SPR - Wojskowy Instytut ÅÄ czności

BEZPIECZEŃSTWO ŁĄCZNOŚCI RADIOWEJ W
SIŁACH ZBROJNYCH RP
ppłk dr inż. Paweł KANIEWSKI, p.kaniewski@wil.waw.pl
mgr inż. Leszek LATOS, l.latos@wil.waw.pl
dr inż. Robert MATYSZKIEL, r.matyszkiel@wil.waw.pl
kpt. mgr inż. Jarosław MILEWSKI, j.milewski@wil.waw.pl
WOJSKOWY INSTYTUT ŁĄCZNOŚCI
ul. Warszawska 22 A, 05-130 ZEGRZE
ZAKŁAD RADIOKOMUNIKACJI I WALKI ELEKTRONICZNEJ
Streszczenie:
Podstawowymi środkami łączności wykorzystywanymi w siłach zbrojnych na polu walki są radiostacje
UKF i KF. W celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania sieci radiowych pola walki należy je odpowiednio
przygotować do pracy. W celu zapewnienia bezpieczeństwa transmisji zarówno danych jak i głosu, we
współczesnych radiostacjach pola walki powinien być wykorzystany tryb pracy ze skaczącą częstotliwością. Tryb
ten uodparnia sieci radiowe na zakłócenia zewnętrzne oraz powoduje poprawę kompatybilności wewnętrznej
systemu.
W artykule przedstawiono warunki jakie muszą być spełnione, aby współcześnie eksploatowane
radiostacje pola walki mogły pracować w trybie ze skaczącą częstotliwością. Artykuł nie skupia się jedynie na
aspektach poprawy bezpieczeństwa transmisji, ale porusza problem zapewnienia kryptograficznej ochrony
informacji.
Specyfika kanału radiowego powoduje, że dostęp do przesyłanej w nim informacji jest nielimitowany
i niekontrolowany. Bezpieczeństwo załóg wykorzystujących środki radiowe jest w tej sytuacji szczególnie
ważnym problemem, który obecnie jest najbardziej zauważalny podczas prowadzenia operacji pokojowych poza
granicami Polski. Z tego względu wykorzystując łączność radiową bezwzględnie należy stosować mechanizmy
ochrony informacji oraz rozwiązania utrudniające przeciwnikowi wykrycie i namierzenie emisji własnych
środków radiowych oraz ich niszczenie lub obezwładnienie elektroniczne. Opierając się na kryptograficznych
i elektromagnetycznych rozwiązaniach niezbędne jest wypracowanie i stosowanie spójnego systemu
bezpieczeństwa w zakresie zasad i technicznych środków ochrony informacji przesyłanych w łączach radiowych.
Niniejszy artykuł zawiera propozycje w tym zakresie.
1. Wprowadzenie
W SZ RP stosowanych jest wiele rodzajów środków łączności radiowej,
które na uzbrojenie wprowadzano w różnych okresach czasu. Chociaż obecnie zdecydowanie dominują
radiostacje cyfrowe, nadal spotykane są analogowe radiostacje starszej generacji. Ich wykorzystanie jest już
niewielkie, ograniczone do nielicznych relacji. Wprowadzane są sukcesywnie nowe generacje radiostacji
wąskopasmowych oferujące większe możliwości w zakresie transmisji danych oraz w obszarze ECCM
(Electronic Counter-Counter Measures zwanym także Electronic Protective Measures EPM). Obok radiostacji
wąskopasmowych, pracujących w zakresie częstotliwości KF, UKF, jak również szerokozakresowych
(najczęściej o zakresie częstotliwości do 512 MHz), pojawiają się radiostacje szerokopasmowe. Ich zaletą
jest co prawda większa przepustowość łącza w pojedynczej relacji, posiadają jednak szereg wad, poprzez które
ich wykorzystanie w systemach łączności wojskowej może być ograniczone. Do wad tych należą:
• niewielki zasięg łączności,
• szybki spadek dostępnej przepustowości wraz ze zwiększaniem liczby stacji w sieci radiowej,
• większa, w stosunku do pozostałych radiostacji, podatność na rozpoznanie wynikająca z
przesyłania w kanale radiowym dodatkowych informacji o charakterze utrzymaniowym,
• długie przerwy w łączności (tj. ograniczona dostępność usług) w terenie zurbanizowanym,
pofałdowanym lub zalesionym spowodowana długim czasem odtwarzania topologii sieci oraz
koniecznością zmniejszenia odległości między stacjami w celu umożliwienia ponownego
ustanowienia łączności.
