ძველი გულებისა და ხმლისას
ძველი გულებისა და ხმლისას
ძველი გულებისა და ხმლისას
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
daviT paiWaZe<br />
gamWvirvale TamaSi<br />
saubari aka morCilaZis romanze “Zveli gulebisa da xmlisa”<br />
აკა მორჩილაძის ახალი რომანი “<strong>ძველი</strong> <strong>გულებისა</strong> <strong>და</strong> ხმლისა” (ის 2007 წელს, 10 მაისი<strong>და</strong>ნ 18 მაისამდე<br />
<strong>და</strong>იწერა <strong>და</strong> ოთხ კვირაში <strong>და</strong>ისტამბა) თანაბრად გიბიძგებს თუ გაცდუნებს, ილაპარაკო ტექსტზეც <strong>და</strong><br />
ავტორზეც.<br />
აკა მორჩილაძის მკითხველი შეეჩვია მისი პერსონაჟების სამოქმედო დროსა <strong>და</strong> გარემოს, მისი<br />
რომანების რთულ კომპოზიციურ წესრიგს, კონსტრუქციებით ჟონგლიორობას, სიუჟეტის შელფებსა <strong>და</strong><br />
შეგნებულ ლაკუნებს, სამეტყველო ნიღბებით თამაშს. შესაბამისად, სიხარული მოაქვს პაზლის აწყობას,<br />
მიხვედრას, ამოცნობას, “თანამშრომლობას” ავტორთან, ილუზიას, რომ კრეატიულ ქაოსში წესრიგს შენ<br />
– მკითხველი ამყარებ. “ძველ გულებში” გიწევს უარი თქვა ამ სიხარულზე: არავითარი ხვეულები <strong>და</strong><br />
ფრაგმენტები, არავითარი მანიპულირება, არავითარი ენობრივი სტილიზაცია. აკა მორჩილაძე თითქოს<br />
აღარ გვეთამაშება.<br />
ის ირჩევს “მარტივ” გზას: სიცხადეს, სიუჟეტის წრფივ <strong>და</strong> თანმიმდევრულ განვითარებას. კითხვისას<br />
უბრალოდ ენდობი <strong>და</strong> მიჰყვები მთხრობელს. ეს გზა სხვა გაგებითაც მარტივი <strong>და</strong> გატკეპნილია: აკა<br />
მორჩილაძის მთავარი პერსონაჟი მოძრაობს ყველა ქართველისათვის კარგად ცნობილი მარშრუტით.<br />
ქართლელი აზნაური ბადუნა ფავნელი მიდის თბილისი<strong>და</strong>ნ ფოთისკენ. ის <strong>და</strong>კარგულ ძმას ეძებს.<br />
მაგრამ 1827 წელს, რომანის სამოქმედო დროს, ეს გზა თითქმის გაუკვალავია. ქართველები იშვიათად<br />
<strong>და</strong>დიან თავიანთი ქვეყნის აღმოსავლეთი<strong>და</strong>ნ <strong>და</strong>სავლეთში <strong>და</strong> პირიქით. ბადუნა ფავნელიც ამ გზას<br />
პირველად ადგას. პირველად <strong>და</strong> უკანასკნელად. კლასიკური ტრაგედიის გმირის <strong>და</strong>რად, ის რისკავს,<br />
მაგრამ არ იცის, რა ცოდნა ელის გზის ბოლოს <strong>და</strong> რად <strong>და</strong>უჯდება ეს ცოდნა.<br />
კლასიკურ ტექსტებთან აკა მორჩილაძის რომანს შორეულად ანათესავებს სიმეტრია <strong>და</strong><br />
სტერეოსკოპულობა, ოღონდ არა ტექსტის შიგნით, არამედ სინამდვილესთან, კონტექსტთან<br />
მიმართებით.<br />
30 წელიც არ გასულა, რაც რუსეთი საქართველოში შევი<strong>და</strong>. იმპერია <strong>და</strong> პატარა პროვინცია ახლა<br />
