Starym<br />

Sączu i jako instruktor działu artystycznego<br />

w Domu Robotniczym, a później<br />

w Domu Kolejarza w Nowym Sączu,<br />

gdzie od 1950 do 1976 r. prowadziła<br />

amatorski zespół plastyczny. Rozwinęła<br />

tę pracę, organizując plenery i warsztaty.<br />

Wychowankowie Ewy Hardorf zdobywali<br />

nagrody i wyróżnienia w konkursach<br />

szczebla wojewódzkiego i centralnego,<br />

trzydzieścioro z nich zostało profesjonalnymi<br />

plastykami. Wielu czynnych<br />

obecnie plastyków i architektów pobierało<br />

u niej lekcje. Prowadziła także kursy<br />

przygotowujące do studiów plastycznych.<br />

Dla działającego przy Domu Kultury<br />

Kolejarza Teatru Robotniczego przez<br />

wiele lat wykonywała projekty scenografii<br />

i dekoracje do przedstawień teatralnych.<br />

Uprawiała malarstwo sztalugowe,<br />

akwarelę, grafikę i polichromię. Szczególne<br />

osiągnięcia miała jako akwarelistka.<br />

Stworzyła własne oryginalne techniki<br />

plastyczne, takie jak collage z użyciem<br />

folii aluminiowych i fotoryt. Uczestniczyła<br />

w wystawach krajowych i zagranicznych,<br />

m.in. w Montrealu i St. Laurent<br />

w Kanadzie. Od 1945 r. była członkiem<br />

Związku Polskich Artystów Plastyków,<br />

w którym w latach 1954-70 pełniła różne<br />

funkcje, m.in. sekretarza Oddziału w latach<br />

1964-70. Była współzałożycielką Towarzystwa<br />

Przyjaciół Sztuk Plastycznych<br />

w Nowym Sączu, przemianowanego<br />

później na Towarzystwo Przyjaciół Sztuk<br />

Pięknych. Dzięki E. Harsdorf w Nowym<br />

Sączu powstał i przez długie lata działał<br />

silny ośrodek życia kulturalnego i artystycznego.<br />

Rodziny nigdy nie założyła.<br />

Zmarła 12 maja 1999 roku i została pochowana<br />

na cmentarzu komunalnym<br />

przy ul. Rejtana w Nowym Sączu.<br />

Prace Ewy Harsdorf znajdują się<br />

w zbiorach watykańskich, Ministerstwa<br />

Kultury w Warszawie, Małopolskiego<br />

Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, Naczelnej<br />

Biblioteki Lekarskiej w Warszawie,<br />

Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu,<br />

Muzeów Regionalnych w Limanowej<br />

i Starym Sączu, sanktuarium w Licheniu,<br />

parafii św. Małgorzaty w Nowym Sączu<br />

oraz zbiorach prywatnych w Kanadzie,<br />

USA, Szwecji i Niemczech. Polichromie<br />

ścienne jej autorstwa można spotkać<br />

w kościołach w Trzetrzewinie i Nockowej<br />

Towarzystwo Dramatyczne Sokoł, w góranym rzędzie<br />

pierwsza z lewej E. Harsdorf, trzeci - B.Barbacki<br />

Kartka pocztowa<br />

k. Sędziszowa, w kaplicach w Nowym<br />

Sączu przy ul. Ducha św. i Starym Sączu,<br />

na Fiedorku i Piwowarówce k. Piwnicznej.<br />

Wielokrotnie odznaczana, m.in. Krzyżem<br />

Kawalerskim Orderu Odrodzenia<br />

Polski (1988) i Krzyżem Armii Krajowej<br />

(1995). W 1995 r. otrzymała za całokształt<br />

pracy twórczej Nagrodę im. Bolesława<br />

Barbackiego.<br />

Leszek Zakrzewski<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

55

Oświata<br />

Gimnazja organizują dla potencjalnych uczniów i ich rodziców dni otwarte, które<br />

pozwalają „poczuć” szkołę<br />

wędka na szóstoklasistów<br />

klas szóstych do zabiegania o przyjęcie<br />

dziecka do gimnazjum o dobrym lub<br />

coraz lepszym poziomie kształcenia.<br />

Dobry wynik egzaminu gimnazjalnego<br />

oznacza przecież dostęp do renomowanej<br />

szkoły ponadgimnazjalnej. Promocja<br />

jest więc potrzebna.<br />

Jest w czym wybierać<br />

5<br />

czerwiec 2009<br />

Gimnazjum Jezuickie<br />

W Nowym Sączu mówi się, że najlepszym publicznym gimnazjum<br />

jest Długosz – zbiera śmietankę i z miasta, i z powiatu. Bardzo wielu<br />

wskazuje też na Gimnazjum nr 6 im. Tadeusza Kościuszki. Swoją pozycję<br />

potwierdziło ono w ostatnim badaniu EWD, wysokim przyrostem<br />

wiedzy. Mówi się też, że coraz lepsze efekty osiąga Mickiewicz. Wśród<br />

dzieci popularna jest dwójka, czyli dawne Gimnazjum nr 2 im. Urszuli<br />

Kochanowskiej, a dziś ks. Jana Twardowskiego, o co była taka wojna.<br />

Urzędnicy zajmujący się oświatą twierdzą, że w Nowym Sączu nie ma<br />

słabych szkół gimnazjalnych.<br />

Absolwenci klas szóstych szkół<br />

podstawowych zamieszkali w obwodzie<br />

danego gimnazjum są przyjmowani<br />

do I klasy z urzędu. Ich rodzice<br />

nie składają podań o przyjęcie do gimnazjum,<br />

jedynie potwierdzają wolę podjęcia<br />

nauki w formie określonej w statucie<br />

szkoły. Potwierdzeniem woli podjęcia<br />

nauki jest pisemna deklaracja złożona<br />

przez rodziców lub prawnych opiekunów,<br />

świadectwo ukończenia szkoły<br />

podstawowej i zaświadczenie o szczegółowych<br />

wynikach sprawdzianu w klasie<br />

szóstej. Uczniowie szkół podstawowych,<br />

których opiekunowie prawni chcą,<br />

by dziecko kontynuowało naukę w innym<br />

niż przypisane obwodem szkolnym<br />

gimnazjum, mogą o to zabiegać pod<br />

warunkiem wszakże, że wybrana przez<br />

nich szkoła dysponuje wolnymi miejscami<br />

lub uzyskała zgodę na utworzenie<br />

dodatkowych oddziałów.<br />

Takie rozwiązania prawne zapewniają<br />

gimnazjom nabór. Nie oznacza<br />

to jednak, że ich społeczności<br />

nie są zainteresowane pozyskaniem<br />

najlepszych uczniów szkół podstawowych<br />

nie tylko z obwodu szkoły, ale też<br />

spoza niego. Zależność jest oczywista.<br />

Im lepsi uczniowie tym wyższy wynik<br />

egzaminu gimnazjalnego. Rosnąca renoma<br />

szkoły zachęca rodziców uczniów<br />

W Nowym Sączu funkcjonuje<br />

11 gimnazjów publicznych, w tym<br />

2 specyficzne w: Specjalnym Ośrodku<br />

Szkolno Wychowawczym i Zespole<br />

Szkół Podstawowo-Gimnazjalnych nr 3.<br />

Ich dyrektorzy korzystają z całej gamy<br />

instrumentów promocji. Nauczyciele<br />

gimnazjalni spotykają się z rodzicami<br />

przyszłych uczniów. Gimnazja organizują<br />

dla potencjalnych uczniów<br />

i ich rodziców „dni otwarte”. Pozwalają<br />

one „poczuć szkołę”. Są ważną prezentacją<br />

możliwości gimnazjum, przeznaczoną<br />

dla poszukujących najlepszej oferty,<br />

dla tych, którzy są zdecydowani wybrać<br />

optymalne środowisko dla swego dziecka.<br />

Dla rodziców, którzy chcą wybierać<br />

szkołę w stanie pełnej informacji,<br />

a nie tylko dlatego, że dziecko wolałoby<br />

pójść do takiej, którą wybrali rodzice<br />

najlepszego kolegi czy koleżanki.<br />

Strony internetowe sądeckich gimnazjów<br />

pozwalają rodzicom na zapoznanie<br />

się z ofertą zajęć edukacyjnych<br />

i pozalekcyjnych. Wszystkie oferty zawierają<br />

zapewnienia o: profesjonalizmie<br />

kadry pedagogicznej rzetelnie<br />

przygotowującej uczniów do egzaminu<br />

gimnazjalnego, bezpieczeństwie, opiece<br />

pedagogów szkolnych. Prezentują<br />

uczniowskie laury zdobyte w konkursach<br />

przedmiotowych i olimpiadach.<br />

W ofertach wskazuje się na możliwość<br />

nauki dwóch języków, na prowadzenie<br />

zajęć w dobrze wyposażonych pracowniach<br />

przedmiotowych, dostęp do internetu,<br />

bogate zasoby bibliotek szkolnych.<br />

Informują ponadto o misji szkoły,<br />

o patronie i jego wpływie na proces<br />

wychowania, o kulturze organizacyjnej<br />

szkoły.<br />

Sądeczanin

Uczennice Gimnazjum nr 8<br />

Znaczący odsetek uczniów Gimnazjum<br />

nr 1, działające w zespole szkół długoszowskich<br />

(renomowane, najstarsze<br />

liceum w Nowym Sączu), to dzieci spoza<br />

obwodu administracyjnego zarówno<br />

szkoły, jak i miasta. Do tej szkoły przyjmowani<br />

są najlepsi, w tym wielu finalistów<br />

lub laureatów konkursów i olimpiad.<br />

Wśród atutów prezentowanych<br />

na stronie internetowej Gimnazjum nr 2<br />

zwraca uwagę możliwość uczestniczenia<br />

w programie międzynarodowym „Socrates<br />

Comenius” (Dania - Hiszpania - Polska<br />

- Portugalia - Rumunia -Szwecja-Węgry).<br />

Trójka uczestniczy w zlotach szkół sienkiewiczowskich,<br />

nadto oferuje ciekawy<br />

katalog wycieczek zagranicznych, wyjazdy<br />

edukacyjne z praktyczną nauką języka<br />

angielskiego, zagraniczne obozy językowe,<br />

wyjazdowe obozy narciarskie.<br />

Dyrektor Gimnazjum nr 5 im. św. Kingi,<br />

Lucyna Zygmunt napisała: O poziomie<br />

kształcenia świadczą niewątpliwie bardzo<br />

wysokie wyniki z egzaminu gimnazjalnego.<br />

Zarówno z przedmiotów humanistycznych,<br />

jak i matematyczno-przyrodniczych<br />

osiągnęliśmy jeden z najlepszych wyników<br />

w Małopolsce. To jedna z niewielu szkół<br />

pracujących na jedną zmianę. Szóste<br />

gimnazjum pretenduje do miana „szkoły<br />

bezpiecznej, sprawiedliwej, wymagającej”,<br />

kreśląc obraz absolwenta zdolnego<br />

do kształcenia swej osobowości, rozwijania<br />

pasji i zainteresowań. W Gimnazjum<br />

nr 9 im. Bohaterów Sądecczyzny funkcjonuje<br />

klasa sportowa. Gimnazjum nr 10<br />

im. Orląt Lwowskich , prowadzące klasy<br />

integracyjne, zachęca tych, którym zależy<br />

na rozwijaniu zainteresowań, realizowaniu<br />

indywidualnych programów<br />

lub toku nauki oraz ukończeniu szkoły<br />

w skróconym czasie. Proponuje możliwość<br />

korzystania z zajęć świetlicowych<br />

i organizuje dowożenie uczniów z dysfunkcjami.<br />

Mający coraz lepsze wyniki<br />

nauczania Mickiewicz (Gimnazjum<br />

nr 11) podkreśla swą doskonałą lokalizację:<br />

centrum miasta.<br />

Gimnazjum<br />

pogmatwanego życia<br />

Oświata<br />

Gimnazjum nr 8 w Nowym Sączu,<br />

wchodzące w skład Zespołu Szkół Podstawowo-Gimnazjalnych<br />

nr 3, to specyficzna<br />

instytucja. Szkoła o wciąż zmieniającej<br />

się uczniowskiej populacji. Szkoła,<br />

która nie prowadzi naboru, nie organizuje<br />

rekrutacji. Dyrektor Zdzisław Cabała<br />

powiada, że decydujący wpływ na rekrutację<br />

mają nie on sam i kadra szkoły,<br />

ale pogmatwane życia.<br />

Wyjaśnia: „Prawo wewnątrzszkolne<br />

stanowi, że uczniami naszego gimnazjum<br />

mogą być wyłącznie: wychowankowie<br />

Zespołu Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych<br />

(dawne Pogotowie Opiekuńcze<br />

i Dom Dziecka), podopieczni ośrodków<br />

kuratoryjnych, dzieci i młodzież niedostosowana<br />

społecznie i zagrożona niedostosowaniem<br />

społecznym, z zaburzeniami<br />

zachowania, sprawiająca trudności<br />

wychowawcze. Uczniowie szkoły bardzo<br />

często są po wyrokach sądowych i to sąd<br />

kieruje ich do szkoły. Praca z nimi wymaga<br />

specyficznego podejścia, zrozumienia,<br />

indywidualizacji. Opanowania ich agresji,<br />

chęci niszczenia. Wielu z nich jest uzależnionych<br />

od narkotyków, używek. Trudnością<br />

jest również stosunek młodzieży<br />

do społeczeństwa, autorytetów. Sukcesem<br />

dydaktycznym kadry jest sam fakt uczestniczenia<br />

dziecka w zajęciach lekcyjnych<br />

czy ukończenie szkoły. Pozwala to kontynuować<br />

edukację. Dzięki naszym staraniom<br />

zdarzają się podejmujący naukę<br />

w szkołach ponadgimnazjalnych<br />

z maturą, a niektórzy z nich (mimo że byli<br />

już w więzieniu) rozpoczynają i kończą<br />

studia (np. na Politechnice Krakowskiej)”.<br />

Gimnazjum nr 7, funkcjonujące<br />

w strukturze Specjalnego Ośrodka<br />

Szkolno-Wychowawczego, rekrutuje<br />

dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych<br />

z terenu miasta i powiatu nowosądeckiego.<br />

Dzieciom oferuje się opiekę<br />

specjalistów: nauczycieli, pedagogów,<br />

psychologów, logopedów, lekarzy. Możliwość<br />

korzystania z bezpłatnych dojazdów<br />

do szkoły lub miejsca w internacie.<br />

Uczniowie otrzymują bezpłatne podręczniki,<br />

uczestniczą w obozach rehabilitacyjnych,<br />

w konkursach plastycznych<br />

i olimpiadach sportowych.<br />

Bożena Król; fot. BK, leś<br />

Gimnazjum Akademickie Chrobrego<br />

Gimnazjalistki z Długosza<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

5

Zdrowie<br />

Już starożytni doceniali to poczciwe zwierze, które potrafi zjeść …koszulę suszącą się na wietrze<br />

są z ludźmi od 9000 lat<br />

58<br />

Kozę, co potwierdzają prace archeologów,<br />

udomowiono około<br />

9000 lat temu w Azji. W Europie<br />

pierwsze ślady udomowienia tych<br />

sympatycznych zwierząt znaleziono<br />

w datowanych na okres 4500-4000 lat<br />

p.n.e. szwajcarskich wykopaliskach.<br />

Hipotezę archeologów potwierdzają<br />

ryty i malowidła naskalne znalezione<br />

w jaskiniach na terytoriach Francji<br />

i Hiszpanii. Dla rozwoju hodowli kóz<br />

na obszarze Europy znaczącymi były<br />

wędrówki ludów, m.in. Celtów i Germanów.<br />

Zapewne wynikało to z faktu,<br />

że kozy łatwo adaptują się do trudnych<br />

warunków środowiska, potrafią<br />

wyżywić się byle czym, mają niewielkie<br />

wymiary. W starożytności twierdzono,<br />

że: „posiadanie czterech kóz daje<br />

ci większy zasięg w handlu i mniejsze ryzyko<br />

niż posiadanie jednej krowy”.<br />

W rejonach uważanych za kolebkę<br />

cywilizacji, głównie w państwach basenu<br />

Morza Śródziemnego i Bliskiego<br />

Wschodu, kozy wciąż odgrywają ważną<br />

rolę w żywieniu człowieka. W naszym<br />

kraju – niestety – są wciąż niedoceniane.<br />

Wzrost liczebności stad<br />

kóz w latach dziewięćdziesiątych XX<br />

wieku wywołany został rosnącym<br />

w Polsce popytem na kozie mleko,<br />

wynikającym z zainteresowania jego<br />

właściwościami dietetyczno-profilaktycznymi<br />

i możliwością zastosowania<br />

w kosmetologii. Liczebność kozich<br />

stad wynosi – według różnych<br />

źródeł - od 176 do 194 tysięcy. Rejonem<br />

o największych tradycjach chowu<br />

kóz jest Śląsk. Obecnie hodowla<br />

tych zwierząt koncentruje się przede<br />

wszystkim w województwach: wielkopolskim,<br />

pomorskim, kujawskopomorskim<br />

i warmińsko-mazurskim.<br />

Większość kóz hodowana jest z przeznaczeniem<br />

na mleko. Skupują je mleczarnie<br />

„Danmis” i „Turek”, także rodzime<br />

firmy zajmujące się produkcją<br />

kosmetyków. Na Sądecczyźnie pogłowie<br />

tych zwierząt jest małe. Mleko<br />

produkuje się głównie na potrzeby<br />

własne. Czasem, bardzo rzadko, można<br />

je kupić na sądeckim Maślanym<br />

czerwiec 2009<br />

Koza – ssak, miejsce, instrument muzyczny, narzędzie. Ktoś<br />

powie: dziewczyna. Jeden ze znaków chińskiego horoskopu.<br />

Pieśń kozła, innymi słowy: tragedia. Kozioł ofiarny. Spory o postać<br />

mamki Zeusa – Amaltei: nimfa czy koza? Gwiazda Capella<br />

(Koza), w gwiazdozbiorze Woźnicy. Szlachetna postać koziorożca.<br />

Tatrzańskie kozice. Galicyjskie krajobrazy z pasącymi się przy<br />

lichych chatach zwierzętami. I moja babcia wyleczona z poważnej<br />

choroby kozim mlekiem. Francuskie, pyszne i drogie sery.<br />

Tak wiele jeszcze innych asocjacji.<br />

Rynku. Szkoda, że w naszym regionie<br />

nie znalazł się dotąd zapaleniec, który<br />

podjąłby ryzyko hodowli i przetwórstwa<br />

koziego mleka. Szkoda, że Sądeczanie<br />

nie wykazują zainteresowania<br />

nabywaniem koziego nabiału. A większość<br />

na propozycję wypicia szklanki<br />

koziego mleka krzywi się z niesmakiem.<br />

Szkoda<br />

Pij kozie mleko<br />

Mleko kóz jest jednym z najstarszych<br />

pokarmów człowieka. Na świecie<br />

wciąż pije je więcej ludzi niż mleko<br />

krowie. Jest wyjątkowo zdrowe - twierdzą<br />

dietetycy. Jego białko tworzy luźny<br />

skrzep, a to powoduje, że jest trawione<br />

szybciej i dokładniej niż mleko<br />

krowie. Zwłaszcza przez układ trawienny<br />

dzieci i ludzi starych – starzejący<br />

się organizm nie wytwarza wystarczającej<br />

ilości enzymów, niezbędnych<br />

dla rozkładu białek. Tłuszcz mleka<br />

koziego jest bogaty w nienasycone<br />

Kozie mleko ma szczególnie wysoką<br />

wartość biologiczną, zawiera<br />

komplet niezbędnych dla<br />

człowieka aminokwasów.<br />

Sądeczanin

Zdrowie<br />

kwasy tłuszczowe, wpływa korzystnie<br />

na poziom cholesterolu we krwi.<br />

W przeciwieństwie do tłuszczu mleka<br />

krowiego ma postać bardzo małych<br />

i jednorodnych drobin, co ułatwia trawienie<br />

i przyswajane w jelicie cienkim<br />

człowieka. Mleko krowie w procesie<br />

trawienia zostaje poddane procesowi<br />

homogenizacji, który nie jest obojętny<br />

dla organizmu ludzkiego, prowadząc<br />

do uwalniania nadmiaru cholesterolu<br />

do krwi.<br />

Mleko kóz stosuje się jako substytut<br />

mleka krowiego, zwłaszcza w przypadkach<br />

złego wchłaniania, zaburzeń<br />

trawienia (np. kolek niemowlęcych),<br />

zespołu nietolerancji białek mleka krowiego,<br />

alergii pokarmowych (przede<br />

wszystkim żołądka i dwunastnicy). Produkty<br />

kozie zaleca się osobom cierpiącym<br />

na skazę białkową, choroby układu<br />

krążenia i nadciśnienie tętnicze,<br />

a także dzieciom i alergikom - nie wywołują<br />

uczuleń. Kozie mleko cenione<br />

jest we wspomaganiu leczenia choroby<br />

wrzodowej, astmy, gruźlicy, nowotworów,<br />

reumatyzmu. Podnosi skuteczność<br />

leczenia, korzystnie wpływa<br />

na wzrost odporności organizmu. Spożywanie<br />

mleka koziego sprzyja prawidłowemu<br />

rozwojowi układu kostnego<br />

u dzieci i młodzieży, a u osób<br />

starszych zapobiega demineralizacji<br />

kości, co może ograniczać skłonność<br />

do wszelkiego rodzaju złamań.<br />

Kozie mleko ma szczególnie wysoką<br />

wartość biologiczną, zawiera komplet<br />

niezbędnych dla człowieka aminokwasów.<br />

Zawiera nadto kazeiny<br />

w postaci zbliżonej do mleka kobiecego.<br />

Występują w nim śladowe ilości<br />

żelaza, jodu i molibdenu i witaminy:<br />

A, B1, B2, PP, C oraz kwas pantotenowy.<br />

Niektóre ze składników koziego<br />

mleka - białka, oligosacharydy - pobudzają<br />

rozwój bakterii Bifidobacterium,<br />

jednego z bardziej pożądanych<br />

składników mikroflory przewodu pokarmowego.<br />

Hamując rozwój szkodliwych<br />

bakterii, chronią one organizm<br />

ludzki przed wieloma zatruciami<br />

i chorobami.<br />

Nota bene, dobry kozi ser<br />

(np. pleśniowy) i winogrona na śniadanie<br />

to „sama poezja”. Polecam. Nie wierzycie?<br />

Cóż, najlepiej spróbować. Albo<br />

kakao z nieco ogrzanym kozim mlekiem,<br />

chleb z masłem i powidłami<br />

śliwkowymi – pycha.<br />

Bożena Król<br />

Analiza porównawcza składu chemicznego mleka koziego<br />

i krowiego (wg Mackenzie’ego)<br />

Składniki Mleko kozie Mleko krowie<br />

Woda 86,90 87,80<br />

Tłuszcz 3,80 3,67<br />

Sucha masa 12,48 12,69<br />

Sucha masa beztłuszczowa 8,68 9,02<br />

Cukier (laktoza) 4,08 4,78<br />

Ogólny azot x 6,38 3,33 3,42<br />

Białko ogólne 2,90 3,23<br />

Kazeina 2,47 2,63<br />

Albuminy i globuliny 0,43 0,60<br />

Azot niebialkowy x 6,38 0,44 0,19<br />

Ogólny popiół 0,79 0,73<br />

Wapń (CaO) 0,194 0,184<br />

Fosfor (P2O5) 0,27 0,234<br />

2O5:CaO 1,39 1,27<br />

Chlor 0,154 0,105<br />

Żelazo (mg/100ml) 0,068 0,080<br />

Miedź (mg/100ml) 0,053 0,057<br />

Witamina A (j.m. Na 1g tłuszczu) 39,00 21,00<br />

Witamina B1 ( ľq/100ml) 68,00 45,00<br />

Ryboflawina ( ľq/100ml) 210,00 159,00<br />

Witamina C (mg kwasu<br />

askorbinowego na 100 ml) 2,00 2,00<br />

Witamina D (j.m. Na 1 g tluszczu) 0,70 0,70<br />

Dżuli (J) w 100 ml (energia brutto) 292,60 288,40<br />

pH 6,4-6,7 6,<br />

„Miśka” z autorką artykułu<br />

Źródło: KBN<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

5

Kultura<br />

nowe atrakcje w Miasteczku Galicyjskim<br />

Z miasta na wieś<br />

0<br />

Majówka pn. „Z miasta na wieś”, zainaugurowała sezon turystyczny w Sądeckim parku Etnograficznym<br />

i Miasteczku Galicyjskim. Niezwykle udana impreza nawiązywała do dawnego miejskiego zwyczaju<br />