Str.1/8

W chwili obecnej część nowoczesnych armii prowadzi próby z radiostacjami szerokopasmowymi,
jednak główny ciężar zapewnienia łączności bezprzewodowej ponoszą relacje satelitarne, radioliniowe (w tym
troposferyczne) i wąskopasmowe łącza radiowe. Szeroki zakres stosowania radiostacji oraz postępująca
integracja sieci radiowych z sieciami teleinformatycznymi powodują, że problematyka bezpieczeństwa łączności
w sieciach radiowych jest jednym z istotnych problemów, dotychczas nie w pełni rozwiązanym.
Zaangażowanie Sił Zbrojnych RP w prowadzenie operacji pokojowych poza granicami Polski narzuciło
konieczność zweryfikowania wymagań stawianych wojskowym systemom łączności. Systemy rozwijane na
potrzeby operacji pokojowych posiadają ściśle określoną funkcjonalność, która zapewniana jest w znacznej
mierze przez wykorzystanie systemów łączności bezprzewodowej, w tym także środków pracujących w pasmach
UKF i KF.
Zabezpieczenie sprzętowe polskich misji zagranicznych w zakresie łączności jest realizowane przy
użyciu obiektów polowego systemu wojsk lądowych. Ze względu na fakt, iż łączność realizowana za pomocą
sieci radiowych KF i UKF zapewnia ich użytkownikom dużą mobilność i swobodę wymiany informacji,
praktycznie niezależnie od warunków terenowych czy realizowanych operacji, taki rodzaj łączności idealnie
nadaje się do wykorzystania w czasie zagranicznych misji wojskowych. Bardzo istotnym kryterium jest w tym
przypadku niski koszt zapewnienia i utrzymania łączności z wykorzystaniem środków UKF i KF.
Podczas prowadzenia operacji pokojowych poza granicami Polski bezwzględnie należy zapewnić
bezpieczeństwo załóg wykorzystujących środki radiowe. Specyfika kanału radiowego powoduje, że dostęp do
przesyłanej w nim informacji jest nielimitowany i niekontrolowany. Z tego względu w łączności radiowej należy
stosować mechanizmy ochrony informacji oraz rozwiązania utrudniające wykrycie, namierzenie i
przeciwdziałanie emisji własnych środków radiowych. Opierając się na kryptograficznych
i elektromagnetycznych rozwiązaniach niezbędne jest wypracowanie i stosowanie spójnego systemu
bezpieczeństwa w zakresie zasad i technicznych środków ochrony informacji przesyłanych w łączach
radiowych. Niniejszy artykuł zawiera propozycje w tym zakresie.
2. Realizacja łączności na potrzeby Polskich Kontygentów Wojskowych (PKW)
Zgodnie z przyjętymi ustaleniami, system łączności radiowej przeznaczony jest do zapewnienia
łączności dowodzenia pododdziałów Polskich Sił Zbrojnych oraz współdziałania z innymi jednostkami w czasie
wykonywania działań w ramach misji. W celu zabezpieczenia systemu łączności PKW z krajem, w przypadku
uszkodzenia systemów satelitarnych, stosowany jest rezerwowy (awaryjny) podsystem transmisyjny
wykorzystujący radiostacje KF.
