45. Pułk Strzelców Kresowych w obronie Tomaszowa ...

156 WITOLD JARNO
lumn na tomaszowskich ulicach należy założyć, że owa dywersja
nie mogła być wyłącznym dziełem miejscowych Niemców. W momencie
dotarcia do północnej części Tomaszowa Maz. pododdziałów
1. DPanc., ich żołnierze nawiązali kontakt z członkami tutejszej
„V kolumny” i uzyskali bliższe informacje o sytuacji w mieście.
Zapewne także wówczas przekazano dywersantom nieco broni palnej
(ręczne i ciężkie karabiny maszynowe), amunicji oraz granaty,
przy użyciu których ostrzelano w godzinach nocnych wycofującą
się kolumnę 45. pp, potęgując w ten sposób chaos i zamieszenie
powstałe w efekcie ostrzelania kolumny przez czołgi niemieckie
w rejonie Starzyc. Całość akcji dywersyjnej nie była zatem przypadkowa,
lecz uzgodniona z dowództwem 1. DPanc., które zapewne
poleciło członkom „V kolumny” podjąć aktywne działania w chwili
rozpoczęcia walk w północnej części Tomaszowa Maz.
Odwrót 13. DP w kierunku Spały osłaniał I batalion 45. pp mjr.
P. Kasztelowicza i 44. pp płk. Józefa Frączka. Pierwszy z wymienionych
oddziałów, stojący dotąd bez styczności z nieprzyjacielem
w lasach na północ od Tomaszowa Maz., otrzymał około północy
(z 6 na 7 września) rozkaz wycofania się do Lubochni i zorganizowania
tam przejściowej obrony. Po kilkukilometrowym nocnym
marszu żołnierze owego batalionu zajęli przed świtem stanowiska
obronne w nakazanym rejonie, do którego zbliżyły się w tym czasie
pierwsze czołgi z niemieckiej 4. DPanc. zmuszając żołnierzy I batalionu
45. pp do opuszczenia miejscowości i przejścia do działań
opóźniających w kierunku na Spałę. Szosą z Tomaszowa Maz. do
Inowłodza przemieszczały się pod osłoną lasów luźne grupy żołnierzy
z rozbitego w Tomaszowie Maz. 45. pp, którzy dołączali po drodze
do napotkanych pododdziałów dywizji i wraz z nimi kierowali
się ku przeprawie w Inowłodzu. Mniejsze grupy żołnierzy owego
pułku maszerowały także południowym brzegiem Pilicy, w celu
przedostania się na prawy brzeg owej rzeki w Tomaszowie Maz.
przed wysadzeniem tamtejszych mostów. Kierunek odwrotu tej części
rozbitych pododdziałów 45. pp pokrywał się zasadniczo z marszrutą
dywizji, toteż część z nich zdołała niebawem dotrzeć do lasów
brudzewickich, gdzie dołączyła do własnej dywizji, której dowództwo
również o świcie opuściło Lubochnię i poprzez Glinnik
i Spałę udało się samochodami do Inowłodza 43 .
42 J. Górski, Działania 13 Kresowej…, WBBH, sygn. II.3.122, k. 49–50;
W. S z a l e wicz, Walki 13 Dywizji…, ibidem, sygn. II.2.394, k. 11; PSZ, t. I, cz. 2,
s. 624–626.