Mwnimlw getmwliswn Ilmay\l }\xl\ - AZERI.org

Mwnimlw getmwliswn
Ilmay\l }\xl\
© +l^lwri Qwbristanda Basd\r\n. Bak\, Gwnclik 1992.
Swhwr tezdwn qap\n\n zwngi vuruldu. Yerimdwn twrpwnmwdim. Bilirdim ki, yenicw
k=[d^y^m bu mwnzildw mwni axtaran olmaz. Ywqin ki, ^[ otaql\ evin iki g=z^ndw [oxdan
ya]ayan qon]unu istwyirdilwr. Zwng bir dw vuruldu. Dwhlizdw ayaq swslwri e]idildi, sonra
a[ar ]\qq\ldad\.
— Kimi istwyirsiniz
Mwnim ad\m\ [wkdilwr. Aya`a qalxana qwdwr qap\n\ t\qq\ldatd\lar.
— Azwr, swni istwyirlwr.
Durdum. Qap\n\ a[anda dwhlizdw dayanm\] bir q\zla ^z-^zw dayand\m. Onun iri, mavi
g=zlwri ^z^mw zillwndi. Bu bax\]larda hwm adam\n ruhuna n^fuz edwn kwskinlik, hwm dw
istehza qar\]\q mehribanl\q vard\. }ax dayanm\]d\. Sar\ kwsik sa[lar\ boynunun dal\na
t=k^lm^]d^. Wyninw t^nd ]abal\d\ rwngli tumac palto geyinmi]di. Kwmwrini elw bwrk
ba`lam\]d\ ki, onsuz da nazik olan beli bir az da incwlmi], sinwsi qabarm\]d\. Mwnw elw
gwldi ki, ^zbw^z dayand\`\m q\z canl\ varl\q deyil, hans\ inqilabi filmlwrdwnsw birinin
komissar geyimli qwhrwmanlar\ndand\r, ekrandan d^]^b yan\ma gwlib. Aln\m\
q\r\]d\rd\m, onlar\ g=z^m =n^ndwn ke[irmwyw ba]lad\m.
— Mwnimlw getmwliswn:
— Hara
— Orda bilwrswn.
Q\z\n amiranw swsi mwni =z^mw qaytard\ vw indi ba]a d^]d^m ki, qolsuz alt
k=ynwyindwywm. Utanan kimi oldum vw qap\n\n a`z\ndan [wkilib ota`a qay\tmaq istwdim.
Q\z ^rwyimdwn ke[wnlwri ba]a d^]^b narahat oldu. Mwn onu sakitlw]dirmwk istwdim.
— Icazw verin, paltar\m\ geyinim.

Ba]\n\ twrpwtdi. I[wri ge[ib qap\n\ =rtd^m. Bir anl\`a, yaln\z bircw anl\`a ota`\m\, oradak\
“var-d=vlwtimi” nwzwrdwn ke[irdim. Twrwcwdwki kitablara, hwm [arpay\m, hwm dw divan\m
olan yay\ [\xm\] k=hnw kresloya, qabaq stolunun ^st^ndwki stwkan-nwlbwkiyw, [aydana,
qab-qaca`a, ka`\z-ku`aza baxd\m. Wlimi uzad\b m\xdan as\lm\] wsgwr g=ynwyimi
g=t^rd^m. Geyinib enli kwmwrimi ba`lad\m. Wlimlw ba]\m\ darad\m vw kwnd ^nvan\m\
yaz\b stolun ^st^nw qoydum. Qap\ d=y^ld^. Bildim ki, dwhlizdw mwni g=zlwywn q\zd\r.
Lwngidiyimdwn narahatd\r.
Qap\n\ a[d\m. Yenw ^z-^zw gwldik. Sinwsini qaba`a verib, elw bil mwni otaqdan [\xma`a
qoymaq istwmirdi. Nwfwsini ^z^mdw hiss etdim. Birdwn geri [wkildi. Wvvwl poqon yeri
solmam\] k=ynwyimw baxd\, sonra s^rwtlw =z^m^ twpwdwn d\rna`a s^zd^. Elw bil m^]twri
g=z^ ilw bax\rd\.
Qon]um =z ota`\n\n qap\s\ a`z\nda dayan\b titrwyirdi. G=z^m^ hwrlwywndw g=rd^m ki,
yanaqlar\ndan ya] s^z^l^r. Altm\]\ haqlam\] bu qad\nla yenicw mehribanla]\rd\q. D^z bir
hwftw bundan qabaq a`laya-a`laya dwrdini mwnw s=ylwmi]di. S=ylwmi]di ki, bir il wvvwl,
gecw yar\s\, wrini apard\lar. Yetmi]w yax\n ya]\ olan bu ki]iyw ^[ ay wziyywt verdilwr.
