literatura muzyczna - Zespół Szkół Muzycznych w Szczecinie

Dorota KalinowskaRenata WilentoProgram nauczaniaprzedmiotu literatura muzycznaw szkołach muzycznych II stopniadla zawodów: muzyk instrumentalista MkiS 347(04)muzyk nauczyciel rytmiki Mki S 347(05)Zespół Szkół MuzycznychSzczecin 20111

Program dopuszczony przez Ministra Kultury do użytku w szkołachmuzycznych II st.;Nr dopuszczenia 2/2004Program podlega zmianom wynikającym z nauki i techniki, zmian w prawie,poniżej przedstawiamy z zaktualizowaną wersję.Program nauczania jest zgodny z- Rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa narodowego z dnia 25 lutego2011 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkołach artystycznychprogramów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręcznikówdla szkół artystycznych- Rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 9 grudnia2010 r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwaartystycznego w publicznych szkołach artystycznych(Dz. U. z dnia 21 stycznia 2011 r.)2

Spis treści ------------------------------------------------------------------------ strony- Cel przedmiotu-----------------------------------------------------------------------------------------4- Uwagi wstępne -----------------------------------------------------------------------------------------6- Podstawa programowa -------------------------------------------------------------------------------8- Treści programowe ----------------------------------------------------------------------------------- 9- Rozkład materiału nauczania w klasie I i II --------------------------------------------10- Rozkład materiału i działania uczniów ----------------------------------------------------------11- Szczegółowy wykaz treści i opis osiągnięć uczniów -------------------------------------------13- Warunki do realizacji programu ------------------------------------------------------------------15- Komentarz do realizacji programu ---------------------------------------------------------------16- Metody pracy ------------------------------------------------------------------------------------------16- Taksonomia umiejętności uczniów------------------------------------------------------------------18- Wymagania na poszczególne oceny-----------------------------------------------------------------21- Dobór literatury muzycznej --------------------------------------------------------------------------24- Propozycja sprawdzianu znajomości literatury muzycznej---------------------------------------26- Propozycja kryteriów oceniania znajomości literatury muzycznej------------------------------27- Propozycja literatury muzycznej do kolejnych działów tematycznych-------------------------28- Propozycja podstawowego kanonu literatury muzycznej-----------------------------------------37- Propozycja rozszerzonego kanonu literatury muzycznej-----------------------------------------38- Wskazówki dla nauczyciela ---------------------------------------------------------------------------40- Zestaw podstawowych środków dydaktycznych ------------------------------------------------60- Uwagi końcowe ----------------------------------------------------------------------------------------613

„Zrozumieć muzykę, to odnaleźć w niej cząstkę siebie”Grażyna Pstrokońska-NawratilProgram nauczaniaPrzedmiot: literatura muzycznaLiteratura muzyczna to przedmiot realizowany w klasiepierwszej i drugiej w szkołach muzycznych II stopnia w ciągu dwóchjednostek lekcyjnych tygodniowo w grupach do 16 osób.Przedmiot ten został wprowadzony przed kilku laty w miejsceprzedmiotu o nazwie: nauka o muzyce.Literatura muzyczna jest kontynuacją przedmiotu audycje muzyczneze szkół I stopnia. Jednocześnie jest wprowadzeniem do przedmiotów:historia muzyki z literaturą muzyczną, formy muzyczne oraz doprzedmiotu folklor muzyczny 1 .1 Przedmiot folklor muzyczny został sondażowo wprowadzony do wybranych szkół, w tym również do naszej, od rokuszkolnego 2003/44