ეცნობიან ერთმანეთს. გაუცხოება არ <strong>და</strong>უძლევიათ, თუმცა ქართველები, ასე თუ ისე, ალღოს უღებენ<br />
<strong>და</strong> მორგებიან ახალ “პატრონს”: ემსახურებიან, თანამშრომლობენ, ურთიერთობების წესებშიც<br />
ერკვევიან <strong>და</strong> იციან, როგორ ისარგებლონ. ესაა დრო, როცა რუსეთი იმპერიას ამკვიდრებს<br />
საქართველოში: მოაქვს სტაბილურობა, აწყობს კომუნიკაციებს, ახალისებს კომერციას.<br />
დღეს საქართველო მიდის რუსეთი<strong>და</strong>ნ. საქართველოს ისევ ჭირდება მოდერნიზაცია. გაუცხოება<br />
რუსეთთან ძალაშია, ოღონდ სხვა ნია<strong>და</strong>გი აქვს. 1827 წელს ჯერ არ მოქმედებ<strong>და</strong> რუსეთის იმპერიის
პარადოქსი: ის უზრუნველყოფს წინასწარ <strong>და</strong> აუცილებელ პირობებს ნაციის ჩამოსაყალიბებლად,<br />
მაგრამ შემდეგ ეს ნაცია ვეღარ ავლენს თავის პოტენციალს იმპერიის ფარგლებში <strong>და</strong> მტრად ეკიდება<br />
მას.<br />
დუმილი, სიტყვაძუნწობა, რაც აკა მორჩილაძის რომანში ახასიათებთ ქართველებს რუსებთან<br />
ურთიერთობის დროს, მხოლოდ ენის არცოდნის ბრალი არ არის. ამ ქართველებში თანაარსებობს<br />
უცხოთა მიუღებლობა <strong>და</strong> შეგუება, ვაჟკაცობა <strong>და</strong> თვალთმაქცობა, სიმტკიცე <strong>და</strong> თავის მოსულელება.<br />
იმპერიასთან შეხებისას მათი ვნება შეგუბებულია. თითქოს ხვდებიან – უნ<strong>და</strong> მოითმინონ, ჯერ ადრეა.<br />
ვისაც “<strong>ძველი</strong> <strong>გულებისა</strong> <strong>და</strong> ხმლისა” არ წაუკითხავს, ეგებ იფიქროს, რომ საქმე ისტორიულ ან/<strong>და</strong><br />
პოლიტიკურ რომანთან აქვს. კონიუნქტურული ქარაგმებისა <strong>და</strong> პოლიტიკური სიმბოლოების<br />
მოყვარულებს შეუძლიათ, კარგად გაერთონ ამ რომანის კითხვისას: ბათუმის ფაშა სტამბოლში მიდის<br />
სამკურნალოდ. ავტორი, ვსთქვათ თანამედროვედ, ამუშავებს ტრეფიკინგისა <strong>და</strong> ემიგრაციის<br />
პრობლემებს. ვისაც უნ<strong>და</strong>, იტყვის, რომ ღრმად სიმბოლურია ნაწარმოების ფინალი: ქართველებს<br />
ერთმანეთთან რთული ანგარიშები აქვთ, მაგრამ ბოლოს, სამი სხვა<strong>და</strong>სხვა ქართველი – <strong>და</strong>სავლელი,<br />
მუსლიმი <strong>და</strong> ქართლელი ერთად შეაკვდება რუსებს. რუსეთი კლავს <strong>და</strong> სიკვდილში აერთიანებს<br />
საქართველოს – თუ გნებავთ, ასეც წაიკითხეთ რომანის ბოლო გვერდები.<br />
მკვლელი, მოძალადე, ა<strong>და</strong>მიანის გამტაცებელი, ა<strong>და</strong>მიანით მოვაჭრე, ყაჩაღი, ბავშვობაში<br />
ტრავმირებული აუტისტი, <strong>და</strong>მპყრობლის მსახური, პათოლოგიურად ეჭვიანი უცხოელი სამხედრო,<br />
