усны аюулгїй байдлын тєлєвлєгєєг улсын тївшинд Ñ ÑÑ€ÑÐ³Ð¶Ñ—Ñ—Ð»ÑÑ Ñ Ñ”Ñ‚Ñ”Ñ‡

ÄÀËÀÉÖÒÀÉ ÑÝÒÃÝ, ÁÀÃÀÀÑ ÝÕÝË, ªÐêƯ¯Ë
ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ
Ҫ˪Â˪êªÃ ÓËÑÛÍ Ò¯ÂØÈÍÄ
ÕÝÐÝÃƯ¯ËÝÕ ÕªÒª×
2011 îí
Îëîí óëñûí
óñíû íèéãýìëýã

ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ
Ҫ˪Â˪êªÃ ÓËÑÛÍ Ò¯ÂØÈÍÄ
ÕÝÐÝÃƯ¯ËÝÕ ÕªÒª×
ÄÀËÀÉÖÒÀÉ ÑÝÒÃÝ, ÁÀÃÀÀÑ ÝÕÝË, ªÐêƯ¯Ë
Îëîí óëñûí
óñíû íèéãýìëýã

ÒÀËÀÐÕÀË
ÄÝÌÁ-ûí Ãàçàð äóíäûí òýíãèñèéí ç¿¿í á¿ñèéí
óíäíû óñíû ÷àíàðûí ìåíåæìåíòèéí ÷óóëãàí
2009 îíû 10 äóãààð ñàðûí 26-29-íèé õîîðîíä
Æîðäàí óëñûí Àììàí õîòîä Îð÷íû ýð¿¿ë
ìýíäèéí ¿éë àæèëëàãààíû òºâèéí äýìæëýãòýéãýýð
çîõèîí áàéãóóëàãäàõ ¿åä ýíýõ¿¿ áàðèìò áè÷ãèéã
áîëîâñðóóëàõ õýðýãöýýòýé áàéãààã òîäîðõîéëñîí
þì.
Hamid Bakir (ÄÝÌÁ/Ãàçàð äóíäûí òýíãèñèéí ç¿¿í
á¿ñ) ýíýõ¿¿ ãàðûí àâëàãûã áîëîâñðóóëàõàä äýìæëýã
¿ç¿¿ëñýí þì. Çîõèîã÷èä: Jennifer De France, Bruce
Gordon (ÄÝÌÁ, Øâåéöàðü), Oliver Schmoll (Ãåðìàíû
Õîëáîîíû Óëñûí Îð÷íû Àãåíòëàã), Tom Williams
(Îëîí Óëñûí Óñíû Õîëáîî, Íèäåðëàíä).
Hamed Al-Hasni (Oìàíû öàõèëãààí, ýð÷èì õ¿÷,
óñíû ãàçàð), Salim Al-Wahaibi (Oìàí óëñûí ýð¿¿ë
ìýíäèéí ÿàì), Robert Bos, Jennifer Mercer, Sinead
Tuite (ÄÝÌÁ, Øâåéöàðü), Pranav S.Joshi (Ñèíãàïóð
óëñûí Îð÷íû ¯íäýñíèé Àãåíòëàã), Tasleem Hasan
(Ôèæè óëñûí Íîìõîí äàëàéí ãåî-øèíæëýõ óõààíû
õýðýãëýýíèé çºâëºë), Nii Okai Kotei (Ãàíà óëñûí
Íèéòèéí õýðýãëýýã çîõèöóóëàõ çºâëºë), Colin
McLaren (Øîòëàíä óëñûí óíäíû óñíû ÷àíàðûí ýðõ
ç¿éí çîõèöóóëàã÷) íàð çºâëºãºº ºã÷ àæèëëàâ.
ßïîí óëñûí ýð¿¿ë ìýíä, õºäºëìºð, íèéãìèéí
õàìãààëëûí ÿàì, Àâñòðàëèéí Îëîí Óëñûí Õºãæëèéí
Àãåíòëàã, ÀÍÓ-ûí Çàñãèéí Ãàçàð, Ñèíãàïóð óëñûí
Îð÷èí áà Óñíû íººöèéí ÿàì, Êàíàä óëñûí ýð¿¿ë
ìýíäèéí ÿàì, Àíãëè óëñûí Óíäíû óñíû õÿíàëòûí
ãàçàðò ÄÝÌÁ-ûí óíäíû óñíû àþóëã¿é áàéäëûí
òàëààð ÿâóóëæ áàéãàà ¿éë àæèëëàãààã äýìæèæ
áàéäàãò òàëàðõàë èëýðõèéëüå.

ÀÃÓÓËÃÀ
ÒÀÍÈËÖÓÓËÃÀ ................................................................................................................................. 2
1. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÃ ÕÝÐÝÃƯ¯ËÝÕ ÀÐÃÀ ÇÀÌÛÃ
ÎÉËÃÎÕ, À× ÕÎËÁÎÃÄËÛà կËÝÝÍ ÇªÂتªÐªÕ ..................................................................... 4
2. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÍÈÉ ÀËÑÛÍ ÕÀÐÀÀà ÓÐÜÄ×ÈËÑÀÍ
ÁÀÉÄËÀÀÐ ÒÎÄÎÐÕÎÉËÎÕ .............................................................................................. 6
3. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÍÈÉ ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀà ÕÝÐÝÃƯ¯ËÝÕ
ÒÓÐØËÀÃÀ ÕÓÐÈÌÒËÓÓËÀÕ ....................................................................................................... 7
4. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÃ ªÐêƯ¯ËÝÕ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ
ÑÒÐÀÒÅÃÈ ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀÕ ............................................................................................................ 9
5. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÍÈÉ ÑÒÐÀÒÅÃÈÉà ÒÀÑÐÀËÒïÉ
ÄÝÌÆÈÕ ÌÅÕÀÍÈÇÌÛà Á¯Ðį¯ËÝÕ ........................................................................... 10
6. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÍÈÉ ÕÝÐÝÃÆÈËÒÈÉà ÄÝÌÆÈÕ
ÁÎÄËÎÃÎ, ÝÐÕ Ç¯ÉÍ ÇÎÕÈÖÓÓËÀËÒÛà ÁÈÉ ÁÎËÃÎÕ .................................................. 11
7. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÍÈÉ ÑÒÐÀÒÅÃÈÉà ÕÝÐÝÃƯ¯ËÝÕ,
¯Ð įÍà ÁÀÒÀËÃÀÀÆÓÓËÀÕ ......................................................................................... 12
8. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÃ ÕÝÐÝÃƯ¯ËÑÝÍ ÒÓÐØËÀÃÀÀ ¯ÍÝËÝÕ,
ÑÓÐÃÀÌÆÀÀÑÀÀ ÑÓÐÀËÖÀÕ, ÕÓÂÀÀËÖÀÕ .............................................................................. 13
ÒÎÂ×ÈËÑÎÍ ¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÁÀÐ
ÄÝÌÁ - Äýëõèéí Ýð¿¿ë Ìýíäèéí Áàéãóóëëàãà
ÍÝÌ - Íèéãìèéí ýð¿¿ë ìýíä
ÒÁÁ - Òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà
ÓÀÁ - Óñíû àþóëã¿é áàéäàë
ÝÌß - Ýð¿¿ë ìýíäèéí ÿàì
>1