Dedilwr ki, “swn casussan. Wgwr belw deyilse, nw ^[^n alman vw frans\z dillwrini m^kwmmwl
=yrwnmiswn”. Bir g^n ki]iyw yemwk apard\m. G=t^rmwdilwr. Bildim ki, =l^bd^r. He[
meyidini dw vermwdilwr.
Getmwzdwn wvvwl ota`\n a[ar\n\ qon]uya verdim. Bax\]lar\mla ba]a sald\m ki, stolun
^st^ndw ^nvan var, bir ]ey olsa, kwndw, qohumlar\ma xwbwr ver. Ba]\n\ twrpwtdi. G=z
qapaqlar\n\ yumdu, ya] sel kimi axd\.
Evdwn [\xanda qad\n oldu`u ^[^n, nwzakwt xatirinw, ona yol vermwk istwdim. Raz\
olmad\. Mwn qaba`a d^]d^m. Pillwlwri enwndw vw k^[wyw [\xanda da mwni izlwdi. U]aq
vaxt\ rayonumuzda “siyasi dustaqlar\” milisionerlwrin qabaqlar\na sal\b apard\qlar\n\ [ox
g=rm^]d^m. Onlar\n wlindw naqan olard\, barmaqlar\ da twtikdw. Istwdim d=n^b geri
baxam. Amma =z^mw s\`\]d\rmad\m. Ywqin etdim ki, tapan[a olsa da paltosunun cibindw,
ovcunun i[indw olacaq.
Tramvay dayanaca`\na do`ru getmwk istwdim. Q\z\n amiranw swsi gwldi.
— O yana yox, sa` twrwfw gedwcwyik!
Swmtimi dwyi]dim. Kwnarda dayanan “Villisi” g=rwndw, ywqinim qwtilw]di.
Q\z qap\n\ a[\b wvvwlcw mwni i[wri buraxd\. Sonra =z^ arxa twrwfdw, yan\mda oturdu.
—S^r!
Ma]\n geni] k^cw ilw, eni] a]a`\, dwnizw do`ru irwlilwdi.

Yol boyu olub-ke[wnlwri, ^z^ twlwbwlikdwn bwri g=rd^y^m i]lwri, cwbhwlwri, d=y^]
g^nlwrini, Kr\m, Qara dwniz vuru]malar\n\, alman torpaqlar\na gedib [\xma`\ma vw
qwlwbw ilw geri qay\tma`\m\ xat\rlad\m. He[ yerdw =z^m^ g^nahland\ra bilwcwk xatal\ bir
]ey tapa bilmwdim. K=hnwlwr demi]: aydan ar\, sudan duru idim. Ancaq kim idi buna
baxan! Laz\m olanda =k^z^ qald\r\b, alt\ndan buzov istwyirdilwr…
Ma]\n Lenin prospekti ilw eni] a]a`\ gedirdi, dwniz q\ra`\na twrwf. Elw mwni dw tw]vi]w salan
wn [ox bu idi: dwniz q\ra`\na twrwf gedirdik. “Dwniz q\ra`\ s=z^ rwmzi mwna da]\y\rd\.
Twlwbwlwr, ziyal\lar p\[\lt\ ilw bu s=z^ i]lwdwndw bilirdik ki, s=hbwt dwniz kwnar\nda
yerlw]wn bir binadan gedir: “NKVD” adlanan bu binaya yolu d^]wnlwr [ox vaxt geri
qay\tm\rd\lar.
D^z bir ay bundan wvvwl ali mwktabdw, aspiranturada oxuyan twlwbwlwrdwn bir dwstwsini
gecwykwn “dwniz q\ra`\na” aparm\]d\lar. Onlar\n i[indw bir dostum da vard\, od
par[as\yd\. Bwlkw, ona g=rw mwni apar\rd\lar Nw bilmwk olard\ Bwlkw, institutdak\
yolda]lar\m\zdan kimsw bizim dostlu`umuzu kimlwrinsw yad\na sal\b Burda twwcc^bl^
he[ nw yoxdu.