W czasie wykonywania działań i szkolenia specjalistycznego łączność radiową organizuje się z
wykorzystaniem:
• radiostacji KF pracujących z wykorzystaniem trybu ALE 3G (Harris);
• radiostacji UKF pracujących w sieciach i kierunkach radiowych z wykorzystaniem analogowego
AFF i cyfrowego trybu pracy na stałej częstotliwości DFF (Tales/Radmor);
• radiostacji szerokozakresowych pracujących w sieciach i kierunkach radiowych w trybie
analogowym oraz w relacjach satelitarnych systemu TACSAT (rodzina AN/PRC firmy Harris);
• radiostacji pracujących w sieciach i kierunkach radiowych w trybie analogowym
wykorzystywanych do łączności wewnętrznej załóg wozów opancerzonych (PNR-500 firmy
Tadiran);
• specjalizowanych urządzeń systemów IFTS oraz BFT.
Wykorzystywane środki radiowe służą realizacji usług transmisji mowy oraz danych do klauzuli
ZASTRZEŻONE.
Stosowana w PKW organizacja systemu zarządzania w dziedzinie danych radiowych jest zgodna z
zasadami przyjętymi w kraju i obejmuje zagadnienia:
• generacji zapotrzebowania na nominały częstotliwości;
• weryfikacji zapotrzebowania i przydziału odpowiednich częstotliwości pracy środków radiowych;
• generacji planu częstotliwości.
Nadzór nad danymi radiowymi z ramienia PKW pełni Menadżer Częstotliwości powoływany przez
Szefa Łączności PKW.
W dziedzinie zasad ochrony i obrony systemów łączności radiowej stosowane są przedsięwzięcia
obejmujące czynności organizacyjne i techniczne mające na celu przeciwdziałanie wykryciu, obezwładnieniu
lub zniszczeniu systemów łączności radiowej. Przedsięwzięcia te realizowane są na wszystkich etapach
organizowania systemu łączności i obejmują zagadnienia związane z:
• utrudnieniem rozpoznania radioelektronicznego oraz ochroną systemu łączności radiowej;
Str.2/8

• zapewnieniem przewagi sygnału użytecznego nad zakłóceniami;
• kolejnością korzystania z sieci radiowych;
• działaniami, które należy podjąć w przypadku stwierdzenia zakłóceń elektromagnetycznych.
Z punktu widzenia tematyki niniejszego artykułu istotne są następujące zalecenia:
• praca z minimalną mocą nadajnika wystarczającą do zapewnienia łączności;
• wykorzystywanie rodzajów emisji odpornych na zakłócenia;
• praca na częstotliwościach bliskich optymalnym;
• wykorzystywanie w pierwszej kolejności pracy w cyfrowym trybie ze skaczącą częstotliwością,
następnie na stałej częstotliwości DFF, a w ostatniej kolejności wykorzystanie trybu analogowego.
3. Kryptograficzna ochrona informacji w sieciach radiowych pola walki (RMK)
Wewnętrzne moduły utajniające
Większość eksploatowanych w SZ RP radiostacji posiada moduły utajniające lub możliwość ich
instalacji. Są to moduły, których podstawową zaletą jest wygoda użytkownika, ponieważ są to podzespoły
zabudowane wewnątrz radiostacji. Moc kryptograficzna tych rozwiązań jest różna, niektóre z nich posiadają
dopuszczenie do przesyłania informacji niejawnych NATO, niektóre są wykorzystywane w systemach
narodowych, szczególnie w państwach, z których pochodzą producenci tych radiostacji. Wada, która jest
decydująca z punktu widzenia potencjalnego zastosowania w polskim systemie łączności utajnionej, to brak
możliwości dostępu władzy bezpieczeństwa do pełnej dokumentacji modułów, co jest niezbędne do zbadania
algorytmów działania urządzeń w procesie certyfikacji przed ich dopuszczeniem do eksploatacji. Inną wadą jest
brak kompatybilności modułów, dedykowanych do różnych typów radiostacji, niekiedy problem dotyczy
również radiostacji pochodzących od jednego producenta.