wiosennych wycieczek za miasto w gronie rodziny i przyjaciół.<br />

Goście mogli wypróbować moc<br />

lubczyku, poznać ludowe sposoby<br />

na zapewnienie sobie powodzenia<br />

w miłości, znaczenie imion,<br />

spróbować weselnych kołaczy upieczonych<br />

w chlebowym piecu w chałupie<br />

lachowskiej, odbyć romantyczną<br />

przejażdżkę bryczką, sfotografować się<br />

z ukochaną ubraną w strój ludowy. Zachwycające<br />

obrazki na szkle zaprezentowała<br />

Władysława Poręba z Paszyna,<br />

wychowanka wielkiego miłośnika<br />

sztuki ludowej, twórcy „fenomenu paszyńskiego”,<br />

ks. Edwarda Nitki.<br />

Na majówkę przyszły całe rodziny,<br />

wielopokoleniowe. Babcie i dziadkowie<br />

przypominali sobie jak to dawniej,<br />

za ich młodych lat bywało, a wnuki<br />

czerwiec 2009<br />

miały okazję na własne oczy zobaczyć<br />

jak wyglądały zwyczaje, sprzęty i urządzenia<br />

powszechnego użytku, dziś dostępne<br />

już tylko w muzeach.<br />

Powodzeniem cieszył się kiermasz<br />

„Pod serduszkiem”, a w amfiteatrze leśnym<br />

występowały: zespół regionalny<br />

z Michalczowej, orkiestra dęta z Mystkowa,<br />

„Romantyczni” , grupy taneczna<br />

„Jump Step Crew”. Krakowski teatr „Nikoli”<br />

wystawił widowisko plenerowe<br />

„Maruczella”.<br />

Nowe jak stare<br />

Jeszcze w tym roku w skansenie<br />

przybędą nowe atrakcje: uruchomiona<br />

zostanie karczma regionalna, a w następnej<br />

kolejności folusz, miejsce produkcji<br />

sukna z Krościenka-Kątów nad<br />

potokiem Kotelnica, które zapoczątkuje<br />

tzw. sektor przemysłu ludowego,<br />

w którym znajdą się także tartak (przeniesiony<br />

ze wsi Zasadne) i młyn wodny<br />

(z dworu w Kamienicy). Wszystkie<br />

obiekty są już w elementach w skansenie,<br />

czekają na instalację.<br />

Nowe inwestycje wymuszają poszerzenie<br />

obszaru skansenu, dziś liczącego<br />

20 hektarów.<br />

Sądecki Park Etnograficzny wraz<br />

z Miasteczkiem Galicyjskim stał się<br />

prawdziwą atrakcją Nowego Sącza.<br />

Przyciąga turystów – nawet na pół<br />

dnia - z Krynicy, Muszyny, Krakowa,<br />

a także pobliskich, słowackich miej-<br />

Sądeczanin

Kultura<br />

scowości turystycznych. To – już widać<br />

– jest perełka!<br />

Gotowe już są wierne repliki starosądeckiego<br />

ratusza, dworów szlacheckich,<br />

budynków mieszkalnych oraz<br />

mała remiza straży pożarnej – rekonstrukcja<br />

dziewiętnastowiecznego Miasteczka<br />

Galicyjskiego, odtwarzanego<br />

na podstawie starych planów, rycin<br />

i zachowanych rynków małopolskich<br />

miasteczek, m.in.: Starego Sącza, Lanckorony,<br />

Lipnicy Murowanej. W nowym<br />

– starym Miasteczku jest ośrodek<br />

konferencyjno – szkoleniowy, odtworzono<br />

warsztaty rzemieślników: atelier<br />

fotografa, pracownię i sklep zegarmistrzowski,<br />

warsztat garncarza. W planach<br />

są także sklepy – zaaranżowane<br />

także na wzór tych sprzed wieku i –<br />

oczywiście - współcześnie oczekiwane<br />

przez gości usługi turystyczne. Za dwa,<br />

trzy lata Nowy Sącz będzie mógł się<br />

chwalić, że takiego skansenu nie ma<br />

nikt w Polsce, a w Europie i świecie<br />

jest czymś wyjątkowym i także z tego<br />

powodu warto i należy w wakacyjnoturystycznych<br />

eskapadach zahaczyć<br />

o gród nad Dunajcem i Kamienicą.<br />

(jot); fot. (leś)<br />

Świątynie trzech wyznań<br />

Sądecki skansen jest unikatowym<br />

miejscem, gdzie znajdują się, niemal<br />

obok siebie, świątynie trzech wyznań;<br />

gdzie można jednocześnie spotkać<br />

księdza, popa i pastora.<br />

Do skansenu przeniesiono unikalny<br />

kościół (pomocniczy) pod wezwaniem<br />

Św. Piotra i Pawła z Łososinie<br />

Dolnej, zbudowany w Jakubkowicach,<br />

później przeniesiony do Łososiny,<br />

a konsekrowany w 1750 roku.<br />

Wcześniej znalazła się tu cerkiew grekokatolicka<br />

św. Dymitra Męczennika<br />

z Czarnej.<br />

W skansenie – po translokacji<br />

trzeciej świątyni (ze Świniarska, pierwotnego<br />

zboru protestanckiego<br />

w Stadłach) - powstała przestrzeń<br />

ekumeniczna, co w tym miejscu jest<br />

w pełni zrozumiałe, bo trzeba pamiętać,<br />

że ludowa obrzędowość związana<br />

jest z kościołem. W żadnym z polskich<br />

skansenów nie ma aż trzech<br />

świątyń, różnych wyznań, jak to docelowo<br />

będzie w Sądeckim Parku Etnograficznym.<br />

Uratowane przez skansen<br />

zabytkowe świątynie, są nie tylko<br />

obiektami muzealnymi, lecz również<br />

– po ponownej konsekracji - pełnią<br />

swoją kultową funkcję. Godziny<br />

zwiedzania: wtorek-niedziela 9-17,<br />

w poniedziałek nieczynne. W niedzielę<br />

wstęp dla wszystkich jest bezpłatny.<br />

Do wyboru są trzy trasy zwiedzania.<br />

Najkrótsza trwa godzinę, druga<br />

półtorej godziny, trzecia, najdłuższa,<br />

jest trzygodzinna.<br />

Oferta wynajmu: obiekty znajdujące<br />

się na terenie skansenu: amfiteatr,<br />

łąka z grillem mogą być wynajmowane.<br />

Także wnętrze kościoła św. Piotra<br />

i Pawła jest udostępniane (odpłatnie)<br />

na wieczory autorskie i koncerty, a także<br />

na śluby.<br />

Dojazd do skansenu autobusami<br />

MPK linii „14” i „15”.<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

1

2<br />

Kultura<br />

na litewskim szlaku...<br />

Partnerami całego przedsięwzięcia<br />

był Urząd Marszałkowski<br />

w Krakowie oraz Stowarzyszenie „Kresy”.<br />

Podczas koncertów na organach<br />

chórowi akompaniowała Edyta Lachor-Mitkowska<br />

nauczyciel dyplomowany,<br />

wicedyrektor Państwowej<br />

Szkoły Muzycznej w Limanowej.<br />

Tegoroczna wiosna jest dla limanowskiego<br />

chóru bardzo pracowita.<br />

Chłopcy śpiewali m.in. w Krakowie<br />

w Bazylice Mariackiej i Filharmonii<br />

z Chórem Organum i zespołem Ricercar,<br />

w Nowym Sączu na koncercie charytatywnym<br />

dla Fundacji MADA, ponownie<br />

w Krakowie u oo. Salezjanów<br />

na Dębnikach (parafii młodego Karola<br />

Wojtyły).<br />

Chór występował podczas transmisji<br />

radiowych z kościoła św. Krzyża<br />

w Warszawie, telewizyjnych mszy św.<br />

w Krakowie-Łagiewnikach, audycji „Odnowić<br />

Oblicze Ziemi” TV Trwam. Przed<br />

rokiem uczestniczył w uroczystościach<br />

beatyfikacyjnych s. Marty Wieckiej<br />

we Lwowie i Śniatynie na Ukrainie.<br />

Inaugurował święto miasta Nagykallo<br />

na Węgrzech. Jesienią 2008 r. wziął<br />

udział w programie Śpiewająca Małopolska,<br />

którego partnerem był Urząd<br />

Marszałkowski w Krakowie.<br />

Zespół w swoim dorobku ma nagraną<br />

kasetę Ego sum Pastor Bonus,<br />

płyty CD Polskie kolędy i pastorałki<br />

oraz Laudate Dominum.<br />

Chórzyści spędzają wspólnie czas<br />

organizując wycieczki, kuligi i ogniska,<br />

coroczne obozy wakacyjne. Tworzą<br />

wspólnotę, której celem obok<br />

promowania i wykonywania muzyki<br />

jest przeżywanie piękna w posłudze<br />

Bogu i ludziom.<br />

Repertuar zespołu obejmuje utwory<br />

różnych epok, głównie pieśni sakralne<br />

od chorału gregoriańskiego,<br />

polifonię, Negro spirituals po muzykę<br />

współczesną, kolędy polskie i innych<br />

narodów, pieśni patriotyczne.<br />

Dyrygenta Halinę Dyczek wspomagają<br />

rodzice chłopców oraz zarząd<br />

Stowarzyszenia „Chór Chłopięcy Bazyliki<br />

Matki Bożej Bolesnej w Limanowej”<br />

w szczególności prezes Adam Mazuga,<br />

skarbnik Kazimiera Wrona, członkowie<br />

Marta Wójtowicz, Bożena<br />

Zoń, Barbara Janczy, Irena Kruzel<br />

i wielu, wielu innych.<br />

czerwiec 2009<br />

Na zdjęciu – Limanowskie Słowiki przed<br />

pomnikiem Mickiewicza w Wilnie, 2009<br />

Limanowskie<br />

słowiki<br />

Na przełomie kwietnia i mają na Litwie przebywał Chór Chłopięcy<br />

Bazyliki Matki Bożej Bolesnej w Limanowej, który zaprezentował<br />

się tam podczas trzech koncertów: w Ostrej Bramie oraz w polskich<br />

parafiach – w kościele św. Ducha w Wilnie i Landwarowie<br />

(miejscowości pod Wilnem, z której pochodzi światowej sławy sopranistka<br />

Teresa Żylis-Gara). Program obejmował również przekazanie<br />

darów dla litewskiej Polonii (zabawek, książek, przyborów<br />

szkolnych i odzieży) zebranych przez chórzystów, uczniów<br />

limanowskich szkół podstawowych i gimnazjalnych oraz Stowarzyszenie<br />

Pomoc Polakom na Wschodzie „Kresy” w Krakowie.<br />

Sądeczanin

W Trokach na Litwie, 2009<br />

Chór powstał w 1991 r. (założycielem<br />

i dyrygentem jest Halina Dyczek).<br />

Jest laureatem konkursów w Bydgoszczy,<br />

Chełmie, Krakowie, Szczawie<br />

i Nagykallo na Węgrzech. Koncertował<br />

w wielu miastach Polski (m.in. Toruniu,<br />

Bydgoszczy, Warszawie, Krakowie, Tarnowie,<br />

Nowym Sączu, na Jasnej Górze<br />

i Górze Św. Anny), a także za granicą<br />

(wielokrotnie w Niemczech, Francji,<br />

Włoszech, Watykanie, Węgrzech, Słowacji,<br />

Czechach, Ukrainie, Litwie). Dwukrotnie<br />

(1998, 2003) limanowscy śpiewacy<br />

spotkali się w Watykanie z Ojcem<br />

Świętym Janem Pawłem II podczas audiencji<br />

prywatnych. Chór śpiewał także<br />

dla papieża w Ludźmierzu i Starym<br />

Sączu. Współpracował z Katowicką<br />

Orkiestrą Kameralną, Orkiestrą Filharmonii<br />

Kaliskiej oraz z orkiestrą i zespołem<br />

kameralnym PSM w Limanowej.<br />

Jako członek Federacji „Pueri Cantores”<br />

uczestniczył w krajowych, a także międzynarodowych<br />

kongresach Federacji.<br />

(l); Fot. archiwum chóru<br />

Kultura<br />

Dyrygent<br />

Halina Dyczek jest absolwentką<br />

Akademii Muzycznej w Krakowie,<br />

Podyplomowego Studium Chórmistrzowskiego<br />

przy Akademii Muzycznej<br />

w Bydgoszczy oraz Kursów Dyrygenckich<br />

organizowanych przez CAK<br />

w Warszawie. Zasiada w zarządzie<br />

Krajowej Federacji „Pueri Cantores”,<br />

jest nauczycielem dyplomowanym<br />

PSM I st. w Limanowej. Odznaczona<br />

odznakami: „Zasłużony dla Miasta Limanowej”,<br />

„Przyjaciel Limanowej” oraz<br />

statuetką „Złote Skrzydła”.<br />

Skład chóru<br />

Soprany: Tomasz Biernat, Piotr<br />

Cieśliński, Norbert Czaja, Jakub Dyczek,<br />

Maciej Florek, Jan Janczy, Maciej<br />

Jeż, Adam Kowalski, Patryk Kruzel, Karol<br />

Miodoński, Damian Śliwa, Albert<br />

Wojnarowicz, Wojciech Twaróg, Mateusz<br />

Wójcik;<br />

Alty: Michał Bubula, Michał Król,<br />

Patryk Kubica, Tomasz Leśniak, Bartłomiej<br />

Mamak, Dominik Rusin, Michał<br />

Stanisz, Jakub Syktus, Szymon Wójcik;<br />

Tenory: Michał Górszczyk, Jacek<br />

Kądziołka, Michał Król, Jakub Leśniak,<br />

Kamil Postrożny, Mateusz Raczek, Marian<br />

Twaróg, Michał Wrona, Maciej<br />

Zoń,<br />

Basy: Marcin Badyla, Łukasz Bubula,<br />

Andrzej Czechowski, Grzegorz Dutka,<br />

Tomasz Dyczek, Tomasz Dziadoń,<br />

Jędrzej Jurek, Maciej Kazana, Michał<br />

Sroka, Bartłomiej Szumilas;<br />

Grupa kandydatów: Tomasz<br />

Banaś, Marcin Filipek, Bartłomiej Garcarz,<br />

Dominik Król, Kamil Kupczak, Łukasz<br />

Kupczak, Adrian Pulit, Michał Rosiek,<br />

Filip Sternal, Jakub Strug, Paweł<br />

Zegarski.<br />

Na Łyczakowie we Lwowie, 2008<br />

Podczas Festiwalu Pueri Cantores w N. Sączu, 2008<br />

Z papieżem Janem Pawłem II, 1998<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

3

Kultura<br />

Pierwsze prywatne muzeum w nowym sączu<br />

wojsko i muzyka<br />

4<br />

Kazimiera Mordarska-Łagan w rodzinnym domu przy ul. Długosza<br />

24 w Nowym Sączu, otworzyła prywatne muzeum imienia<br />

jej ojca: Mieczysława Mordarskiego, pierwszego kapelmistrza<br />

orkiestry 1. Pułku Strzelców Podhalańskich, który na czele sądeckich<br />

muzyków prowadził defiladę polskich wojsk na Kreszczatiku<br />

– w Kijowie w maju 1920 roku.<br />

Kazimiera Mordarska-Łagan i Ludwik Mordarski<br />

czerwiec 2009<br />

uroczystości otwarcia wzięli<br />

W udział liczni goście, przedstawiciele<br />

władz i Straży Granicznej z nowym<br />

kapelanem Karpackiego Oddziału,<br />

ks. ppłk. Andrzejem Gutem, kombatanci<br />

i znajomi, a przede wszystkim szeroka<br />

rzesza rozgałęzionej rodziny Mordarskich<br />

i Łaganów. W roli gospodarzy<br />

wystąpili: pani Kazimiera i jej brat, Ludwik<br />

Mordarski, znany muzyk i folklorysta<br />

z Limanowej. Pomieszczenia<br />

poświęcił proboszcz parafii św. Kazimierza,<br />

ks. prałat Jan Siedlarz.<br />

Przybyli mogli podziwiać efekt benedyktyńskiej<br />

pracy pani Kazimiery<br />

nad dokumentowaniem dziejów rodziny,<br />

a niejako przy okazji miejscowej<br />

kultury i wojska. Czegóż tu nie zgromadzono:<br />

unikalne zdjęcia i partytury,<br />

własnoręcznie wykonane przez gospodynię<br />

stroje ludowe, mundury i hafty,<br />

cacka rękodzielnicze, medale i instrumenty,<br />

a nawet bębenek, który przed<br />

wojna ciągnął na małym wózku przed<br />

orkiestrą kucyk Kubuś z młodocianym<br />

elewem-doboszem. Wszystko nasycone<br />

patriotyzmem i umiłowaniem rodzinnej<br />

ziemi.<br />

Ród Mordarskich wpisał się złotymi<br />

zgłoskami w historię kultury muzycznej<br />

Nowego Sącza i Sądecczyzny.<br />

Protoplasta rodu, Franciszek Mordarski<br />

(ur. w 1854 r. w Nowym Sączu) grał<br />

na flecie w cesarsko-królewskiej orkiestrze<br />

wojskowej w Wiedniu. Po odbyciu<br />

służby wojskowej pracował w rodzinnym<br />

mieście w dyrekcji skarbowej,<br />

a potem na kolei, współzakładając orkiestrę<br />

kolejarską w 1892 r.<br />

Kolejny przedstawiciel rodu Mordarskich<br />

– Mieczysław (1888-1959), absolwent<br />

Seminarium Nauczycielskiego<br />

w Starym Sączu (matura w 1910 r.), nauczyciel<br />

śpiewu, żołnierz armii austriackiej<br />

(13 i 20 p.p.), na froncie włoskim<br />

spędził 11 miesięcy. W grudniu 1918 r.<br />

został – w stopniu sierżanta – pierwszym<br />

kapelmistrzem orkiestry 1. Pułku<br />

Strzelców Podhalańskich. Orkiestra powstała<br />

tuż po odzyskaniu niepodległości,<br />

w 1918 roku.<br />

Sądeczanin

Kultura<br />

Kazimiera Mordarska, po mężu<br />

Łagan, grała na kontrabasie, gitarze<br />

i saksofonie, występowała<br />

– z synami Zbigniewem i Tadeuszem<br />

– w „Lachach”, pisała scenariusze<br />

widowisk, m.in. z okazji 300.<br />

rocznicy odsieczy wiedeńskiej,<br />

700–lecia Nowego Sącza i kanonizacji<br />

księżnej Kingi. Przepracowała<br />

jako księgowa 23 lata w Karpackiej<br />

Brygadzie WOP, organizując m.in.<br />

wystawy o tematyce wojskowej<br />

i rękodzielniczej, otrzymując wiele<br />

nagród i wyróżnień.<br />

Muzeum poświęcił ks. prałat Jan Siedlarz<br />

Pięć pokoleń<br />

Tradycje muzyczne w rodzinie<br />

Mordarskich sięgają pięciu pokoleń.<br />

Kapelmistrz Mieczysław Mordarski<br />

dochował się utalentowanych muzycznie<br />

dzieci – pięciu synów i czterech<br />

córek. Oto oni:<br />

• Józef (1920–1980) – dyrygent<br />

orkiestry szkolnej w Technikum<br />

Samochodowym w Nowym Sączu,<br />

a przed wojną absolwent<br />

konserwatorium muzycznego<br />

w Katowicach i zawodowy muzyk<br />

wojskowy (walczył w 1939 r.<br />

pod Kockiem);<br />

• Mieczysław–junior (1921–<br />

1965) – prowadził orkiestrę<br />

dętą „Echo Podhala:, założyciel<br />

ogniska muzycznego w Limanowej,<br />

wraz z bratem Józefem<br />

walczył z Niemcami pod Kockiem<br />

w 1939 r.;<br />

• Jan (1928–1979) – multiinstrumentalista,<br />

grał m.in. na trąbce,<br />

skrzypcach, perkusji; zamieszkał<br />

we Włocławku, rodzinnym mieście<br />

swej żony;<br />

• Ludwik (ur. 1929) – mgr wychowania<br />

muz., podpora i założyciel<br />

zespołu „Limanowianie” (1969)<br />

i orkiestry „Echo Podhala”, folklorysta<br />

i dokumentalista kultury<br />

muzycznej, autor utworu „To nasze<br />

miasto” (hymnu Limanowej)<br />

oraz wielu opracowań dotyczących<br />

instrumentów ludowych<br />

m.in. „Muzyka Ziemi Limanowskiej”.<br />

Ludwik Mordarski opracował<br />

naukowo trzynaście tańców<br />

lachów limanowskich do wielkiego<br />

słownika „Taniec w polskiej<br />

tradycji” (2007), będącego kon-<br />

Goscie dopisali – Anna Totoń, Maria Piniańska, kapelan pograniczników ks. ppłk Andrzej Gut<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

5

Kultura<br />

Wiceprezydent Bożena Jawor w rozmowie z rodziną Mordarskich<br />

Gratulacje od b. kapelmistrza orkiestry Straży Granicznej płk. Bernarda Króla<br />