K^[wdwn =twndw bir-birilwrinw salam verdiklwrinw g=rw dw adamlar\ g^nahland\r\rd\lar…
“Komissar\m” yan\mda sakitcw oturmu]du. Hwrdwn bir onun tumac paltosunun x\]\lt\s\n\
e]idir, az qala nwfwsini ^z^mw duyurdum. S^r^c^ ke[idlwrdw, d=ngwlwrdw wylwci basanda
ma]\n silkwlwnir vw biz bir-birimizw toxunurduq. Hwtta qar]\dan qa[an u]a`\ basmamaq
^[^n o, s^kan\ kwskin ]wkildw hwrlwyib, ma]\n\ dondwrwndw “komissar\m” ^st^mw y\x\ld\
vw xeyli ba]\ [iynimdw, mwnw s\`\nm\] halda qald\. Ay\l\b geri [wkilwndw g=zlwrimiz birbirinw
sata]d\. Onun g^l^mswr mavi g=zlwri, hwlw u]aql\q cizgilwrini tam itirmwywn q\z
[=hrwsi birdwn-birw ciddilw]di vw yenidwn tumac paltosunun cibindw, ovcunda tapan[a
s\xan, barma`\ twtikli “komissara” [evrildi.
Zwnnimdw yan\lmam\]d\m. D^z “dwniz q\ra`\na” gedirdik. Bu saat “Sovetlwr evinin”
wfsanwvi divlwr kimi nwhwng binas\n\n yan\na [atacay\q, sonra sa` twrwfw burulub hwmin
yerin qap\s\nda dayanacay\q. Mwn ma]\n\n k^nc^nw q\s\ld\m. Bilirdim ki, ^st^ kirwmidli
binan\n =n^ndwn =twcwyik. Istwmirdim ki, ordan =twndw i] vw twlwbw yolda]lar\m mwni
g=rs^nlwr.
G=zlwmwdiyim halda hwmin yerw [atanda ma]\n sa`a yox, sola buruldu. Mwn fikrimi
toplay\nca iri darvazadan ke[ib hwywtw girdik. Ma]\n silkwlwnib dayand\. “Komissar”
dwrhal at\l\b yerw d^]d^ vw qap\n\ a[\b mwni g=zlwdi. Eyni qwtiyywt vw eyni ciddiyywtlw
mwni qaba`\na sal\b iri bir binaya apard\. Yar\qaranl\q dwhlizlw xeyli getdik. Ax\ra yax\n
qap\lardan birini a[\b mwni i[wri sald\. Q\z oturma`a stol g=stwrdi. &z^ pwncwrwyw, arxas\
qap\ya wylw]dim. Otaq b=y^k idi. K^nclwrw yaz\ masalar\ qoyulmu]du, ^st^ndw dw
pwrakwndw ka`\zlar. I[wridw bir swliqwsizlik duyulurdu. Pwncwrwlwr iri idi. K^[wnin swsk^y^
i[wri dolurdu.

Mwn tavana, gah d=]wmwyw gah da divarlara bax\b, sonra nwlwr olaca`\n\ g=zlwmwyw
ba]lad\m. Birdwn qap\ a[\ld\. Iki o`lan i[wri girdi. Salams\z-kalams\z wtraf\mda doland\lar.
Sonra hwrwsi bir k^ncdw dayand\. Qollar\n\ sinwlwrindw [arpazlayaraq, g=zlwrini mwnw
zillwdilwr. Aradan saatlar qwdwr uzun g=r^nwn dwqiqwlwr ke[di. Bir-birlwrinw qa]-g=z
elwdilwr. Asta add\mlarla wtraf\mda yenidwn dola]d\lar. Gah yan\ma gwldilwr, gah
uzaqla]d\lar vw arxamda dayand\lar. Onlar\n p\[\lt\s\n\ e]itdim: “Profil”, “Anfos”, Panfos”.
S=zlwrin mwnas\n\ o qwdwr dw yax]\ ba]a d^]mwdim. Wslinw baxsan ba]a d^]mwyw hal\m da
yox idi. Mwn arxadan zwrbw g=zlwyirdim. E]itmi]dim vw kinolarda g=rm^]d^m ki,
istintaq\ belw ba]lay\rlar.
Onlar getdi. Indi dw iki q\z gwldi. Onlar da mwnw arxadan, yandan baxd\lar, irwli-geri
[wkildilwr, k^ncdw dayan\b ciddi g=rkwm ald\lar. Mwndwn nw istwyirsiniz!”—deyw
q\]q\rmaq istwyirdim ki, [\x\b getdilwr. T=v]^y^rd^m. Elw bil qovmu]dular. Bu
qaradinmwz oyunu az qala ^rwyimi partlad\rd\. Nw qwdwr “m\s”-“m\s” deywrlwr Birdwfwlik
“Mustafa” deswydilwr can\m qurtarard\.