Zewnętrzne moduły utajniające
Ze względu na niedostatki wyżej wspomnianych rozwiązań, podejmowane są prace nad kompleksowym
rozwiązaniem problemu kryptograficznej ochrony informacji przesyłanych w sieciach radiowych za pomocą
zewnętrznych modułów utajniających. Podstawowym założeniem, które należy przyjąć, jest możliwość
współpracy takich modułów ze wszystkimi radiostacjami. Ponieważ wymagany poziom bezpieczeństwa może
zapewnić wyłącznie utajnianie sygnału cyfrowego, pisząc „wszystkie radiostacje” autorzy mają na myśli
radiostacje cyfrowe lub analogowe doposażone w modemy. Z wymagania współpracy ze wszystkimi
radiostacjami wynika potrzeba wyposażenia zewnętrznych modułów utajniających w interfejs lub interfejsy
zgodne z tymi, które instalowane są w sprzęcie radiowym. Szczęśliwie, są to interfejsy standardowe. Przykład
sposobu wykorzystania modułu utajniającego przedstawiono na rysunku poniżej. W takiej konfiguracji dane
informacyjne są rozdzielone od danych sterujących, co jest zgodne z zaleceniami NC3A.
głos
zewnętrzny moduł
utajniający
dane
dane sterujące
Stacja
pracy
Rys. 1 Sposób wykorzystania zewnętrznych modułów utajniających
Str.3/8

W przedstawionej konfiguracji, którą należy traktować jako podstawową, możliwa jest zarówno
transmisja danych, jak i mowy w sposób zabezpieczony kryptograficznie. Przewidywane jest również
wykorzystanie modułu w układzie uproszczonym, wyłącznie do transmisji mowy, co powinno znaleźć
zastosowanie szczególnie w przypadku radiostacji plecakowych.
4. Wykorzystanie mechanizmów poprawiających bezpieczeństwo łączności
zaimplementowanych w środkach łączności radiowej
W chwili obecnej w Siłach Zbrojnych RP wykorzystywane są radiostacje pracujące w zakresie KF,
UKF i w zakresie wyższych częstotliwości. W niniejszym rozdziale omówione zostaną mechanizmy
pozwalające zabezpieczyć łączność radiową w wojskowym zakresie UKF (30÷88 MHz).
Podstawowymi radiostacjami pola walki w SZ RP są radiostacje PR4G,
w tym F@stNet. Radiostacje te mogą pracować w różnych trybach pracy – od podstawowych trybów
analogowych nie wykorzystujących żadnych mechanizmów bezpieczeństwa, poprzez tryb cyfrowy na ustalonej
częstotliwości dostarczający ochrony z wykorzystaniem kluczy COMSEC oraz tryby zabezpieczające przed
skutkami walki elektronicznej, takie jak (FH, FCS i MIX) tryby te dostarczają ochrony z wykorzystaniem
zarówno kluczy COMSEC, jak również TRANSEC.
Na rysunku zamieszczonym poniżej przedstawiono w sposób poglądowy różnice między
poszczególnymi trybami pracy radiostacji rodziny PR4G oraz wykorzystanie w poszczególnych trybach pracy
kluczy COMSEC i TRANSEC.
AFF
DFF
F
T
FCS
FH
MIX
COMSEC
TRANSEC
Rys. 1. Tryby pracy radiostacji pola walki rodziny PR4G
Praca w trybie AFF (Analog Fixed Frequency) – radiostacja działa jak typowe radio analogowe
niezabezpieczone. Wykorzystywana jest modulacja F3, urządzenie może współpracować z dowolnymi
radiostacjami analogowymi w całym zakresie częstotliwości pracy (30-88 MHz w przypadku PR4G).