tynuacją fundamentalnej pracy<br />

Oskara Kolberga;<br />

• Władysław (ur. w 1932 r.) – kapelmistrz<br />

orkiestry zakładu przemysłu<br />

drzewnego w Łososinie<br />

Górnej i orkiestry parafialnej w Limanowej,<br />

z okazji pielgrzymki<br />

papieża Jana Pawła II do Kalwarii<br />

Zebrzydowskiej w 1979 r. skomponował<br />

– do słów swojej siostry<br />

Kazimiery – poloneza pt. „Witamy<br />

Cię, Ojcze Święty”;<br />

Córki Mieczysława – Stanisława<br />

Kaczmarek (1918–1987), Kazimiera<br />

Łagan (ur. w 1923 r.), Adela<br />

Jeleń (1925–1981) i Maria Kołodziej<br />

(1934–2006) – tworzyły po II wojnie<br />

w Nowym Sączu popularny zespół<br />

„Sióstr Mordarskich”, afiliowany przy<br />

MHD, Rynek 14.<br />

Zespół zadebiutował w ZNTK<br />

przebojem „Wio, koniku”. Siostry grały<br />

w orkiestrze symfonicznej, zespołach<br />

– estradowym i mandolinistów. Korzystały<br />

z kontrabasów, gitar, saksofonów,<br />

skrzypcach, perkusji i harmonii. Wywoływały<br />

furorę podczas występów<br />

w kurortach m.in. Rytrze i Rabce, odwiedzały<br />

szkoły i przedszkola, jednostki<br />

wojskowe, domy kultury i zakłady<br />

pracy.<br />

Muzycznymi śladami poszło następne<br />

pokolenie (m.in. Tadeusz<br />

i Zbigniew Łaganowie, Krzysztof<br />

Kaczmarek) zasilając sądeckie zespoły<br />

młodzieżowe „Majstry” i „Szwagry”.<br />

Mieczysław (nr 3 o tym imieniu w rodzinie)<br />

Mordarski pływa jako muzyk<br />

na ekskluzywnych statkach po Karaibach<br />

i Morzu Śródziemnym.<br />

(j); fot. (leś)<br />

66<br />

czerwiec 2009<br />

Kazimierz Mordarski przeglada rodzinny album<br />

Żołnierz i dziewczyna<br />

Sądeczanin

Kultura<br />

w plenerze na ...operze<br />

„Halka” nad Dunajcem<br />

Opowieść o wiejskiej dziewczynie,<br />

która miała romans ze szlachcicem,<br />

a następnie została przez niego<br />

porzucona, znakomicie wkomponowała<br />

się w naddunajcowy krajobraz.<br />

Przestrzeń spektaklu została rozproszona<br />

i usytuowana w kilku miejscach<br />

(na scenie głównej, czyli we dworze,<br />

pod drewnianym krzyżem, w rejonie<br />

góralskiego kościółka). Nie brakło też<br />

konnego powozu, którym przyjechali<br />

na ślub Janusz z Zofią i ich goście.<br />

Ponadtysięczna publiczność doznała<br />

wielu wzruszeń, oglądając w wyjątkowej<br />

oprawie smutne losy Halki.<br />

W widowisku, wyreżyserowanym<br />

przez Feliksa Widerę, wystąpili uznani<br />

soliści – Joanna Kściuczyk-Jędrusik<br />

w partii Halki, Maciej Komandera w<br />

roli Jontka oraz śpiewak z Ukrainy Stanisław<br />

Kufluk (Janusz), a także Aleksandra<br />

Stokłosa (Zofia), Bogdan Kurowski<br />

(Stolnik) i Zbigniew Wunsch<br />

(Dziemba). Solistom towarzyszyła orkiestra<br />

i chór Opery Śląskiej w Bytomiu,<br />

pod wodzą Tadeusza Serafina.<br />

Na zakończenie Festiwalu im. Ady Sari dyrektor MCK „Sokół”,<br />

Antoni Malczak zgotował Sądeczanom ucztę muzyczną: nad<br />

Dunajcem, poniżej „Panoramy” i wież kompleksu ewangelickiego<br />

Opera Śląska wystawiła „Halkę” Stanisława Moniuszki,<br />

niemal dokładnie w 151. rocznicę prawykonania tego wielkiego<br />

dzieła.<br />

Halka<br />

Tekst i fot. (leś)<br />

Podhale, pierwsza połowa<br />

XIX w. Zaręczyny córki Stolnika,<br />

Zofii, z młodym dziedzicem Januszem<br />

zakłóca przybycie Halki,<br />

wiejskiej dziewczyny, którą Janusz<br />

uwiódł i porzucił z dzieckiem. Przewrotność<br />

panicza oburza Jontka,<br />

górala czuwającego nad opuszczoną<br />

dziewczyną.<br />

Halka załamana zdradą Janusza<br />

popada w obłęd, jej dziecko<br />

umiera. Mimo perswazji Jontka<br />

przeczuwającego nieszczęście,<br />

Halka przybywa pod wiejski kościół<br />

na ślub Janusza i Zofii, chce<br />

podpalić kościół, zmienia jednak<br />

zamiar – niech jej ukochany żyje<br />

i będzie szczęśliwy, sama zaś popełnia<br />

samobójstwo, rzucając się<br />

w nurt rzeki.<br />

Aplauz wzbudzały zbiorowe popisy taneczne.<br />

Pod góralskim krzyżem Halka spotykała się z Januszem<br />

i Jontkiem, a ten ostatni wykonał słynną arię<br />

„Szumią jodły na gór szczycie”.<br />

Zachwycona publiczność<br />

Sądeczanin<br />

czerwiec 2009

Wspomnienia<br />

Jedyny Sądeczanin, który był premierem Rzeczypospolitej.<br />

Jako szef rządu – mimo trudnej kohabitacji<br />

z prezydentem Lechem Wałęsą – zbierał zaskakująco<br />

dobre opinie. Był dwukrotnie marszałkiem<br />

Sejmu RP, a także wicepremierem i ministrem spraw<br />

wewnętrznych. Mimo, że przepustkę do kariery dała<br />

mu formacja mająca spore historyczne obciążenia, stał<br />

się jednym z najbardziej znanych polityków polskich,<br />

na dodatek osobowością nader barwną, pełnokrwistą<br />

(o czym poświadczyły „taśmy Gudzowatego”). Z uwagi<br />

na ciężkie i bezprecedensowe oskarżenie Milczanowskiego,<br />

przewlekły proces lustracyjny (zakończony<br />

po siedmiu latach uniewinnieniem), przy asekuranckiej<br />

postawie kolegów z lewicy, można nazwać Józefa Oleksego<br />

postacią wręcz dramatyczną. Z pewnością zaś wyróżniającą<br />

się w tzw. elitach politycznych inteligencją<br />

i rozległą wiedzę o świecie, Europie, Polsce, o człowieku<br />

i społeczeństwie.<br />

W rodzinnym Sączu, mimo nawału obowiązków, tkwił<br />

i tkwi nieprzerwanie. Ma tu bliskich przyjaciół: Spieszy z pomocą<br />

kolejnym prezydentom miasta: Jerzemu Gwiżdżowi,<br />

Andrzejowi Czerwińskiemu, Józefowi Wiktorowi i Ryszardowi<br />

Nowakowi, nie patrząc na ich rodowody polityczne.<br />

Przewodniczy Klubowi Przyjaciół Ziemi Sądeckiej – stowarzyszeniu,<br />

które tworzy pozytywny lobbing na rzecz sądeckich<br />

spraw w kraju i na świecie.<br />

Józef Oleksy wspiera od lat sądeckie władze samorządowe,<br />

bez względu na to, czy w rodzinnym mieście rządzi<br />

prawica czy lewica. Otwiera przed nimi, w ramach przyzwoitej<br />

protekcji, drzwi wielu ważnych gabinetów. Jako premier<br />

pomógł m.in. w przydziale sądeckiemu szpitalowi nowoczesnego<br />

tomografu. Wspomógł sądeczan w przyznaniu<br />

poważnej dotacji z Fundacji Polsko-Niemieckiej na budowę<br />

nowoczesnej oczyszczalni ścieków. Bronił (skutecznie) przed<br />

likwidację urzędu celnego w Nowym Sączu. Uważa, że miasto,<br />

które po reformie administracyjnej w 1998 r. straciło status<br />

wojewódzki, nie powinno być spychane na margines.<br />

„Sądeczanin” rozpoczyna publikację sądeckich wspomnień<br />

Józefa Oleksego.<br />

(Red.)<br />

wspomnienia Józefa oleksego<br />

Moje powroty (1)<br />

Należę do ludzi z dobrą pamięcią.<br />

Pamięć przeszłości uważam<br />

za wartość, której nie trzeba się<br />

wyrzekać. Dla mnie region pochodzenia<br />

jest częścią mnie, a ja jego<br />

częścią. Coś, bowiem, co na początku<br />

drogi współkształtowało mnie nazywało<br />

się Sądecczyzną. Nowy Sącz<br />

był i zawsze będzie dla mnie punktem<br />

odniesienia. Nie lubię sztucznego<br />

patosu, ale w stosunku do ziemi<br />

rodzinnej troszkę mu ulegam. Całkiem<br />

dobrowolnie chcę być sentymentalny,<br />

bo to mnie wzbogaca.<br />

Dzieciństwo na Przetakówce<br />

W miarę upływu lat człowiek nabiera dystansu do wszystkiego,<br />

co mu się w życiu zdarzyło, selekcjonuje wspomnienia, czasem koryguje<br />

emocje, utrwala sentyment i zatrzymuje w kadrze postacie<br />

ludzkie. Nie inaczej jest ze stosunkiem do rodzinnego regionu<br />

czy miasta. Są ludzie, którzy przechodzą przez życie w pośpiechu<br />

i nie przywiązują znaczenia do wydarzeń minionych. Nie wracają<br />

myślą do miejsc i chwil kiedyś ważnych – później bez znaczenia.<br />

8<br />

Ilekroć powracałem do Sącza,<br />

na różnych etapach mojego życia, zawsze<br />

było to wspomnienie dzieciństwa<br />

i pierwszych kilkunastu lat, o dziwo,<br />

najlepiej zapamiętanych.<br />

Dzieciństwo spędzałem w małym<br />

domu przy ulicy Zdrojowej 47 na Przetakówce.<br />

Rodzice byli ludźmi pracy,<br />

zajętymi cały dzień. Niczego nie było<br />

w obfitości. Było nas czworo. Był ogród<br />

czerwiec 2009<br />

Z rodziną w Warszawie, lata dziewięćdziesiąte XX w.<br />

Sądeczanin

Wspomnienia<br />

Komunijna recydywa<br />

Rodzina Oleksych, ul. Zdrojowa w Nowym Sączu, lata pięćdziesiąte XX w.<br />

Z sądeczanami w kwietniu 2009 r.<br />

niezbyt zadbany i rzeka Łubinka. Kiedy<br />

wyjechałem z Nowego Sącza, ktoś<br />

zmienił jej bieg, likwidując jaz i zakola,<br />

w których się kąpaliśmy. Zniknęły drzewa<br />

i łąki, na których graliśmy w palanta,<br />

ku irytacji właściciela okolicznych<br />

pól.<br />

Moja ulica niewiele się zmieniła.<br />

Przybył asfalt prowadzący na Roszkowice.<br />

Przybyło domów, same nowe<br />

i murowane. W dawnej „marmoladziarni”<br />

jest teraz restauracja i pub. Ani śladu<br />

po piwnicach z jabłkami pachnącymi<br />

jesienią, ani po produkcji zwykłych<br />

win jabłkowych.<br />

Z okien kuchni widać było w oddali<br />

przy ulicy Tarnowskiej budynek transformatora,<br />

który zapadł mi w pamięć<br />

swoją ponurą tajemniczością. Na początku<br />

lat pięćdziesiątych, kiedy miałem<br />

ponad cztery lata, częste były wyłączenia<br />

prądu i to głównie wieczorami.<br />

Nieraz odrabiałem lekcje przy świetle<br />

naftowej lampy, rzadziej przy świecy.<br />

Ten transformator był intrygujący.<br />

To z niego właśnie prąd albo szedł,<br />

albo nie. Wyłączali go często także<br />

w trakcie burzy. Ach, jakie to były super<br />

burze. Trochę się bałem piorunów,<br />

ale jakoś żal mi było, kiedy burza przemijała.<br />

Do dziś pociąga mnie żywioł,<br />

zdawałoby się nieokiełznany.<br />

Pierwsza Komunia<br />

Mieszkałem na „Piekle”. Nie ma<br />

już na Lwowskiej ani restauracji „Piekiełko”,<br />

gdzie bywał mój Tata ku niemałej<br />

trosce Mamy, ani sklepu mięsnego<br />

(przed szkołą), gdzie wystawałem<br />

w kolejce od 5 rano, dopóki mnie Matka<br />

nie zastąpiła. Nie zmienił się most<br />

na Kamienicy ani kapliczka Jana Nepomucena.<br />

Kościół parafialny św. Małgorzaty<br />

odwiedzałem prawie codziennie,<br />

służąc do mszy już o 6 rano. Trzeba<br />

było dużo samozaparcia, szczególnie<br />

w zimie.<br />

Pieczę nad ministrantami sprawował<br />

mądry ksiądz prałat Władysław Lesiak,<br />

dyskusje z nim kształtowały moją<br />

wrażliwość. Byłem pod urokiem starań<br />

księży o utrzymanie więzi młodzików<br />

z kościołem, poprzez np. mecze piłkarskie<br />

i tajemnicze wycieczki.<br />

Moja Mama, Michalina, osoba<br />

wielkiej prawości i pobożności zgłosiła<br />

mnie na przedszkolną katechizację<br />

do sióstr przy ulicy Ducha Świętego.<br />

Odbyłem ją w dwa lata całkiem<br />

gorliwie i zostałem dopuszczony<br />

do Pierwszej Komunii przed pójściem<br />

do szkoły. Potem w drugiej klasie razem<br />

z rówieśnikami przystąpiłem<br />

po raz drugi do Pierwszej Komunii.<br />

Jako swoisty „recydywista” czułem się<br />

wyróżniony i… najważniejszy.<br />

Do dziś tkwią we mnie powroty<br />

z pasterki: wspaniale było wracać<br />

o drugiej w nocy i wiedzieć, że post<br />

się skończył. Matka robiła wspaniałe<br />

wypieki. Ojciec przygotowywał wędliny,<br />

które także jadło się tylko od wielkiego<br />

święta. To wszystko było dopiero<br />

na bożonarodzeniowe śniadanie,<br />

Sądeczanin czerwiec 2009

Wspomnienia<br />

70<br />

Zdjęcie maturalne (z lewej) i studenckie (z prawej)<br />

ale ja byłem już w nocy uprawniony<br />

do wstępnej konsumpcji.<br />

Pierwsze dwie klasy podstawówki<br />

odbyłem w szkole przy ulicy Szwedzkiej.<br />

Codziennie, więc szedłem przez<br />

rynek, Jagiellońską, Lwowską, Kraszewskiego<br />

i przez Rury. Taka długa<br />

droga do szkoły nastrajała do myślenia.<br />

Do dziś pamiętam w szczegółach całą<br />

trasę. Potem miałem bliżej, bo zbudowano<br />

nową szkołę im. Jana Kochanowskiego,<br />

a obok Urszuli Kochanowskiej<br />

(bliźniacze budynki dla chłopców<br />

i dziewcząt).<br />

Z rodzicami, lata siedemdziesiąte<br />

czerwiec 2009<br />

Rodzice i rodzeństwo<br />

Moja siostra Bogumiła uczęszczała<br />

do szkoły im. Urszuli Kochanowskiej<br />

na ulicy Kochanowskiego. Do dziś<br />

jest gorliwą Sądeczanką. Całe życie poświęciła<br />

edukowaniu młodzieży.<br />

Brat Marian, zawzięty kolejarz<br />

z ZNTK, absolwent Technikum Kolejowego,<br />

nabył uprawnień budowlanych<br />

i z powodzeniem prowadził wiele lat<br />

firmę w Monachium.<br />

Młodszy brat Wacław, po maturze<br />

w II LO im. Marii Konopnickiej wybył<br />

do Warszawy, wdając się w zawód<br />

dyplomaty.<br />

Rodzice moi, Józef i Michalina,<br />

byli dla mnie zawsze najważniejszym<br />

punktem odniesienia. W czasie studiów<br />

tylko im chwaliłem się zdawanymi<br />

dobrze egzaminami. Wiedziałem,<br />

że tylko Rodzice cieszą się naprawdę<br />

sukcesami dziecka. Dopóki żyli, to dla<br />

nich właśnie przyjeżdżałem.<br />

W 1993 roku, kiedy po raz pierwszy<br />

objąłem godność Marszałka Sejmu RP,<br />

następnego dnia byłem już w Nowym<br />

Sączu meldując się u Mamy. Lądowaliśmy<br />

helikopterem koło szpitala, a Ona<br />

stała czekając przy płocie. Wtedy to naraziłem<br />

ją bezwiednie na zwykle toksyczny<br />

kontakt z dziennikarzami. Była<br />

z nimi zdecydowanie zbyt szczera.<br />

Wcześniej wracałem do Nowego<br />

Sącza z Tarnowa, gdzie pobierałem<br />

edukację na poziomie szkoły<br />

średniej. Była to szkoła kościelna.<br />

Do dziś wychwalam jej wysoki poziom<br />

nauczania.<br />

Cóż to były za powroty!<br />

Ledwo w sierpniu wyjechałem,<br />

już wypatrywałem listopada i Wszystkich<br />

Świętych. Potem oczekiwałem<br />

na Boże Narodzenie i Wielkanoc.<br />

Trasę z Tarnowa do Nowego Sącza<br />

pokonywałem nieraz na stojąco<br />

w autobusie (2 godziny) lub w pociągu<br />

(3 godziny). Podobno do dziś pociąg<br />

na tej trasie jedzie tak samo długo.<br />

Tęsknie wyczekiwałem tych przyjazdów.<br />

Podobnie potem w trakcie<br />

studiów. Każdy przyjazd był upragniony.<br />

Chodzenie tymi samymi ulicami,<br />

oglądanie tych samych domów,<br />

spotykanie tych samych znajomych<br />

było przeżyciem ściskającym czasem<br />

za gardło. Może za wcześnie opuściłem<br />

dom rodzinny?<br />

Wiedziałem, że są to powroty<br />

na krótko. Być może dlatego mocniej<br />

to przeżywałem. Coś gnało mnie wciąż<br />

dalej, w nieznaną przyszłość, której<br />

wyobrażenia nie miałem, której zaplanować<br />

nie mogłem, ale jakimś zmysłem<br />

czułem, że nie chcę zwykłej szarej<br />

przyszłości. Chciałem zdobywać świat,<br />

zjednywać ludzi, być im potrzebnym<br />

i wciąż się uczyć.<br />

Moja sądecka ojczyzna<br />

Nowy Sącz mojego dzieciństwa<br />

i wczesnej młodości stał się moim<br />

znakiem rozpoznawczym. Zachwalałem<br />

to miasto i region nie tylko<br />

za jego niepowtarzalny urok, ale za to,<br />

że ja z niego pochodzę, że lubię ludzi<br />

z tych stron. Nie zdarzyło się bym<br />

nie udzielił wsparcia tym, którzy zgłaszali<br />

się „naznaczeni Sądecczyzną”.<br />

Ta moja mała ojczyzna ulokowała się<br />

trwale w moim sercu.<br />

Od początku lat sześćdziesiątych<br />

centrum stolicy przy ulicy Świętokrzyskiej<br />

zdobił neon: „Zwiedzajcie Ziemię<br />

Sądecką”, rozmieszczony na tle<br />

gór i stylizowanego ruchomego słońca,<br />

opiewany nawet w jednej z ballad<br />

Wojciecha Młynarskiego. Był znakiem<br />

rozpoznawczym ówczesnego<br />

Klubu Ziemi Sądeckiej - swego rodzaju<br />

ambasady Sądecczyzny w Warszawie<br />

(kierowanej przez Panią Wandę<br />

Sądeczanin

Wspomnienia<br />

Skrzeszewską-Straszyńską). Pamięta<br />

go moje pokolenie. Nie brakuje ludzi<br />

z Sądecczyzny, którzy zajęli mocne pozycje<br />

na szczytach kultury, gospodarki<br />

i polityki. Bo ta kamienista ziemia,<br />

niewdzięczna, bogata jest ludźmi utalentowanymi,<br />

rzutkimi i kreatywnymi.<br />

Nie kryję więc satysfakcji, że po wielu<br />

latach, powierzono mi przewodnictwo<br />

Klubu Przyjaciół Ziemi Sądeckiej, tej<br />

rozproszonej po kraju i świecie Sądeckiej<br />

Rodziny.<br />

W swojej burzliwej karierze, kiedy<br />

na różnych szczeblach służyłem mojemu<br />

państwu, wspomnienia ziemi rodzinnej<br />

nieraz niosły ukojenie w zadumie<br />

nad własnymi początkami.<br />

W stosunku do ludzi nie kierowałem<br />

się podziałami politycznymi, które<br />

w Polsce bywają nieznośne.<br />

Przyjemnie jest przyjeżdżać<br />

nie tylko do samego Nowego Sącza.<br />

Ileż tu w okolicy kurortów, ileż wód,<br />

świetnego powietrza i krajobrazów.<br />

Na starość, jeśli jej dożyję, powrócę<br />

na tę ziemię z radością.<br />

Zygmunt Berdychowski, kiedy zachęcał<br />

mnie do pisania w „Sądeczaninie”,<br />

wspominał własną ziemię pod<br />

Chełmcem. Ma to samo podejście,<br />

co ja. On jest już marką Sądecczyzny.<br />

Krynickie Forum to dobre dzieło.<br />

(cdn)<br />

Z profesorami Tadeuszem Popielą i Bolesławem Faronem<br />

Józef Oleksy<br />

Zdjęcia: z archiwum rodziny Oleksych,<br />

Piotr Droździk, Jerzy Leśniak<br />

Z Klubem Przyjaciół Ziemi Sądeckiej<br />

W Krynicy podczas Forum Ekonomicznego, 2008<br />

Z zarządem Klubu Przyjaciół Ziemi Sądeckiej<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