Qap\ yenw a[\ld\. Bu dwfw ya]l\ bir ki]i i[wri girdi. O wvvwlkilwrdwn fwrqli olaraq wtraf\mda
f\rlanmad\, d^z qar\]\mda dayand\. Xeyli mwni s^zd^kdwn sonra ^[-d=rd add\m geri
[wkildi. Yenidwn qa]lar\n\ [at\b susdu. Mwn dw cwsarwtlwnib g=z^m^ onun ^z^nw zillwdim.
Ilahi bu nw idi, yoxsa mwni qara bas\rd\ Mwn bu [atma vw [alla]m\] qa]lar\, [uxura
d^]m^] g=zlwri, donqar vw qartal dimdiyi kimi wyri, sivri burnu harda g=rm^]d^m Onun
bas\q sinwsi, azca wyilmi] beli mwnw hardan tan\]d\ Elw bil beynim dal`aland\, xwyal\m
lwngwrlwndi, ne[w illwr bundan qabaq, ilk dwfw, Azwrbaycan D=vlwt Dram teatr\nda
g=rd^y^m “Hwyat” pyesindwki S^leyman idi, dayanm\]d\ qaba`\mda. Iki^zl^, hiylwgwr,
qol[omaq S^leyman! Adamlar\ bir-birinin ^st^nw sald\ran, wlini qana bulayan S^leyman!
O burda nw gwzirdi, onun “Dwniz q\ra`\nda” nw i]i vard\ Yoxsa gecwlwr artistlik edir, sonra
da burada adamlar\ [a`\r\b istintaq apar\r, g^nahlar\n\ boynuna qoyur Elw bil
keylw]mi]dim.
He[ nw anlam\r, he[ nwyi dwrk etmirdim. Ba]\m\ silkwlwdim ki, bwlkw bu qarabasmalardan
yaxam\ qurtaram. Qocan\n swsini e]itdim.
— O`lum, he[ swhnwyw [\x\bsanm\
Mat-mat ki]inin ^z^nw baxd\m.
— Nw swhnw
— Twlwbw vaxt\, dram dwrnwyindw-zadda i]tirak etmiswnmi, he[ artistliyw hwvwsin olubmu
Yerimdwn qalxd\m vw twzwdwn oturdum. Alt\mdak\ stul c\r\ldad\ vw az qald\ ki,
ovxalans\n. Key kimi d=y^kd^m. Ki]i mwnim hal\m\ ba]a d^]^b yax\na gwldi, wlini
[iynimw qoydu.

— Bilirswnmi, o`lum, mwn rejissoram, kino [wkirwm. “Ar]\n mal alan\” g=r^bswnmi, onu
mwn [wkmi]wm. Indi dw “Bak\n\n i]\qlar\” adl\ bir film ^zwrindw i]lwyirwm. Orda bir obraz
var, m^hwndis Fuad. Diqqwtlw baxd\m, xo]uma gwldin, swni o rola [wkmwk istwyirwm.
Yerimdwn necw s\[rad\`\m\ bilmwdim. Bircw onu g=rd^m ki, ki]inin g=zlwri bwrwlw qald\ vw
dal\-dal\ [wkilib divara s=ykwndi. Mwn isw wllwrimi irwli uzad\b onu bo`maq istwyirdim.
Swsim ota`\ ba]\na g=t^rd^.
— Mwn hardayam!!!
— Kinostudiyadasan, o`lum, sakit ol, niyw wswbilw]irswn
Onun m^layim swsi do`rudan da mwni wswbilw]dirdi. Bir xeyli dinmwzcw dayand\m vw
birdwn mwni elw bir g^lmwk tutdu ki, ota`\n divarlar\ cingildwdi. Qwhqwhwmw t=k^l^]^b
i[wri dolanlar\ g=rmwdim. G=rmwdim ki, ham\ twwcc^blw mwnw bax\r. Mwn isw hey
g^l^rd^m.
Ki]inin rwngi a`arm\]d\. Ehtiyatla, qorxa-qorxa, yan\mdan =twndw onun swsini e]itdim.
— Bu dwlini hardan tapm\s\n\z Necw gwtirmisinizsw, elwcw dw qaytar\n geri.
G=zlwmwdim. Qap\n\ taybatay a[\b birba] dwniz sahilinw qa[d\m.
______
Veb direktor: Betti Bleyer
Mwtni y\`d\: Nwrgiz Abadi
Yoxlad\ vw veb ^[^n haz\rlad\: Aydan Nwcwfova
AZERI.org-a qoyuldu: Dekabr 2004