Cel przedmiotuCelem przedmiotu jest wykształcenie wśród uczniów pasji aktywnego słuchaniamuzyki i świadomego wykonywania utworów muzycznych.Aby wykształcić poprawne nawyki podczas słuchania i wykonywaniamuzyki, konieczne jest zapoznanie uczniów z wieloma pojęciami.Świadome słuchanie i wykonywanie muzyki wiąże się:- z umiejętnością umieszczenia dzieła w odpowiedniej epocehistorycznej,- ze zwróceniem uwagi na zastosowaną obsadę wykonawczą,- z analizą elementarnych współczynników dzieła muzycznego,- z umiejętnością różnicowania faktury,- z umiejętnością określenia sposobu kształtowania formymuzycznej,- z poznawaniem twórczości wybitnych kompozytorów,- z kształtowaniem indywidualnego gustu muzycznegoSą to podstawowe umiejętności, które powinien nabyć uczeń podczastoku kształcenia.Zgodnie z podstawą programowąRozporządzenie MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGOz dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodachszkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach artystycznych(Dz. U. z dnia 21 stycznia 2011 r.)celem przedmiotu są następujące osiągnięcia uczniów:1. Znajomość i rozpoznawanie wybitnych utworów muzycznych, określanie ichprzynależności do stylu epoki historycznej.2. Umiejętność rozpoznawania i określania:1) elementów muzyki, faktury, środków wyrazu, sposobów kształtowaniadzieła muzycznego,2) charakterystycznych cech podstawowych form i gatunków muzykiwokalnej, instrumentalnej i wokalno-instrumentalnej3) aparatu wykonawczego3. Znajomość i rozpoznawanie instrumentów muzycznych.4. Przyswojenie podstawowych wiadomości o pieśniach, tańcach, instrumentach izespołach, zwyczajach i obrzędach w polskiej kulturze ludowej oraz ostylizacjach muzyki ludowej w twórczości artystycznej.5. Znajomość różnorodnych funkcji muzyki.6. Znajomość chronologii dziejów muzyki. Umiejętność określaniacharakterystycznych cech stylu historycznego.5

Uwagi wstępne.Nauczyciel przedmiotu literatura muzyczna zakłada, że uczeń któryrozpoczyna edukację w szkole muzycznej II stopnia, posiada podstawową wiedzęzdobytą na lekcjach audycji muzycznych w szkole I stopnia dotyczącą dziełamuzycznego. Wiedzę ma popartą znajomością literatury muzycznej.W nauczaniu przedmiotu literatura muzyczna nauczyciel może się także spotkać zgrupą uczniów bez przygotowania muzycznego. Zadaniem nauczyciela w takimprzypadku będzie wyposażyć uczniów w podstawową wiedzę i rozwinąć ichumiejętności w takim samym stopniu jak u pozostałych uczniów po cztero- lubsześcioletnim cyklu nauczania w szkole I stopnia.Nasz program nauczania literatury muzycznej w klasach I i IIOgólnokształcącej Szkoły Muzycznej II st. i Szkoły Muzycznej II st. w ogólnychzarysach opiera się o wcześniej obowiązujący zakres programowy nauki o muzyce.Zgodnie z nazwą przedmiotu, jednak główny nacisk należy położyć na dziełomuzyczne, które ma stanowić punkt wyjścia do różnorodnej analizy. Modyfikacjiuległ układ programu oraz ograniczenie niektórych treści programowych na rzeczpodnoszenia umiejętności praktycznych uczniów.Układ programu powstał na podstawie wieloletnich doświadczeń w prowadzeniunajpierw przedmiotu nauka o muzyce, później literatura muzyczna.Zaproponowana kolejność działów w klasie I daje możliwość nauczycielowikorzystania z pewnej określonej puli utworów, których analiza będzie rozszerzana wmiarę poznawania przez uczniów nowych pojęć. Każdy nauczyciel powinienwybierać utwory reprezentatywne dla kolejnych epok historycznych, które sąjednocześnie przykładami twórczości wybitnych kompozytorów, tak aby uczeńpodnosił umiejętność różnicowania stylistycznego utworów muzycznych 2 .Ostatni dział w klasie I to „elementy folkloru polskiego”, traktowany jest jakowprowadzenie do przedmiotu folklor muzyczny 3 . Zakres wiadomości teoretycznychnależy ograniczyć do minimum, skupiając się przede wszystkim na prezentacjiautentycznego folkloru muzycznego oraz jego wykorzystania w twórczościartystycznej. Uczeń powinien przyswoić podstawowe wiadomości o polskichpieśniach, tańcach, instrumentach i zespołach, zwyczajach i obrzędach w polskiejkulturze ludowej oraz stylizacjach muzyki ludowej w twórczości artystycznej,Program nauczania w klasie II w I semestrze, to propedeutyka form muzycznych.Głównym celem w nauczaniu tego działu jest wykształcenie umiejętności słuchowejanalizy formy muzycznej. W drugim semestrze uczeń powinien pogłębić znajomość2 Propozycja literatury muzycznej do kolejnych działów tematycznych, od strony 263 Por. przypis 1.6