71

Wspomnienia<br />

serce miasta św. kingi<br />

Rynek starosądecki<br />

zachowany w mojej pamięci<br />

2<br />

Zapamiętałam trzy lipy i obok nich studnię z tamtych czasów.<br />

Byłam wtedy małym dzieckiem, kiedy chodziłam często z mamusią<br />

na przystanek autobusowy w Rynku w pobliżu lip. Donosiłyśmy<br />

obiady w menażkach dla tatusia. Umówieni z tatusiem<br />

kierowcy autobusów jadąc do Szczawnicy, po drodze przekazywali<br />

mu te menażki.<br />

Wokół lip i obok studni, od wiosny<br />

do jesieni, stali robotnicy<br />

szukający pracy. Za wyżywienie i dwa<br />

złote dniówki, godzili się pracować<br />

u gospodarzy od świtu do zmroku.<br />

Studnia gasiła ich pragnienia. Byli zadowoleni<br />

kiedy udało im się zdobyć<br />

pracę na kilka dni i nocleg w stodołach.<br />

Czasami wracali pod lipy w oczekiwaniu<br />

na nową pracę.<br />

Podczas wielkich uroczystości<br />

na Rynku było kolorowo i gwarno.<br />

W święta 3 Maja i 11 Listopada, plac<br />

przybierał odświętny wygląd, przystrojony<br />

biało-czerwonymi flagami.<br />

Pochód ze szkół i urzędów gromadził<br />

obywateli w Rynku przed tarasem piętrowego<br />

domu. Z niego przemawiali<br />

czerwiec 2009<br />

przedstawiciele władz i miasta. Orkiestra<br />

kolejowa grała hymn państwowy<br />

i pieśni narodowe.<br />

W Zielone Świątki pod lipami gromadzili<br />

się ludowcy ze swym zielonym<br />

sztandarem. Po raz pierwszy usłyszałam<br />

pieśń ,,O cześć wam panowie<br />

magnaci...”<br />

Wyobrażałam sobie wtedy magnatów,<br />

jakich przedstawiał Jan Matejko<br />

na swoich obrazach.<br />

Na Rynku odbywały się także różne<br />

uroczystości kościelne. W Niedzielę Palmową<br />

przenoszono z kościoła na Rynek<br />

poświęcone palmy, pięknie ozdobione<br />

sztucznymi kwiatami i wstążkami. Piętnastometrowe<br />

palmy niesione były<br />

przez silnych młodzieńców. Czasami<br />

powstawała między nimi bójka o to,<br />

która z nich jest piękniejsza. Studnia<br />

oznajmiała zgrzytem, jak bardzo młodzieńcy<br />

byli spragnieni po bójce.<br />

W drugi dzień Świąt Wielkanocnych<br />

w tzw. lany poniedziałek, albo<br />

śmigus dyngus, ramię studni chodziło<br />

bez przerwy. Podkładano wiadra i garnki<br />

i tą zimną wodą oblewano znajomych<br />

i przechodzących obok. Dorośli natomiast<br />

skrapiali się wodą kolońską.<br />

W Boże Ciało barwna procesja<br />

w strojach ludowych przechodziła<br />

z kościoła na Rynek. Pod baldachimem<br />

przenoszono monstrancję<br />

z Panem Jezusem w otoczeniu księży<br />

i zacnych przedstawicieli urzędu miasta.<br />

Na Rynku było tłoczno. Obywatele<br />

wypełniali Rynek, ale z powodu<br />

powagi chwili studnia nie pracowała.<br />

Młodzi nieśli krzyż, chorągwie, figury<br />

świętych i obrazy przybrane kwiatami.<br />

Wszyscy podążali pod ołtarze zbudowane<br />

przy czterech podcieniach Rynku.<br />

Ołtarze były ozdobione brzozami<br />

i kwiatami. Przy każdym ołtarzu odmawiano<br />

modlitwy, po czym śpiewając<br />

pieśni kościelne przechodzili pod następne<br />

ołtarze. Uczestnicy procesji zrywali<br />

gałązki brzóz, zanosili do domów<br />

i wtykali je za ramkę świętego obrazu.<br />

Miały ich chronić przed klęskami<br />

żywiołowymi.<br />

Węgrzy na odpuście<br />

W dniu odpustu bł. Kingi w kościele<br />

przy klasztorze sióstr Klarysek, obchody<br />

świąteczne odbywały się z udziałem<br />

biskupa na dziedzińcu klasztornym.<br />

Po mszy świętej zgromadzeni<br />

przechodzili na Rynek. Środkiem Rynku<br />

ustawiano kramy ze słodyczami,<br />

ozdobami i zabawkami. Jeszcze mam<br />

w uszach głosy trąbek, fujarek, kogucików,<br />

a w oczach widok różanców<br />

z ciasta, serc dla zakochanych i mnóstwo<br />

os nad słodyczami. Pierścionki<br />

z jaskrawymi oczkami i blaszane ze-<br />

Sądeczanin

Wspomnienia<br />

Stefania Laskowska – autorka wspomnień<br />

garki zdobiły dziecięce ręce. Nie zapomnę<br />

drewnianych zabawek jo-jo czyli<br />

modnej wówczas gry nawet dla dorosłych,<br />

wózków, ptaszków i koników.<br />

Młodzież wspinała się na lipy, by objąć<br />

oczyma cały Rynek. Rączka studni wydawała<br />

dźwięk świadczący o zaspokojeniu<br />

spragnionych. Na tle lip układał<br />

swoje rekwizyty kuglarz. Było co oglądać.<br />

Papuga przebywała też w cieniu<br />

z kataryniarzem.<br />

Rokrocznie przyjeżdżali do Starego<br />

Sącza Węgrzy, rodacy bł. Kingi, którzy<br />

modlili się w dziwnym dla mnie języku.<br />

Oni także kupowali na Rynku ozdoby<br />

rozłożone na kramach.<br />

W różnych punktach Rynku gromadzili<br />

się ludzie wokół odpustowych śpiewaków,<br />

snujących opowieści o zbójcach<br />

i tragicznej miłości. Krzykliwy i ruchliwy<br />

tłum wypełniał Rynek po brzegi.<br />

W 1934 roku była wielka powódź.<br />

Autobus jadący do Szczawnicy został<br />

wycofany silną falą wody na most nad<br />

Dunajcem. Wrócił na Rynek z przerażonymi<br />

pasażerami, którzy nam wyjaśnili<br />

powrót. Zapanowała cisza. Nawet<br />

studnia zamilkła.<br />

Szczytem atrakcji rynkowych był<br />

targ, co drugą środę. Święto dla rolników.<br />

Rynek wówczas był wypełniony<br />

kramami. Czasem towar wykładano<br />

na bruk. Ze wszech stron<br />

ciągnęły do Rynku niekończące się kolumny<br />

wozów konnych z akompaniamentem:<br />

wio, wiśta, hejta, cmokaniem<br />

i trzaskaniem z bicza.<br />

Starosądeccy rzemieślnicy, rymarze,<br />

garncarze, kowale, kuśnierze,<br />

szewcy, papuciarze, powroźnicy nęcili<br />

przybyłych swoimi pięknymi wyrobami.<br />

Ludność okolicznych wiosek ubrana<br />

odświętnie, zarówno<br />

młodzi jak i starzy, skwapliwie<br />

wykorzystywali<br />

okazję do spotkań. Zanim<br />

kobiety weszły do miasta,<br />

wycierały bose nogi trawą<br />

lub gałganem. Dopiero<br />

wtedy wkładały pończochy<br />

i trzewiki, bez których<br />

nie honor było pokazać<br />

się na Rynku. Pomiędzy<br />

kramami przechadzali się<br />

sprzedawcy z zawieszonymi<br />

na szyi półeczkami,<br />

wołając nici, sznurówki,<br />

guziki, igły. W ten sposób<br />

dorabiali się kramów,<br />

a czasem sklepów. Byli<br />

to starozakonni Żydzi ubrani w długie<br />

czarne chałaty, czarne buty i białe skarpety<br />

oraz czarne mycki na głowach,<br />

spod których wystawały pejsy. Siedząc<br />

przy kramach w chłodne dni, ogrzewali<br />

się garnkami z rozpalonymi węglami.<br />

Wędrowali od miasta do miasta.<br />

Handel domowymi zwierzętami<br />

odbywał się na targowicy. Zwierzęta<br />

przewożono, albo pędzono przez<br />

Rynek z porykiwaniem, kwikiem i beczeniem.<br />

Po przetargach i pozbyciu<br />

się powrozów (musieli powróz dać<br />

na szczęście) gospodarze wracali<br />

na Rynek. Należało wódką zakropić<br />

dobry interes. Wtedy często cały zarobek<br />

pozostawał w karczmie. Złodzieje<br />

też korzystali z zamieszania targowego.<br />

Wódka wyzwalała dzikie popędy,<br />

dlatego raz po raz wybuchały bójki.<br />

Za broń służyły orczyki od wozów<br />

i kołki z płotów. Spokój wracał wieczorem.<br />

Ramię studni pracowało cały czas,<br />

gasząc pragnienie pijaków.<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

3

Wspomnienia<br />

Ulica wlotowa z Nowego Sącza<br />

do Rynku, była zwężona dobudowanymi<br />

sklepikami żydowskimi. W soboty<br />

w Rynku zamierał handel. W sklepach<br />

żydowskich zapuszczano żaluzje. Były<br />

tylko czynne nieliczne zakłady polskie:<br />

dwa spożywcze, dwa rzeźnicze,<br />

cukiernia, restauracja, trafika z papierosami<br />

i gazetami, zakład fryzjerski oraz<br />

piekarnia i apteka.<br />

Szlifowanie bruków<br />

74<br />

W Rynku zatrzymywały się także<br />

czarne wozy smolarzy, sprzedających<br />

smołę i węgiel drzewny do żelazek.<br />

Przybywali górale drutujący garnki<br />

i misy gliniane, szlifierze ostrzący noże<br />

i nożyczki.<br />

Czasem pojawiali się Chińczycy<br />

ze swymi naturalnymi jedwabiami<br />

oraz Węgrzy sprzedający materiały<br />

wełniane.<br />

Wiosną pędzono przez Rynek całe<br />

kierdele owiec na hale, a jesienią z powrotem.<br />

Słychać było wówczas zbyrkanie<br />

dzwonków, poszczekiwanie<br />

owczarków, okrzyki juhasów. Dorodne<br />

góralki jechały na wozach z całym<br />

ekwipunkiem do wyrobu bryndzy<br />

i oscypków. Tylko górale i inni przejezdni<br />

korzystali ze studni. Obywatele miasta<br />

odwiedzali kawiarnie i restauracje.<br />

Zabawne w swoim rodzaju były<br />

szalone dni zapustne. W Rynku pojawiali<br />

się przebierańcy zwani bochusami<br />

w strojach historycznych lub zabawnych.<br />

Harcowali na Rynku i ulicach<br />

miasta ze śpiewem i tańcem. Często<br />

odwiedzali znajomych.<br />

W okresie Bożego Narodzenia<br />

przemierzały Rynek grupy kolędników<br />

przebranych za króla Heroda, śmierć,<br />

anioła, diabła, rycerza, pasterza, oraz<br />

osoby ze świętej rodziny czyli Marię<br />

i Józefa. Wędrując od domu do domu<br />

odgrywali jasełka, nieodmiennie kończące<br />

się wyrokiem:<br />

...Królu Herodzie, za twe zbytki chodź<br />

do piekła boś ty brzydki...<br />

Wówczas wkraczała śmierć z kosą<br />

oraz diabeł z widłami i zabierali Heroda.<br />

Korona toczyła się po ziemi.<br />

Rynek pamięta także tak zwane<br />

szlifowanie bruków. Codziennie wieczorem,<br />

a w niedzielę po nabożeństwach,<br />

przez dwa podcienia Rynku,<br />

tam i z powrotem, przechadzali się<br />

młodzi i starzy. Był to pokaz mody i spotkanie<br />

towarzyskie z możnością zawarcia<br />

czerwiec 2009<br />

bliższej znajomości. Padało wiele słów<br />

zachwytu i zawiści. Promenada trwała<br />

do chwili włączenia lamp elektrycznych<br />

okalających Rynek. Był to sygnał<br />

do zakończenia spacerów.<br />

Ulicami biegnącymi do Rynku<br />

pędzono krowy na podmiejskie pastwiska<br />

rozciągające się na wielkich<br />

kamieńcach Dunajca. Do rzeki dochodziło<br />

się drogami, wzdłuż których<br />

były stodoły, zbudowane za miastem,<br />

aby uchronić zabudowania miejskie<br />

od częstych pożarów. Każda ulica miała<br />

stałego pasterza, który doglądał stada.<br />

Krowy doskonale znały rytm dnia<br />

i trasę. Rano same dołączały do stada,<br />

a wieczorem same trafiały do obejścia<br />

rycząc pod bramą.<br />

Nagle w 1939 roku spokojne miasto<br />

przeżyło szok pierwszej bomby, przemarsze<br />

wojsk niemieckich i łapanki.<br />

Przez Rynek przemykali się partyzanci<br />

i uczniowie z profesorami podążającymi<br />

na komplety tajnego nauczania.<br />

Niektórzy padali ofiarą łapanek,<br />

a złapani z książkami byli zatrzymywani<br />

jako zakładnicy. Dlatego Rynek<br />

pamięta transport młodocianych zakładników<br />

straconych w Młodowie<br />

nad Popradem.<br />

Na Rynku Niemcy kopali, bili i strzelali<br />

do Polaków i Żydów. Z getta przy<br />

ul. 11 Listopada, przez Rynek, Niemcy<br />

przewozili starych Żydów do lasku nad<br />

Popradem, gdzie ich rozstrzeliwali.<br />

Niemców zastąpili Sowieci<br />

Na Rynku starosądecki gestapowiec<br />

Lawiczko żegnał synów idących<br />

Sądeczanin

na front wschodni. Z Rynku mnóstwem<br />

aut ciężarowych wywożono<br />

skradzione mieszkańcom rzeczy.<br />

Niemcy wiedzieli już, że zostali pokonani<br />

przez wojska radzieckie i wycofywali<br />

się. W tym czasie toczyła się walka<br />

w Świniarsku pomiędzy Niemcami<br />

i wojskami radzieckimi. Została spalona<br />

cała wieś. Łuna pożaru widoczna<br />

była z Rynku. Niemcy wycofali się<br />

i po przejściu przez most na Popradzie,<br />

wysadzili go. Był z nimi wolksdojcz<br />

Lawiczko, bez rodziny.<br />

Potem bruk Rynku tętnił odgłosami<br />

przemarszu wojsk radzieckich,<br />

był świadkiem pogrzebu radzieckiego<br />

żołnierza, którego pochowano<br />

na Rynku, a po pewnym czasie<br />

go ekshumowano.<br />

Rosjanie rozlokowali się po domach<br />

zwłaszcza w Rynku. Przy tej<br />

okazji okradali obywateli. Zbudowali<br />

prowizoryczny most i przez niego<br />

wywozili skradzione rzeczy. Wojska<br />

radzieckie, po dłuższym pobycie<br />

w Starym Sączu i ostatecznym przepędzeniu<br />

Niemców z tego terenu, wyruszyły<br />

z Rynku do Berlina.<br />

Nie było już godziny policyjnej,<br />

dlatego w dniu Wniebowstąpienia<br />

Pańskiego rnieszkańcy przed świtem,<br />

mogli przejść przez Rynek za miasto<br />

do kaplicy Przemienienia Pańskiego.<br />

Każdy wierzył w spełnienie prośby.<br />

Ja wyprosiłam pomyślne zdanie matury<br />

w trudnych warunkach przemarszu<br />

wojsk...<br />

Okupanci pozostawili niewiele<br />

sztuk bydła i koni gospodarzom, którzy<br />

ciągnęli sami małe wózki, dostarczając<br />

do Rynku produkty rolne. Zamiast<br />

autobusów kursowały ciężarowe<br />

auta z wstawionymi na pace ławkami.<br />

Z czasem ukazały się autobusy jak<br />

przed wojną.<br />

Ponieważ Żydzi nie powrócili, zburzono<br />

żydowskie sklepy, tym samym<br />

poszerzono ulicę wlotową do Rynku,<br />

przez którą przejeżdżały autobusy<br />

do Krynicy i Szczawnicy. Stopniowo<br />

powstawały na Rynku sklepy polskie.<br />

Jeszcze wiele, wiele lat później odbywały<br />

się targi na Rynku .<br />

Wróciły na Rynek uprzednio wspomniane,<br />

niektóre przedwojenne tradycyjne<br />

uroczystości kościelne i świeckie.<br />

Nieprzydatne dla komunistycznych rządów,<br />

np. 3 Maja i 11 Listopada, automatycznie<br />

znikały. Po wojnie wrócił spokój<br />

na starosądecki Rynek. Poprawiał się byt<br />

zdziesiątkowanych obywateli. Powstawały<br />

inne problemy związane z ustrojem.<br />

Doszły natomiast obchody 1 Maja<br />

- Święto Pracy i 7 Października, czyli<br />

rocznica wybuchu rewolucji październikowej.<br />

Dawne niepopularne w tym<br />

czasie przeszły w niepamięć. Zostały<br />

bochusy i szopki.<br />

W 1949 roku wracając po pracy<br />

do domu, przez środek Rynku, usłyszałam<br />

piorun, który roztrzaskał jedną<br />

lipę. Na szczęście, byłam już w narożniku<br />

Rynku.<br />

Po długiej nieobecności zobaczyłam<br />

Rynek w nowej szacie w 750. rocznicę<br />

miasta. W Rynku dla zachowania<br />

cząstki przeszłości, lipy, studnia, przystanki<br />

autobusowe, kocie łby bruku,<br />

odnowione domy i lampy pozostały<br />

w dawnym stylu.<br />

Tę całkowitą zmianę Rynek zawdzięcza<br />

wytrwałym staraniom burmistrza<br />

miasta, Mariana Cyconia.<br />

Tylko wspomnieniami mogę odtworzyć<br />

sobie stare dzieje starosądeckiego<br />

Rynku.<br />

Stefania Laskowska<br />

Autorka, ur. w 1924 r., jest emerytowaną<br />

nauczycielką sądeckich szkół<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

75

Wywiad<br />

Rozmowa z konstantym Miodowiczem, kandydatem do Parlamentu Europejskiego<br />

z listy Platformy obywatelskiej w okręgu małopolsko-świętokrzyskim<br />

nic o nas bez nas<br />

<br />

Ucieka Pan z krajowej polityki<br />

do Brukseli?<br />

Uciec od polityki krajowej nie można.<br />

Przez cztery kadencje byłem w Sejmie<br />

i sądzę, że w sposób naturalny tę misję<br />

mogę kontynuować w Parlamencie<br />

Europejskim. Mam znakomite przygotowanie,<br />

żeby zajmować się takimi rzeczami<br />

jak: bezpieczeństwo i obrona,<br />

ochrona środowiska. Dobrze też znam<br />

problematykę wykorzystania środków<br />

unijnych w Małopolsce i w województwie<br />

świętokrzyskim. Poprzez pozytywny<br />

lobbing mogę być użyteczny<br />

dla tych regionów.<br />

Co człowiek z takim stażem pracy<br />

w służbach specjalnych odrodzonej<br />

Rzeczpospolitej, jak Pan, ma do roboty<br />

w Parlamencie Europejskim?<br />

Zajmuję się obecnie funkcjonowaniem<br />

całego systemu bezpieczeństwa<br />

i obrony w Polsce i Europie. Bardzo starannie<br />

monitoruję problematykę funkcjonowania<br />

europejskich służb specjalnych<br />

i wydaje się, że prawdopodobnie<br />

w najbliższym czasie powstanie Europejska<br />

Agencja Wywiadowcza, która<br />

scali trzy filary wywiadowcze dotychczas<br />

funkcjonujące w Unii: centrum decyzyjne<br />

podporządkowane Javierowi<br />

Solanie, centrum satelitarne oraz oddział<br />

wywiadowczy europejskiego korpusu<br />

wojskowego. Widać z tego, że dla<br />

Konstanty Miodowicz, ur. 9 stycznia<br />

1951 r. w Gniewkowie. Z wykształcenia<br />

etnograf po UJ. Podczas<br />

gdy jego ojciec Alfred był członkiem<br />

PZPR i szefem OPZZ, „Kostek”,<br />

jak go nazywają przyjaciele, działał<br />

w opozycji demokratycznej, należał<br />

do Niezależnego Zrzeszenia Studentów,<br />

współtworzył pacyfistyczny<br />

ruch Wolność i Pokój.<br />

W latach 1990-1996 pracował w<br />

MSW i UOP, gdzie jako szef kontrwywiadu<br />

budował polskie służby<br />

specjalne. Od 1997 poseł na Sejm<br />

RP, w wyborach 2005 i 2007 zdobył<br />

czerwiec 2009<br />

znawcy problematyki służb specjalnych<br />

jest co robić w strukturach europejskich.<br />

Chciałbym jednak zaznaczyć,<br />

że nie tylko tymi sprawami chciałbym<br />

się zajmować.<br />

Wyborcy pamiętają też Pana z pracy<br />

w komisji śledczej badającej tak zwaną<br />

aferę Orlenu, czy to doświadczenie<br />

pomoże Panu w staraniach o bezpieczeństwo<br />

energetyczne Polski?<br />

Zabudowanie procedurami bezpieczeństwa<br />

przestrzeni, która graniczy<br />

ze wschodem Unii Europejskiej<br />

jest naszym obowiązkiem. Polska powinna<br />

prowadzić czynną politykę bezpieczeństwa<br />

energetycznego. Partnerstwo<br />

Wschodnie stwarza nam<br />

możliwość unormowania stosunków<br />

Drażni mnie odcinanie się przez<br />

socjalistów europejskich od tradycji<br />

judeochrześcijańskich<br />

z Federacją Rosyjską i rozwiązania szeregu<br />

problemów wiążących się z bezpieczeństwem<br />

energetycznym Polski.<br />

Konkretnie będzie to zależne od europejskiego<br />

solidaryzmu i konstruowania<br />

w Europie alternatywnych źródeł dostaw<br />

surowców energetycznych. Nasz<br />

kraj ma tu do odegrania znaczącą rolę.<br />

Nasze bezpieczeństwo będzie tym<br />

mandat z listy PO w okręgu kieleckim.<br />

W parlamencie zasiadał m.in.<br />

w Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych<br />

oraz Komisji ds Służb<br />

Specjalnych, pracował też w komisji<br />

śledczej badającej tzw. aferę<br />

Orlenu. Działa w Radzie Programowej<br />

Fundacji Instytut Lecha Wałęsy.<br />

Jego żona – Małgorzata, z d. Belon,<br />

jest siostrą przedwcześnie zmarłego<br />

barda Wojciecha Belona (Wolna<br />

Grupa Bukowina). Zapalony taternik,<br />

w latach 80. przez pewien czas<br />

był zatrudniony w Zakładzie Alpinizmu<br />

AWF.<br />

wyższe, im dalej posuną się działania<br />

integrujące nasz kontynent w ramach<br />

Unii Europejskiej.<br />

Czym konkretnie zamierza się Pan<br />

zająć w Parlamencie Europejskim?<br />

Przede wszystkim pogłębianiem<br />

integracji poprzez przyjęcie Traktatu<br />

Lizbońskiego. Po drugie dalszą liberalizacją<br />

rynku wewnętrznego, zniesieniem<br />

barier protekcjonistycznych, które<br />

dzielą kraje członkowskie na lepsze<br />

i gorsze. Także wpisaniem Polski w pełnym<br />

zakresie we wspólną politykę gospodarczą<br />

i walutową, zatem wejściem<br />

Polskie do strefy euro. Ważna jest też<br />

restrukturyzacja wspólnej polityki rolnej,<br />

polegająca na przemieszczeniu<br />

części inwestowanych w nią środków<br />

na budowanie gospodarki innowacyjnej<br />

i konkurencyjnej między innymi<br />

w naszym kraju. Wreszcie, w interesie<br />

Polski jest, by Unia odnalazła swoją<br />

tożsamość polityczną i stała się znaczącym<br />

graczem na arenie globalnej.<br />

Pozwoli to dobrze zabezpieczyć interesy<br />

wszystkich członków Unii zwłaszcza<br />

w kategoriach geostrategicznych.<br />

Są to cztery, bardzo konkretne zagadnienia.<br />

Po pierwsze, odwołując się<br />

do swoich kompetencji i doświadczeń,<br />

chciałbym zająć się sferą bezpieczeństwa<br />

europejskiego, które jest podstawowym<br />

warunkiem dalszego rozwoju<br />

Europy. Po drugie, zamierzam<br />

pracować nad rzeczywistą ochroną<br />

środowiska naturalnego. Wymaga<br />

to radykalnych przeobrażeń w krajach<br />

Europy Środkowej. Następne zagadnienie<br />

to popularyzacja osiągnięć<br />

cywilizacyjnych Polaków oraz polskiej<br />

historii. Jak bardzo jest to potrzebne<br />

widać po ostatnich publikacjach tak<br />

szanowanych pism, jak na przykład<br />

„Der Spiegel”. Po czwarte, zamierzam<br />

dołożyć wszelkich starań, by pozyskiwać<br />

środki i budować programy służące<br />

rozwojowi Małopolski i województwu<br />

świętokrzyskiemu. Zwłaszcza<br />

w zakresie infrastruktury oraz projektów<br />

mające na celu otworzenie tych<br />

Sądeczanin

Wywiad<br />

Fot. Jarosław Kruk<br />

obszarów dla turystów i biznesmenów<br />

europejskich.<br />

Unia Europejska to z jednej strony<br />

dopłaty obszarowe dla rolników<br />

i strumień pieniędzy na przebudowę<br />

polskich dróg, a z drugiej – zdumiewające<br />

rezolucje europarlamentu<br />

uderzające w rodzinę i tradycyjne<br />

wartości, do których przywiązani<br />

są Sądeczanie?<br />

Ja pozostaję wśród tych, którzy podzielają<br />

tradycyjne, proste wartości,<br />

będące podstawą kultury europejskiej.<br />

Będę bezwzględnie walczyć o ochronę<br />

życia od chwili poczęcia. Sprzeciwiam<br />

się eksperymentom genetycznym.<br />

Drażni mnie odcinanie się przez<br />

socjalistów europejskich od tradycji judeochrześcijańskich.<br />

Na całe szczęście<br />

w tych kwestiach decyduje nie prawo<br />

wspólnotowe, ale krajowe.<br />

Kryzys gospodarczy ujawnił egoizm<br />

narodowy rządów. W jaki sposób<br />

Polska powinna chronić swoje interesy<br />

w zjednoczonej Europie?<br />

Polska przede wszystkim powinna<br />

poprzeć proponowaną przez Europejską<br />

Partię Ludową społeczną politykę<br />

gospodarczą. Jest to polityka akceptująca<br />

grę konkurujących ze sobą podmiotów<br />

na arenie Unii Europejskiej.<br />

Niemniej jednak podkreśla konieczność<br />

kontroli wtedy, gdy państwa stają<br />

się egoistyczne i uciekają w zysk kosztem<br />

obywateli. My, Polacy powinniśmy<br />

być zainteresowani pogłębioną integracją<br />

europejską, gdzie pilnowana będzie<br />

zasada solidaryzmu między państwami<br />

członkowskimi.<br />

Jak Pan przekonuje ludzi do udziału<br />

w eurowyborach, czy frekwencja<br />

przy urnach 7 czerwca jest naprawdę<br />

ważna?<br />

Nic o nas bez nas! Tak stanowiła<br />

wiekopomna konstytucja Nihil novi.<br />

I ta zasada powinna być dewizą postępowania<br />

Polaków, kiedy przychodzi<br />

dzień wyborów. Nie pozwólmy,<br />

by kto inny decydował o polskich sprawach!<br />

Przecież aż siedemdziesiąt procent<br />

polskiej legislacji ma swoje źródła<br />

w prawodawstwie unijnym. Zwłaszcza<br />

regiony chcące dorównać dobrobytem<br />

starej Unii, powinny być w Parlamencie<br />

Europejskim dobrze reprezentowane.<br />

Tam potrzebujemy swoich<br />

adwokatów, swoich ludzi, którzy znając<br />

problemy okręgów, zabiegają o realizowanie<br />

na ich rzecz szczególnych<br />

przedsięwzięć. To jest prawdziwa polityka<br />

regionalna Europy. Nie zawahałbym<br />

się użyć wszystkich dostępnych<br />

mi środków, służących cywilizacyjnemu<br />

rozwojowi naszego okręgu.<br />

Zapisał Pan ładną kartę opozycjonisty<br />

w czasach PRL, w jaki sposób<br />

polscy posłowie w Parlamencie<br />

Europejskim mogą pomóc opozycji<br />

na Białorusi, tak jak nam kiedyś pomagał<br />

Zachód?<br />

Polacy zaproponowali Unii Europejskiej<br />

w ramach polityki sąsiedztwa projekt<br />

nazwany Partnerstwem Wschodnim.<br />

Ma on na celu propagowanie<br />

wśród naszych sąsiadów rozwiązań<br />

demokratycznych, prowolnościowych,<br />

służących rozwojowi cywilizacyjnemu<br />

państw wschodnich między innymi<br />

Białorusi. To nie jest powtórka działań<br />

prowadzonych w okresie międzywojennym.<br />

To oddzielanie się od niespokojnej<br />

przestrzeni zagospodarowanej<br />

przez Federację Rosyjską, obszarami<br />

gdzie bezpieczeństwo, sprawiedliwość<br />

i wolność są wszczepiane przez Unię<br />

Europejską. W tym odnajduję gwarancję<br />

przede wszystkim upodmiotowienia<br />

takich krajów, jak Ukraina<br />

czy Białoruś, ale też rozszerzenia naszego<br />

bezpieczeństwa poprzez stworzenie<br />

im perspektywy wstąpienia do Unii<br />

Europejskiej. Nam pomagano, gdy byliśmy<br />

zniewoleni w okresie komunistycznym,<br />

więc jest to teraz nasz obowiązek,<br />

ale także i przejaw rozsądku,<br />

kiedy taką pomoc ofiarowujemy wielu<br />

naszym wschodnim sąsiadom w tym,<br />

a może przede wszystkim Białorusi.<br />

Na koniec z innej beczki. Znana<br />

jest Pana pasja wspinaczkowa. Zdobył<br />

Pan wiele trudnych szczytów<br />

w Tatrach, Alpach, a nawet w górach<br />

Kaukazu, a czy postawił Pan stopę<br />

na szczycie Radziejowej, królowej Beskidu<br />

Sądeckiego?<br />

Rzeczywiście bywałem w Alpach<br />

i na Kaukazie. Przewędrowałem Tatry<br />

ze wschodu na zachód i z północy<br />

na południe. Nie miałem jednak zbyt<br />

wielu okazji bywać w Beskidzie. Mam<br />

nadzieję, że po wyborach do Europarlamentu<br />

uda mi się wreszcie wspiąć<br />

na Radziejową.<br />

Rozmawiał Henryk Szewczyk<br />

Sądeczanin czerwiec 2009

Historia<br />

kiedyś, po wojnie obiecuję Ci posłać cały plik zdjęć z najnowszych prac – pisał znakomity<br />

sądecki malarz na parę dni przed śmiercią z rąk hitlerowców. nieznane listy<br />