რომელიც ქართველებს ვერ იტანს – ესაა რომანის პერსონაჟთა არასრული ჩამონათვალი. თუ <strong>და</strong>ვძენთ,<br />
რომ ყოველ მათგანს პეწი, ღირსება <strong>და</strong> თავისი სიმართლე აქვს, ყოველ მათგანს გაუგებ <strong>და</strong><br />
თანაუგრძნობ, რაღაცით ყოველი მათგანი მოგწონს – ეგებ წიგნის წაუკითხავა<strong>და</strong>ც მივხვდეთ, რა რანგის<br />
ლიტერატურულ ოსტატობას ავლენს აკა მორჩილაძე.<br />
რომანში მოქმედებას მოსდევს ხოლმე რეტროსპექტული პარაბასისები: ესენი ეხება აღმოსავლეთი <strong>და</strong><br />
<strong>და</strong>სავლეთი საქართველოს მიმართებას, ქორწინებას, ტყვეთა სყიდვას, <strong>ძველი</strong> საქართველოს გზებსა <strong>და</strong><br />
სამალავებს, ზღვასა <strong>და</strong> ქართველებს... აკა მორჩილაძეს “ამოყავს” თავისი საქართველოს ისტორია,<br />
ოღონდ მოვლენებსა <strong>და</strong> თარიღებს არად <strong>და</strong>გიდევთ, უფრო სოციალურ რეალიებს აცოცხლებს. კი, აკა<br />
მორჩილაძე ასწავლი<strong>და</strong> ისტორიას უნივერსიტეტში, მაგრამ ამ რომანში ის ისტორიის ალქიმიკოსია,<br />
პოეტი <strong>და</strong> ინტელექტუალი.<br />
თუ მაინც<strong>და</strong>მაინც გვინ<strong>და</strong>, თამაშის ელემენტებიც <strong>და</strong>ვინახოთ წიგნში, ის მეორედ უნ<strong>და</strong> წავიკითხოთ.<br />
აღმოაჩენთ, რომ თხრობისას ავტორი მუდმივად <strong>და</strong> პატიოსნად მიგანიშნებთ, როგორი იქნება<br />
კულმინაცია, ვინ ვინ არის <strong>და</strong> რას მოიმოქმედებს. ეს არის უაღრესად ღია თამაში, რომელსაც უცებ ვერ<br />
ჩახვდები. რაც შეეხება ენას, აკა მორჩილაძეს ასეთი ენით მანამდე არაფერი <strong>და</strong>უწერია. “<strong>ძველი</strong><br />
<strong>გულებისა</strong> <strong>და</strong> ხმლისა” უკვე ქრესტომათიული პროზაა. მისი შეტანა ახლავე შეიძლება ქართულის<br />
(გინ<strong>და</strong> ენის, გინ<strong>და</strong> ლიტერატურის) სასკოლო სახელმძღვანელოებში. სადღეგრძელოს არ ვამბობ – აქ<br />
მიღწეულია ენობრივი სიცხადისა <strong>და</strong> სისა<strong>და</strong>ვის ისეთი დონე, რომელიც რომანს, მგონი, ზედროულ<br />
ტექსტად აქცევს: მჯერა, ამ წიგნს მისი პერსონაჟების თანამედროვე მკითხველებიც თავისუფლად<br />
გაიგებდნენ.<br />
ყველაფერი, რაც პოლიტიკაზე <strong>და</strong> ისტორიაზე აქ ითქვა, მესამეხარისხოვანია. მოქმედებას დიდ
ტრაგედიებში, ერთი შეხედვით, პოლიტიკური ვნებები წარმართავენ, მაგრამ ბოლოს აღმოჩნდება, რომ<br />
მთავარი – მაინც ოჯახის ამბავია. ასეა აკა მორჩილაძის გამჭვირვალე <strong>და</strong> ნაღვლიან ტრაგედიაში, სა<strong>და</strong>ც<br />
არის ამბავზე მთავარი რამ – განწყობა, ინტონაცია, ხმა.<br />
wyaro: http://old.lib.ge/body_text.php?7467
Change language