literatury muzycznej o większe gatunki muzyczne. Uczeń powinien określać iróżnicować cechy różnorodnych gatunków muzycznych. W tym celu należy dobraćutwory reprezentatywne dla różnych epok historycznych, tak aby równolegle,nieustannie rozwijać umiejętność określania cech charakterystycznych styluhistorycznego.Zaproponowany przez nas spis literatury muzycznej, obejmującej poszczególne działytematyczne, w żaden sposób nie powinien ograniczać indywidualnego doboruutworów przez nauczyciela i uczniów. Nauczyciel powinien zachęcać uczniów doprezentowania utworów granych na lekcjach przedmiotu głównego i fortepianuobowiązkowego. Ich dobór powinien być zgodny z tematyką lekcji. Rozbudowanepod względem formy gatunki nauczyciel czasami jest zmuszony prezentowaćfragmentarycznie. Istotne jest, aby uczeń zapoznał się z najbardziejcharakterystycznymi częściami utworu 4 .Przyjęty układ materiału powinien być traktowany hierarchicznie – przechodzimy odzagadnień ogólnych do bardziej szczegółowych, jednocześnie na każdym etapiepowinno następować nawiązanie do poprzednich działów tematycznych. Tylko wtedymożemy uzyskać założone wcześniej cele nauczania.Rozkład materiału przewiduje lekcje o charakterze podawczym, jednak ich stosunekdo lekcji ćwiczeniowych, lub warsztatowych nie powinien przekraczać 1/3 ilościprzewidzianych godzin, co należy uwzględnić przewidując zakres tak zwanegomateriału teoretycznego.Podczas roku szkolnego dysponujemy ok. 70 jednostkami lekcyjnymi.Zaproponowany przez nas układ lekcji wykorzystuje 62 jednostki lekcyjne, daje tomożliwość dowolnego, zależnie od grupy uczniów realizowania programu,poszerzenie niektórych zagadnień lub przeznaczenie większej ilości czasu natrudniejsze zagadnienia.Podany czas realizacji programu nie uwzględnia sprawdzianów wiadomości, którychistotą powinno być praktyczne wykorzystanie nabytej wiedzy. Ocena umiejętnościuczniów powinna być przede wszystkim dokonywana na bieżąco podczas zajęć.Wskazane jest podsumowanie efektów nauczania na zakończenie klasy I i II.4 W spisie literatury niekiedy określamy dokładnie fragment, kiedy większych rozmiarów utwór jest ilustracjąkonkretnego tematu.7

Podstawa programowaRozporządzenie MDKiDN z dnia 9 grudnia 2010 r.w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego wpublicznych szkołach artystycznych(Dz. U. z dnia 21 stycznia 2011 r.)Literatura muzycznaTreści nauczania:1. Utwory reprezentatywne dla:1) kolejnych epok2) czołowych kompozytorów3) głównych form, gatunków i stylów muzycznych2. Elementy muzyki, faktury muzyczne, elementy sposoby kształtowania formymuzycznej.3. Instrumenty muzyczne, głosy ludzkie, rodzaje zespołów muzycznych i ichzastosowanie w praktyce wykonawczej różnych epok4. Cechy polskiej muzyki ludowej. Muzyka ludowa w twórczości artystycznej.5. Funkcje muzyki.6. Chronologia dziejów muzyki.Osiągnięcia uczniów1. Znajomość i rozpoznawanie wybitnych utworów muzycznych, określanie ichprzynależności do stylu epoki historycznej.2. Umiejętność rozpoznawania i określania:1) elementów muzyki, faktury, środków wyrazu, sposobów kształtowaniadzieła muzycznego,2) charakterystycznych cech podstawowych form i gatunków muzykiwokalnej, instrumentalnej i wokalno-instrumentalnej3) aparatu wykonawczego3. Znajomość i rozpoznawanie instrumentów muzycznych.4. Przyswojenie podstawowych wiadomości o pieśniach, tańcach, instrumentach izespołach, zwyczajach i obrzędach w polskiej kulturze ludowej oraz ostylizacjach muzyki ludowej w twórczości artystycznej.5. Znajomość różnorodnych funkcji muzyki.6. Znajomość chronologii dziejów muzyki. Umiejętność określaniacharakterystycznych cech stylu historycznego.8