i rysunki Bolesława Barbackiego<br />

skarby z archiwum<br />

uhaczów<br />

8<br />

Kiedy w 2001 roku z dużą pomocą miasta, w czym zasługa ówczesnego<br />

prezydenta Ludomira Krawińskiego, jako Związek Sądeczan<br />

dokonaliśmy renowacji mocno nadszarpniętego zębem<br />

czasu pomnika Chryzantyna Uhacza na cmentarzu komunalnym<br />

przy ul. Rejtana w Nowym Sączu, nie przypuszczałam, że życie<br />

dopisze dalszy ciąg tej historii. Wtedy o uratowanie pomnika<br />

Uhacza poprosiła rodzina znanego artysty malarza Bolesława<br />

Barbackiego, twórcy tegoż pomnika, rozstrzelanego przez niemieckiego<br />

okupanta w 1941 roku.<br />

Janina Uhacz przy grobie ojca<br />

Początkowo zdziwiła nas ta prośba,<br />

ale po wizycie na cmentarzu<br />

zarząd Związku Sądeczan uznał,<br />

że bezwzględnie należy pomnik ratować.<br />

Był jedynym na nowosądeckiej<br />

nekropolii nagrobkiem zaprojektowanym<br />

przez Barbackiego, a uczynił to dla<br />

swojego zmarłego przyjaciela, który był<br />

jego „prawą ręką” w pracy w Towarzystwie<br />

Dramatycznym i w Towarzystwie<br />

Gimnastycznym „Sokół” w Nowym<br />

Sączu. Pomnik ufundowały obydwa<br />

towarzystwa.<br />

czerwiec 2009<br />

Chciałam potem postać<br />

Uhacza utrwalić, pisząc o nim<br />

do „Almanachu Sądeckiego”.<br />

Artykuł był krótki, gdyż<br />

nie mogłam zdobyć żadnych<br />

dokładniejszych wiadomości<br />

ani o Chryzantynie Uhaczu,<br />

ani o tej rodzinie. Żyjąca<br />

młodsza generacja Barbackich<br />

też niewiele o nich wiedziała.<br />

Natknęłam się w „Sądecczyźnie”<br />

Szczęsnego Morawskiego<br />

na wzmiankę o rodzie<br />

Uhaczów, żyjącym w XV wieku.<br />

Ale było to tylko potwierdzenie,<br />

że rodzina o takim nazwisku<br />

istniała, ale czy z tego<br />

rodu wywodził się Chryzantyn Uhacz?<br />

Nie znalazłam żadnych aktów urodzenia<br />

o tym nazwisku w sądeckich<br />

parafiach, nie figuruje ono w Biurze<br />

Ewidencji Ludności (ten fakt da się<br />

wytłumaczyć datą powstania tego<br />

biura). Nie znała też prawdziwego<br />

imienia (z pomnika spisałam mylnie:<br />

Chryzantym) mówiąca o nim „Chryzio”<br />

– siostra Zofii Rysiównej – pani Wanda<br />

Straszyńska-Skrzeszewska. Znała Chryzantyna<br />

Uhacza, ale nic dokładniejszego<br />

nie umiała powiedzieć ani o nim,<br />

ani o jego rodzinie. Wszystkie więc daty<br />

spisałam z tablicy pomnika, która po renowacji<br />

stała się bardziej czytelna.<br />

Chryzantyn urodził się 25 lutego<br />

1891 r. (w tym samym roku co Bolesław<br />

Barbacki), zmarł 5 marca 1932 r. Wszystko,<br />

co dowiedziałam się jeszcze o nim<br />

z kronik Barbackiego i od pani Wandy<br />

umieściłam w artykule i uważałam,<br />

że przynajmniej w pewien minimalny<br />

sposób uwieczniłam Uhacza.<br />

Niespodziewany telefon<br />

Ostatnie miesiące 2008 roku pokazały,<br />

że moje poszukiwania nie poszła<br />

na marne. Wszystko stało się za sprawą<br />

internetu. Mój artykuł trafił na jedną<br />

ze stron internetowych naszego miasta,<br />

a przypadek sprawił, że żyjąca dotąd rodzina<br />

Uhaczów (już w trzecim pokoleniu)<br />

ten tekst odkryła. Jedna z bliskich<br />

krewnych Chryzantyna nawiązała kontakt<br />

ze mną i własnym uszom nie wierzyłam,<br />

gdy osoba po drugiej stronie telefonu<br />

przedstawiła się – Janina Uhacz!<br />

Obydwie byłyśmy wzruszone…<br />

Dla Janiny - Chryzantyn był stryjem.<br />

Nie znała go dobrze, ale pamięta, że zawsze<br />

o nim się w rodzinie opowiadało,<br />

a po telefonicznej rozmowie z panią<br />

Janiną i internetowej korespondencji,<br />

znacząco wzbogaciła się moja wiedza<br />

o Bolesławie Barbackim, o samym Chryzantynie<br />

oraz o jego rodzinie. Okazało<br />

się, że Barbacki oprócz Chryzantyna zaprzyjaźniony<br />

był – i to bardzo – z ojcem<br />

Janiny – Romanem Uhaczem. Przede<br />

wszystkim otrzymałam drogą internetową<br />

autoportret malarza, pieczołowicie<br />

przechowany w rodzinie Uhaczów.<br />

W porozumieniu z resztą rodziny<br />

pani Janina przesłała mi zdjęcia innych<br />

Sądeczanin

Historia<br />

Autoportret Bolesława Barbackiego<br />

prac Bolesława Barbackiego, jego listy<br />

do ojca mojej korespondentki oraz<br />

inne notatki związane i z malarzem,<br />

i z Chryzantynem. Pani Janina wyraziła<br />

także zgodę na publikację tych bezcennych<br />

dla rodziny Uhaczów pamiątek,<br />

zaznaczając, że większość z tych prac<br />

i listów Bolesława Barbackiego nie były<br />

dotąd nigdzie pokazywane. Wspólnie<br />

ustaliłyśmy, że odpowiednim pismem<br />

na publikację tych zgoła sensacyjnych<br />

materiałów może być tylko miesięcznik<br />

„Sądeczanin”, bo rzecz dotyczy Nowego<br />

Sącza.<br />

Od dzieciństwa przejawiał<br />

talent malarski<br />

Bolesław Barbacki od dzieciństwa<br />

wykazywał ogromne zdolności plastyczne,<br />

wciąż rysował i malował. Najpierw<br />

tak od siebie, a potem ukierunkował<br />

jego zdolności malarz Antoni<br />

Broszkiewicz. Barbacki ukończył Akademię<br />

Sztuk Pięknych w Krakowie i „na<br />

wszelki wypadek”, ku zadowoleniu rodziny,<br />

drugi fakultet, mający mu w przyszłości<br />

zapewnić dostatek, czyli prawo<br />

na Uniwersytecie Jagiellońskim.<br />

Zdolny, z obiecującą przyszłością<br />

(Wojciech Kossak proponował B. Barbackiemu<br />

pomoc w uzyskaniu katedry<br />

na ASP w Krakowie), wrócił po studiach<br />

do ukochanego miasta. Odrzucił<br />

inne propozycje pracy i całkowicie poświęcił<br />

się malarstwu, pracy społecznej,<br />

a po śmierci ojca<br />

- roztoczył opiekę nad<br />

młodszym rodzeństwem.<br />

Portretował<br />

osobistości miasta<br />

i marzył o dwóch rzeczach:<br />

przyzwoitej pracowni<br />

i ...modelach.<br />

W jego domu rodzinnym<br />

przy ul. Kunegundy<br />

(obecnie nr 6)<br />

było to niemożliwe.<br />

Wtedy to zjawia się<br />

pomoc w osobie przyjaciela<br />

z lat gimnazjalnych<br />

Romka Uhacza,<br />

który wynajął przyjacielowi<br />

obszerny, jasny<br />

pokój w pobliżu<br />

cmentarza (niestety,<br />

nie udało mi się ustalić,<br />

w którym domu<br />

i czy w ogóle ten<br />

dom jeszcze istnieje<br />

na obecnej, mocno przebudowanej ulicy<br />

Klasztornej) i oddaje go Barbackiemu<br />

do dyspozycji „od świtu do zmroku”.<br />

Mało tego, sprowadza mu do pracowni<br />

oryginalne typy, zwłaszcza ludzi<br />

starych, którzy służą artyście za modele.<br />

Artysta użalał się przyjacielowi,<br />

że „w tym purytańskim mieście nie ma<br />

mowy o tym, by jakaś niewiasta odważyła<br />

się mi pozować”. Jak wiemy z dalszego<br />

przebiegu kariery B. Barbackiego<br />

znalazły się jednak odważne niewiasty<br />

w Nowym Sączu i niektóre akty można<br />

było jeszcze w latach 90. zeszłego wieku<br />

oglądać w willi „Marya”, a miłośnicy<br />

malarstwa znają sądeckie domy, gdzie<br />

w salonach wiszą akty kobiet - autorstwa<br />

Portret Heleny Wójsowej, matki Karoliny - rys. B. Barbacki<br />

Barbackiego. Ogląda je tylko najbliższa<br />

rodzina gospodarzy, a szkoda!<br />

Korespondencja pani Janiny<br />

Wracam do rodziny Uhaczów. W jednym<br />

z listów do mnie Janina Uhacz napisała:<br />

„Sądeckim epizodem naszej rodziny<br />

zaczęłam się interesować dopiero<br />

teraz, po odkryciu dzięki Wujowi Chryzia<br />

(jak go Pani nazywa) i pod takim<br />

zdrobnieniem wiedział o istnieniu naszego<br />

stryja mój starszy brat Stanisław,<br />

mieszkający obecnie w Krakowie...”.<br />

I dalej pisze pani Janina: „Była<br />

to długa i piękna przyjaźń między<br />

moim ojcem a Panem Barbackim,<br />

są na to dowody w postaci pamiątek,<br />

a i imię Bolesław mojego najstarszego<br />

brata - rozstrzelanego w czasie II wojny<br />

- też chyba było nieprzypadkowe, może<br />

też stanowić jakiś przyczynek do biografii<br />

tego sławnego malarza sądeckiego.<br />

Bolesław Barbacki bawił przez dłuższy<br />

czas z wizytą w mojej rodzinie w 1938<br />

roku w Katowicach. Wtedy to powstały<br />

niektóre szkice, obrazy olejne. Był<br />

nie tylko zaprzyjaźniony z moim ojcem,<br />

ale również z rodziną Wójsów, czyli rodziną<br />

mojej mamy, pochodzącą z Nowego<br />

Sącza”.<br />

Takim to sposobem otrzymałam<br />

zdjęcia prac Bolesława Barbackiego<br />

z okresu ich wspólnej młodości, gdzie<br />

namalował portret olejny Romana<br />

w mundurku gimnazjalisty, potem Romana<br />

i Loli (Karoliny) Wójsówny z okresu<br />

ich narzeczeństwa w Nowym Sączu<br />

oraz z okresu wizyty u Romana w 1938 r.<br />

w Katowicach. Są to zdjęcia, szkice główek<br />

- węglem - całej rodziny: Romana,<br />

Portret Karoliny Uhacz - rys. B. Barbacki<br />

Sądeczanin czerwiec 2009

80<br />

Wędrowiec, 1941 - mal. Bolesław Barbacki<br />

Karoliny i ich dzieci (oprócz Janiny, która<br />

urodziła się już podczas wojny) z oryginalnymi<br />

dedykacjami Barbackiego.<br />

Otrzymałam również od pani Janiny<br />

odbitki odręcznych notek artysty, kartki<br />

wysyłane do Romana, jak np. ta przedstawiona<br />

na zdjęciu, z wpisem na odwrocie<br />

o takiej treści: „Kochany Romku!<br />

Posyłam Ci fotografię z obrazka, przy<br />

malowaniu którego zostałem aresztowany<br />

w dniu 20.I.1941 r. Całuję Cię najserdeczniej<br />

zawsze Twój Bol. Barbacki.<br />

Nowy Sącz 18.III.1941 r.”<br />

Ten „obrazek” znajduje się w sądeckich<br />

katalogach muzealnych i nosi nazwę:<br />

„Wędrowiec”.<br />

Szczególnie wzrusza list B. Barbackiego<br />

do przyjaciela napisany między<br />

pierwszym a drugim aresztowaniem<br />

(Barbackiego hitlerowcy aresztowali<br />

ponownie 2 lipca 1941 r., rozstrzelany<br />

został wraz z innymi zakładnikami 21<br />

sierpnia w Biegonicach). Malarz skreślił<br />

ten list 30 marca 1941 r., a ponieważ<br />

do tej pory nie był znany poza rodziną<br />

Uhaczów, to jego treść pozwalam sobie<br />

przytoczyć w większych fragmentach:<br />

„Kochany Romku!<br />

Miło mi zrobiło się na duszy, że pochwaliłeś<br />

portret (nie wiadomo rodzinie<br />

Uhaczów o jaki portret chodziło, prawdopodobnie<br />

o portret na zamówienie,<br />

który wykonał dla Romana – przyp.<br />

aut.). W dwóch dniach ciężko było robić,<br />

bo farby nie podsychały, a od lat przyzwyczaiłem<br />

się grzebać w podeschniętych<br />

silnie gęstych jak ciasto lub glina<br />

farbach... Mnie samemu portret również<br />

się „udał” - podobał mi się - uważałem,<br />

że jest w „charakterze”. Mam z niego<br />

zdjęcie fotograficzne - dość dobre.<br />

Wiesz o tym, że gromadzę teraz zdjęcia<br />

obrazów z całego życia - dotychczas<br />

mam ich 200 - ale cyfra ta rośnie z dnia<br />

czerwiec 2009<br />

Portret Józefa Uhacza, lata 20. - mal. B. Barbacki<br />

na dzień, gdyż prawie co miesiąc przybywa<br />

mi (według umowy z fotografem)<br />

około 20-cia.<br />

Byłem kiedyś u Wiśki Koziełówny<br />

(dalsza rodzina Uhaczów - potomkowie<br />

żyją w Limanowej – przyp. aut.) i tam<br />

odnalazłem dwie roboty z 1920 r. - pamiętasz?,<br />

dwóch robotników - Wiśka<br />

opowiadała mi, że Twoje obrazki ocalały<br />

z „potopu”... Jakże się cieszę! A więc<br />

kiedyś przy okazji przybędzie mi zdjęcie<br />

z Twojego portretu jednobarwnego<br />

i Loli (obydwa są przedstawione w tym<br />

artykule – przyp. aut.).<br />

Kiedyś po wojnie, obiecuję Ci posłać<br />

cały plik zdjęć z najcelniejszych prac<br />

- zaś z robót bieżących posyłał będę<br />

wszystkie, abyś mógł kontrolować moje<br />

postępy. A w roku ubiegłym (1940) zrobiłem<br />

poważny krok naprzód, zwłaszcza<br />

pod względem kolorystycznym…<br />

Dziwna rzecz - starzeje się człek fizycznie,<br />

a jednak mózg porusza się ciągle<br />

ku wyżynom - ręka jak dotąd posłuszna..<br />

Och! cobym ja dał za to, żeby mieć<br />

pewność, że z 5 - 10 lat jeszcze pożyję<br />

! Nadrobiłbym braki i niedociągnięcia<br />

z całego życia!<br />

Pytasz Romku, czy przyjechałbym<br />

do Ciebie malować… ROZKAZ! - nie tylko<br />

rozkaz, ale radość dla mnie! Zwłaszcza<br />

ów portret Ojca pana Suskiego...<br />

- toż piechotą poszedłbym do Nowego<br />

Targu (Roman Uhacz mieszkał wówczas<br />

w Nowym Targu – przyp. aut.), żeby<br />

tego rodzaju typ malować! Staruszek koło<br />

80 lat - wiem z opowiadań pana Suskiego<br />

- coś tak ciekawego dla mnie!”<br />

W dalszej części listu Bolesław<br />

Barbarki uzgadnia z Romanem Uhaczem<br />

możliwość transportu sztalug,<br />

farb, do czego miało dojść w maju lub<br />

w czerwcu. „A nuż udałoby mi się namalować<br />

jakiś ładny pejzaż?, albo ciekawy<br />

typ górala? czy góralki? – zastanawia<br />

się Barbacki i dodaje - Zabrałbym<br />

ze sobą moje „pamiętniki”, które teraz<br />

w czasie wojny skleciłem - rzecz bardzo<br />

obszerna - pomyśl - sam Paryż 1924/25 -<br />

czytałbym Ci wieczorami „do poduszki”<br />

na zaśnięcie - całość liczy duże 3 tomy<br />

i to dopiero dociągnąłem do 1930 r. Będzie<br />

Cię rzecz interesowała, bo wyłącznie<br />

prawie dotyczy malarstwa i moich<br />

przeżyć. Jest tam i o Kole Filareckim -<br />

i o naszym malowaniu przy ulicy Klasztornej<br />

- pamiętasz?<br />

Kończę - choć pisałbym do Ciebie<br />

bez końca!<br />

No innym razem więcej. - Zostałeś<br />

mi Romku na świecie jeden jedyny! Nanek<br />

Kmietowicz zmarł we wrześniu ub.<br />

roku we Lwowie. Z całego serca Cię ściskam<br />

i całuję. Bol. Napisz wnet - i podaj<br />

ew. termin dokładnie!”<br />

Ostatni list Barbackiego<br />

Więcej listów dotyczących Barbackiego<br />

w rodzinie Uhaczów się<br />

nie zachowało i prawdopodobnie<br />

do opisanego wymarzonego spotkania<br />

nie doszło. Wolno sądzić, że to był<br />

jeden z ostatnich listów Bolesława Barbackiego,<br />

dlatego tym cenniejszy. Synowie<br />

Romana byli wówczas nastolatkami<br />

i ani Stanisław, ani Kazimierz nic<br />

dzisiaj nie pamiętają. Najstarszy z braci<br />

Bolesław już nie żyje. Cytuję fragment<br />

listu pani Janiny: „Mój ojciec Roman<br />

Uhacz został rozstrzelany w Krakowie,<br />

na Montelupich w 1943 r. W tym samym<br />

roku gestapo aresztowało mojego<br />

najstarszego brata Bolesława, którego<br />

też rozstrzelano i do dzisiaj nie znamy<br />

miejsca ich pochówku. Moja mamusia<br />

została sama z resztą dzieci, mieszkała<br />

w Dziekanowicach k/Krakowa, dokąd<br />

po wybuchu wojny ojciec zawiózł ro-<br />

Portret Romana Uhacza - mal. B. Barbacki<br />

Sądeczanin

dzinę, myśląc pewnie, że w bezpieczne<br />

miejsce. Ja się tam właśnie urodziłam<br />

(była wówczas trzylatkiem - przyp. aut).<br />

Chowałam się w cieniu tragedii rodzinnej,<br />

o nic nie pytałam, mamusia i bracia<br />

niewiele opowiadali... Odkryty przez<br />

Panią w artykule Chryzio stał się dla nas<br />

przyczyną, aby sięgnąć do przeszłości,<br />

emocje są u nas cały czas żywe...”.<br />

Wszystko do sprawdzenia<br />

Wszystkie materiały do tego artykułu<br />

przesłano mi, co prawda, drogą internetową,<br />

ale są łatwe do sprawdzenia,<br />

gdyż do tej pory są przechowywane -<br />

już przez trzecie pokolenie - jako cenne<br />

pamiątki rozległej, jak się okazało, rodziny<br />

Uhaczów.<br />

Sprawdzałam w pracach dotyczących<br />

Bolesława Barbackiego, zgromadzonych<br />

w sądeckim muzeum, nie znalazłam<br />

tych obrazów w katalogach,<br />

a już prywatna korespondencja skierowana<br />

do Romana Uhacza przez Bolesława<br />

Barbackiego ucieszyła mnie najbardziej,<br />

rozjaśniła i poszerzyła moją<br />

wiedzę o tym wybitnym sądeckim<br />

malarzu w ostatnich miesiącach jego<br />

życia.<br />

Ponieważ wszystko zaczęło się<br />

od Chryzantyna, ucieszyłam się, gdy<br />

zobaczyłam go dokładnie na otrzymanym<br />

wspólnym zdjęciu (pierwszy z lewej)<br />

z siostrą Marią, bratem Romanem<br />

(ojciec Janiny) i bratem Józefem. Znałam<br />

jego twarz z mizernej odbitki (ze<br />

względu na jakość nie mogłam jej nawet<br />

umieścić w almanachowej publikacji),<br />

jaką dostarczyła mi podczas pisania<br />

artykułu pani Wanda Skrzeszewska-Straszyńska<br />

oraz z wyraźnie namalowanej<br />

głowy na portrecie zbiorowym (obraz<br />

wisiał w willi „Marya”) Towarzystwa Dramatycznego<br />

w Nowym Sączu z 1922 r.,<br />

Rodzeństwo Uhaczów (od lewej) - Chryzantyn, Maria, Roman, Józef<br />

gdzie Barbacki umieścił wyraźny podpis:<br />

WYSPRZEDANE. Zaznaczył w ten<br />

sposób funkcję Chryzia, jako odpowiedzialnego<br />

w towarzystwie za finanse.<br />

Dostałam również od pani Janiny<br />

zeskanowane zdjęcie Chryzantyna, podarowane<br />

bratu, a wykonane przez znanego<br />

artystę fotografika w Nowym Sączu,<br />

Jana Gawłowskiego (miał wówczas<br />

zakład przy ul. Jagiellońskiej), cytuję napis<br />

na odwrocie fotografii: „Ukochanemu<br />

Romkowi dla utrwalenia w pamięci<br />

serdecznych węzłów rodzinnych. Chryzantyn.<br />

NS.1.II.1925 r ”<br />

Jest też kartka od nieznanej osoby<br />

(trudny do odczytania podpis) na adres<br />

Chryzantyna w Nowym Sączu - ul. Jagiellońska<br />

k\ Kasy Oszczędności (obecny<br />

budynek PKO SA, d. BPH) z 29.VII.1924 r.<br />

z pozdrowieniami znad „polskiego Bałtyku”,<br />

z Helu, z prośbą aby pogratulował<br />

swojemu bratu – „Romciowi ślubu, ode<br />

mnie i od żony najserdeczniejsze życzenia<br />

pomyślności”, wraz z pozdrowieniami<br />

dla Chryzantyna i jego żony Marii.<br />

Na cmentarzu komunalnym przy ul.<br />

Rejtana znajduje się grób Marii - żony<br />

Chryzantyna. Nie umiem powiedzieć,<br />

jakie były jej dalsze losy po śmierci męża.<br />

Wiem tylko, że było to małżeństwo bezdzietne.<br />

Z widocznego na zdjęciu rodzeństwa<br />

Uhaczów pozostała do przypomnienia<br />

siostra Maria i brat Józef.<br />

Mam w posiadaniu fotografię uwieczniającą<br />

wspaniały portret Józefa (pędzla<br />

oczywiście Bolesława Barbackiego),<br />

oficera WP, który zginął na początku<br />

II wojny światowej na ulicy w Warszawie,<br />

rozstrzelany przez Niemców. Osierocił<br />

dwie maleńkie córeczki, a potem<br />

ich mieszkanie spłonęło podczas powstania<br />

warszawskiego. Siostra Maria<br />

zmarła w Nowym Sączu podczas II wojny<br />

światowej, a jej dzieci wychowywała<br />

„ciocia Wisia”.<br />

Anna Totoń, Antoni Malczak, 12.05.2009<br />

Dowiedziałam się również, dlaczego<br />

nie udało mi się w sądeckich archiwach<br />

kościelnych odnaleźć śladu tej rodziny.<br />

Otóż rodzina Uhaczów była wyznania<br />

grekokatolickiego, a do tych archiwów<br />

na terenie miasta pisząc artykuł nie mogłam<br />

mieć dostępu.<br />

Wizyta w „Sokole”<br />

Moja internetowa korespondencja<br />

z panią Janiną Uracz znalazła przemiłe<br />

zakończenie w dniu 12 maja 2009<br />

r. Spotkaliśmy się z rodziną Uhaczów<br />

na cmentarzu komunalnym przy grobowcu<br />

Chryzantyna Uhacza. Mieliśmy<br />

sobie wiele do wyjaśnienia, bo żadna<br />

poczta internetowa i listy nie zastąpią<br />

osobistego kontaktu.<br />

Złożyliśmy również hołd przyjacielowi<br />

Romana Uhacza Bolesławowi Barbackiemu,<br />

o którym rodzina Uhaczów<br />

wie już prawie wszystko. Całodzienny<br />

pobyt Uhaczów w Nowym Sączu został<br />

zwieńczony wizytą u dyrektora MCK<br />

„Sokół” - Antoniego Malczaka, któremu<br />

wręczono pieczołowicie przechowywany<br />

i dobrze zakonserwowany autoportret<br />

Bolesława Barbackiego. Pani Janinie<br />

towarzyszył w tej uroczystej chwili<br />

jej małżonek oraz brat Stanisław. Uznali,<br />

że miejsce tego szkicu, przedstawiające<br />

ostatniego przed wybuchem II wojny<br />

światowej prezesa „Sokoła” winno znaleźć<br />

się w sali budynku nazwanej im.<br />

Bolesława Barbackiego. Jest to sala baletowa<br />

na II piętrze „Sokoła”.<br />

Anna Totoń<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

81

Historia<br />

Burmistrz Lucjan Lipiński zapragnął dla miasta gmachu reprezentacyjnego na europejskim<br />

poziomie<br />

Ratusz Leszka Migrały<br />

82<br />

Ratusz to najbardziej rozpoznawalna budowla Nowego Sącza, wizytówka<br />

miasta, powielana już od ponad 100 lat w tysiącach widokówek<br />

i fotografii. Pod względem identyfikacji z Sączem, z ratuszem<br />

może się równać tylko dużo starsza Bazylika św. Małgorzaty oraz<br />

…ponury gmach więzienia na skarpie dunajcowej. Do rąk czytającej<br />

publiki trafiła właśnie urocza książeczka Leszka Migrała pt. „Ratusz<br />

w Nowym Sączu”. Publikacja zasiliła Bibliotekę „Rocznika go”. Szczupłe, skromne wydawnictwo, a ile w niem<br />