Praca w trybie DFF (Digital Fixed Frequency) – wykorzystywana jest specjalizowana modulacja
zaimplementowana przez producenta radiostacji rodziny PR4G. W trybie tym możliwa jest wyłącznie
współpraca radiostacji tego samego producenta. Zapewniona jest ochrona kanału radiowego dzięki
wbudowanemu modułowi szyfrującemu – wykorzystanie klucza COMSEC odpowiedzialnego za ochronę
transmitowanych informacji (głos i dane).
Praca w trybach objętych pełną ochroną oferowaną przez radiostacje:
• FCS (Free Channel Search) – tryb pracy polegający na wyszukiwaniu ze zbioru zdefiniowanych
częstotliwości kanału cechującego się najwyższym stosunkiem sygnału do szumu;
Str.4/8

• FH (Frequency Hopping) – tryb pracy ze skaczącą częstotliwością (wybieraną ze zbioru
zdefiniowanych częstotliwości pracy);
• MIX (Mixed) – tryb mieszany łączący cechy trybów FCS i FH.
Wszystkie wyżej wymienione tryby oferują pełną ochronę przesyłanych informacji przez
wykorzystanie wbudowanego modułu szyfrującego opartego o wymieniony wyżej klucz COMSEC
oraz klucz TRANSEC odpowiedzialny za pseudo losowy wybór częstotliwości pracy.
Wykorzystanie trybów ze skaczącą częstotliwością (FCS, FH, MIX) z jednej strony wydatnie zmniejsza
prawdopodobieństwo skutecznego rozpoznania systemu łączności radiowej i uodparnia system na zakłócenia
celowe, z drugiej strony uodparnia system łączności radiowej na zakłócenia ze strony środków własnych
(zapewnienie kompatybilności wewnętrznej systemu).
Podczas prowadzonych w Zakładzie Radiokomunikacji i Walki Elektronicznej Wojskowego Instytutu
Łączności prac projektowych i badań systemów łączności radiowej pola walki oraz systemów walki
elektronicznej potwierdzono wyraźne korzyści płynące z wykorzystania trybu FH. Współczesne systemy WE
szybko i z dużą dokładnością wykrywają źródła pracujące na jednej częstotliwości (nawet w cyfrowym trybie
DFF), jak również skutecznie je obezwładniają. Skuteczność zakłóceń zmniejsza się, gdy środki radiowe pracują
w trybie FH w nieciągłych pasmach częstotliwości. Wtedy samo wykrycie źródła zajmuje znacznie więcej czasu,
zaś ewentualne zakłócenie jego pracy jest zdecydowanie bardziej złożone. W przeważającej części prób
następuje degradacja relacji łączności, a nie jej całkowite obezwładnienie.
Aby system łączności radiowej był w stanie pracować w trybie ze skaczącą częstotliwością musi od
regionalnego zarządcy częstotliwości (na terenie Polski jest to Wojskowe Biuro Zarządzania Częstotliwościami -
WBZC) otrzymać plany częstotliwości wygenerowane w formacie SFAF uwzględniające pracę sieci radiowych
w trybie FH. Aby WBZC wygenerowało przydział częstotliwości uwzględniający pracę sieci radiowych w trybie
FH musi otrzymać zapotrzebowanie na częstotliwości w odpowiednim formacie.
Po otrzymaniu zbioru dostępnych częstotliwości organizator łączności może przystąpić do generacji
odpowiednich danych radiowych uwzględniających:
• strukturę organizacyjną sieci radiowych (numery sieci radiowych) oraz rodzaje środków radiowych
występujących w danej sieci radiowej;
• najbliższe możliwe odległości między poszczególnymi korespondentami sieci radiowych (w celu
zapewnienia kompatybilności systemu);
• parametry pracy radiostacji (częstotliwości pracy, tryby, szerokość kanału, moc nadajnika, czułość
odbiornika).
Po wygenerowaniu optymalnego planu częstotliwości radiowych uwzględniającego kompatybilność
wewnętrzną systemu radiowego jak również jego pracę w trybie FH, należy przystąpić do wygenerowania dla
każdej sieci radiowej kluczy COMSEC i TRANSEC.