Ogólne treści programowe realizowane w ciągu dwóch kolejnych lat kształcenia.Zgodne z podstawą programową zawartą w Dz. U. z dnia 21 stycznia 2011 r.Klasa I1. Różnorodność muzyki – jej podział i funkcje – chronologia dziejów muzyki,twórczość czołowych kompozytorów.2. Analiza obsady wykonawczej w utworze muzycznym.3. Analiza podstawowych współczynników dzieła muzycznego i faktury wutworze muzycznym.4. Różnicowanie podstawowych zasad kształtowania dzieła muzycznego, pojęcieformy i gatunku muzycznego, formy okresowej.5. Różnicowanie gatunków muzycznych – małe gatunki wokalne i instrumentalne.6. Elementy polskiego folkloru muzycznego, znaczenie muzyki ludowej wtwórczości artystycznej.Klasa II1. Propedeutyka form muzycznych – sposoby kształtowania formy muzycznej ijej podstawowe elementyogólna analiza: kanonu i fugiform wariacyjnychformy sonatowejronda i ronda sonatowegocyklu sonatowego2. Różnicowanie gatunków muzycznych – gatunki cykliczne, wielkie gatunkiinstrumentalne i wokalno-instrumentalne.3. Chronologia dziejów muzyki i twórczość czołowych kompozytorów.Realizacja kolejnych treści programowych jest podporządkowana realizacjicelów przedmiotu a więc uzyskaniu przez uczniów osiągnięć zawartych wpodstawie programowej. 55 Strona 89

Rozkład materiału w klasie I OSM II st. i I SM II st.Semestr dział tematyczny ZagadnieniaGodzinylekcyjneIPodział i funkcje muzykiPróba odpowiedzi na pytanie: co to jest muzyka i kryteria podziałumuzyki, funkcje muzyki, chronologia dziejów 2Treści wyrażane przez muzykę – rodzaje muzyki 3I Obsada wykonawcza Pojęcie instrumentu muzycznego, rodzaje, klasyfikacja 2Wygląd i brzmienie instrumentu muzycznego 10Obsada wokalna - głos ludzki - rodzaje, klasyfikacja 1Brzmienie głosu ludzkiego 2Różne typy obsady wykonawczej, pojęcie partytury muzycznejPowtórzenie wiadomości i sprawdzian 5IIIIIElementarne współczynniki dziełamuzycznegoWprowadzenie pojęć: rytmika, melodyka, harmonika, agogika,dynamika, artykulacja, kolorystyka 5Faktura muzyczna Wieloznaczność pojęcia faktura muzyczna 1Wprowadzenie pojęć: monofonia, heterofonia, burdon, paralelizm,polifonia, homofonia, środki wyrazu muzycznego 2Analiza dzieła muzycznegoPowtórzenie wiadomości i sprawdzian 12Zasady kształtowania, forma igatunek muzyczny Zasady kształtowania dzieła muzycznego 1Forma muzyczna 0,5Elementy polskiego folklorumuzycznegoGatunek muzyczny 0,5Budowa okresowa (elementy formy okresowej), rodzaje formokresowych oraz ich zastosowanie 3Małe gatunki muzycznePowtórzenie wiadomości i sprawdzian 8Pojęcie etnologii, etnografii muzycznej, podział Polski na regionyetnograficzne, zwyczaje i obrzędy 2Cechy polskiej muzyki ludowej, instrumentarium ludowe, zespoły 3Tańce polskie 2Znaczenie folkloru muzycznego dla twórczości artystycznej 2Znaczenie folkloru muzycznego we współczesnym życiu. 1SUMA JEDNOSTEK LEKCYJNYCH 68Rozkład materiału w klasie II OSM II st. i II SM II st.Semestr dział tematyczny ZagadnieniaGodzinylekcyjneI Formy polifoniczne Faktura polifoniczna i środki techniki polifonicznej 3Kanon 1IFugaSprawdzian wiadomości 6I Formy wariacyjne Wariacje ostinatowe 2Wariacje tematyczne 4Forma sonatowa Forma sonatowa - budowa i zasady kształtowania 3Zastosowanie formy sonatowej 5IRondo i jego rodzajeRondo staroklasyczne, rondo klasyczne, rondo sonatowe –budowa i zastosowaniePowtórzenie wiadomości i sprawdzian 6Klasyczny cykl sonatowy Zasady kształtowania cyklu 2Cykliczne utwory instrumentalne Sonata solowa i kameralna, symfonia, koncert instrumentalny 8SuitaPowtórzenie wiadomości i sprawdzian 5II Wielkie gatunki instrumentalne Poemat symfoniczny, uwertura koncertowa 5inne wielkie gatunki instrumentalneSprawdzian wiadomości 2Wielkie gatunki wokalne i wokalnoinstrumentalnei balet Msza, pasja, opera, oratorium, kantata 210Balet - rodzajePowtórzenie wiadomości i sprawdzian 6SUMA JEDNOSTEK LEKCYJNYCH 7010