Sądeckietreści!<br />

Niezrealizowany plan ratusza Niedzielskiego i Miksza<br />

czerwiec 2009<br />

powszechnym odbiorze ratusz<br />

uważany bywa najczęś-<br />

„W<br />

ciej za miejsce załatwiania bieżących spraw<br />

mieszkańców, centrum administracji miejskiej,<br />

ośrodek podejmowania decyzji na skalę<br />

lokalną” – pisze autor. Jakkolwiek każde<br />

tego rodzaju skojarzenie wydaje się słuszne,<br />

to zdaniem redaktora naczelnego „Almanachu<br />

Sądeckiego” - trudno nie dostrzec,<br />

że ratusz nowosądecki jest również<br />

obiektem organicznie zespolonym z historią<br />

miasta. Można w nim odnaleźć ducha<br />

czasu, i to nie abstrakcyjnego, ale zupełnie<br />

realnego, wydobytego z zaistniałych w tym<br />

miejscu niezwykłych zdarzeń.<br />

W pierwszej części swej rozprawki autor<br />

zajmuje się historią sądeckich ratuszy.<br />

Na przestrzeni ponad 700-letniej historii<br />

miasta było ich trzy. O pierwszym ratuszu<br />

niewiele wiadomo, poza tym, że był murowany<br />

i stał w okolicy ul. Świętego Ducha<br />

i kościoła farnego.<br />

Drugi ratusz postawiono<br />

już na rynku, w drugiej ćwierci XV<br />

wieku. „Na wieży ratuszowej w małej<br />

izdebce, opatrzonej piecem kaflowym<br />

– cytuje Leszek Migrała wiekopomną<br />

historię Nowego Sącza pióra<br />

ks. Jana Sygańskiego – czuwał<br />

trębacz, który budził mieszkańców<br />

ze snu, a o 10 wieczór wzywał na spoczynek,<br />

wytrębując taką oto pieśń”:<br />

Hej panowie gospodarze,<br />

Już dziesiąta na zegarze<br />

Strzeżcie ognia i złodzieja,<br />

Boga chwalcie – w Nim nadzieja.<br />

Lipiński miał nosa<br />

Stary ratusz przez trzy stulecia<br />

podlegał wielu przeróbkom, dzielił<br />

klęski i chwałę miasta, zasadniczą<br />

zmianę w jego wyglądzie przyniosła<br />

dobudowa drugiego piętra w 1834<br />

r. XIX-wieczne ryciny przedstawiają<br />

masywny budynek, coś, jak trochę<br />

większą solidną kamienicę mieszczańską,<br />

gdyby nie wieża zegarowa<br />

z obszernym tarasem od tu. W każdym razie nie było to żadne cudo<br />

fronarchitektoniczne.<br />

Ratusz był mocno nadszarpnięty<br />

zębem czasu, dlatego mieszkańcy<br />

nie płakali, gdy pożar z 1890 roku<br />

zachwiał konstrukcją budowli. Rajcy sądeccy<br />

debatowali nad planami budowy nowego<br />

ratusza, gdy dokładnie po 4 latach,<br />

17 kwietnia 1894 roku ponownie rozszalał<br />

się w mieście czerwony kur. Ogień strawił<br />

śródmieście Sącza, w tym zgromadzone<br />

w ratuszu archiwa miejskie z bezcennymi<br />

pergaminami średniowiecznymi (do dzisiaj<br />

ich żal!).<br />

Dzieje budowy obecnego ratusza,<br />

to temat sam w sobie. – Część radnych<br />

miejskich opowiadała się za usytuowaniem<br />

budowli na miejscu spalonego magistratu,<br />

jednakże przeprowadzona ankieta potwierdził<br />

celowość budowy obiektu pośrodku rynku,<br />

za którą to koncepcją opowiadał się burmistrz<br />

Lucjan Lipiński, pragnący dla miasta<br />

gmachu reprezentacyjnego na europejskim<br />

poziomie – pisze Leszek Migrała.<br />

Do konkursu zgłoszono dwa projekty<br />

nowego ratusza: autorstwa Juliana Niedzielskiego<br />

z Wiednia i jego współpracownika<br />

H. Mikscha oraz Jana Perosia,<br />

budowniczego miejskiego. Ankieta roze-<br />

Sądeczanin

Historia<br />

słana do miejscowych budowlańców dała<br />

przewagę projektowi Perosia i taki też wynik<br />

przyniosło głosowanie w Radzie Miejskiej<br />

(20 : 13). Obradom rady towarzyszyła burza<br />

w prasie sądeckiej, przy której dzisiejsze<br />

spory o „Urszulkę” wydają się być grzeczną<br />

dyskusją pensjonarek. Burmistrza Lipińskiego,<br />

jednego z najlepszych gospodarzy miasta<br />

epoki zaborowej (skanalizował i zelektryfikował<br />

Sącz), odsądzano od czci i wiary,<br />

robiono z niego pyszałka i aferzystę. Ale burmistrz<br />

postawił na swoim, dzięki czemu<br />

mamy to, co mamy.<br />

Chwała Migrale, że w swojej pracy reprodukuje<br />

odrzucony projekt ratusza autorstwa<br />

Niedzielskiego i Mikschego. Każdy<br />

może porównać i niechybnie dojdzie<br />

do przekonania, że burmistrz i większość<br />

ówczesnych rajców zachowało się rozsądnie.<br />

Lipiński miał absolutną rację!<br />

Nowy ratusz wybudowano w ekspresowym<br />

tempie, nie przymierzając tak szybko,<br />

jak dziś prezydent Ryszard Nowak remontuje<br />

ulice, a przecież nie było wtedy ciężkiego<br />

sprzętu i środków unijnych. 11 lipca 1895<br />

roku ks. dr Alojzy Góralik poświęcił kamień<br />

węgielny, a już w 2 lata później wprowadziły<br />

się do ratusza miejskie skryby. Całość kosztowała<br />

123.602 złotych reńskich.<br />

Spacerkiem po ratuszu<br />

Leszek Migrała szczegółowo opisuje architekturę,<br />

rozkład pomieszczeń i wystrój<br />

sądeckiego ratusza, ten „kosmopolityczny<br />

eklektyzm”, który do dzisiaj cieszy oko. Wędrujemy<br />

z autorem po zakamarkach budowli<br />

i obchodzimy ją wkoło. W budzącej<br />

respekt sali narad podziwiamy kopię obrazu<br />

Matki Boskiej Sykstyńskiej, zwanej MB<br />

Magistracką oraz cztery malowidła ścienne<br />

przedstawiające najważniejsze wydarzenia<br />

z dziejów Nowego Sącza. Wpatrujemy się<br />

w umieszczone<br />

na frontonie tarcze<br />

herbowe 34<br />

miast i ziem zap<br />

r z y j a ź n i o nych<br />

z Nowym Sączem,<br />

zadzieramy głowę,<br />

żeby przypatrzyć<br />

się figurze alegorycznej<br />

na wieży<br />

ratuszowej i zaglądamy<br />

do izdebki<br />

zegara, królestwa<br />

od ponad 100 lat<br />

kolejnych przedstawicieli<br />

rodu Do-<br />

Rynek, 1959<br />

brzańskich. Autor nie pomija żadnego detalu,<br />

przywołuje postaci sądeckich artystów,<br />

którzy przyłożyli rękę do powabu i piękna<br />

sądeckiej budowli nr 1.<br />

– W 1956 roku rada miejska zwróciła się<br />

do Marii Ritter z propozycją ratowania zagrożonych<br />

zniszczeniami malowideł historycznych.<br />

Oferta ta została przyjęta, a konsekwencją<br />

tej decyzji było powołanie zespołu<br />

renowatorów, w składzie którego znaleźli się<br />

(oprócz Marii Ritter) Zbigniew Borowski, Ewa<br />

Harsdorf i Czesław Elster; stiuki pozostawiono<br />

do odnowienia sądeckiemu rzemieślnikowi<br />

Janowi Waligórze – pisze Leszek Migrałe,<br />

który nie zapomniał też przypomnieć triumfalnego<br />

powrotu w 1987 roku św. Małgorzaty<br />

do herbu Nowego Sącza, zdobiącego hol<br />

ratusza.<br />

Opisy budowli Migrała przeplata sumienną<br />

analizą samorządności miejskiej<br />

w okresie staropolskim, austriackim i zeszłego<br />

stulecia. Różnie się nazywali gospodarze<br />

ratusza, zmieniały się ich prerogatywy. Rządzili<br />

miastem wójtowie, ławnicy, burmistrzowie,<br />

naczelnicy, wreszcie prezydenci. Przed<br />

czytelnikiem przewija się galeria „panów”<br />

na sądeckim ratuszu: ludzi małych i dużych,<br />

na łatwe i na trudne czasy. Ta 72-stronicowa,<br />

bogato ilustrowana książeczka<br />

(z porządnymi przypisami i indeksem<br />

nazwisk), to prawdziwa historia<br />

Nowego Sącza w pigułce.<br />

Od Piłsudskiego<br />

do Kaczyńskiego<br />

Był bowiem ratusz niemym<br />

świadkiem historycznych wydarzeń.<br />

31 października 1918 roku stał się<br />

siedzibą Tymczasowej Powiatowej<br />

Komisji Likwidacyjnej, zalążka suwerennej<br />

władzy polskiej na szczeblu<br />

Adam Butscher i strażnik na wieży ratuszowej<br />

lokalnym. W ratuszu Naczelnik Państwa Józef<br />

Piłsudski odbierał w 1921 roku tytuł<br />

honorowego obywatela miasta, przyznany<br />

mu przez sądeckich rajców 5 lat wcześniej.<br />

W 1928 roku ratusz gościł prezydenta<br />

Ignacego Mościckiego, a jesienią 1939 roku<br />

w swoim gabinecie na piętrze burmistrz<br />

Roman Sichrawa 10-krotnie (wg innych relacji<br />

20-krotnie, zastrzega się Migrała) napisał<br />

swoje nazwisko, gdy Niemcy mu kazali<br />

sporządzić listę zakładników spośród miejskich<br />

osobistości.<br />

Podczas okupacji niemieckiej na ratusza<br />

powiewała flaga III Rzeszy, w czasach<br />

stalinowskich zdobiły go partyjne slogany.<br />

Przez ponad 20 lat na ratuszu urzędował<br />

Janusz Pieczkowski, twórca „eksperymentu<br />

sądeckiego”. W styczniu 1981 r.<br />

salę obrad okupywali działacze sądeckiej<br />

Solidarności i tu potem złożył przysięgę<br />

(12 czerwca 1990 r.) pierwszy, po upadku<br />

komuny i odrodzeniu się autentycznej samorządności,<br />

prezydent Nowego Sącza Jerzy<br />

Gwiżdż. Przed ratuszem ordynariusz tarnowski<br />

bp Józef Życiński odprawił w 1992<br />

r. dziękczynną mszę św. z okazji jubileuszu<br />

700-lecia miasta z udziałem prezydenta<br />

Lecha Wałęsy. W sądeckim ratuszu gościli<br />

chyba wszyscy premierzy III RP i w te stare<br />

ratuszowe progi zawita 3 czerwca i po pokonaniu<br />

westybulu pomaszeruje marmurowymi<br />

schodami na piętro prezydent Lech<br />

Kaczyński.<br />

Nie sposób wyobrazić sobie Nowego<br />

Sącza bez ratusza w Rynku i o tym wszystkim<br />

pisze Leszek Migrała. Jego praca, bardzo<br />

solidnie udokumentowana, powinna<br />

trafić do biblioteczki każdego szanującego<br />

się sądeczanina.<br />

(HSZ)<br />

Leszek Migrała Ratusz w Nowym Sączu, Wydawnictwo<br />

„Koliber”, Nowy Sącz 2009; książka sfinansowana<br />

z budżetu Miasta Nowego Sącza.<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