ÒÀÍÈËÖÓÓËÃÀ
Óíäíû óñíû àþóëã¿é áàéäàë, ýð¿¿ë ìýíäèéã
ñàéæðóóëàõ õ¿÷èí ÷àðìàéëò ãàðãàõ ÿâöàä îëîí
îðîí óñíû àþóëã¿é áàéäëûí òºëºâëºãººã (ÓÀÁÒ)
õýðõýí øèíýýð íýâòð¿¿ëýõ, õýðõýí ºðãºí õ¿ðýýã
õàìàð÷ õýðýãæ¿¿ëýõ òàëààð óäèðäàìæ ãàðãàæ
ºãºõèéã õ¿ññýí þì. ÓÀÁ-ûí òºëºâëºãººã õýðýãæ¿¿ëýõ,
ºðãºæ¿¿ëýõ íýãäñýí íýã çàãâàð, ýñâýë àðãà çàì ãýæ
áàéõã¿é. Ãýõäýý òóðøëàãàä òóëãóóðëàí ¿¿íèéã õýðõýí
õýðýãæ¿¿ëæ áîëîõ âý ãýñýí öóâðàë ¿å øàòóóäûã
òîäîðõîéëîâ.
Ýíýõ¿¿ ÓÀÁ-ûí òºëºâëºãººíèé “õºòº÷” íü çàñãèéí
ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäûã óíäíû óñíû ÷àíàðûí
òàëààð øèíý áîäëîãî, õºòºëáºð, õóóëü ýðõ ç¿éí
îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ, ñàéæðóóëàõàä ÷èãë¿¿ëäýã. ̺í
óã òºëºâëºãºº íü îäîîãèéí õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà
õºòºëáºð, ¿éë àæèëëàãààã ñàéæðóóëàõ ñîíèðõîëòîé
ÒÁÁ, ñàíõ¿¿æ¿¿ëýã÷ àãåíòëàã áîëîí áóñàä ñîíèðõñîí
áàéãóóëëàãóóäàä òóñòàé þì.
Óã òºëºâëºãººíèé ¿å øàòûã ýíãèéí äàðààëëààð
¿ç¿¿ëñýí áàéãàà. Îðîí íóòãèéí îíöëîã áîëîí
õýðýãæèëòýíä òýðã¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé îðîëöîæ áàéãàà
áàéãóóëëàãààñ õàìààðàí ýäãýýð ¿å øàòóóäûí
òîäîðõîé ¿å øàò íü èë¿¿ èõ, ýñâýë õàðüöàíãóé áàãà
à÷ õîëáîãäîëòîé áàéæ áîëíî.
ÄÝÌÁ-ûí óíäíû óñíû ÷àíàðûí ãàðûí àâëàãàä
ÓÀÁÒ íü óíäíû óñ õàíãàìæèéí àþóëã¿é
áàéäëûã íàéäâàðòàé õàíãàõ õàìãèéí ¿ð ä¿íòýé
àðãà ãýæ çºâëºñºí áàéäàã. ÓÀÁÒ íü óñ àâàõ
öýãýýñ õýðýãëýã÷ õ¿ðòýëõ óñ õàíãàìæèéí á¿õ
¿å øàòóóäàä ýðñäëèéí ¿íýëãýý õèéõ, ýðñäëèéí
ìåíåæìåíòèéí ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ, ò¿¿íä
õÿíàëò òàâèõûã øààðääàã. ÓÀÁÒ íü ÍÝÌ-èéí
àñóóäëûí õ¿ðýýíä õýðýãæèõ ¸ñòîé áºãººä ýð¿¿ë
ìýíäýä ñóóðèëñàí çîðèëòûã áèåë¿¿ëýõ, áèå
äààñàí òàíäàëòààð äàìæóóëàí ÷àíàðûã øàëãàõ
õàðèó àðãà õýìæýý áîëäîã.
ÓÀÁ-ûí òºëºâëºãºº íü îðîí á¿õýíä ººð
ººðèéí õýëáýðýýð íýâòýð÷ áîëíî. Òóõàéëáàë:
>
>
>
>
Çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýðýýð ÍÝÌ-èéã ñàéæðóóëàõûí
òóëä óñ õàíãàìæèéíõíûã ÓÀÁ-ûí
òºëºâëºãººã çààâàë õýðýãæ¿¿ëýõèéã øààðäàõ,
äýìæèõ
Óíäíû óñíû ÷àíàð, ¿éë÷èëãýý, ïðàêòèêèéã
ñàéæðóóëàõûí òóëä óñ õàíãàìæèéí áàéãóóëëàãóóä
ººðñ人 ÓÀÁ-ûí òºëºâëºãººã èäýâõèòýéãýýð
õýðýãæ¿¿ëýõ
Îëîí óëñûí ñàéí ïðàêòèêèéã íýâòð¿¿ëýõ
çîðèëãîîð õàíäèâëàã÷ áàéãóóëëàãûí ñàíàà÷èëãààð
õýðýãæ¿¿ëýõ
Ìýðãýæëèéí áîëîí ¿éëäâýðëýã÷äèéí õîëáîîíû
äýìæëýãòýéãýýð óñ õàíãàìæèéí ñàëáàðûí áîëîí
óñ õàíãàäàã õóâü õ¿ì¿¿ñèéí ò¿âøèíä õ¿ðòýë
õýðýãæèëòèéã äýìæèõ.
ÓÀÁ-ûí òºëºâëºãºº íü óíäíû óñààð õàíãàäàã
á¿õ îðîëöîã÷ òàëóóäûí ¿¿ðýã, îðîëöîîòîéãîîð
èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé õýðýãæäýã. ÄÝÌÁ-èéí
çºâëºìæèä äóðäñàíààð:
>
>
>
Òóõàéí óëñ áîëîí îðîí íóòãèéí çàñãèéí ãàçàð
ÓÀÁ-ûí òºëºâëºãººíèé õýðýãæèëòèéã äýìæèõ,
óðàìøóóëàõûí òóëä òîõèðñîí áîäëîãî, õóóëü,
ä¿ðýì æóðìûã áîëîâñðóóëàõ
Óíäíû óñ õàíãàìæèéí áàéãóóëëàãà, êîìïàíè ÓÀÁûí
òºëºâëºãººã õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé
Õÿíàëòûí áîëîí õîëáîãäîõ áóñàä áàéãóóëëàãóóä
óíäíû óñíû ÷àíàðûí õÿíàëò, òàíäàëò ìýäýýëëèéã
äýìæèõ, ÓÀÁ-ûí òºëºâëºãººíä àóäèòèéã õèéõ
¿¿ðýãòýéãýýð îðîëöäîã.
>2

1. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÃ ÕÝÐÝÃƯ¯ËÝÕ
ÀÐÃÀ ÇÀÌÛà ÎÉËÃÎÕ, À× ÕÎËÁÎÃÄËÛà կËÝÝÍ
ǪÂتªÐªÕ
¯íäñýí ¿éë àæèëëàãàà: ÍÝÌ áîëîí óñíû ñàëáàðûí
ãîë îðîëöîã÷ òàëóóäûí òºëººëºë ÓÀÁÒ-íèé
òàëààð ìýäëýãòýé áàéõ, ÓÀÁÒ-íèé àðãà áàðèëûã
ñóðòàë÷èëàõ
¯ð ä¿í: Øèéäâýð ãàðãàã÷èä ÓÀÁ-ûí òºëºâëºãººã
ñîíèðõîæ, îéëãîæ ýõëýõ ¿å
ÓÀÁÒ-íèé òàëààð ñóðàëöàõ
Óñ, ÍÝÌ-èéí ñàëáàðûí òºëººëºã÷èä ÓÀÁÒ-íèé
àðãàòàé òàíèëöàí, ÄÝÌÁ-ûí “Óíäíû óñíû ÷àíàðûí
ãàðûí àâëàãà” 1 -ä çºâëºìæ áîëãîñîí ÓÀÁÒ íü óíäíû
óñíû ÷àíàðûí ìåíåæìåíòèéí ãîë àðãà õýðýãñýë
ãýäãèéã îéëãîõ áîëíî. Öààøèä ÓÀÁ-ûí òºëºâëºãººã
õýðõýí õýðýãæ¿¿ëýõ, ëàâëàãàà ìàòåðèàë, ÓÀÁÒ-íèé
ãàðûí àâëàãà çýðýã ìýäýýëëèéã îëîõ áîëîìæòîé 2 .
ÓÀÁÒ-ã õýðõýí õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà çàìûí òàëààð
ìýäýýëýë àâàõ áóñàä ìåõàíèçì òóõàéëáàë, á¿ñèéí
áîëîí îëîí óëñûí õóðàëä îðîëöîõ, ÄÝÌÁ, Îëîí
óëñûí óñíû õîëáîî áîëîí áóñàä ìýðãýæèëòí¿¿äèéí
òóñëàìæòàéãààð ¿íäýñíèé ò¿âøèíä çîõèîí
áàéãóóëàãäñàí ¿éë àæèëëàãààíààñ ìýäýýëýë àâàõ
áîëîìæòîé þì.
ÓÀÁÒ-íèé òàëààð ñîíèðõîë òºð¿¿ëýõèéí òóëä
îðîëöîã÷ òàëóóäàä ÓÀÁÒ-íèé à÷ õîëáîãäëûã
òàéëáàðëàõ, ÿëàíãóÿà óñíû ÷àíàð ñàéæèðñíààñ
ãàðàõ àøèã òóñ, íèéãìèéí ýð¿¿ë ìýíäèéã ñàéòàð
õàìãààëàõûí à÷ õîëáîãäëûã îéëãóóëàõ íü ÷óõàë
þì. ̺í ò¿¿í÷ëýí óñ õàíãàìæèéí òîãòîëöîîã ñàéòàð
îéëãîõ, ºäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãàà, àæëûí ã¿éöýòãýë
ñàéæðàõ, îðîëöîã÷ òàëóóäûí õàðèëöàà õîëáîî
ñàéæðàõ, ñàíõ¿¿ãèéí íººöèéã ¿ð àøèãòàé çàðöóóëàõ
çýðýã îëîí òàëûí áóñàä ¿ð ºãººæèéã õ¿ðòäýã áàéíà.
Öààøèä íýìýëò ìýäýýëëèéã ÓÀÁÒ-íèé ãàðûí àâëàãà,
ÓÀÁÒ-íèé ñàéòààñ îëîõ áîëîìæòîé 7 . ̺í îëîí
óëñûí, á¿ñèéí õóðàë, ñåìèíàðààñ ìýäýýëëèéã àâ÷
áîëíî.
ÆÈØÝÝ: ÓÀÁÒ-ÍÈÉ ÑÒÐÀÒÅÃÈÉÃ ÄÝÌÆÈÕ
ѯËÆÝÝͯ¯Ä:
> Îëîí óëñûí óñíû õîëáîîíû ÓÀÁÒ-íèé
ìýðãýæëèéí çºâëºë 3
> Ëàòèí Àìåðèê, Êàðèáèéí ÓÀÁÒ-íèé
ñ¿ëæýý 4
> ÄÝÌÁ-ûí óíäíû óñíû ýðõ ç¿éí
çîõèöóóëàã÷äûí îëîí óëñûí ñ¿ëæýý 5
> ÄÝÌÁ-ûí öººí õ¿í àìòàé óñ õàíãàìæèéí
ìåíåæìåíòèéí îëîí óëñûí ñ¿ëæýý 6
1 http://www.who.int/water_sanitation_health/dwq/gdwq3rev/
en/index.html
2 http://www.who.int/water_sanitation_health/publication_
978924152638/en/index.html
3 http://www.whoJnt/water_sanitation_health//dwq/scwsm_
networkyen/index.html
4 http://www.iwahq.org/Home/Networks/Specialist groups/List of
groups/
5 http://www.bvsde.paho.org/wspnetwork/aboutredlacpsa.html
6 Note that participation is limited to representatives of institutions
responsible for regulating drinking-water protection and quality
and independent surveillance. Contact RegNet@who.int.
7 http://www.wsportal.org
>4

