Zbigniew Anusik - PrzeglÄ d Nauk Historycznych

154
Artykuły recenzyjne i recenzje
córka Jerzego [14], lub publicznych, jak np. Michał (Zygmunt) syn
Iwana [3]. Odnotowano jednak w tekście istnienie tych dzieci” (s. 27).
Pierwszym przedstawicielem rodu kniaziów Wiśniowieckich był
Michał, najstarszy syn kniazia Wasyla Wasylewicza Zbaraskiego.
Zdaniem Ilony Czamańskiej, urodził się on około 1460 r., gdyż już
w 1475 r. występował jako osoba pełnoletnia w imieniu swoim
i braci. „Ta wczesna dorosłość spowodowana była tragedią rodzinną.
W 1474 r. nastąpił potężny najazd tatarski na Zbaraż. Ojciec
Michała bronił się w zamku zbaraskim, który jednak w trakcie
walki został podpalony. Bohaterski kniaź walcząc do końca spłonął
w swym zamku, a małżonka wraz z kilkorgiem dzieci dostała
się do niewoli” (s. 31). Kniaź Michał uniknął niewoli tatarskiej i już
w następnym roku wystąpił w imieniu swoim i braci z pretensjami
do spadku po zmarłym w 1472 r. bezpotomnie stryju Sołtanie 4 .
4 lipca 1475 r. synowie Wasyla Wasylewicza Zbaraskiego otrzymali
połowę spadku po kniaziu Sołtanie, na którą składał się zamek
Wiśniowiec z przyległościami oraz wieś Taraż. Pozostałą część dóbr
po Sołtanie objął natomiast jego brat – Semen Wasylewicz. Drugi
stryj młodych Zbaraskich, średni syn kniazia Wasyla Fedorowicza,
nazywany kniaziem Zbaraskim-Kołodeńskim, zmarł w 1481 r. Pod
koniec życia został on starostą krzemienieckim. Z małżeństwa
z kniaziówną Marią Rowieńską pozostawił tylko córkę Anastazję
(zm. 1516). Wbrew twierdzeniu Ilony Czamańskiej, iż „w związku
z brakiem męskiego potomstwa większość swych dóbr zapisał bratankom”
(przypis 4 na s. 31), w rzeczywistości kniaź Semen Zbaraski-Kołodeński
zapisał synom Wasyla jedynie swoją część spadku
po bracie Sołtanie. Pozostałe dobra, a więc przede wszystkim włości
kołodeńska i czerniechowska przypadły Anastazji i jej mężowi,
kniaziowi Semenowi Juriewiczowi Holszańskiemu (zm. 1505). Wraz
z ręką jedynej córki tej pary – Tatiany ks. Holszańskiej, zarówno
Kołodno, jak i Czerniechów przeszły z czasem we władanie słynnego
kniazia Konstantego Ostrogskiego 5 .
4 Kniaź Sołtan był najmłodszym synem kniazia Wasyla Fedorowicza. Z działu
dóbr po rodzicach wziął Horodek, Wiśniowiec i Maniów. Nazywany był kniaziem
Zbaraskim i Maniowskim. W swoim testamencie, spisanym w 1472 r., wspomniał
o własnych córkach, którym zapisał sumę 200 kop groszy. O dalszych losach
córek kniazia Sołtana brak jednak jakichkolwiek wiadomości. Por. J. Wolff,
Kniaziowie litewsko-ruscy od końca XIV wieku, Warszawa 1895, s. 606; W. Dworzaczek,
op. cit., tabl. 174.
5 Por. J. Wolff, op. cit., s. 606-608; oraz Z. Anusik, Glosa do dziejów rodu
książąt Ostrogskich, „Przegląd Nauk Historycznych” 2008, nr 1, s. 139-140.