83

Historia<br />

odbudowa zamku w nowym sączu<br />

Pierwszy krok<br />

zamek - XVII w.<br />

84<br />

Do odbudowy zamku królewskiego w Nowym Sączu jeszcze daleka<br />

droga, ale pierwszy, konkretny krok został już zrobiony.<br />

Każde wielkie dzieło musi mieć solidny fundament. A takim<br />

jest staranna kwerenda w archiwach. Wyszukiwanie i studiowanie<br />

wszelkich możliwych dokumentów i zapisów trwało dwa<br />

lata. Kilka tygodni temu ruszyły prace archeologiczne.<br />

Nawet najszlachetniejsza idea<br />

wymaga entuzjazmu. O ile należy<br />

się zgodzić, że sprężynę odbudowy<br />

zamku uruchomił prezydent Ryszard<br />

Nowak (choć skromne 50 tys.<br />

zł wykrojone w tegorocznym budżecie<br />

miasta wystarczy zaledwie na kilka<br />

skromnych odkrywek badawczych),<br />

to głównym motorem napędowym<br />

i autorem rekonstrukcji warowni<br />

w przedwojennej bryle jest skromny<br />

i młody archeolog, Bartłomiej<br />

czerwiec 2009<br />

Urbański, zatrudniony w Muzeum<br />

Okręgowym.<br />

Bartłomiej Urbański zgłębił jak mało<br />

kto przedwojenne plany (opracowywane<br />

m.in. przez Bolesława Barbackiego,<br />

Romualda Regułę i Romana<br />

Szkaradka), opracowane w łonie<br />

działającego w latach 1926-1938 Komitetu<br />

Odbudowy Zamku. Odwołuje<br />

się do jednego ze sprawozdań przedłożonego<br />

komisarzowi rządowymi<br />

dr. Romanowi Sichrawie:<br />

Zarząd Komitetu<br />

Odbudowy Zamku<br />

w latach 1926-1935<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

Przewodniczący<br />

Roman Sichrawa,<br />

zastępca inż. Walenty Cyło,<br />

sekretarz: Roman Szkaradek,<br />

skarbnik Władysław<br />

Adamczyk.<br />

Członkowie zarządu:<br />

• radca Antoni Brudzona,<br />

• inż. Roman Gdecz,<br />

• inż. Moscheni,<br />

• prof. Romuald Reguła,<br />

• Ignacy Steindel,<br />

• Tadeusz Szczecina,<br />

• dr Tobiszyk,<br />

• architekt Józef Wojtyła.<br />

Sądeczanin

Historia<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

85

Historia<br />

Zamek - odbudowa, makieta przedwojenna<br />

Mając na oku obecny stan majątkowy społeczeństwa<br />

i skarbu państwa, postanowiono zadowolić się na razie minimalnym<br />

programem odbudowy, to znaczy, przeprowadzeniu<br />

zabudowań zamkowych możliwie najmniejszym kosztem<br />

do tego stanu używalności, ażeby można było w niektórych<br />

pomieszczeniach umieścić muzeum Miasta Nowego Sącza<br />

– oraz stałe wystawy artystyczne, przemysłowe itd. z równoczesnym<br />

przeniesieniem wszelkich przejawów życia publicznego<br />

i narodowego na dziedziniec zamkowy.<br />

Równolegle z robotami związanymi z minimalnym programem,<br />

będą zbierane i gromadzone części zabytkowe napotkane<br />

w toku robót. Niektórzy członkowie Komisji będą<br />

przeprowadzać studia nad pierwotnym wyglądem Zamku,<br />

będą zbierane szkice, dokumenty, mapy itd., które też będą<br />

miały być przechowywane. Tak zebrane zabytki i dokumenty<br />

miałyby stworzyć materiał dla projektanta Odbudowy Zamku<br />

na zasadzie przyszłego maksymalnego planu.<br />

Dziś też ewentualna odbudowa zamku jest możliwa etapami.<br />

Dyrektor Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, Robert<br />

Ślusarek już teraz jednak myśli o urządzeniu zamkowych<br />

wnętrz i projektuje stworzenie specjalnej historycznej<br />

wystawy, dzięki której zwiedzający mogliby zapoznać się<br />

z przeszłością miasta. A w ogóle w przyszłości zamek mógłby<br />

być siedzibą muzeum (dotychczasowa, w Domu Gotyckim<br />

przy ul. Lwowskiej 3 ma za kilkanaście lat być zwrócona<br />

właścicielowi, czyli parafii św. Małgorzaty).<br />

Zamek królewski wzniesiono w połowie XIV wieku. Dziś<br />

pozostały jedynie ruiny z basztą kowalską. A w czasach<br />

świetności była to ulubiona warownia króla Władysława Jagiełły.<br />

Teraz pojawia się szansa, by było to także ulubione<br />

miejsce mieszkańców i turystów.<br />

(jer)<br />

Zamek - odbudowa, makieta<br />

Zamek, zjazd legionowy 15.08.1939<br />

86<br />

Lata trzydzieste XX w Zamek, wystawa, 1932<br />

czerwiec 2009<br />

Sądeczanin

Przewodnik Leszka Migrały<br />

Turystyka<br />

Tuzin turystycznych<br />

cudów sądecczyzny<br />

Mowa o cudach ludzkich rąk i umysłów, dzieł architektury i techniki<br />

– atrakcjach turystycznych Sądecczyzny. Niechże poniższa<br />

lista będzie swoistego rodzaju turystycznym przewodnikiem<br />

dla przybyszów z kraju i zagranicy, którzy zechcą zobaczyć najbardziej<br />

urokliwe zakątki ziemi sądeckiej. A tubylcom również<br />

od czasu do czasu warto przypomnieć: swego nie znacie, cudze<br />

chwalicie...<br />

zapięty mosiężny łańcuch. Około 1018<br />

roku Świerad i jego uczeń Benedykt<br />

przybyli na Słowację, gdzie wstąpili<br />

do klasztoru na górze Zobor w pobliżu<br />

Nitry. Świerad przyjął wtedy imię zakonne<br />

Andrzej, na nowo podejmując<br />

życie pustelnicze, najpierw w grocie<br />

skalnej nad klasztorem, później w jaskini<br />

na Skałce koło Trenczyna, gdzie<br />

zmarł około 1031 roku.<br />

Kościół w Tropiu zalicza się do najstarszych<br />

obiektów średniowiecznej<br />

architektury monumentalnej w Polsce.<br />

Wewnątrz świątyni znajduje się<br />

cenne malowidło ścienne – fragment<br />

romańskiego fresku z pierwszej połowy<br />

XII wieku - które prawdopodobnie<br />

przedstawia króla węgierskiego św.<br />

Stefana.<br />

2. Rożnowski beluard<br />

1. Kościół św.<br />

Świerada w Tropiu<br />

Kościół św. Świerada - fot. Jerzy Leśniak<br />

Poszukiwania archeologiczne<br />

sprzed półwiecza dały podstawy<br />

do stwierdzenia, że kościół w Tropiu<br />

powstał najwcześniej z końcem XI<br />

wieku, a najprawdopodobniej z początkiem<br />

XII stulecia. Bardzo możliwe<br />

jednak, że świątynia powstała wcześniej<br />

− około 1045 roku − za panowania<br />

Kazimierza Odnowiciela.<br />

Patronem kościoła jest św. Świerad,<br />

kanonizowany w 1083 roku, który<br />

przebywał w pustelni tropskiej, umartwiając<br />

swoje ciało, m.in. nosił ciasno<br />

Do ciekawostek Rożnowa zaliczyć<br />

należy pozostałości renesansowej warowni,<br />

wzniesionej w połowie XVI wieku<br />

przez wybitnego teoretyka i praktyka<br />

sztuki wojennej Jana Tarnowskiego,<br />

hetmana wielkiego koronnego, zwycięzcę<br />

spod Obertyna i Staroduba.<br />

Nie od rzeczy będzie przypomnieć,<br />

że rożnowski beluard zastąpić miał<br />

nad Dunajcem dawny zamek średniowieczny,<br />

pochodzący z drugiej połowy<br />

XIV wieku, będący ongiś siedzibą<br />

hetmańskiego pradziada Zawiszy<br />

Czarnego. Budowa fortyfikacji na południowej<br />

granicy państwa polskiego<br />

nie była w tamtym czasie fanaberią<br />

czołowego możnowładcy na dworze<br />

Zygmunta Starego, nie zawsze zaspokojonego<br />

w swoich ambicjach politycznych,<br />

ale koniecznością wynikającą<br />

z realnego zagrożenia Polski przez<br />

Turków, wzmocnionych po bitwie pod<br />

Mohaczem na Węgrzech.<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

8

Turystyka<br />

Rożnowski beluard<br />

Beluard rożnowski wzniesiony został<br />

na planie pięcioboku, będąc drugą<br />

tego rodzaju (po Gdańsku) fortyfikacją<br />

bastionową. Do czasów współczesnych<br />

przetrwały jedynie fragmenty<br />

warowni: przede wszystkim kamienny<br />

bastion wysoki około 8 m, z dwiema<br />

kondygnacjami strzelnic, z obszernym<br />

przysklepionym wnętrzem; zachowały<br />

się również rzeźbione tarcze z Leliwą<br />

(herbem Tarnowskich) oraz z brodatą<br />

męską postacią trzymającą w ręku głowę<br />

Turka.<br />

3. Ratusze nowosądeckie<br />

O najstarszym ratuszu nowosądeckim<br />

nie mamy wielu informacji.<br />

Na podstawie zapisów poczynionych<br />

przez Jana Długosza możemy jednak<br />

stwierdzić, że w połowie XV wieku bp<br />

Zbigniew Oleśnicki zakupił dla tworzonej<br />

przy kościele św. Małgorzaty<br />

kapituły kolegiackiej realność zwaną<br />

„starym ratuszem”, w której miejscu<br />

(naroże ul. Lwowskiej i Ducha<br />

Świętego) znajduje się obecnie Dom<br />

Gotycki.<br />

Drugi ratusz nowosądecki powstał<br />

zapewne w połowie XV wieku.<br />

Nie znamy dokładnego wyglądu<br />

tej budowli, ale możemy stwierdzić,<br />

że w okresie staropolskim był to budynek<br />

renesansowy, który w późniejszym<br />

czasie nabrał cech barokowych<br />

i klasycystycznych. Spłonął w czasie<br />

wielkiego pożaru 17 kwietnia 1894<br />

roku. Jego miejsce zajął gmach<br />

eklektyczny, wybudowany w latach<br />

1895−1897 przez Karola Knausa pod<br />

kierunkiem budowniczego miejskiego<br />

Jana Perosia.<br />

Ratusz współczesny jest jedną<br />

z najbardziej rozpoznawalnych budowli<br />

Nowego Sącza, ciekawe jednak,<br />

że na przełomie XIX i XX stulecia jego<br />

budowa budziła wiele kontrowersji.<br />

W trakcie głosowania przez Radę Miasta<br />

projekt Jana Perosia przeforsowany<br />

został z dużym trudem, przechodząc<br />

niewielką większością głosów, do końca<br />

budząc krytykę nieprzejednanej<br />

grupy rajców i części opinii publicznej.<br />

Ratusz nowy - fot. Jerzy Leśniak<br />

Ratusz stary<br />

88<br />

czerwiec 2009<br />

Sądeczanin

Veraikon fot. Piotr Droździk<br />

4. Veraikon<br />

Nieznajomość genezy powstania<br />

Veraikonu, znajdującego się w Bazylice<br />

św. Małgorzaty w Nowym Sączu,<br />

nazywanego Przemienieniem Pańskim,<br />

spowodowała, że początki tego<br />

cudownego wizerunku Chrystusa zostały<br />

oplecione legendami, spisanymi<br />

już w drugiej połowie XVII wieku.<br />

Cechą wspólną dwóch znanych nam<br />

podań jest to, że autorstwo obrazu<br />

przypisuje się św. Łukaszowi Ewangeliście;<br />

różnice dotyczą natomiast<br />

osób i okoliczności, jakie towarzyszyły<br />

przywiezieniu cudownego wizerunku<br />

do wsi Kamienica, gdzie zostało<br />

założone miasto Nowy Sącz.<br />

60 lat temu historycy sztuki<br />

skłonni byli datować obraz Przemienienia<br />

Pańskiego na wiek XVI,<br />

określając go jako „włoski, bizantynizujący”.<br />

Nieco później datację Veraikonu<br />

zaczęto przesuwać na wiek<br />

XV, traktując go nadal jako import<br />

włoski. W obecnych czasach nowe<br />

światło na początki obrazu Przemienienia<br />

Pańskiego rzuciły badania<br />

przeprowadzone<br />

przez ks. Tadeusza<br />

Bukowskiego,<br />

Wnioski z nich<br />

wypływające pozwalają<br />

stwierdzić,<br />

że „obraz<br />

powstał na terenie<br />

Czech, w latach<br />

1350−1370,<br />

w kręgu malarstwa<br />

i stylu czeskiego,<br />

w klasztornej<br />

pracowni<br />

mistrza o włoskich<br />

t r a d y c j a c h<br />

warsztatowych”.<br />

Cudowny obraz<br />

Przemienienia Pańskiego<br />

dwukrotnie<br />

poddawany był<br />

renowacji. Po raz<br />

pierwszy nowosądecki<br />

Veraikon odnowiony<br />

został<br />

w roku 1930, za probostwa<br />

ks. Romana<br />

Mazura, kiedy<br />

to niezbędnych<br />

prac dokonał Leszek<br />

Pindelski z Tarnowa.<br />

Drugiej renowacji<br />

Veraikonu, przeprowadzonej staraniem<br />

ks. proboszcza Władysława Lesiaka,<br />

dokonał zespół po kierunkiem Józefa<br />

Furdyny w 1971 roku. Wówczas to uroczystościom<br />

wprowadzenia obrazu przewodniczyli:<br />

ordynariusz tarnowski bp. Jerzy<br />

Ablewicz oraz metropolita krakowski<br />

kard. Karol Wojtyła.<br />

Ołtarz główny w kościele św. Kazimierza - fot. Piotr Droździk<br />

Turystyka<br />

5. Wnętrze kościoła<br />

św. Kazimierza<br />

w Nowym Sączu<br />

Kościół św. Kazimierza zwraca<br />

uwagę wieloma interesującymi dziełami<br />

sztuki, m.in. wielobarwną polichromią<br />

i jedyną w Nowym Sączu<br />

mozaiką. Malowidła ścienne wykonał<br />

w 1925 roku prof. Jan Bukowski, sprawiając,<br />

że neogotycki kościół został<br />

„wyciągnięty” iluzyjnie ku górze, nabierając<br />

wertykalnego charakteru.<br />

Polichromie zwracają uwagę swoim<br />

dydaktyzmem oraz symboliką.<br />

Na szczególną uwagę zasługują dwa<br />

większe, „gobelinowe” obrazy w prezbiterium<br />

z przytoczonymi tekstami<br />

Pisma Świętego oraz popiersia ewangelistów,<br />

a także alegorie cnót kardynalnych<br />

(roztropność – prudentia,<br />

męstwo – fortitudo, umiarkowanie<br />

– temperatio, sprawiedliwość – iustitia),<br />

malowane ponoć z „wolnej ręki”.<br />

Z innych dzieł upiększających<br />

kościół warto wymienić choćby mozaikę<br />

umieszczoną w portalu przed<br />

wejściem głównym do kościoła, jedyną<br />

tego rodzaju realizację artystyczna<br />

w Nowym Sączu, która była<br />

wspólnym dziełem prof. Bukowskiego<br />

oraz o. Pieczonki − jezuity z Krakowa,<br />

wykształconego we Włoszech<br />

w technice mozaikowej, jak również<br />

Drogę Krzyżową autorstwa Władysława<br />

Hasiora, którą autor, wówczas<br />

jeszcze student Akademii Sztuk Pięknych<br />

w Warszawie, wykonał pod kierunkiem<br />

prof. Mariana Wnuka.<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

89

Turystyka<br />

6. Kościół i klasztor<br />

Klarysek w Starym Sączu<br />

90<br />

Pałac w Nawojowej - fot. Jerzy Leśniak<br />

czerwiec 2009<br />

Klasztor klarysek fot. Jerzy Żak<br />

Starosądecki klasztor Klarysek został<br />

ufundowany przez św. Kingę 6 lipca<br />

1280 roku. Pięć lat później powstał<br />

kościół klasztorny, który był przebudowany<br />

w stylu gotyckim i konsekrowany<br />

p.w. Trójcy Świętej w roku 1332. Na początku<br />

XVII wieku świątynia klasztorna<br />

uległa dalszej przebudowie za sprawą<br />

muratora Jana de Simoni, uzyskując<br />

wygląd manierystyczno-barokowy.<br />

W XVIII stuleciu kolejne zmiany architektoniczne<br />

pogłębiły barokowy charakter<br />

kościoła, m.in. w wyniku wzniesienia<br />

przez Franciszka Placidiego<br />

wymyślnej wieżyczki na sygnaturkę.<br />

Klasztor pozostaje od wieków przede<br />

wszystkim głównym miejscem kultu<br />

Kingi, przechowując relikwie świętej<br />

oraz pamiątki z nią związane: wisior<br />

z relikwiarzykiem – ostensorium, ujęty<br />

w kryształ górski, trzon kościany<br />

kindżału, łyżeczkę z agatu, pierścień<br />

z intagliem w ametyście, medalion<br />

z krucyfiksem i gemmą antyczną.<br />

W kościele Świętej Trójcy można<br />

podziwiać wielu znakomitych zabytków,<br />

w tym trzy stiukowe ołtarze<br />

włoskiego mistrza Baltazara Fontany,<br />

XV-wieczną gotycką kropielnicę oraz<br />

ambonę w kształcie drzewa Jessego<br />

(ikonograficzne przedstawienie genealogii<br />

Chrystusa), wybitny wytwór XVIIwiecznej<br />

snycerki.<br />

Klauzura klasztorna skrywa prawdziwe<br />

skarby sztuki. Do najcenniejszych<br />

zalicza się m.in. sugestywny<br />

obraz Misericordia Domini<br />

z około 1470 roku, gotycką<br />

figurę Matki Bożej z Dzieciątkiem,<br />

czy też Antyfonarz sądecki<br />

z około 1300 roku, będący<br />

jedną z najstarszych ksiąg liturgicznych<br />

powstałych w Małopolsce.<br />

Z wielu innych dzieł<br />

sztuki wymienić można choćby<br />

XVII-wieczne obrazy: Cuda<br />

Kingi, Św. Kinga i św. Franciszek,<br />

Św. Antoni i bł. Salomea,<br />

oraz rzeźbę przedstawiającą<br />

św. Kingę z około 1470 roku,<br />

najstarszy znany wizerunek<br />

fundatorki kościoła i klasztoru<br />

Klarysek w Starym Sączu.<br />

7. Pałac Stadnickich<br />

w Nawojowej<br />

Powstanie fortuny Stadnickich<br />

na Sądecczyźnie (państwa<br />

nawojowskiego) miało<br />

miejsce w czasach porozbiorowych<br />

na przełomie XVIII<br />

i XIX wieku, kiedy to Franciszek<br />

Stadnicki nabył od Heleny<br />

Apolonii Massalskiej Nawojową<br />

z okolicznymi wioskami,<br />

a od Izabelli Lubomirskiej-Łabową.<br />

Główną siedzibą młodszej linii Stadnickich<br />

był pałac w Nawojowej zbudowany<br />

w XVI wieku przez Piotra Nawojowskiego<br />

ostatniego właściciela<br />

Nawojowej z rodu Toporczyków.<br />

W opisie pałacu Anny Bomby,<br />

gdy jego właścicielami byli Stadniccy,<br />

możemy przeczytać: „Na pierwszym<br />

piętrze nowego skrzydła pałacu usytuowane<br />

było siedmiopokojowe mieszkanie<br />

Adama i Stefanii Stadnickich, salony,<br />

gabinet i sala jadalna. W wieży<br />

była domowa kaplica (...) na parterze<br />

dobudowano pokój na kancelarię, pod<br />

nimi piwnicę z przeznaczeniem na archiwum<br />

(...). W starszej części pałacu<br />

(...) w pokojach przyziemia znajdowała<br />

się kuchnia, kredens (pomieszczenie<br />

służące do przechowywania zastawy<br />

stołowej oraz dla służby podającej<br />

do stołu) i spiżarnia. Niżej w suchych<br />

piwnicach przechowywano krasiczyńskie<br />

miody (...), owoce i kilkaset butelek<br />

węgierskiego i francuskiego wina (najstarsze<br />

z 1730 roku). (...) Ok. 1840 roku<br />

Edward Stadnicki ze szwagrem Kazimierzem<br />

Krasickim założyli zachowany<br />

do naszych czasów park”.<br />

W okresie międzywojnia gospodarzem<br />

dóbr nawojowskich był Adam<br />

Stadnicki, wspaniały leśnik i miłośnik<br />

przyrody. 27 stycznia 1937 roku gościł<br />

w Nawojowej holenderską następczynię<br />

tronu księżniczkę Juliannę. Gospodarze<br />

podjęli gościa uroczystym obiadem,<br />

a na prośbę nowosądeckiego<br />

starosty Macieja Łacha urządził polowanie,<br />

ponoć ku zadowoleniu hrabiego<br />

Adama mało udane pod względem<br />

Sądeczanin

Turystyka<br />

zdobyczy łowieckiej. Pięć miesięcy<br />

później – w czerwcu – kościół i pałac<br />

w Nawojowej były świadkami kolejnego<br />

wydarzenia – arystokratycznego<br />

ślubu i wesela Jadwigi Stadnickiej<br />

z Adamem Czartoryskim, zaaranżowanego<br />

w tradycji staropolskiej.<br />

8. Wiadukt w Grybowie<br />

Budowa linii kolei Tarnowsko-Leluchowskiej<br />

ze względu na występujące<br />

w Beskidach trudności terenowe<br />

wymagała wprowadzenia kilku<br />

ciekawych, acz niełatwych do zastosowania<br />

rozwiązań technicznych.<br />

Jednym z nich była konieczność wybudowania<br />

w Grybowie wysokiego<br />

kamiennego wiaduktu rozpiętego<br />

na siedmiu arkadach, zwanego często<br />

polskim Semmeringiem, co nawiązywało<br />

do podobnych zastosowań inżynieryjnych<br />

wykorzystanych mniej<br />

więcej dwadzieścia lat wcześniej przy<br />

budowie pierwszego w Europie górskiego<br />

odcinka kolejowego wiodącego<br />

przez słynną przełęczy w Alpach<br />

Wschodnich.<br />

Umiejętne pokonywanie trudności<br />

terenowych przez budowniczych<br />

dróg żelaznych było nie tylko majstersztykiem<br />

z punktu widzenia XIX-wiecznej<br />

sztuki inżynieryjnej, ale spowodowało<br />

również, że przejazdy górskimi<br />

liniami kolejowymi stały się prawdziwą<br />

atrakcją, dostarczającą podróżnym<br />

niejednokrotnie sporych emocji,<br />

a przede wszystkim dużych doznań<br />

estetycznych.<br />

Przejazd koleją w okolicach Grybowa<br />

wzbudził zainteresowanie m.in.<br />

krajoznawcy Henryka Müldnera, który<br />

spisał swoje wrażenia z podróży odbytej<br />

„żelaźnicą” w sierpniu 1876 roku.<br />

„Szalona” jazda kończyła się gdzieś<br />

na stacji w Kamionce, przy czym<br />

jej prędkość nigdzie nie przekraczała<br />

45 km/godz. Fakt ten nie powinien nas<br />

jednak specjalnie dziwić, jeśli zauważymy,<br />

że nie znano wówczas hamulców<br />

automatycznych, posługując się<br />

jedynie ręcznymi.<br />

9. Cerkiew w Powroźniku<br />

Wiadukt w Grybowie - fot. arch.<br />

zrębowa, posiada typowy układ trójdzielny<br />

obejmujący dawną część kapłańską<br />

(obecnie prezbiterium), nawę<br />

i babiniec, ponad którym wznosi się<br />

wysoka wieża o konstrukcji słupowej,<br />

zakończona izbicą i baniastym hełmem.<br />

Szczególnie cenna jest zakrystia,<br />

przylegająca do prezbiterium, zakończona<br />

trójbocznie. Od wewnątrz<br />

ściany świątyni pokrywa polichromia,<br />

stanowiąca jeden z unikatowych<br />

Cerkiew w Powroźniku fot. Jerzy Żak<br />

w Polsce zabytków ruskiego malarstwa<br />

ściennego.<br />

Cerkiew wzniesiono w latach<br />

1604–1606; w 1642 roku unicki biskup<br />

z Przemyśla, Atanazy Krupecki ustanowił<br />

w Powroźniku miejsce odpustowe.<br />

Gruntowna przebudowa nadająca budowli<br />

wygląd zbliżony do obecnego<br />

miała miejsce w 1643 roku. Zniszczoną<br />

zębem czasu świątynię odremontowano<br />

gruntownie w latach 1965–1966<br />

Świątynia parafialna w Powroźniku<br />

(obecnie kościół rzymskokatolicki)<br />

należy do najcenniejszych zabytków<br />

budownictwa cerkiewnego w stylu<br />

zachodnio-łemkowskim. Konstrukcja<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