Óëñûí ò¿âøèíä àëáàí áóñ õîëáîîã áàéãóóëàõ
ÓÀÁÒ-ã äýìæèõ, õýðýãæ¿¿ëýõýä õàìòàð÷ îðîëöîõ,
¿¿ðýã õ¿ëýýõ ãîë áàéãóóëëàãà, õóâü õ¿íèéã òîäîðõîéëîõ
ÿâäàë ÷óõàë þì. ¯¿íä ÍÝÌ-èéí àñóóäàë
õàðèóöñàí çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãà (æèøýýëáýë
ÝÌŸ), îð÷íû ýð¿¿ë ìýíä, óíäíû óñ, óñ õàíãàìæèéí
áàéãóóëëàãóóä, ¿íäýñíèé õýìæýýíä ¿éë àæèëëàãàà
ÿâóóëäàã óñ õàíãàìæèéí õîëáîî, îðîí íóòãèéí çàñàã
çàõèðãàà, îëîí íèéòèéí òºëººëëèéã îðîëöóóëæ
áîëíî. Ýíýõ¿¿ àëáàí áóñ õîëáîî íü ¿íäýñíèé
çîõèöóóëàõ çºâëºë áîëæ àëáàí ¸ñíû çîõèîí
áàéãóóëàëòàíä îðæ áîëíî. Õóóëü ýðõ ç¿éí õ¿ðýý óëñ
îðîí á¿õýíä ººð ººð áàéäàã òóë ÍÝÌ-èéí ýñâýë
îð÷íû ýð¿¿ë ìýíäèéí àñóóäàë õàðèóöñàí áàéãóóëëàãà
ìàíëàéëàõ ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýõ íü ç¿éòýé áàéäàã.
ÓÀÁÒ-íèé àðãûí òàëààð çºâøèëöºõ
Ó ë ñ î ð î í ä ó í ä í û ó ñ í û à þ ó ë ã ¿ é á à é ä ë û í
ìåíåæìåíòèéí ¿éë àæèëëàãààã òîãòâîðòîé ÿâóóëàõ
÷óõàë àðãà õýðýãñýë ìºí ýñýõèéã íÿãòëàí ìýäýõ òàëààð
Çàñãèéí ãàçàð, áóñàä õàðèëöàã÷ òàëóóä çºâøèëöºæ
áîëíî. ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëñýí òóðøëàãàòàé áóñàä
óëñûí ìýðãýæèëòí¿¿äýýñ ÓÀÁÒ-ã øèíýýð íýâòð¿¿ëýõ
¿å øàòóóäûí òàëààð çºâëºãºº àâàõ íü ç¿éòýé þì.
>5

2. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÍÈÉ ÀËÑÛÍ
ÕÀÐÀÀà ÓÐÜÄ×ÈËÑÀÍ ÁÀÉÄËÀÀÐ ÒÎÄÎÐÕÎÉËÎÕ
¯íäñýí ¿éë àæèëëàãàà: ÓÀÁÒ-ã çîõèöóóëàõ ¿íäýñíèé
çºâëºëèéã áàéãóóëàõ, ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõ çàìààð óíäíû
óñíû ÷àíàðûí ìåíåæìåíòèéã ñàéæðóóëàõ òàëààð
òóõàéí îðíû àëñûí õàðààã õýëýëöýí çºâøººðºõ
¯ð ä¿í: ÓÀÁÒ-ã èäýâõèòýé äýìæèõ òàëààð Çàñãèéí
ãàçðûí àìëàëò ¿¿ðãèéã õ¿ëýýõ, ÓÀÁÒ-íèé õýðýãæèëòýä
àíõààðàõ
ÓÀÁÒ-ã çîõèöóóëàõ ¿íäýñíèé çºâëºëèéã
áàéãóóëàõ
ÓÀÁÒ-ã óäèðäàõ ¿íäýñíèé çºâëºë íü ÓÀÁÒ-íèé
òàëààð õ¿ì¿¿ñèéí ìýäëýãèéã íýìýãä¿¿ëýõ, óõóóëãà
ñóðòàë÷èëãàà õèéõ, ÓÀÁÒ-íèé àëñûí õàðààã
òîäîðõîéëîõ, õýðýãæèëòèéã õÿíàõ, çºâëºãºº,
çààâàð÷èëãàà ºãºõ ¿¿ðýãòýé. Ýíýõ¿¿ çºâëºë íü ýð¿¿ë
ìýíä áîëîí óñíû ñàëáàðûí øèéäâýð ãàðãàã÷èä, óñ
õàíãàìæ, óñíû ÷àíàðûí ìåíåæìåíò, óíäíû óñíû
õóóëü, ñòàíäàðòûã áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ ýðõ ¿¿ðýã
á¿õèé áàéãóóëëàãóóäûí òºëººë뺺ñ á¿ðääýã. Óäèðäàõ
çºâëºë íü ìàíëàéëàë ¿ç¿¿ëýõ ÷àäâàðòàé, òîõèðîìæòîé
íººöòýé áàéõ, òîãòìîë óóëçàëòûã çîõèîí áàéãóóëæ,
ãèø¿¿äòýéãýý áàéíãûí õàðèëöàà õîëáîîòîé, óëñ òºðèéí
äýìæëýãòýé áàéõ øààðäëàãàòàé. Õýðýâ áîëîìæòîé
áîë, óã çºâëºë íü àëáàí ¸ñîîð áàòëàãäñàí àæëûí
óäèðäàìæòàé áàéõ õýðýãòýé.
ÓÀÁÒ-íèé àëñûí õàðààã òîäîðõîéëîõ
Óñíû ÷àíàðûí îäîîãèéí ìºðäºæ áàéãàà ñòàíäàðò,
áîäëîãî, õóóëü, óíäíû óñíû ÷àíàðûí ìåíåæìåíòèéí
¿éë àæèëëàãàà, ÓÀÁÒ-íººñ õ¿ëýýãäýæ áóé ¿ð àøãèéã
¿íýëñíèé äàðàà ¿íäýñíèé çîõèöóóëàõ çºâëºë ÓÀÁÒ-íèé
àëñûí õàðààã òîäîðõîéëîõ àæëûã çîõèöóóëàõ ¸ñòîé. Óñ
õàíãàìæèéí ÓÀÁÒ-ã áîëîâñðóóëæ, õýðýãæ¿¿ëýõ ýñâýë
óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ýðñäëèéí ìåíåæìåíòèéí àðãûã
øóóä àâ÷ õýðýãëýõèéã äýìæñýí áàéäëààð ãîë çîðèëòîî
òîäîðõîéëæ áîëíî.
ÓÀÁÒ-íèé àëñûí õàðààã äýìæèõ, çîðèëòäîî õ¿ðýõèéí
òóëä çàñãèéí ãàçðûí áîëîí çàñãèéí ãàçðûí áóñ
áàéãóóëëàãûí àëü àëèíààñ íü îðîëöîã÷ òàëóóäûã
ñîíãîæ, õîëáîî òîãòîîíî. Ýíý ¿å øàòàíä òóõàéí óëñàä
ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ë÷èõñýí ýñâýë öààøèä õýðýãæ¿¿ëýõ
ñîíèðõîëòîé îðîëöîã÷ òàëóóäòàé èäýâõòýé õàìòðàí
àæèëëàõ íü ìàø ÷óõàë þì.
ÒÎÕÈÎËÄËÛÍ ÑÓÄÀËÃÀÀ: ÓÀÁ-ÛÍ
Ҫ˪Â˪êªÍÈÉ ÑÒÐÀÒÅÃÈÉà ÎÌÀÍ ÓËÑÛÍ
ÑÓËÒÀÍÄ ØÈÍÝÝÐ ÍÝÂÒЯ¯ËÑÝÍ ¯ÉË ßÂÖ
Îìàí óëñàä óñíû àþóëã¿é áàéäëûí àíõíû
òºëºâëºãººã Muscat õîòîä Öàõèëãààí, Ýð÷èì
õ¿÷, Óñíû Óäèðäàõ Ãàçðûí ìàíëàéëëûí äîð
áîëîâñðóóëæ áàéíà. ÝÌß 2008 îíä ÄÝÌÁ-ûí
Îð÷íû Ýð¿¿ë Ìýíäèéí ¯éë Àæèëëàãààíû Òºâä
áîäëîãûí çºâëºãºº, òåõíèêèéí òóñëàëöàà àâàõ
õ¿ñýëò òàâüæ ÓÀÁÒ-ã óëñäàà íýâòð¿¿ëýõ àæëûã
àíõ ñàíàà÷èëñàí. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä ¿íäýñíèé
àëñûí õàðàà áîëîâñðóóëàãäàí, Îìàí óëñûí óñ
õàíãàìæèéí á¿õ áàéãóóëëàãûã ÓÀÁÒ-òýé áîëîõûã
øààðäñàí, ìºí ò¿¿í÷ëýí ¿íäýñíèé çîõèöóóëàõ
çºâëºë áàéãóóëàãäàí Muscat-ä ÓÀÁÒ-íèé
òóðøèëòûí òºñëèéã áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ
àæëûã õàðèóöàí àæèëëàæ áàéíà. ¯íäýñíèé
çîõèöóóëàõ çºâëºë íü Öàõèëãààí, Ýð÷èì õ¿÷, Óñíû
Óäèðäàõ Ãàçàð, ÝÌŸ, Óñíû íººö, õîòûí çàõèðãàà
çýðýã áàéãóóëëàãûí òºëººë뺺ñ á¿ðääýã áºãººä
ÓÀÁÒ-íèé òóðøèëòûí òºñëèéã áîëîâñðóóëàõàä
äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîîð ãàäíû çºâëºõ 2008
îíû òºãñãºëä àæèëëàñàí áà òóðøèëòûí òºñëèéã
õýðýãæ¿¿ëýõ ãàçàð, àæëûí öàð õ¿ðýý, ¿íäñýí ¿éë
àæèëëàãàà, õóãàöàà çýðãèéã òîäîðõîé áîëãîñîí.
Ǻâëºõ 2009 îíû 5 ñàðä ÓÀÁÒ-ã áîëîâñóóëàõ
¿¿ðýãòýé òåõíèêèéí áàãèéíõàíä ÓÀÁÒ-íèé ÿâöûí
òàëààð àíõíû ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëñàí.
Äàðàà íü óñ õàíãàìæèéí ñèñòåìèéí áàéäëûã
òîäîðõîéëæ, àþóëûí ä¿í øèíæèëãýýã õèéæ
áàðèìòæóóëñàí. ÓÀÁÒ-íèé òàëààðõ Á¿ñèéí óóëçàëò
Æîðäàíû Amman õîòîä çîõèîí áàéãóóëàãäàõ ¿åä
çîõèöóóëàõ çºâëºë Îìàíä íýâòð¿¿ëñýí àðãà çàì,
àíõíû ñóðãàìæààñàà õóâààëöñàí.
Ñàÿõàí, ÓÀÁÒ-íèé äàðààãèéí ¿å øàòûí òàëààðõ
íýìýëò ñóðãàëò çºâëºõèéí òóñëàëöààòàéãààð
çîõèîí áàéãóóëàãäñàí. ÓÀÁÒ-ã áîëîâñðóóëàõ ÿâöàä
¿ð ä¿í õýäèéíýý ãàð÷ ýõýëñýí áàéíà, òóõàéëáàë
îðîëöîã÷ òàëóóäûí õàðèëöàà õîëáîî ñàéæèð÷, óñ
õàíãàìæèä íºëººëæ áàéãàà ýðñäëèéã èë¿¿ ñàéòàð
îéëãîñîí. Òóðøèëòûí òºñºë õýðýãæèæ äóóñàõàä
çîõèöóóëàõ çºâëºë Îìàíû áóñàä íóòàã äýâñãýðò
ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõýýð àëü õýäèéí òºëºâëº÷èõñºí
áàéñàí. Ýíý ¿éë ÿâöûã äýìæèõ, òóðøèëòûí
òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä ÝÌß óñ áîëîí àðèóí
öýâðèéí õýñãèéíõýý á¿òöýä ººð÷ëºëò îðóóëñàí
áàéíà.
>6

3. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÍÈÉ ¯ÉË
ÀÆÈËËÀÃÀÀà ÕÝÐÝÃƯ¯ËÆ ÒÓÐØËÀÃÀ ÕÓÐÈÌÒÓÓËÀÕ
¯íäñýí ¿éë àæèëëàãàà: ÓÀÁÒ-íèé òóðøèëòûí
òºñëèéã íýã áà ò¿¿íýýñ îëîí óñ õàíãàìæèéí
áàéãóóëëàãàä áóñàä õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãà, îðîëöîã÷
òàëóóäûí õàìòûí àæèëëàãààòàéãààð õýðýãæ¿¿ëíý.
¯ð ä¿í: Îðîí íóòãèéí ò¿âøèíä ÓÀÁÒ-ã áîëîâñðóóëæ,
õýðýãæ¿¿ëýõ áîäèò òóðøëàãàòàé áîëíî.
ÓÀÁÒ-íèé òóðøèëòûí òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ
Óñíû àþóëã¿é áàéäëûí ¿íäýñíèé çºâëºë/àæëûí
õýñýã ÓÀÁÒ-íèé àëñûí õàðààã äýìæèõ ÓÀÁÒ-íèé
òóðøèëòûí òºñëèéã áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõèéí
òóëä íýã áîëîí ò¿¿íýýñ îëîí óñ õàíãàìæèéí
áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí àæèëëàíà. Ýíýõ¿¿ òóðøèëòûí
òºñºë íü ÓÀÁÒ-ã ¿íäýñíèé îíöëîãò òîõèðóóëàí
àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæòîéã õàðóóëàõ, îðîí
íóòãèéí çàãâàð áèé áîëãîõ, ÓÀÁÒ-íèé ¿íäýñíèé
ìýðãýæèëòí¿¿äèéí áàãèéã á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëãîòîé
þì. Èéì ó÷ðààñ òóðøèëòûí òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ
óñ õàíãàìæèéí áàéãóóëëàãûã ñîíãîõ ¿åä òóõàéí óñ
õàíãàìæèéí áàéãóóëëàãûí ñîíèðõîë, ÓÀÁÒ-íèé àðãûã
õýðýãëýõ òàëààðõ áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãûí àìëàëò
¿¿ðýã ÷óõàë þì. Òóðøèëòûí ÓÀÁÒ-ã áîëîâñðóóëàõ ¿åä
óíäíû óñíû ÷àíàðòàé õîëáîîòîé ºâºðìºö àñóóäëûã
ñàéæðóóëàõ áîëîìæòîé ãàçàðò ÓÀÁÒ õýðýãæ¿¿ëýí
“õóðäàí õîæèõ” àðãàä àíõààðëàà èë¿¿ õàíäóóëàõ
íü èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé þì. Õýðýâ ãàäíû òåõíèêèéí
òóñëàìæ øààðäëàãàòàé áîë ãàäààä áîëîí äîòîîäûí
ýêñïåðò¿¿äèéí òóñëàìæèéã õàéõ, ÿëàíãóÿà ÓÀÁÒ-ã
äýìæèæ àæèëëàæ áàéãàà ÄÝÌÁ, Îëîí óëñûí óñíû
õîëáîî, èõ äýýä ñóðãóóëü, áóñàä áàéãóóëëàãóóäààñ
çºâëºõ àâàõ áîëîìæòîé.
Çîõèöóóëàõ çºâëºë/àæëûí õýñýã òóðøèëòûí ÓÀÁÒ-ã
áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõýä ãîë ¿¿ðýãòýé îðîëöîõ
¸ñòîé. ̺í ò¿¿í÷ëýí ÓÀÁÒ-íèé áàã ýíýõ¿¿ òóðøèëòûí
òºñëèéã àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëýõ õàíãàëòòàé íººöòýé
ýñýõèéã óã çºâëºë áàòàëãààæóóëàõ ¿¿ðýãòýé.
>7