Dane radiowe do radiostacji pola walki można wprowadzić ręcznie, co jest zadaniem czasochłonnym i
pracochłonnym, a w niektórych sytuacjach wręcz niemożliwym. Dużym usprawnieniem jest zautomatyzowanie
procesu ładowania danych do radiostacji poprzez wykorzystanie urządzenia FillGun (TRC 9724-3).
Zaprogramowanie radiostacji odbywa się w następujący sposób. Po skompletowaniu niezbędnych
danych radiowych i załadowaniu ich do urządzenia FillGun (z wykorzystaniem komputera i odpowiedniego
protokołu komunikacyjnego zapewniającego współpracę komputera z FillGunem), urządzenie dołącza się do
gniazda „A” radiostacji, wprowadza kod autoryzacji oraz numer sieci zapasowej, po czym radiostacja zostaje
zaprogramowana. Po tej operacji środek radiowy jest gotowy do pracy.
Brak automatycznego systemu wspomagającego proces planowania łączności bezprzewodowej
powoduje, że nie jest uwzględnianych wiele zjawisk mających wpływ na jakość łączności. Ręczny przydział
danych radiowych, ze względu na ryzyko popełniania pomyłek, nie jest również w stanie sprostać wymaganiu
ścisłej korelacji opracowanego planu łączności z powiązaniami kryptograficznymi. Takie wymaganie stawiane
jest planowanym do wykorzystania w SZ RP systemom ochrony informacji w sieciach radiowych..
Rozwiązaniem tych problemów mogłoby być wdrożenie stanowiska planowania utajnionej łączności
bezprzewodowej, które zautomatyzowałoby proces planowania danych radiowych. Mogłoby ono dostarczać, w
postaci elektronicznej (eliminując błędy ludzkie), niezbędne dane dla systemu planowania danych
kryptograficznych. Opracowany system, w celu określenia zbioru dostępnych częstotliwości, powinien
zapewniać współpracę z używanym w Siłach Zbrojnych RP programem SPECTRUM, a na podstawie planu
łączności dostarczać dane niezbędne do planowania danych kryptograficznych.
Obecnie SZ RP mogą dysponować Stacją Pracy Planowania Łączności Radiowej (SPPŁR), opracowaną
i wdrożoną kilka lat temu w ramach projektu pk. STORCZYK-R. SPPŁR wspomaga proces planowania danych
radiowych dla sieci radiowych pola walki funkcjonujących wyłącznie w zakresie UKF 30 ÷ 88 MHz.
Str.5/8

Generowane dane radiowe są optymalizowane dla radiostacji rodziny PR4G (RRC-9200/9500). Stacja nie
zapewnia współpracy z programem SPECTRUM, który wdrażano po opracowaniu SPPŁR.
SPPŁR
Dane
SPGiDCziK
Dane
Programator
źródłowy
Szczebel dywizji
Szczebel brygady / pułku
Programator
docelowy
FKCU
Radiostacje
UKF
Szczebel batalionu / kompanii
Rys. 2. Stanowisko pracy planowania częstotliwości i generacji kluczy z elementami dystrybucji danych
opracowane przez WIŁ na potrzeby systemu STORCZYK-R
Na potrzeby misji stabilizacyjnych i pokojowych nie ma potrzeby wykorzystywania
tak skomplikowanego narzędzia jak SPPŁR. Z drugiej strony korzystne byłoby zapewnienie dodatkowych
funkcji, jak np. generowanie zapotrzebowania na częstotliwości na podstawie planu łączności radiowej oraz
umożliwienie planowania danych radiowych dla radiostacji pracujących również w zakresie KF. Dodatkowo
korzystne byłoby umożliwienie bezpośredniego ładowania danych do radiostacji, bez konieczności używania
urządzenia FillGun.
Na rysunku zamieszczonym poniżej przedstawiono Stację Programowania Radiostacji zapewniającą
realizację wymienionych funkcji. Stacja taka opracowywana jest przez Wojskowy Instytut Łączności na
potrzeby Mobilnego Węzła Łączności.