Szczegółowy rozkład materiału i działania uczniów w klasie ISem. dział tematyczny Zagadnienia / godziny lekcyjne Działania uczniówIIPodział i funkcjemuzykiObsadawykonawczaPróba odpowiedzi na pytanie: co to jest Uczeń poznaje różne kryteria podziału muzyki, różnorodnośćmuzyka i kryteria podziału muzyki, jej funkcji, określa różnice między rodzajami muzyki, zależniechronologia dziejów 2 od przyjętego kryterium, chronologię dziejów muzyki.Treści wyrażane przez muzykę –Uczeń rozwija wiedzę na temat różnych sposobówrodzaje muzyki 3 przenoszenia treści przez muzykę.Pojęcie instrumentu muzycznego, Uczeń poznaje różne sposoby powstawania dźwięku,rodzaje, klasyfikacja 2 poszerza wiedzę o instrumentach i ich klasyfikacjiUczeń rozwija umiejętność rozróżniania budowy instrumentów,Brzmienie instrumentu muzycznego 10 ich brzmienia. Poznaje i rozpoznaje wybrane utworyUczeń poznaje specyfikę instrumentu jakim jest głos ludzki,rozwija umiejętność rozróżniania podstawowych rodzajówObsada wokalna - głos ludzki – rodzaje, głosów i typów obsady wokalnej.klasyfikacja 1Brzmienie głosu ludzkiego i rodzajeobsady wokalnej2 Poznaje i rozpoznaje wybrane utworyUczeń kształci słuchowe rozróżnianie podstawowychrodzajów obsady wykonawczej. Poznaje różne możliwościPojęcie partytury muzycznej, różne typy zapisu muzycznego zależnie od obsady wykonawczej iobsady wykonawczej 3 zmienność historyczną notacji muzycznej.IIIIIElementarnewspółczynnikiPoszerzenie znajomości pojęć: rytmika,melodyka, harmonika, agogika,Uczeń poszerza wiedzę na temat elementarnychwspółczynników dzieła muzycznego. Rozpoznaje słuchowodzieła muzycznego dynamika, artykulacja, kolorystyka 5 cechy elementarnych współczynników dzieła muzycznego.Faktura muzycznaZasadykształtowania,Wieloznaczność pojęcia fakturamuzyczna1 Uczeń poznaje wieloznaczność pojęcia faktura muzyczna.Poszerzenie znajomości pojęć:monofonia, homofonia i polifonia.Uczeń rozwija wiedzę na temat rodzajów faktur i poznaje noweWprowadzenie pojęć: heterofonia, pojęcia związane z fakturą, rozpoznaje słuchowo różne typyburdon, paralelizm. 2 faktur.Uczeń rozwija umiejętność słuchania muzyki – umiejętnośćrozpoznawania i określania aparatu wykonawczego,elementów muzyki, środków wyrazu, faktury, przynależnoścido stylu epoki historycznej. Poznaje i rozpoznaje wybraneAnaliza dzieła muzycznego 10 utwory muzyczne.Zasady kształtowania dziełaUczeń poznaje podstawowe zasady kształtowania dziełamuzycznego 1 muzycznego i rozpoznaje je słuchowo.forma Forma muzyczna 0,5 Uczeń poznaje pojęcia: forma i gatunek muzyczny.i gatunek muzyczny Gatunek muzyczny 0,5Uczeń poszerza wiedzę na temat istoty formy okresowej ikształtuje umiejętność analizy słuchowej w oparciu o zapisBudowa okresowa i formy okresowe 3 nutowy. Poznaje i rozpoznaje wybrane utwory.Uczeń rozwija wiedzę na temat małych gatunków muzycznychoraz rozpoznaje i określa cechy charakterystyczne małychgatunków muzycznych, określa ich przynależność do styluepoki historycznej, poznaje i rozpoznaje wybrane utwory.Małe gatunki muzyczne 6 Określa cechy stylu historycznegoPojęcie etnologii, etnografii muzycznej,Elementy polskiego podział Polski na regiony etnograficzneUczeń poszerza wiedzę na temat regionów muzycznych1 Polski, zwyczajów i obrzędówfolklorumuzycznegoCechy polskiej muzyki ludowej iinstrumentarium ludoweUczeń rozwija wiedzę na temat: polskiej pieśni ludowej,poznaje instrumenty ludowe, ich brzmienie, poznaje skład i3 brzmienie zespołów ludowychTańce polskieUczeń poszerza wiedzę o polskich tańcach ludowych,2 rozpoznaje ich cechy.Znaczenie folkloru muzycznego dlatwórczości artystycznejUczeń poznaje znaczenie folkloru muzycznego dla twórczościwybranych kompozytorów, przyswaja wiadomości ostylizacjach muzyki ludowej w twórczości3 artystycznej. Poznaje i rozpoznaje wybrane utwory.Znaczenie folkloru muzycznego wewspółczesnym życiu.Uczeń poznaje przykładowe formy kultywowania folkloru1 współcześnie.SUMA JEDNOSTEK LEKCYJNYCH 6211