91

Turystyka<br />

92<br />

staraniem miejscowej ludności; znacznie<br />

wcześniej – w 1814 roku – została<br />

przeniesiona z terenu zagrożonego<br />

powodziami na obecne miejsce.<br />

Wnętrze cerkiewki zawiera wiele<br />

zabytków dawnego malarstwa cerkiewnego<br />

oraz snycerstwa. Wartość<br />

muzealną posiada zespół ikon z XVII<br />

wieku, najstarszy jaki przetrwał w dawnych<br />

cerkwiach Sądecczyzny. Do najciekawszych<br />

należą trzy ikony z 1626<br />

roku, prawdopodobnie namalowane<br />

w warsztacie Awlentego Radimskiego<br />

(Pawła Radymskiego). Przedstawiają<br />

one postać św. Jakuba Młodszego,<br />

patrona cerkwi w Powroźniku, scenę<br />

Sądu Ostatecznego oraz Wniebowzięcie<br />

Najświętszej Maryi Panny.<br />

Do najstarszych zabytków sztuki<br />

cerkiewnej zalicza się również dzwon<br />

odlany w 1615 roku i rokokowa ambona<br />

z roku 1700.<br />

10. Ruiny zamkowe<br />

w Muszynie<br />

Na wzgórzu Baszta górującym nad<br />

Muszyną, zwanym też Zamczyskiem,<br />

widoczne są szczątki grodu. Za czasów<br />

bolesławowskich w XI wieku stał<br />

tu niewielki drewniany gródek, na miejscu<br />

którego z czasem wyrósł murowany<br />

zamek. Został on wzniesiony według<br />

tradycji w 1301 roku z fundacji<br />

królewskiej, stając się następnie własnością<br />

biskupią. Zamek uległ zniszcze-<br />

Ruiny zamkowe na wzgórzu Baszta fot. arch.<br />

czerwiec 2009<br />

Tunel w Żegiestowie fot. arch.<br />

niu w 1474 roku podczas<br />

wojny Kazimierza Jagiellończyka<br />

z królem węgierskim<br />

Maciejem Korwinem.<br />

Odbudowany w XVI<br />

wieku stanowił siedzibę<br />

starostów muszyńskich<br />

i miejsce pobytu harników<br />

– zbrojnej straży, której<br />

zadaniem było m.in.<br />

zwalczanie zbójnictwa<br />

na terenach przygranicznych.<br />

Zamek, opuszczony<br />

pod koniec XVIII wieku,<br />

popadł w ruinę, spenetrowaną<br />

przez archeologów<br />

dopiero w latach 60. i 70.<br />

XX stulecia.<br />

Chociaż świetność tej<br />

budowli należy do głębokiej<br />

przeszłości, to jednak<br />

odwiedziny wzgórza<br />

Baszta i dzisiaj mogą przywrócić<br />

w wyobraźni obrazy<br />

sprzed wieków; tym<br />

łatwiej, jeśli posłużymy<br />

się legendą. Jedna z nich,<br />

nawiązując do znajdującej<br />

się na Popradzie<br />

pod zamkiem głębi opowiada, że tutaj<br />

właśnie kupiec Amadej rozbił się<br />

na skałach, płynąc z transportem wina<br />

i tajemniczą beczką złotych dukatów.<br />

Chytry handlarz chciał ukryć dukaty,<br />

dlatego płynął nocą, jednakże panna<br />

wodna osłabiła jego czujność i spowodowała<br />

katastrofę. Popękały beczki<br />

i dukaty rozsypały się jak złoty deszcz.<br />

Legenda głosi, że Amadej co rok wraca<br />

pod skałę, jęczy i w blasku księżyca<br />

szuka swoich pieniędzy. Sięga dna<br />

rękami i wyrzuca zdobycz na brzeg,<br />

niestety ku jego rozpaczy są to tylko<br />

kamienie. Nieszczęsny człek, trawiony<br />

chciwością przez całe wieki wybrał<br />

głębię olbrzymią, którą współcześnie<br />

z racji nieprzeniknionej czeluści nazwano<br />

Czarnym Wirem.<br />

11. Tunel w Żegiestowie<br />

Do najambitniejszych przedsięwzięć<br />

inżynieryjnych na Sądecczyźnie<br />

zaliczyć należy tunel kolejowy w Żegiestowie,<br />

powstały rychło po tym jak<br />

władze austriackie zdecydowały się<br />

w kwietniu 1873 roku podjąć budowę<br />

kolei tarnowsko-leluchowskiej. Wykonanie<br />

tego przedsięwzięcia powierzone<br />

zostało wówczas przedsiębiorstwu<br />

„Koeller i Gregerson”, które 4 września<br />

1873 roku podjęło prace przy drążeniu<br />

tunelu w Żegiestowie, wymagające<br />

przebijania się na odcinku ponad<br />

pół kilometra przez zbocze nad Popradem,<br />

utwardzone w tym miejscu twardymi<br />

skałami.<br />

Sądeczanin

Turystyka<br />

Inwestycja ta cieszyła się poparciem<br />

miejscowej ludności, która<br />

nie tylko była zainteresowana otwarciem<br />

doliny Popradu dla szerokiego<br />

świata i postępu, ale przede wszystkim<br />

zachęcona była możliwością uzyskania<br />

pewnego zarobku, jaki dawało zatrudnienie<br />

przy budowie kolei. Do robót<br />

specjalistycznych zatrudniono włoskich<br />

wykonawców, sprowadzonych<br />

z Triestu, biegłych w sztuce wysadzania<br />

skał dynamitem.<br />

Olbrzymi wysiłek i wielka praca ponoszona<br />

w trakcie budowy w latach<br />

1873−1874 miały jednak, niestety, także<br />

swoją tragiczną stronę, jaką była<br />

śmierć ponad 120 robotników, spowodowana<br />

zawałem skalnym wewnątrz<br />

tunelu. „Plan zakładał przebicie tunelu<br />

po linii prostej. W czasie robót, kiedy<br />

były już mocno zaawansowane,<br />

od tzw. strony krakowskiej zerwał się<br />

strop skalny grzebiąc 23 biedki (wozy<br />

jednokonne) oraz 120 robotników.<br />

Cały tydzień trwały próby dotarcia<br />

do zasypanych, ale ratownikom udało<br />

się wydrążyć w skale tylko niewielką<br />

niszę, która zachowała się do dziś”.<br />

12. Kolejka na Górę<br />

Parkową w Krynicy Zdroju<br />

Popularna kolejka linowo-torowa<br />

na Górę Parkową od dnia uruchomienia<br />

(19 grudnia 1937 r.) zdążyła przewieźć<br />

ponad 30 mln pasażerów. Otwarcie<br />

kolejki było wielkim wydarzeniem<br />

w uzdrowisku. Miejscowi i przybysze<br />

chwalili estetyczne budynki stacyjne:<br />

dolny na wysokości 584 m, górny - 732<br />

m. Długość toru, wciąż niezmiennego,<br />

mierzony po pochyłości wynosi 645 m.<br />

Dwa wagoniki mogły w ciągu trzech<br />

minut przewieźć po 50 osób. Za bilet<br />

nasi dziadowie płacili przed wojną 50<br />

groszy. Cieszyli się narciarze, którym<br />

kolejka umożliwiła zjazdy z Góry Parkowej<br />

bez uciążliwych podejść. Zwiększył<br />

się również z tego samego względu<br />

ruch na torze saneczkowym.<br />

Kolejka na Górę Parkową<br />

jest najbezpieczniejszą koleją na świecie.<br />

Nie było tu żadnego wypadku ani<br />

dłuższego, z wyjątkiem krótkich okresów<br />

na remonty wiosenno-jesienne,<br />

postoju. Kogo tu nie wożą: ministrów,<br />

aktorów, obcokrajowców i gromady<br />

dzieciaków. Moda na Górę Parkową nigdy<br />

nie przeminie...<br />

Leszek Migrała<br />

Galeria w podziemiach<br />

W średniowiecznych piwnicach<br />

siedziby Stowarzyszenia Civitas Christiana<br />

przy ul. Wyszyńskiego w Nowym<br />

Sączu 15 maja otwarta została<br />

nowa galeria w mieście pod nazwą<br />

Kolejka na Górę Parkową - fot. Jerzy Żak<br />

„Art Styks”. O opuszczone i zaniedbane<br />

do tej pory pomieszczenia zadbał<br />

gospodarz obiektu, jak i grupa twórców<br />

zrzeszonych w Towarzystwie<br />

Przyjaciół Sztuk Pięknych w Nowym<br />

Sączu.<br />

Artyści zakasali rękawy nie szczędząc<br />

sił i talentów dla adaptacji i urządzenia<br />

galerii. Wygospodarowali<br />

w niej miejsce zarówno na ekspozycję<br />

obrazów i rzeźb, jak i na warsztat<br />

pracy twórczej. W dniach poprzedzających<br />

inaugurację powstało<br />

już tu kilka dzieł. W planie: spotkania<br />

z twórcami profesjonalnymi, zajęcia<br />

szkoleniowe i wystawy.<br />

Tekst i fot. (LM)<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

3

Sport<br />

Będzie jak przed wojną<br />

wskrzeszenie sądeckiej<br />

wenecji<br />

W pracowni znanego sądeckiego wynalazcy, konstruktora i projektanta,<br />

propagatora czystej energii dr. Zdzisława Ząbra powstał<br />

projekt budowy elektrowni wodnej na Dunajcu, na wysokości<br />

Parku Strzeleckiego w Nowym Sączu. Planowana moc<br />

elektrowni: 1,5 MW. Prognozowana roczna produkcja energii<br />

elektrycznej: 5250 MWh.<br />

Równolegle projektant przy planowanej<br />

inwestycji uwzględnił<br />

w sąsiedztwie elektrowni urządzenie<br />

stadionu kajakowego „Wenecja Sądecka<br />

2012”. Plany zostały skonsultowane<br />

z architektem miejskim i przedstawicielami<br />

klubu sportowego „Start”.<br />

Wizualizacja stadionu kajakowego<br />

Rynna toru kajakowego będzie<br />

przezbrajana, aby można tam również<br />

uprawiać rafting na tratwach pneumatycznych,<br />

gdy nie trenują kajakarze.<br />

– Cały obiekt będzie sztucznym torem<br />

kajakowym wraz z infrastrukturą.<br />

W składzie tej infrastruktury znajdzie<br />

się również mała elektrownia wodna.<br />

Robi się tak, by wykorzystać drogi<br />

obiekt hydrotechniczny w czasie,<br />

gdy nie jest on wykorzystywany do celów<br />

sportowych. Podwyższa to efektywność<br />

przedsięwzięcia – wyjaśnia<br />

dr Zdzisław Ząber.<br />

- Przedsięwzięcie ma duże szanse<br />

na realizację i pozyskanie funduszy europejskich<br />

czy też rządowych (z resortu<br />

sportu). Była o nim konkretna mowa<br />

podczas niedawnych rozmów prezesa<br />

Polskiego Związku Kajakowego, Józefa<br />

Bejnarowicza, który gościł w ratuszu<br />

u prezydenta Ryszarda Nowak – informuje<br />

dyrektor Wydziału Kultury i Spory<br />

UM, Józef Kantor.<br />

Nowy Sącz, będący kolebką kajakarstwa<br />

górskiego, zyskałby tym samym<br />

ośrodek sportowy z prawdziwego<br />

zdarzenia.<br />

Obok toru do slalomu kajakowego<br />

projektant uwzględnia zaplecze:<br />

pomieszczenia dla szkoleniowców<br />

i zawodników, szatnie, salę do ćwiczeń<br />

siłowych i gimnastycznych, hangary<br />

na łodzie, boiska do koszykówki<br />

i siatkówki, warsztat szkutniczy, restaurację<br />

o nazwie „Wenecja Sądecka”, pole<br />

biwakowe, toalety i parking dla 50-70<br />

aut i 20 autobusów.<br />

(j)<br />

4<br />

Wenecja – popularna nazwa ośrodka wioślarskiego<br />

i przystani kajakowej na prawym<br />

brzegu Dunajca, w pobliżu mostu kolejowego<br />

(za wałem) w Nowym Sączu, zbudowanego<br />

przez członków Towarzystwa Wioślarskiego<br />

powstałego w mieście w 1912. Do celów<br />

szkoleniowych wykorzystywano dwa stawy<br />

wodne, organizując na nich i na Dunajcu zawody<br />

pływackie i kajakowe. Wybudowano<br />

pawilon dla kajakarzy i pływaków; w 1934 został<br />

on poważnie zniszczony przez powódź,<br />

zniszczeń dokonała też II wojna światowa.<br />

czerwiec 2009<br />

Sądecka Wenecja<br />

Sądeczanin

Sport<br />

sportowe migawki<br />

Medale kajakarzy<br />

Na początku maja w Krakowie<br />

odbyły się mistrzostwa Polski seniorów<br />

w kajakarstwie górskim. Tytuły<br />

najlepszych w kraju zdobyli sądeczanie:<br />

w K-1 Dariusz Popiela (na<br />

zdjęciu), reprezentujący barwy KS<br />

Spójnia oraz zespół C-1x3 w składzie:<br />

Krzysztof Bieryt, Grzegorz<br />

Hedwig, Konrad Borowski (KS<br />

Start 1 Nowy Sącz). Srebrne medale<br />

wywalczyli: w K-1 Michał Pasiut<br />

(Start), w C-1 Krzysztof Bieryt (Start),<br />

w C-2 Andrzej Poparda, Kamil Gondek<br />

(Start), zespół C-1x3 - Kacper<br />

Gondek, Arkadiusz Nieć, Wojciech<br />

Pasiut (Start 2).<br />

Mistrzowie Polski z bazyliki<br />

Ministranci z bazyliki św. Małgorzaty<br />

z Nowego Sącza zostali mistrzami<br />

Polski liturgicznej służby ołtarza<br />

w piłce nożnej (w kategorii szkół pods<br />

t a w o w y c h ) .<br />

W finale rozgrywek,<br />

w których<br />

udział wzięły<br />

93 drużyny z 37<br />

diecezji, sądeczanie<br />

pokonali<br />

rywali z parafii<br />

św. Andrzeja<br />

Boboli z Małęczyna<br />

(diecezja<br />

radomska)<br />

1-0. Opiekunem<br />

drużyny jest ks. Sławomir<br />

Szyszka, reprezentant kraju ekipy<br />

polskich księży, która dwukrotnie<br />

zdobyła tytuł mistrza Europy. Oto<br />

skład złotej drużyny: Damian Migacz,<br />

Jakub Potoniec, Szymon<br />

Kuźma, Konrad Gancarczyk,<br />

Bartłomiej Olszewski, Dominik<br />

Klimczak, Adrian Romańczyk,<br />

Robert Sarota oraz Marcin Żuchowicz,<br />

kierownik drużyny: Grzegorz<br />

Kuźma.<br />

Złota drużyna Józefa Kantora<br />

Drużyna Urzędu Miasta Nowego<br />

Sącza zwyciężyła w XIII Mistrzostwach<br />

Polskich Samorządowców w Halowej<br />

Piłce Nożnej Brenna 2009. Drużynę<br />

reprezentowali Henryk Szkaradek,<br />

Paweł Nowak – bramkarze,<br />

oraz zawodnicy: Józef Kantor, Bartłomiej<br />

Damasiewicz, Marcin Jasiński,<br />

Robert Kubiela, Mateusz<br />

Wańczyk, Marek Porębski, Rafał<br />

Kosal. Zawodnicy przygotowywali się<br />

do rozgrywek po okiem trenera Marka<br />

Cięciwy i asystenta Karola Basty.<br />

Kierownikiem drużyny był Witold Wąsik.<br />

W finale 16 maja zespół z Nowego<br />

Sącza zmierzył się z Morągiem i zwyciężył<br />

3:2. Bramki dla sądeckiej drużyny<br />

strzelili: Józef Kantor, Bartłomiej Damasiewicz<br />

i Robert Kubiela. W finałach<br />

brały udział 32 drużyny reprezentujące<br />

samorządy z całej Polski.<br />

Kapitanem (i zdobywca gola w finale)<br />

sądeckiej drużyny był Józef Kantor,<br />

dyrektor Wydziału Kultury i Sportu<br />

UM.<br />

Sądeczanin czerwiec 2009<br />

5

Łyżka strawy (2)<br />

wymoczki po toskańsku<br />

<br />

Na kulinarnej mapie Nowego Sącza w ciągu ostatnich<br />

paru lat pojawiło się kilka nowych przybytków.<br />

Samozwańczo podjęłam się ryzykownej misji<br />

ich zlustrowania.<br />

To był chyba ostatni tak ponury<br />

dzień przed nadchodzącym latem.<br />

Temperatura oscylowała wokół<br />

10 stopni, zacinała drobna siąpawica,<br />

całą duszą pragnęło się słońca i ciepła.<br />

A gdzie je można najprędzej znaleźć,<br />

jak nie w Toskanii? Knajpa właśnie<br />

o tej nazwie otworzyła swe podwoje<br />

przy ul. Długosza w Nowym Sączu<br />

ze dwa lata temu. W menu rozwinięto<br />

nawet nazwę –„Toskania Słoneczna<br />

Kuchnia”. Tymczasem z włoskiej kuchni<br />

ostały się tam tylko nędzne resztki,<br />

żeby nie powiedzieć zlewki. Jakieś lasagne,<br />

spaghetti, bruschetta. Był jeszcze<br />

hamburger a la toscana i zapiekanka<br />

toskańska. Szkoda, że nie pyzy<br />

toskańskie albo chleb ze smalcem<br />

czerwiec 2009<br />

po toskańsku. Już po tym widać, że restauracja<br />

jest toskańska tylko z nazwy.<br />

I wystroju: na ścianach landszafty<br />

z winnicami (zamalowany kamuflująco<br />

jest w ten sposób także kaloryfer,<br />

ten tak nam wszystkim dobrze znany<br />

żeliwny z żeberkami), a na suficie<br />

plafon z obrazem nieba. Nie, nie tego<br />

pędzla Michała Anioła z Kaplicy Sykstyńskiej,<br />

lecz zwykłego, ateistycznego,<br />

z obłoczkami.<br />

Jakoś odeszła mi ochota na kuchnię<br />

włoską. A że zimno było i organizm<br />

łaknął czegoś kalorycznego, zamówiłam<br />

kotlet schabowy za złotych 17. Jak<br />

nie mogę z kuchni włoskiej, to przetestuję<br />

lokal z rdzennie polskiej. I tu przyjemne<br />

rozczarowanie: schab przed<br />

Akurat przy ul. Długosza rozpoczęły się roboty drogowe i otoczenie restauracji Toskania<br />

przejściowo zbrzydło. Fot. Żywisława „Avedon” Łyżka<br />

usmażeniem należycie natarty czosnkiem,<br />

do tego zacna kapusta zasmażana,<br />

oczywiście jeszcze nie ta młoda,<br />

ale kiszona, z grzybami. Pycha!<br />

Do tego przypijałam barszczem<br />

solo (3 zł). Też duża rozkosz: intensywny,<br />

zawiesisty, słodko-kwaśny, obficie<br />

zadano mu czosnku.<br />

I kiedy szykowałam się na ukoronowanie<br />

wyśmienitej uczty, podano<br />

pierogi ruskie. Jak wiecie, nie byłabym<br />

sobą, gdybym ich nie spróbowała.<br />

Już ich widok skłaniał jednak do ostrożności.<br />

Blade, rozgotowane wymoczki!<br />

Ale recenzent kulinarny kulom się<br />

nie kłania i odważnie jak saper przystępuje<br />

do rozbrajania min. Napoczęłam!<br />

Ciasto twarde jakby kucharz gotował<br />

nie pierogi, lecz przypalił pizzę.<br />

I ten farsz! Co ja mówię – farsz! Tam<br />

farszu nie było!!! Z części popękanych<br />

pierogów wyciekł do wrzątku, a w pozostałych<br />

znajdowało się coś tak rzadkiego<br />

i absolutnie pozbawionego<br />

smaku, że w żadnym razie nie przypominało<br />

owego cudownego nadzienia<br />

z ziemniaków, sera i podsmażonej<br />

cebuli. A przecież sporządzenie<br />

tej substancji jest tak banalnie<br />

proste, że uporałyby się<br />

z tym zadaniem choćby maluchy<br />

na zajęciach kuchennych<br />

w przedszkolu!<br />

Za czyn tak karygodny kucharki<br />

z Toskanii należałoby<br />

natychmiast zesłać do lepienia<br />

pierogów w koszarach, a może<br />

nawet w więzieniu! A przecież<br />

wystarczyło wysłać umyślnego<br />

na os. Wojska Polskiego,<br />

do małego baru przy Asorcie,<br />

gdzie produkują na wynos wyroby<br />

garmażeryjne, w tym pierogi<br />

ruskie wręcz doskonałe.<br />

No i znacznie tańsze niż 9 zł, jakie<br />

winszują sobie przy ul. Długosza.<br />

Zapewniam, że wkrótce<br />

o nich napiszę, bo za tak<br />

smaczne pierogi ich twórcom<br />

należy się pean dziękczynny.<br />

Żywisława Łyżka<br />

Sądeczanin

Poczta od Czytelników...<br />

do i od Redakcji...<br />

Za i przeciw<br />

Zakłamany (?) film<br />

Zwicka w „Sokole”<br />

Przeciwko wyświetlaniu w kinie „Sokół”,<br />

prowadzonym przez Małopolskie Centrum<br />

Kultury „Sokół”, filmu Opór (tytuł oryginału<br />

Defiance) w reżyserii Edwarda Zwicka zaprotestował<br />

prezes Zarząd Oddziału PTH w Nowym<br />

Sączu, Leszek Zakrzewski.<br />

„Film ten zakłamuje historię Polski, czyniąc<br />

bohaterami ludzi, którzy nie tylko nie<br />

wykazali się żadnym bohaterstwem, ale działali<br />

na szkodę Polaków” – napisał Leszek Zakrzewski<br />

w piśmie do Antoniego Malczaka,<br />

dyrektora MCK „Sokół”. Kopie pisma trafiły do<br />

mediów oraz organizacji kombatanckich.<br />

„Film E. Zwicka – tłumaczy Zakrzewski<br />

– opowiada o jednym z żydowskich obozów<br />

przetrwania utworzonym w Puszczy Nalibockiej<br />

przez braci Bielskich. Reżyser ukazał<br />

członków obozu jako bohaterskich partyzantów<br />

walczących z Niemcami, tymczasem<br />

badania historyków wskazują, że jedyną „bitwą”,<br />

jaką stoczyli, był pogrom polskiej ludności<br />

cywilnej we wsi Naliboki, dokonanej razem<br />

z „partyzantami” sowieckimi 8 maja 1943 r. W<br />

czasie masakry zginęło 120 osób, w tym kobiety<br />

i dzieci”.<br />

Zdaniem Zakrzewskiego, MCK „Sokół”<br />

jako samorządowa instytucja kultury woj.<br />

małopolskiego, powołana do ochrony i promocji<br />

dziedzictwa kulturowego nie powinno<br />

rozpowszechniać filmu, „który to dziedzictwo<br />

fałszuje”.<br />

W odpowiedzi (rozesłanej również do<br />

23 adresatów) Antoni Malczak napisał, że zaplanowano<br />

tylko 3 projekcje filmu Zwicka,<br />

na ostatnim seansie, o godz. 20.15. Dyrektor<br />

MCK „Sokół” zaproponował PTH, aby jego<br />

przedstawiciel wygłosił komentarz przed każdą<br />

projekcją i „nakreślił faktyczne tło historyczne”,<br />

z czego jednak Leszek Zakrzewski z<br />

kolegami nie skorzystali, nad czym Malczak<br />

ubolewa.<br />

„Kino hollywoodzkie rządzi się specyficznymi<br />

prawidłami – wyjaśnia. – Bardzo częstym<br />

zjawiskiem jest wykorzystywanie faktów<br />

historycznych, przetwarzanie i traktowanie<br />

ich jako pretekstu do stwarzania zajmującej,<br />

trzymającej w napięciu, fabuły. Skutkuje to,<br />

niestety, uproszczeniami, a nawet częstymi<br />

zafałszowaniem faktów”.<br />

„Uważamy, jako instytucja prowadząca<br />

kino, że skoro film został wprowadzony<br />

na polskie ekrany przez dystrybutora, skoro<br />

problem został już przedstawiony w mediach,<br />

nie tylko nie powinniśmy ograniczać nowosądeckim<br />

widzom możliwości obejrzenia Oporu,<br />

a wręcz mamy obowiązek go pokazać. Nie<br />

jesteśmy instytucją cenzorską” – podkreślił<br />

Antoni Malczak.<br />

Od redakcji: Kontrowersyjny film Zwicka obejrzała<br />

w „Sokole” garstka sądeczan.<br />

fot. Antoni Łopuch<br />

Na naukę nigdy nie jest za późno<br />

Szanowna Redakcjo,<br />

Dziękuję za zamieszczenie w nr 5 (17)<br />

„Sądeczanina” informacji o Sądeckim Uniwersytecie<br />

Trzeciego Wieku. Pragnę zauważyć,<br />

że nasz UTW działa od października<br />

2004 roku (a nie jak podano od 2005) i w<br />

tym roku będziemy obchodzić już pięciolecie.<br />

Szczerze mówiąc, nie spodziewałam<br />

się, że ta inicjatywa tak się na Sądecczyźnie<br />

rozwinie i że będzie tak wielu chętnych<br />

50+, którzy chcą w ciekawy i przyjemny<br />

sposób wykorzystać czas wolny.<br />

Pragnę także poinformować, że nasze<br />

stowarzyszenie podejmuje działalność na<br />

rzecz nie tylko osób<br />

starszych, ale również<br />

całego społeczeństwa<br />

ziemi sądeckiej.<br />

Zapraszam do przeglądnięcia<br />

naszej<br />

strony internetowej<br />

http://www.sutw.pl.<br />

Od stycznia br. realizujemy<br />

projekt pn.<br />

Sądecki Ośrodek Poradnictwa<br />

Prawnego<br />

i Obywatelskiego, z<br />

którego przez okres<br />

3 lat mogą korzystać<br />

wszyscy dorośli<br />

mieszkańcy miasta i<br />

powiatu. (…) Codziennie przez 4 godziny<br />

udzielane są porady, wskazówki i informacje<br />

bezpłatne, które mają pomóc ludziom<br />

w poruszaniu się w gąszczu przepisów i<br />

interpretacji prawnych. Jest bardzo duże<br />

zainteresowanie.<br />

Jako stowarzyszenie wspieramy organizacje<br />

pozarządowe w mieście Nowym<br />

Sączu i na terenie powiatów: nowosądeckiego,<br />

gorlickiego i limanowskiego. Realizujemy<br />

projekty województwa małopolskiego<br />

organizując warsztaty, szkolenia,<br />

doradztwo w wielu dziedzinach. (…)<br />

Z poważaniem<br />

Wiesława Borczyk,<br />

prezes Zarządu Stowarzyszenia Sądecki<br />

Uniwersytet Trzeciego Wieku<br />

Artykuł w samą porę<br />

Szanowny Panie Redaktorze<br />

Pragnę złożyć serdeczne podziękowania<br />

za opublikowany w „Sądeczaninie”<br />

(z maja br.) artykuł red. Ireneusza<br />

Pawlika pt. „Z ringu do kasy i z powrotem”<br />

opisujący zawodniczkę naszego<br />

klubu Beatę Leśnik.<br />

Artykuł w Pańskim miesięczniku<br />

pozwolił zawodniczce naszego klubu<br />

uwierzyć w drzemiące w niej możliwości,<br />

był jak podanie przysłowiowej<br />

„dłoni” w trudnym momencie jej kariery<br />

sportowej. Mamy nadzieję, że podczas<br />

Igrzysk Olimpijskich w 2012 roku<br />

w Londynie wspólnie będziemy się radować<br />

z sukcesów „Beti”.<br />

Pozdrawiam<br />

Krzysztof Bulanda, trener<br />

Sądeczanin czerwiec 2009

z teki Pawła Kaliny<br />

Perełki sądecczyzny<br />

STRÓŻE. Skansen pszczelarski<br />

nawiązaniu do felietonu na sąsiedniej<br />

stronie przedstawimy<br />

W<br />

krótką wizytówkę największej atrakcji<br />

Stróż: Muzeum pszczelarstwa im. Bogdana<br />

Szymusika przy Gospodarstwie<br />

Pasiecznym ‘Sądecki Bartnik” Anny i Janusza<br />

Kasztelewiczów. Początki skansenu<br />

sięgają lat dziewięćdziesiątych XX<br />

wieku i pasji właścicieli gospodarstwa<br />

pasiecznego, który postanowili zgromadzić<br />

wszystko to, co wiąże się z produkcją<br />

i przetwórstwem miodu.<br />

Kolekcja jest dziełem Bogdana Szymusika,<br />

zapalonego pszczelarza z Krakowa,<br />

który przez ponad pół wieku<br />

zbierał przedmioty związane z bartnictwem<br />

z obszaru całej Polski południowej.<br />

Zbiory obejmują ponad sto<br />

uli wszelkiego rodzaju, a więc od prostych<br />

skrzynkowych (snozowych i ramowych),<br />

poprzez kłodowe do figuralnych,<br />

a także ule obserwacyjne, kłody,<br />

stojaki i leżaki, słomiane kószki oraz<br />

drobny sprzęt pszczelarski (m.in. podkurzacze,<br />

miodarki, rojołapki, prasy do<br />

otrzymywania węzy).<br />

Do najcenniejszych eksponatów<br />

należy kłoda na pięć rodzin pszczelich<br />

z przełomu XVIII i XIX w., a ciekawostką<br />

są ule afrykańskie. Biblioteka muzeum<br />

dysponuje zbiorem publikacji i materiałów<br />

dotyczących pszczelarstwa od<br />

XVII do XX wieku.<br />

8<br />

Czytaj „Sądeczanina” w internecie<br />

czerwiec 2009<br />

Zachęcamy do odwiedzin przebudowanej<br />

strony internetowej Fundacji Sądeckiej:<br />

www.fsns.pl<br />

Znajdują się tam linki do wszystkich instytucji<br />

i dzieł Fundacji m.in. Funduszu Stypendialnego<br />

im. Braci Potoczków, Stowarzyszenia<br />

Kasa Wzajemnej Pomocy i Stowarzyszenia Sołtysów<br />

Ziemi Sądeckiej.<br />

Na stronie Fundacji można obejrzeć i pobrać<br />

bieżące i archiwalne numery „Sądeczanina”.<br />

Są tam również publikacje z konferencji organizowanych<br />

przez Fundację: sesja naukowa<br />

poświecona ks. prof. Bolesławowi Kumorowi<br />

(Nowy Sącz – Niskowa, 6-7 grudnia 2007 r.),<br />

konferencja „Bóg, Honor, Ojczyzna. Sądeccy<br />

żołnierze i generałowie w służbie niepodległej<br />

Rzeczpospolitej” (Nowy Sącz - Marcinkowice,<br />

27- 28 marca 2008 r.) „Sądeckie drogi dziś,<br />

wczoraj i jutro” (21 lipca 2008 r.). A ponadto:<br />

wydawnictwo o Forum Ekonomicznym w Krynicy<br />

Zdroju oraz folder na temat historii i działalności<br />

Fundacji Sądeckiej.<br />

Zamieszczamy też bieżący serwis informacyjny,<br />

najświeższe wiadomości z Sądecczyzny.<br />

Najciekawsze newsy znajdują rozwinięcie w<br />

artykułach drukowanych na łamach naszego<br />

miesięcznika.<br />

Redakcja<br />

Sądeczanin

Pszczoły i ludzie (4)<br />

Bartnik sądecki – panegiryk<br />

na wskroś uzasadniony<br />

MACIEJ RYSIEWICZ<br />

Znają go wszyscy pszczelarze w Polsce, bo trudno wskazać w polskim<br />

środowisku bartników człowieka równie zasłużonego dla<br />

rozwoju i popularyzowania pszczelarstwa w naszym kraju<br />

na przełomie XX i XXI wieku.<br />

Gruntownie wykształcony w Technikum<br />

Pszczelarskim w Pszczelej<br />

Woli i w Akademii Rolniczej w Poznaniu<br />

już od lat 70. ubiegłego wieku<br />

rozwijał w rodzinnych Stróżach swoją<br />

pszczelarską pasję. Przez 25 lat sprawował<br />

także funkcję prezesa Karpackiego<br />

Związku Pszczelarzy w Nowym Sączu,<br />

organizacji zrzeszającej ponad 1000 sądeckich<br />

pszczelarzy, a dzisiaj w uznaniu<br />

zasług jest tej organizacji Prezesem Honorowym.<br />

Przyglądając się włościom<br />

Janusza Kasztelewicza w Stróżach (bo<br />

o nim to mowa Drogi Czytelniku), można<br />

by dojść do przekonania, że bohater mojego<br />

felietonu urodził się pod wyjątkowo<br />

szczęśliwą pszczelarską gwiazdą. Jednak<br />

– ani chybi – tylko Janusz Kasztelewicz<br />

wie jak wiele wyrzeczeń i przeciwności<br />

Ul „Święty Ambroży” – fot. Jerzy Żak<br />

musiał pokonać na swojej drodze do dzisiejszego<br />

sukcesu.<br />

Skansen Pszczelarski, który otacza<br />

gospodarstwo pasieczne rodziny Kasztelewiczów,<br />

to bez wątpienia obiekt absolutnie<br />

unikatowy w skali nie tylko Europy,<br />

ale i świata. A kto jeszcze nie był w kasztelewiczowskich<br />

Stróżach, niech pędzi tam,<br />

a żywo, bo nie wypada żyć w niewiedzy<br />

i w myśl starego porzekadła „cudze<br />

chwalicie, swego nie znacie”. Ta ostatnia<br />

uwaga dotyczy oczywiście nas, obywateli<br />

Sądecczyzny. A najlepsza okazja, żeby<br />

zobaczyć Skansen Pszczelarski w Stróżach<br />

nadarza się już niedługo. Od wielu<br />

lat w każdy pierwszy piątek lipca (w tym<br />

roku wypada on 4 i 5 dnia miesiąca kwitnących<br />

lip) rodzina Kasztelewiczów organizuje<br />

wielki festyn pod nazwą „Biesiada<br />

u Bartnika”. Zapewniam Was, Drodzy<br />

Czytelnicy, że dla nikogo nie zabraknie<br />

atrakcji: dla dziatwy i dla dorosłych, dla<br />

pszczelarzy i dla miłośników historii i etnografii,<br />

dla wielbicieli folkloru i dla koneserów<br />

miodu pitnego bartny festiwal<br />

w Stróżach otworzy wszystkie podwoje.<br />

I jak co roku przybędzie do Stróż kilka tysięcy<br />

gości z całej Polski i spoza jej granic.<br />

Nie masz chyba większej – poza oczywiście<br />

Forum Ekonomicznym w Krynicy –<br />

imprezy w naszym regionie.<br />

Dokonań Janusza Kasztelewicza<br />

na niwie pszczelarskiej nie sposób opisać<br />

w krótkim felietonie. Bo to i ponad<br />

1000-pniowa pasieka i skansen, o którym<br />

już była mowa, i nowoczesna rozlewnia<br />

miodu, i wydawnictwo, które może poszczycić<br />

się dorobkiem kilkudziesięciu<br />

publikacji książkowych i filmowych…<br />

Ledwie dotykam zakresu zainteresowań<br />

Janusz Kasztelewicz, fot. (leś)<br />

i aktywności sądeckiego bartnika. Jednak<br />

to upór i konsekwencja w działaniu<br />

budzą największy podziw i szacunek<br />

w postawach i wyborach życiowych bohatera<br />

tego felietonu. Stara łacińska sentencja<br />

mówi: nulla dies sine linea, w dosłownym<br />

tłumaczeniu – żaden dzień bez<br />

kreski. W ogólnym znaczeniu chodzi<br />

o to, żebyśmy szanowali każdy z naszych<br />

dni na tym najlepszym ze światów i żebyśmy<br />

każdego dnia wykonali choćby<br />

najmniejszy, ale jednak krok w dobrym<br />

kierunku, żebyśmy coś zdziałali lub wykonali<br />

wcześniej zaplanowane zadanie;<br />

i żyli w poczuciu dobrze spełnionego<br />

obowiązku. Ten pozytywistyczny akcent<br />

jak ulał pasuje do bartnika ze Stróż. Przypominam<br />

o tym przede wszystkim Wam<br />

młodym Sądeczanom.<br />

I choć nie wszyscy z Was, tak jak Janusz<br />

Kasztelewicz, zostaną uhonorowani<br />

złotymi, srebrnymi i brązowymi medalami<br />

na Światowych Kongresach Pszczelarskich<br />

APIMONDIA, to na pewno warto<br />

czerpać z dobrych wzorców. Drogi<br />

Czytelniku, nie zawsze trzeba zaczynać<br />

od podróży do Muzeum Wzorców w Sevres<br />

pod Paryżem. Na początek proponuję<br />

odrobić historyczną i obywatelska lekcję<br />

w Skansenie Pszczelarskim w niepozornych<br />

Stróżach koło Grybowa.<br />

Sądeczanin czerwiec 2009

Miss Ziemi Sądeckiej, 2009<br />

Finalistki w obiektywie Doroty Czoch

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!