SPR
Programator
Dane
Rdst. UKF
Plik danych
Rys. 4 Stacja Programowania Radiostacji
Str.6/8

Z uwagi na dynamiczny rozwój łączności bezprzewodowej i wzrastające nasycenie urządzeniami
radiowymi nawet niewielkich obszarów działań, konieczne jest opracowanie systemu zapewniającego
kompatybilną pracę tych urządzeń, przy jednoczesnym zapewnieniu wymaganej jakości łączności. System ten
musi implementować wysokiej jakości algorytmy przydziału danych niezbędnych do prawidłowego
funkcjonowania sieci radiowych, radiotelefonicznych i relacji radioliniowych. Zaimplementowane algorytmy
powinny uwzględniać parametry wszystkich środków radiowych pracujących w obecnie eksploatowanych i
projektowanych systemach łączności. W procesie przydziału danych radiowych muszą zostać uwzględnione
odpowiednie kryteria kompatybilności (zakłócalności), a same algorytmy powinna cechować niska złożoność
obliczeniowa. W przypadku planowania częstotliwości dla sieci radiowych pola walki (pracujących w zakresie
KF i UKF) oraz dla sieci radiotelefonicznych, w celu zapewnienia kompatybilności wewnętrznej (w tym
współobiektowej oraz współmiejscowej) i zewnętrznej należy uwzględnić następujące czynniki:
• charakterystyki kompatybilnościowe urządzeń radiowych;
• organizację sieci radiowych (rozmieszczenie urządzeń w terenie);
• zakładane odległości pomiędzy korespondentami (urządzeniami nadawczo-odbiorczymi) tej samej
sieci i różnych sieci;
• tryby pracy urządzeń radiowych (praca na stałej częstotliwości lub w trybie ze skaczącą
częstotlwiością).
W przypadku planowania sieci radiowych funkcjonujących w zakresie KF istotne są także prognozy
jonosferyczne, zaś w przypadku tworzenia danych dla relacji radioliniowych oraz sieci dostępowych pracujących
w standardzie IEEE 802.11 (WLAN), powinny być uwzględniane:
• rozmieszczenie urządzeń radiowych w terenie;
• organizacja relacji radioliniowych;
• charakterystyki anten;
• charakterystyki kompatybilnościowe urządzeń radioliniowych;
• tryby pracy urządzeń (FF, FHSS lub DSSS).
Opracowanie systemu planowania danych dla bezprzewodowych środków łączności wymaga
wykorzystania zaawansowanej wiedzy z dziedziny projektowania algorytmów przydziału częstotliwości
bazujących na modelach matematycznych uwzględniających zjawiska fizyczne występujące w kanałach
radiokomunikacyjnych. Problem przydziału częstotliwości, nawet w najprostszym modelu, jest problemem
NP - trudnym (jest to uogólniony problem kolorowania grafu), dlatego opracowanie wielomianowego algorytmu
znajdującego optymalne rozwiązanie problemu dla każdych danych jest, przy obecnym stanie wiedzy,
niemożliwe. Najlepsze znane algorytmy dające optymalne rozwiązania problemów NP - trudnych działają
w czasie wykładniczym, co w praktyce oznacza, że nadają się jedynie dla danych o bardzo małych rozmiarach.
W praktycznym zastosowaniu algorytmy powinny znajdować możliwie najlepsze rozwiązanie w z góry
założonym czasie, co oznacza, iż zadanie nie może być rozwiązywane w czasie wykładniczym. W związku z
tym należy zrezygnować z poszukiwania rozwiązania optymalnego i dokonać wyboru jednej z pozostałych
metod stosowanych w rozwiązywaniu problemów NP - trudnych. Ponieważ metod takich jest wiele, potrzebne
będą badania sprawdzające ich praktyczną przydatność w rozwiązywaniu opisywanego problemu. Przykładowe
metody, które mogą być brane pod uwagę:
• algorytmy aproksymacyjne;
• algorytmy typu ,,branch&cut’’, ograniczające wykładniczą złożoność przeszukiwania
wyczerpującego przez odpowiednio wczesne eliminowanie nieefektywnych ścieżek
przeszukiwania;
• algorytmy sztucznej inteligencji: algorytmy genetyczne, algorytmy mrówkowe, tabu search,
symulowane wyżarzanie.
