45. Pułk Strzelców Kresowych w obronie Tomaszowa ...

158 WITOLD JARNO
tego” 45 . Jednak trzeba jednoznacznie i wyraźnie podkreślić, że
z uwagi na ogromną dysproporcję sił osamotniona 13. DP nie była
w stanie stawić skutecznego oporu i powstrzymać XVI KPanc. przez
kilka dni, co podkreślił kpt. J. Górski: „Oczywiście, że w żadnym
wypadku dywizja nie mogła zatrzymać marszu XVI Korpusu Pancernego.
Cudów być nie mogło” 46 . W pełni należy zgodzić się z tym
stwierdzeniem, nie zapominając jednak, że przy lepszym dowodzeniu
i sprawniejszej łączności 13. DP mogłaby wycofać się w bardziej
zorganizowany sposób, co być może pozwoliłoby uniknąć tragedii
45. pp, który uległ rozbiciu w trakcie nocnego manewru odwrotowego.
Pamięć o bohaterstwie żołnierzy 45. pp w obronie Tomaszowa
Maz. jest obecnie żywo kultywowana przez społeczność miasta.
Poległych żołnierzy pochowano w odrębnej mogile na cmentarzu
wojennym przy ul. Smutnej, gdzie w 1989 r. ustawiono tablicę
pamiątkową ze szlakiem bojowym 13. DP we wrześniu 1939 r. Na
początku lat 90. XX w. postawiono również mały pomnik w przypuszczalnym
miejscu śmierci płk. S. Hojnowskiego przy ul. Warszawskiej,
w kolejnych zaś latach upamiętniono żołnierzy 13. DP
przemianowując osiedle na Niebrowie na Osiedle Obrońców Tomaszowa
oraz nadając 6 września 2000 r. III Liceum Ogólnokształcącemu
przy ul. Nadrzecznej imię dowódcy 45. pp płk. S. Hojnowskiego.
Ponadto kilkukrotnie zorganizowano Marsze Szlakiem
Obrońców Tomaszowa Maz., upamiętniając w ten sposób miejsca
pamięci związane z walkami żołnierzy 45. pp o miasto we wrześniu
1939 r.
44 L. M o c z u l s k i, op. cit., s. 714.
45 J. G ó r s k i, Działania 13 Kresowej…, WBBH, sygn. II.3.122, k. 57.