Szczegółowy rozkład materiału i działania uczniów w klasie IIsem. dział tematyczny Zagadnienia Działania uczniówIFormy polifoniczneFaktura polifoniczna i środki techniki Uczeń powtarza wiadomości o rodzajach faktury, poznajepolifonicznej 3 środki techniki polifonicznej.Kanon1 Uczeń śpiewa kanon i poznaje zastosowanie formyUczeń poznaje zasady kształtowania fugi i rysuje schematgraficzny w oparciu o zapis nutowy. Rozpoznaje słuchowokanon i fugę. Uczeń rozszerza wiadomości o swobodnychformach polifonicznych. Uczeń poznaje cechycharakterystyczne omawianych form określa ichIFugaSwobodne formy polifoniczneprzynależność do stylu epoki historycznej,5 Poznaje i rozpoznaje wybrane utwory.I Formy wariacyjne Wariacje ostinatowe 2 Uczeń poznaje zasady kształtowania formy .Wariacje tematyczneUczeń poznaje różnorodność środków techniki wariacyjnej,stosuje środki techniki wariacyjnej w praktyce rozpoznajesłuchowo rodzaje środków techniki wariacyjnej. Uczeńpoznaje cechy charakterystyczne omawianych form określaich przynależność do stylu epoki historycznej,Rozróżnia rodzaje form wariacyjnych, poznaje i rozpoznaje4 wybrane utworyIIIForma sonatowaRondo i jego rodzajeForma sonatowa - zasadyUczeń rozwija wiedzę o formie sonatowej. Poznaje zasadykształtowania 3 kształtowania formy i jej ogólny schemat.Uczeń poznaje zastosowanie formy sonatowej, rozpoznajesłuchowo formę sonatową, Uczeń poznaje cechycharakterystyczne omawianej formy, jej przynależność dostylu epoki historycznej, poznaje i rozpoznaje wybraneZastosowanie formy sonatowej 5 utworyUczeń rozwija wiedzę o rondzie, poznaje zasadykształtowania formy także w oparciu o zapis nutowy ogólny,rozpoznaje słuchowo formę ronda oraz jego rodzaje, UczeńRondo staroklasyczne, rondopoznaje cechy charakterystyczne omawianych form określaklasyczne, rondo sonatowe –ich przynależność do stylu epoki historycznej, poznaje izastosowanie 4 rozpoznaje wybrane utwory muzyczneKlasyczny cyklsonatowy Zasady kształtowania cykluUczeń poznaje pojęcie - cykl i zasady kształtowania2 klasycznego cyklu sonatowego., oraz jego zastosowanie.Cykliczne utwory Sonata solowa i kameralna, symfonia,Różnicuje i rozpoznaje słuchowo rodzaje gatunków opartycho cykl sonatowy , określa ich przynależność do stylu epokihistorycznej, poznaje i rozpoznaje wybrane utworyinstrumentalne koncert instrumentalny 8SuitaUczeń rozwija wiadomości na temat suity barokowej,poznaje zasady kształtowania suity barokowej, poznaje i3 rozpoznaje reprezentatywne utworyWielkie gatunkiinstrumentalneUczeń poznaje cechy charakterystyczne omawianychgatunków określa ich przynależność do stylu epokiPoemat symfoniczny, uwerturahistorycznej, poznaje i rozpoznaje reprezentatywne utworykoncertowa 5 muzyczneinne wielkie gatunki instrumentalne 1Wielkie gatunkiUczeń poszerza wiedzę na temat omawianych gatunków,wokalne i wokalno-poznaje ich cechy i różnice w sposobie kształtowania winstrumentalne i balet Msza, pasja, opera, oratorium, kantata. 2 różnych okresach historycznych,Uczeń poznaje cechy charakterystyczne omawianychgatunków określa ich przynależność do stylu epokiMsza, pasja, opera, oratorium, kantata 10 historycznej, Poznaje i rozpoznaje wybrane utwory.Uczeń poznaje ogólne założenia i rodzaje formy baletowej ipotrafi je zdefiniować. Uczeń poznaje cechycharakterystyczne omawianych formy baletowej, określa jejprzynależność do stylu epoki historycznej, Poznaje iBalet - rodzaje 4 rozpoznaje wybrane utwory.SUMA JEDNOSTEK LEKCYJNYCH 6212