Należy spodziewać się, że wynikowy algorytm będzie łączył kilka wymienionych wyżej technik.
5. Podsumowanie i wnioski
W artykule przedstawiono sposoby poprawy bezpieczeństwa łączności radiowej wykorzystywanej w
Siłach Zbrojnych RP. Omówiono metody zabezpieczenia transmisji informacji (głos i dane) oraz
kryptograficznej ochrony informacji.
Obecnie eksploatowane w SZ RP radiostacje umożliwiają transmisję danych do klauzuli
„ZASTRZEŻONE”. Potrzeba transmisji informacji o wyższej klauzuli, a w jeszcze większym stopniu tendencja
do zapewnienia integracji sieci radiowych z polowymi sieciami teleinformatycznymi (przeznaczonymi do
Str.7/8

przesyłania informacji o klauzuli do „TAJNE” włącznie), pociąga za sobą konieczność wyposażenia radiostacji
w zewnętrzne urządzenia kryptograficzne. Aby z nich korzystać, radiostacja musi pracować w cyfrowym trybie
pracy. Z punktu widzenia bezpieczeństwa ważne jest również zapewnienie odporności systemu dowodzenia i
łączności na rozpoznanie oraz osiągnięcie możliwie wysokiego poziomu odporności na zakłócenia, zwłaszcza
celowe. W artykule przedstawiono mechanizmy pozwalające uodpornić system na działanie środków walki
elektronicznej (rozpoznanie, zakłócanie) poprzez wykorzystanie trybów FH. Wykorzystanie trybów FH wymaga
jednak odpowiedniego zaplanowania danych radiowych. Artykuł zawiera analizę potrzeb i propozycje rozwiązań
w tym zakresie.
Na szczeblach pododdziałów dominującym obecnie rodzajem łączności w siłach zbrojnych RP jest
łączność wąskopasmowa UKF. Podobny stan panuje w większości europejskich armii. Aktualnie prowadzone są
projekty, również międzynarodowe pod auspicjami EDA lub RTO, poruszające problematykę sieci radiowych
odpornych na uszkodzenia, które w założeniu mają wykorzystywać także szerokopasmowe środki łączności
bezprzewodowej. Autorzy, jako przedstawiciele Polski, obok firm z innych krajów Unii Europejskiej,
uczestniczą m.in. w projekcie MIDNet, w którym efektem końcowym będzie demonstrator technologii
wykorzystujący radiostacje wąskopasmowe F@stNet i szerokopasmowe FlexNet. Stan zaawansowania prac nad
nowymi rozwiązaniami w dziedzinie łączności pola walki pozwala sądzić, że w ciągu najbliższych kilku lat
radiostacje wąskopasmowe pozostaną podstawowym środkiem łączności, warto zatem wdrażać rozwiązania
służące poprawie bezpieczeństwa w tym obszarze.
Obecnie znajdujemy się w połowie drogi do pełnego wykorzystania możliwości jakie w dziedzinie
poprawy bezpieczeństwa oferują aktualnie eksploatowane środki radiowe.
Ze względów bezpieczeństwa odchodzi się od pracy w trybie analogowym, jednak pełne wykorzystanie
możliwości radiostacji (praca w trybie ze skaczącą częstotliwością) jest jeszcze przed nami. Od wykorzysta
możliwości oferowanych przez nowoczesne, cyfrowe radiostacje pola walki, zależy poprawa bezpieczeństwa
łączności radiowej.
Str.8/8