You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
2.1 UMLANDO WESIQIWU UMKHUZE<br />
UMkhuze isiqiwu esethiwe ngegama lomfula odabula izwe eNyakatho yezwe<br />
likaPhunga noMageba, kwaZulu. Isisusa somfula sibude buduze nesinye isiqiwu<br />
esibizwa ngokuthi ITHALA GAME RESERVE esiseMagudu. Umfula ugudla<br />
izintabakazi zaseMagudu, zoBombo udlule bude buduze nomuzana waseMkhuze,<br />
uchitheke echibini elikhulukazi iNsumo. Kuba sengathi ufike ubhajwe lapha<br />
kanti uyedlula uze uthele eSodwana lapho ulwandle lukhona.<br />
Isiqiwu ngokusondela nokuvundla kwaso amehlo aqaphelayo kaMaqubulwana<br />
umlungu yiwona abona ukuthi le ndawo ifanele ukuba YlSlqIWU. Wabe<br />
engahambi yedwa ngoba avumbulula ububanzi bendawo ngeso lokongiwa<br />
kwemvelo. UHulumeni wangaleso sikhathi wamnika igunya lokuyidla indawo<br />
ngonyaka we-1912.<br />
Umphakathi wendawo ngokuthola kulolu cwamngo wabe uzihlalele unganake<br />
lutho, uphila impilo ejwayelekile. Wabe wenza nakhu okwakuthandeka kuwo<br />
ngephimbo likaDinabantu Dube, (2004: Nhlaba):<br />
• Ukuzingela izinyamazane<br />
• Ukucupha izinyamazane<br />
• Ukufuya izinkomo nezimbuzi<br />
• Ukulima<br />
• Ukudoba<br />
• Ukubaza<br />
• Ubvakha imizi<br />
• Ukubiya imizi<br />
• Ukuxebula imithi yokulapha nokuthakatha<br />
17