ÓÀÁÒ-íèé òóðøèëòûí òºñëèéí ¿ð ä¿íã ¿íýëýõ
ÓÀÁÒ-íèé áàã áîëîí óäèðäàõ çºâëºë äàðààõ øàëãóóðûí äàãóó
òóðøèëòûí òºñëèéã ¿íýëæ, àëñûí õàðààã òîäîðõîéëîõ, ¿íäýñíèé
õýìæýýíä ºðãºæ¿¿ëýõ ñòðàòåãè áîëîâñðóóëàõàä àøèãëàíà.
>
>
>
>
>
>
Áàéãàà íººöèéí õ¿ðýýíä ¿íäýñíèé áîëîí îðîí íóòãèéí
ò¿âøèíä õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæ
Õýðýãëýã÷èä, óñ õàíãàí íèéë¿¿ëýã÷èä, áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷èä
áîëîí óñíû ÷àíàð, ýð¿¿ë ìýíäèéí àñóóäàëòàé
õîëáîîòîé áóñàä áàéãóóëëàãàä ¿ç¿¿ëýõ îéðûí áîëîí àëñûí
¿ð íºëºº
Øààðäëàãàòàé íººö (õ¿íèé íººö, ìýäëýã, àðãà õýðýãñýë,
öàã õóãàöàà, ìºíãº, áàãàæ òºõººðºìæ)
Õýðýãæ¿¿ëýõ ÿâöàä òîõèîëäîæ áàéñàí áýðõøýýë, ò¿¿íèéã
õýðõýí øèéäâýðëýñýí
Îäîîãèéí áàéäàë, ¿éë àæèëëàãàà áîëîí ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿-
ëýõýä øààðäàãäàõ ¿éë ÿâö, ìåíåæìåíòèéí ÿëãàà
Áóñàä ñóðãàìæóóä
ÒÓÐØÈËÒÛÍ ÒªÑËÈÉÍ ¯Å ØÀÒÓÓÄ
1-ð ¿å øàò: Òºëºâëºëò
> ¯íäýñíèé çîõèöóóëàõ çºâëºëä îðîõ áàéãóóëëàãà,
î ð î ë ö î ã ÷ ä û ã ò î ä î ð õ î é ë î õ , ò ý ä í è é î ð î ë ö î î ã
áàòàëãààæóóëàõ
> Òóðøèëòûí òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ óñ õàíãàí íèéë¿¿-
ëýã÷èéã ñîíãîõ
> ÓÀÁÒ-ã áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé ÓÀÁÒ-íèé
áàãèéí ãèø¿¿äèéã ñîíãîõ. Ýíýõ¿¿ áàãò óñ õàíãàìæèéí
áàéãóóëëàãààñ ãàäíà áóñàä îðîëöîã÷ òàëóóä, òóõàéëáàë
õóóëü, áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷èä, óñíû ýõ ¿¿ñâýðèéã
õàìãààëàõòàé õîëáîîòîé áàéãóóëëàãààñ îðóóëàõ
õýðýãòýé. Òºñëèéã óäèðäàõ, àíõààðëàà èë¿¿ õàíäóóëàõ
¿¿ðýãòýé áàãèéí àõëàã÷èéã ìºí òîìèëîõ íü ç¿éòýé.
> ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõ áîäèòîé, õýðýãæèõ¿éö ¿éë
àæèëëàãààíû òºëºâëºãººã ãàðãàæ, ýíýõ¿¿ òºëºâëºãººíä
ãîë ¿éë àæèëëàãàà, õýðýãæèõ õóãàöàà, ÓÀÁÒ-íèé áàãèéí
ãèø¿¿äèéí ¿¿ðýã, òºñºâ, ¿íäýñíèé çºâëºëä òàéëàíã
õ¿ðã¿¿ëýõ ìåõàíèçì çýðãèéã áàãòààíà.
> ÓÀÁÒ-íèé ¿éë ÿâöûí òàëààð áàãèéí ãèø¿¿äèéã ñóðãàíà.
Õýðýâ øààðäëàãàòàé áîë òóðøèëòûí òºñ뺺ð äàìæóóëàí
ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ, òåõíèêèéí çºâëºãºº àâàõàä
ãàäíû çºâëºõèéã àæèëóóëæ áîëíî.
2 -ð ¿å øàò: Õýðýãæèëò
> ÓÀÁÒ-íèé áàã íü ¿éë àæèëëàãààíû òºëºâëºãººíèé
äàãóó, ¿íäýñíèé çîõèöóóëàõ çºâëºëººñ óäèðäëàãûí äîð
ÓÀÁÒ-ã áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ (ÓÀÁÒíèé
ãàðûí àâëàãûã õàð)
> ÓÀÁÒ-íèé áàã, ¿íäýñíèé çºâëºëèéí õàìòàðñàí
óóëçàëòûã òîãòìîë çîõèîí áàéãóóëæ,
ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëñýí ¿å øàò, ãàðñàí ¿ð ä¿íã
òàéëàãíàõ, õýëýëöýõ
> ÓÀÁÒ-ã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ äàðààãèéí
¿å øàòûí òàëààð ÓÀÁÒ-íèé áàã, ¿éë÷èëãýýíèé
àæèëòíóóäàä ñóðãàëò õèéõ, õýðýâ
øààðäëàãàòàé áîë ¿éë àæèëëàãààíû
òºëºâëºãººã ººð÷ëºõ
> ÓÀÁÒ-íèé ýõíèé ¿å øàòûã äóóñãàõ
3-ð ¿å øàò: ¿ð ä¿íã òîîöîõ
> ÓÀÁÒ-ä õºíäëºíãèéí ¿íýëãýýã õèéëãýæ,
ò¿¿íèé ¿ð ä¿íã ¿íäýñëýí ººð÷ëºõ, áîëîâñðîíãóé
áîëãîõ
> ÓÀÁÒ-íèé áàã, çîõèöóóëàõ çºâëºë ÓÀÁÒ-íèé
¿ð ä¿íã ¿íýëýõ
> ÓÀÁÒ-íèé òóðøèëòûí òºñëèéí ¿ð ä¿íã
¿íäýñíèé õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãà, îðîëöîã÷
òàëóóä, îëîí óëñûí áàéãóóëëàãóóäàä õ¿ðãýõ,
ìýäýýëëèéã ò¿ãýýõ.
>8

4. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÃ ªÐêƯ¯ËÝÕ
¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÑÒÐÀÒÅÃÈ ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀÕ
¯íäñýí ¿éë àæèëëàãàà: Õàìòðàã÷ òàëóóäûí çºâøèëöºõ
óóëçàëò çîõèîí áàéãóóëæ, àíõëàí òîìú¸îëñîí
àëñûí õàðààã ýðãýí õàðàõ, áîëîâñðîíãóé áîëãîõ,
ÓÀÕÁ-ã ºðãºí õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí
íàðèéâ÷èëñàí ñòðàòåãè áîëîâñðóóëàõ.
¯ð ä¿í: ÓÀÁÒ-ã ºðãºí õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëýõ ¿íäýñíèé
ñòðàòåãè áîëîâñðóóëæ, ãîë îðîëöîã÷ òàëóóä õ¿ëýýí
çºâøººðñºí áàéíà.
ÓÀÁÒ-ã ºðãºí õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëýõ ¿íäýñíèé
ñòðàòåãè áîëîâñðóóëàõ
Òóðøèëòûí òºñ뺺ñ îëæ àâñàí òóðøëàãàä òóëãóóðëàí
çîõèöóóëàõ çºâëºë ÓÀÁÒ-íèé àíõ òîäîðõîéëñîí
àëñûí õàðààã ýðãýæ ¿íýëýí, ò¿¿íä õ¿ðýõ íàðèéâ÷èëñàí
ñòðàòåãèéã áîëîâñðóóëíà. ÓÀÁÒ-ã ºðãºí õ¿ðýýíä
õýðýãæ¿¿ëýõýä Çàñãèéí ãàçðûí ç¿ãýýñ ñàéòàð
äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, ìºí ¿íäýñíèé çºâëºëººñ ýíýõ¿¿
¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõàä øààðäàãäàõ íººöèéã
áàòàëãààæóóëàõ (øààðäëàãàòàé áîë ãàäíààñ íººö
ýõ ¿¿ñâýðèéã îëîõ) øààðäëàãàòàé áîëäîã. Ñòðàòåãèä
òóñãàõ, àíõààðàõ ¿íäñýí àñóóäëóóä:
>
>
>
Îäîîãèéí ìºðäºæ áàéãàà óíäíû óñíû ÷àíàðûí
ñòàíäàðò, õóóëü, ä¿ðýì, áîäëîãûã ýðãýæ õàðàõ,
õóóëü ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëòûí ñóë áîëîí äàâóó
òàëûã ¿íýëýí, ÓÀÁÒ-íèé àðãà ¿¿íèéã õýðõýí
áîëîâñðîíãóé áîëãîæ ñàéæðóóëàõûã òîäîðõîéëíî.
ÓÀÁÒ-íèé àëñûí õàðàà àíõëàí òîìú¸îëîõ ¿åä
ýíýõ¿¿ ¿íýëãýýã ýõë¿¿ëæ áîëîõ áºãººä òóõàéí ¿åä
öóãëóóëñàí ìýäýýëëèéã àøèãëàíà. Îëîí îðîíä
ìºðäºæ áóé ä¿ðýì æóðìààð õýðýãëýã÷äýä ò¿ãýýæ
áóé óíäíû óñíû ÷àíàðûí õÿíàëòûã óñíû ÷àíàðûí
ñòàíäàðòòàé õàðüöóóëæ õèéõèéã øààðääàã òóë
íèéãìèéí ýð¿¿ë ìýíäèéã õàìãààëàõ ¿ð ä¿íòýé
àðãà áîëîõ ÓÀÁÒ-íèé õ¿ðýýíä õèéãäýõ ýðñäëèéí
íàðèéâ÷èëñàí ¿íýëãýý, ìåíåæìåíòèéí àðãà äóòóó
òóñãàãäñàí áàéäàã.
Õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãûí ¿¿ðýã, õ¿÷èí ÷àäàë,
îäîîãèéí àæèëëàæ áàéãàà á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëòûã
ýðãýæ ¿íýëíý. Öààøäàà ÓÀÁÒ-íèé àðãûã
àìæèëòòàé, òîãòâîðòîé áàéäëààð íýâòð¿¿ëýõýä
áàéãóóëëàãóóäûí ¿¿ðãèéã òîäîðõîéëîõ àñóóäàë
÷óõàë þì. Äàðàà÷èéí ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð 6-
ð õýñýãò ºã¿¿ëíý.
ÓÀÁÒ-íèé òàëààð áîäëîãî, ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëòûí
õ¿ðýý, ¿íäýñëýëèéã òîäîðõîéëíî. Çîõèöóóëàõ
>
>
çºâëºë àíõààðàë òàòàæ áàéãàà áîäëîãî, ýðõ ç¿éí
çîõèöóóëàëòûí íºëººëëèéã îéëãîõ ¸ñòîé. Æèøýý
íü, õýðýâ ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãà ä¿ðýì
æóðàìä òóñãàãäâàë óíäíû óñíû òàëààð áîäëîãî,
ä¿ðýì, çààâàð áîëîâñðóóëàã÷èä ÓÀÁÒ-ã ¿íýëýõ
÷àäâàðòàé áîëñîí áàéõ ¸ñòîé. ̺í ÓÀÁÒ-íèé
àðãûã íýâòð¿¿ëýõ ¿¿ðýã õ¿ëýýõýýñ ºìíº óñ õàíãàí
íèéë¿¿ëýã÷äýä äýìæëýã, óðàìøóóëàë õýðýãòýé.
ͺ㺺 òàëààñ ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé
ãýæ ä¿ðýì, æóðàìä çààãààã¿é áîë çàðèì óñ
õàíãàí íèéë¿¿ëýã÷ ÓÀÁÒ-íèé àðãûã íýâòð¿¿ëýõèéã
òýð á¿ð õ¿ñäýãã¿é. ¯íäñýí ¿éë àæèëëàãàà, ¿ð ä¿íã
¿íýëýõ õóãàöàà çýðãèéã áàãòààñàí õýðýãæ¿¿ëýõ
çîðèëòóóäûã òîäîðõîéëñîí áàéíà.
Ó À Á Ò - í è é à ñ ó ó ä ë à à ð õ à ì ò ð à í à æ è ë ë à õ
áîëîìæòîé ¿íäýñíèé áîëîí îëîí óëñûí ò¿íø¿¿ä,
ñòðàòåãèéã áèåë¿¿ëýõýä òýäíèé ã¿éöýòãýõ
¿¿ðãèéã òîäîðõîéëíî. Óñ, àðèóí öýâýð, ÍÝÌèéí
ñàëáàðûí á¿õèé ë òàëóóä àíõààðàëäàà àâ÷
õàìòðàã÷ áàéãóóëëàãóóäûã àëü áîëîõ ºðãºíººð
îðîëöóóëàõ íü ìàø ÷óõàë þì. ¯¿íä óñ àâàõ
öýãèéí ìåíåæìåíòèéã õàðèóöäàã áàéãóóëëàãà,
õàíäèâëàã÷èä, õýðýãëýã÷äèéí õîëáîî, ñóðãàëòûí
áàéãóóëëàãà çýðãèéã îðîëöóóëæ áîëíî.
ÓÀÁÒ-íèé õýðýãæèëòèéã äýìæèõ ìåõàíèçì,
áîäëîãûã òîäîðõîéëíî. ¯¿íä óñ õàíãàìæèéí
áàéãóóëëàãóóä, áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷èä
áîëîí áóñàä îðîëöîã÷ òàëóóäàä çîðèóëñàí
ñóðãàëò ñóðòàë÷èëãàà, ÷àäàâõèéã áýõæ¿¿ëýõ ¿éë
àæèëëàãàà îðäîã. Ýíý õýñýãòýé õîëáîîòîé çàðèì
¿éë àæèëëàãààíû òàëààð 5, 6-ð õýñýãò èë¿¿
äýëãýðýíã¿é ºã¿¿ëíý.
Îëîí ñàëáàðûí ñîíèðõîë, îðîëöîîã äýìæèõ
ÓÀÁÒ-íèé òóðøèëòûí òºñºëä îðîëöñîí òàëóóä,
çîõèöóóëàõ çºâëºë õàìòðàí ÓÀÁÒ-ã ñàíàà÷èëàí
õýðýãæ¿¿ëýõ ýõíèé ¿å øàòóóäàä îðîëöîîã¿é áóñàä
òàëóóäààñ ¿íäýñíèé ñòðàòåãèä ñàíàë äýìæëýã àâàõ,
ýðãýæ õîëáîãäîõ çîðèëãîîð óóëçàëò ñåìèíàðûã
çîõèîí áàéãóóëíà. Ýíýõ¿¿ óóëçàëòûí ¿åä òóðøèëòûí
òºñëèéí ¿éë ÿâö, ¿ð ä¿íã òàíèëöóóëàí, ÓÀÁÒ-ã ºðãºí
õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà, ¿ð ä¿í, áýðõøýýë,
áîëîìæèéã ò¿ëõ¿¿ àíõààð÷ ìýäýýëýë õèéíý. ÓÀÁÒ-ã
ºðãºí õ¿ðýýòýéãýýð õýðýãæ¿¿ëýõýä á¿õ òàëóóä õàìòàð÷
àæèëëàõ òàëààð õàòóó àìëàëò ¿¿ðãèéã àâàõ ¸ñòîé.
>9

5. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÍÈÉ ÑÒÐÀÒÅÃÈÉÃ
ÒÀÑÐÀËÒÃ¯É ÄÝÌÆÈÕ ÌÅÕÀÍÈÇÌÛà Á¯Ðį¯ËÝÕ
¯íäñýí ¿éë àæèëëàãàà: Óñ õàíãàìæ, õÿíàëò
òàíäàëòûí áîëîí áóñàä õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãûí
õ¿÷èí ÷àäëûã áýõæ¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí óäààí õóãàöààíû
õºòºëáºðèéã ãàðãàõ.
¯ð ä¿í: ÓÀÁÒ-íèé õýðýãæèëòèéã õàíãàõ òààòàé
îð÷èíã á¿ðä¿¿ëñýí áàéíà.
ÓÀÁÒ-ã ¿ðãýëæë¿¿ëýí ñóðòàë÷èëàõ
ÓÀÁÒ-ã ºðãºí õ¿ðýýã õàìàð÷ õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä
ñóðòàë÷èëãààíû öàð õ¿ðýýã íýìýãä¿¿ëýõ õýðýãòýé. Á¿õ
ñîíèðõîã÷ òàëóóäûí îéëãîëòûã íýìýãä¿¿ëýõ òóñãàé
ìàòåðèàë áîëîâñðóóëàõ, ñóðòàë÷èëàõ ¿éë àæèëëàãààã
çîõèîí áàéãóóëíà (4-ð õýñãèéã õàðíà óó). ÓÀÁÒ-ã
õýðýãæ¿¿ëýõ ÿâöàä õºòºëáºðèéã ñàéæðóóëàõ (äýä á¿òýö,
òîíîã òºõººðºìæ, ñóðãàëò ãýõ ìýò)-ä ñàíõ¿¿æèëò õèéõ
áàéãóóëëàãûã òîäîðõîéëíî. Îðîëöîã÷ òàëóóäûí äóíäààñ
¿íäýñíèé “Óñíû àþóëã¿é áàéäëûí òºëºâëºãººíèé
ìàíëàéëàã÷èä”-ûã òîäðóóëæ, ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõýä
òýäíèé õ¿÷èí ÷àðìàéëòûã äýìæèæ àæèëëàõ ¸ñòîé.
Öààøäàà áîäëîãî çîõèöóóëàã÷èä, òóðøèëòûí òºñºëä
îðîëöñîí õ¿ì¿¿ñ ÓÀÁÒ-ã äýìæèõ àðãûã ò¿ãýýõ ÿëàíãóÿà
óñ õàíãàìæèéí ò¿âøèíä äýìæèæ àæèëëàõ õýðýãòýé.
ÓÀÁÒ-íèé ñóðãàëòûã ºðãºæ¿¿ëýõ
ÓÀÁÒ-íèé ñóðãàëò íü ÓÀÁÒ-ã õýðõýí õýðýãæ¿¿ëýõ
òàëààð çààâàð÷èëãàà ºãºõ òºäèéã¿é óíäíû óñíû
÷àíàðûí ìåíåæìåíòèéí òîäîðõîé àñóóäàëä ÷èãëýãäñýí
áàéíà. ̺í áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷èä áîëîí ãóðàâ
äàõü òàëä çîðèóëñàí ÓÀÁÒ-ã õýðõýí ýðãýæ õàðàõ,
àóäèò õèéõ òàëààðõ ñóðãàëòûã ÿâóóëíà. Îðîí íóòãèéí
ìýðãýæèëòí¿¿ä òóðøèëòûí òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ ÿâöàä
îëæ àâñàí òóðøëàãààñàà õóâààëöàõ ÿëàíãóÿà èæèë
¿éë àæèëëàãààòàé áàéãóóëëàãóóä õîîðîíäîî òóðøëàãà
ñîëèëöîõ, ìºí ò¿¿í÷ëýí áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷èäòàé
ìýäëýã òóðøëàãàà õóâààëöàõ õýðýãòýé áàéäàã.
¯íäýñíèé áîëîí Á¿ñèéí óñ õàíãàìæèéí õîëáîî, óñ
áîëîí ÍÝÌ-èéí ñàëáàðûí ñóðãàëòûí áàéãóóëëàãóóäûã
÷àäàâõèæóóëàí, ÓÀÁÒ-íèé ñóðãàëòûã ÿâóóëàõàä
àíõààðëàà õàíäóóëàõ õýðýãòýé. Õºòºëáºðèéí ÿâöûã
õóðäàñãàõûí òóëä àëáàí ¸ñíû ãýð÷èëãýý îëãîõ ñóðãàëòûã
íýâòð¿¿ëæ áîëíî. Ýöýñò íü, ÓÀÁÒ-ã èõ ñóðãóóëèéí
ñóðãàëòûí õºòºëáºðò ñóóëãàæ, ìýðãýæëèéí òàñðàëòã¿é
ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã äýìæèæ àæèëëàõ õýðýãòýé.
Õàìòûí àæèëëàãàà òîãòîîõ
Õàìòûí àæèëëàãàà íü óñ õàíãàí íèéë¿¿ëýã÷èä
õîîðîíäîî áèå áèåíýý äýìæèõ ÿâäëûã íýìýãä¿¿ëäýã.
ÓÀÁÒ-íèé òàëààð èë¿¿ ìýäëýãòýé óñ õàíãàí
íèéë¿¿ëýã÷èä ÓÀÁÒ-ã äºíãºæ ýõýëæ õýðýãæ¿¿ëæ
áàéãàà áàéãóóëàãàä çààæ çºâëºõ, óñ õàíãàìæèéí
èæèë ò¿âøèíãèéí áàéãóóëëàãóóä ìºí õîîðîíäîî
ìýäëýãýý ñîëèëöîæ áàéõ õýðýãòýé. ̺í ò¿¿í÷ëýí
ÓÀÁÒ-íèé áàãèéí ãèø¿¿ä, òóðøèëòûí òºñëèéíõºí,
áóñàä óñ õàíãàìæèéí áàéãóóëëàãóóä, ÓÀÁÒ-ã
õýðýãæ¿¿ëýõ òóðøëàãàòàé ãàäààäûí áàéãóóëëàãàòàé
õàìòûí àæèëëàãààã ºðí¿¿ëíý.
ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà óñ õàíãàìæèéí
áàéãóóëëàãóóä ãàçàðç¿éí á¿ñèéí õ¿ðýýíä õîîðîíäîî
õàìòûí àæèëëàãàà òîãòîîæ, òîäîðõîé àñóóäëóóäààð
òóõàéëáàë, ýðñäëèéã òîãòîîõ, ¿íýëýõ, àðèëãàõàä
õàìòðàí àæèëëàõ áîëîìæòîé. ¯¿íèéã óñ õàíãàí
íèéë¿¿ëýã÷äèéí õàìòûí àæèëëàãàà (Water Operators
Partnership, WOPs) ñàíàà÷èëãààð äàìæóóëàí õèéæ
áîëíî 8 .
Àðãà÷ëàë, íººöèéã áèé áîëãîæ, ò¿ãýýõ
ÓÀÁÒ-íèé ãàðûí àâëàãà, ÓÀÁÒ-íèé ãîë ñóâàã
ãýõ ìýò îëîí óëñûí íººö ìàòåðèàëóóä îëíîîð
áîëîâñðóóëàãäàí ãàð÷ ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõ ãàðûí
àâëàãà áîëîí àøèãëàãäàæ áàéíà. Óëñ îðîí á¿õýí
ººðèéí ìàòåðèàë æèøýýëáýë ãàðûí àâëàãà, ¿éë
àæèëëàãààíû óäèðäàìæèéã îðîí íóòãèéíõàà
îíöëîãò òîõèðóóëàí áîëîâñðóóëàõ, íèéö¿¿ëýí
õýðýãëýõ ýñâýë, áàéãàà ìàòåðèàëûã îð÷óóëæ áîëîõ
þì. Îðîí íóòãèéí îíöëîãò òîõèðñîí ìàòåðèàëûã
áîëîâñðóóëàõàä ñòàíäàðò çàãâàðûã àøèãëàæ,
ÓÀÁÒ-íèé á¿õ ¿å øàòóóäûã îðóóëàõ ÿâäàë ÷óõàë,
ãýõäýý íýã ãàçðààñ íºãººä òîõèîëäîõ ýðñäýë,
íºõöºë áàéäàë ººð ººð ó÷ðààñ óÿí õàòàí áàéõ íü
ç¿éòýé þì. ¯íäýñíèé áîëîí á¿ñèéí íººöèéí òºâ
ÓÀÁÒ-ã áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõýä òàñðàëòã¿é
äýìæëýã ¿ç¿¿ëäýã, çºâëºãºº ºãäºã áàéõ ¸ñòîé.
Ìýäëýãèéí öîîðõîéã òîäîðõîéëæ, èõ ñóðãóóëü,
ýðäýì øèíæèëãýýíèé õ¿ðýýëýíãèéí ñóäàëãàà
øèíæèëãýýíèé òýðã¿¿ëýõ ÷èãëýëèéã ãàðãàí, óÿëäóóëæ
áîëíî.
8 http://www.unhabitat.org/content.aspcid=5907&catid=568&ty
eid=24&subMenuld=0.
>10

6. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÍÈÉ
ÕÝÐÝÃÆÈËÒÈÉà ÄÝÌÆÈÕ ÁÎÄËÎÃÎ, ÝÐÕ Ç¯ÉÍ
ÇÎÕÈÖÓÓËÀËÒÛÃ ÁÈÉ ÁÎËÃÎÕ
¯íäñýí ¿éë àæèëëàãàà: ÓÀÁÒ-ã õîëáîãäîõ ¿íäýñíèé
áîäëîãî, ä¿ðýì, æóðàìä àëáàí ¸ñîîð òóñãàõ.
¯ð ä¿í: Òîãòìîë ¿éë àæèëëàãààòàé áàéãóóëëàãûí
á¿òýö, ýðõ ç¿éí áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàëòûã
áèé áîëãîõ, ÓÀÁÒ-íèé õýðýãæèëòèéã äýìæèõ,
óðàìøóóëàõ.
Áàéãóóëëàãóóäàä ýðõ ìýäëèéã îëãîõ
ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõýä áàéãóóëëàãûí á¿òýö òîäîðõîé,
áàò áºõ, ¿¿ðýã, õàðèóöëàãàà õàðèëöàí îéëãîëöñîí
áàéõ øààðäëàãàòàé. ̺í òóõàéí áàéãóóëëàãóóä
ººðñäèéí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõýä òîõèðñîí õ¿í õ¿÷,
ñàíõ¿¿ãèéí, òåõíèêèéí íººöòýé áàéõ ¸ñòîé. Ýíý ¿å
øàò õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãóóäàä ÓÀÁÒ-ã äýìæèõ,
¿íýëýõ “øèíý ¿¿ðýã” ã¿éöýòãýõ, ¿¿íèéã îéëãîõ
áîëîìæèéã îëãîäîã.
Õóóëü, ä¿ðýì æóðàì áîëîâñðóóëàõ
ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõ àñóóäëûã õóóëü÷èëàõ íü ýíýõ¿¿
òºëºâëºãººã ºðãºí õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëýõ, àëñäàà óíäûí
óñíû àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ, íàéäâàðòàé íºõöëèéã
á¿ðä¿¿ëíý. Ãýõäýý ÓÀÁÒ-íèé õýðýãæèëòèéã òàñðàëòã¿é
äýìæèõ ìåõàíèçì á¿ðäñýí íºõöºëä ä¿ðýì æóðìûã
õýðýãæ¿¿ëýõ íü ç¿éòýé þì. Òóõàéëáàë, óñ õàíãàí
íèéë¿¿ëýã÷èä õóóëèàð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõ
õ¿÷èí ÷àäàëòàé, Çàñãèéí ãàçàð ýäãýýðèéã ìºðä¿¿ëýõ,
õýðýãæèëòèéã õàíãóóëàõ ÷àäâàðòàé áàéõ ¸ñòîé. Õóóëü
ýðõ ç¿éí áàðèìòóóäàä ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõ òàëààð
òóñãàõûã çºâëºäºã. ¯¿íèé òóëä ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõèéã
çºâëºñºí àëáàí òîîòûã õóóëü ñàõèóëàã÷ áàéãóóëëàãààñ
ãàðãàæ áîëíî. ͺ㺺 òàëààñ õ¿÷èí ÷àäëûí õóâüä
ÿëãààòàé óñ õàíãàìæèéí áàéãóóëëàãóóäàä ÓÀÁÒã
õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöààã òîäîðõîé çààæ õóóëü÷ëàõ,
ìºí óñ õàíãàí íèéë¿¿ëýã÷äèéã ÓÀÁÒ-òýé áàéõ, ¿éë
àæèëëàãààã ñàéæðóóëàõ òºëºâëºãºº, õóãàöàà, íººöòýé
áàéõ àñóóäëûã õóóëèíä òóñãàíà. ¯íäýñíèé áîëîí
á¿ñ íóòãèéí õýìæýýíä ÓÀÁÒ-íèé òàëààð áîäëîãî,
ä¿ðýì, æóðàì áîëîâñðóóëàõàä öººí õ¿í àìòàé óñ
õàíãàìæèéí ñèñòåìä îíöãîé àíõààðàë òàâèõ õýðýãòýé.
Ó÷èð íü ýäãýýð íü òîì õýìæýýòýé óñ õàíãàìæèéí
ñèñòåìòýé õàðüöóóëàõàä ÍÝÌ-èéí ýðñäýë ºíäºðòýé
áàéäàã. ̺í ÓÀÁÒ-ã öººí õ¿í àìä ¿éë÷èëäýã óñ
õàíãàìæèíä õýðýãæ¿¿ëýõýä íýìýëò õóãàöàà, íººö
øààðäëàãàòàé áîëäîã.
ÓÀÁÒ-ã ºðãºí õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëýõ óëìààð óíäíû
óñíû àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ íàéäâàðòàé íºõöëèéã
á¿ðä¿¿ëæ, òîäîðõîéëñîí àñóóäëûã øèéäâýðëýõ
õóãàöàà, ýñâýë àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààã
ñàéòàð òîìú¸îëîîã¿é áîë ÓÀÁÒ-ã çàñ÷ ñàéæðóóëàõ
¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ, èéì äàäàë òîãòñîí áàéõ
¸ñòîé. Áîëîìæòîé áîë ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõ àëü áîëîõ
ýõýí ¿åä àóäèò ÿâóóëàõ íü ç¿éòýé. Ýíý íü òîðãóóëü
øèéòãýë íîãäóóëàõ àðãà õýðýãñýë ãýõýýñýý ñóð÷ ìýäýõ,
àæëàà ñàéæðóóëàõ áîëîìæ îëãîíî.
Ñàíõ¿¿ãèéí íàéäâàðòàé áàéäëûã õàíãàõ
ÓÀÁÒ-ã áàãà çàðäëààð õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýõ áîëîìæòîé,
èõýíõ çàðäàë íü ñóðãàëò, ãàäíû çºâëºõ, àæèëòíû
öàëèíä çàðöóóëàãääàã. Öààøäàà ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõ
ÿâöàä óíäíû óñíû ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõàä
áîãèíî áîëîí óðò õóãàöààíû õºðºí㺠îðóóëàëòûã
òîäîðõîéëíî. ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõ, ìºí õýðýãæèëòèéí
ÿâöàä òîäîðõîéëñîí ñàéæðóóëàõ øààðäëàãàòàé
àñóóäëûã øèéäâýðëýõ ñàíõ¿¿æèëòòýé áàéõ íü ÷óõàë.
Ýíýõ¿¿ ñàíõ¿¿æèëò íü çàñãèéí ãàçàð, õàíäèâëàã÷,
îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà, õóâèéí õºðºíãº
îðóóëàëòààñ ãàð÷ áîëäîã. Ýäãýýð áàéãóóëëàãóóä íü
ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõ ÿâöàä òîäîðõîéëîãäñîí àæëóóäûã
õýðýãæ¿¿ëýõýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëäýã.
>11

7. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÍÈÉ ÑÒÐÀÒÅÃÈÉÃ
ÕÝÐÝÃƯ¯ËÝÕ, ¯Ð įÍà ÁÀÒÀËÃÀÀÆÓÓËÀÕ
¯íäñýí ¿éë àæèëëàãàà: ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà
óñ õàíãàìæèéí áàéãóóëëàãóóäàä àóäèò, õÿíàëò
øàëãàëòûã òîãòìîë ÿâóóëàõ.
¯ð ä¿í: Ýðñäëèéí ìåíåæìåíòèéí ¿éë àæèëëàãàà
ÿâóóëæ, ÓÀÁÒ-ã çºâ áîëîâñðóóëñàí ýñýõèéã
áàòàëãààæóóëàõ.
ÓÀÁÒ-ã ¿ðãýëæë¿¿ëýí õýðýãæ¿¿ëýõ
ÓÀÁÒ-ã áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ, ýðãýæ ¿íýëãýý
õèéõ ÿâöàä óñ õàíãàìæèéí áàéãóóëëàãàä çààâàð
çºâëºãºº, äýìæëýã õýðýãòýé áàéäàã. Òèéì ó÷ðààñ
÷àäàâõèéã áýõæ¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãàà òóõàéëáàë
ñóðãàëò, óñ õàíãàí íèéë¿¿ëýã÷ õîîðîíäûí ¿éë
àæèëëàãààã ÓÀÁÒ-òýé çýðýãö¿¿ëýí õýðýãæ¿¿ëýõ ¸ñòîé.
ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëýõýä áàéíãûí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ
òóñãàé ìåõàíèçìûã á¿ðä¿¿ëýõ íü ç¿éòýé. Æèøýýëáýë,
íººöèéí òºâ, ÓÀÁÒ-íèé çºâëºõ ¿éë÷èëãýý çýðãèéã
áàéãóóëæ áîëíî. ÍÝÌ-èéí áàéöààã÷, áîäëîãî
çîõèöóóëàã÷èä, ÓÀÁÒ-íèé ìýðãýæèëòí¿¿ä ìýäýýëëèéí
áýëýí ýõ ¿¿ñâýðòýé áàéõ ¸ñòîé.
ÓÀÁÒ òîõèðîìæòîé ýñýõèéã íÿãòëàõ
Õÿíàëò òàíäàëòûí áàéãóóëëàãà, õóóëü ñàõèóëàã÷èä
ýñâýë òóõàéí áàéãóóëëàãààñ òîìèëñîí ººð áàéãóóëëàãà
ÓÀÁÒ-ä áèå äààñàí ¿íýëãýý õèéæ, ÓÀÁÒ çºâ õýðýãæèæ
áàéãàà ýñýõèéã áàòàëãààæóóëíà. Àóäèòîðóóä
øààðäëàãûí õýìæýýíä áýëòãýãäñýí, òýäýíä òàâèãäàõ
øààðäëàãûã òîãòîîñîí áàéõ õýðýãòýé. Àóäèò õèéõ
òºëºâëºãºº íü àóäèòûí äàâòàìæ, õóãàöàà, àæëûí
öàð õ¿ðýý, ¿íýëãýý, òàéëàíã ãàðãàõ øàëãóóð çýðãèéã
áàãòààñàí áàéíà. ÓÀÁÒ-íèé õýðýãæèëò òîõèðîìæòîé
áèø áàéíà ãýæ ¿çâýë ñàéæðóóëàõ àðãà õýìæýýã àâ÷
ÿâóóëàõ ¸ñòîé ýíý àðãà õýìæýý íü òîäîðõîéëñîí
àñóóäëûã çàñàõ õóãàöàà, áîëîìæ, õîðèã çýðãèéã
áàãòààäàã. Àóäèòûã àëü áîëîõ ÓÀÁÒ-íèé ýõíèé ¿å
øàòàíä õèéõ õýðýãòýé èíãýñíýýð øèéòãýõýýñ èë¿¿
ñóðàëöàõ, ñàéæðóóëàõ áîëîìæèéã îëãîäîã.
>12

8. ÓÑÍÛ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÒªËªÂ˪êªÃ ÕÝÐÝÃƯ¯ËÑÝÍ
ÒÓÐØËÀÃÀÀ ¯ÍÝËÝÕ, ÑÓÐÃÀÌÆÀÀÑÀÀ ÑÓÐÀËÖÀÕ,
ÕÓÂÀÀËÖÀÕ
¯íäñýí ¿éë àæèëëàãàà: ÓÀÁÒ-ã õýðýãæ¿¿ëñíýýð
ãàðñàí àõèö, áýðõøýýë¿¿ä, óíäíû óñíû ÷àíàðûí
¿ð ä¿í çýðãèéã áàãòààñàí óëñûí õýìæýýíèé ÿâöûí
òàéëàíã ãàðãàíà.
¯ð ä¿í: Óíäíû óñ õàíãàìæèéíõàíû ìåíåæìåíò
áà óíäíû óñíû ÷àíàðûã óäààí õóãàöààíä,
òîãòâîðòîéãîîð ñàéæðóóëíà.
ÓÀÁÒ-íèé õýðýãæèëòèéã òàñðàëòã¿é ýðãýæ
¿íýëýõ
ÓÀÁÒ íü óñ õàíãàìæèéí ìåíåæìåíòèéã òàñðàëòã¿é
ñàéæðóóëàõ ¿éë ÿâö áîëîõîîñ áèø íýã óäàà
õýðýãæ¿¿ëæ äóóñààä òàéëàíã òàâèóðò õàäãàëàõ áàðèìò
áèø þì. ÓÀÁÒ-íèé õýðýãæèëòèéí ÿâöûã òàñðàëòã¿é
ýðãýæ ¿íýëæ áàéõ ¸ñòîé. ¯íäýñíèé ò¿âøèíä ÍÝÌ-ä
ãàðñàí àõèö äýâøèë, óíäíû óñ ÷àíàðûí ñòàíäàðòàä
íèéöýæ áóé áàéäàë, óñ õàíãàí íèéë¿¿ëýã÷èéí õè÷ýýë
ç¿òãýë çýðãèéã ¿íýëýõ õýðýãòýé. Ýíýõ¿¿ òºëºâëºãººã
õýðýãæ¿¿ëýõ ÿâöàä òóëãàðñàí öîîðõîéã òîäðóóëàõ,
øèíý ýðñäýë, ñóäàëãàà øèíæèëãýý, õ¿÷èí ÷àäàë,
ñàíõ¿¿ãèéí öîîðõîé çýðýã õ¿íäðýëòýé àñóóäëûã
òîäîðõîéëîæ, øèéäâýðëýõ àðãà õýìæýý àâíà.
Ìýäëýã, òóðøëàãààñàà õóâààëöàõ
Õàìòðàã÷ òàëóóä àâñàí ñóðãàìæààñàà òîãòìîë
õóâààëöàõ íü ÓÀÁÒ-íèé õýðýãæèëòèéã óëñûí
õýìæýýíä ñàéæðóóëàõàä òóñòàé. Àõèóëñàí àìæèëòàà
îëîí íèéòýä ìºí òàíèóëæ áàéõ õýðýãòýé. ÓÀÁÒ-íèé
¿éë ÿâöûí òàëààð äýëõèéí õýìæýýíä òóðøëàãààñàà
õóâöààëöàõ, óëñûíõàà òóðøëàãûã á¿ñ íóòàã, îëîí
óëñûí ò¿âøèíä ñóðòàë÷èëæ, äýëõèé íèéòèéí
¿éëñýä õóâü íýìýð îðóóëàõ íü ç¿éòýé. ÄÝÌÁ, Îëîí
óëñûí óñíû õîëáîîíû âýá õóóäñààð äàìæóóëàí
òóðøëàãààñàà õóâààëöàõ, ºã¿¿ëýë õýâë¿¿ëýõ, õóðàë
÷óóëãàíä îðîëöîõ íü óëñ õîîðîíäûí àëáàí ¸ñíû
õàìòûí àæèëëàãààíä ÷óõàë þì.
>13

International
Water Association
World Health Organization,
Department of Public Health and Environment,
Avenut Appia 20, CH-1211 Geneva 27, Switzerland
www.who.int_sanitation_health
International Water Association,
Alliance House, 12 Caxton Street
London SWIH 0QS, United Kingdom
www.iwahq.org