IIISzczegółowy wykaz treści i opis osiągnięć uczniów, klasa I OSM i SM II st.Semestr/ działtematyczny Zagadnienia / ilość godzin lekcyjnych Osiągnięcia uczniówPodział i funkcjemuzykiObsadawykonawczaUczeń wymienia różne kryteria podziału muzyki i określa różnicePróba odpowiedzi na pytanie: co to jest między rodzajami muzyki, zależnie od przyjętego kryterium.muzyka i kryteria podziału muzyki,Uczeń zna różnorodne funkcje muzyki. Uczeń definiuje muzykę,chronologia dziejów 2 zna chronologię dziejów muzykiTreści wyrażane przez muzykę – rodzaje Uczeń określa sposoby przenoszenia treści przez muzykę imuzyki 3 definiuje podstawowe rodzaje muzyki.Uczeń wie co jest instrument i źródło dźwięku, zna budowęPojęcie instrumentu muzycznego, rodzaje, instrumentu na którym gra, zna i odróżnia różne sposobyklasyfikacja 2 powstawania dźwięku. Klasyfikuje instrumenty .Uczeń odróżnia różne brzmienia instrumentów i określa źródłodźwięku, określa podgrupę i grupę instrumentów. Zna wybraneBrzmienie instrumentu muzycznego 10 utwory, rozpoznaje i określa rodzaj aparatu wykonawczegoUczeń zna specyfikę instrumentu jakim jest głos ludzki,rozróżnia podstawowe rodzaje głosów . Klasyfikuje obsadęObsada wokalna - głos ludzki - rodzaje, wokalną.klasyfikacja 1Zna wybrane utwory, rozpoznaje i określa rodzaj obsadyBrzmienie głosu ludzkiego 2 wykonawczejOkreśla zmienność historyczną notacji muzycznej, wymieniarodzaje notacji. Rozróżnia słuchowo podstawowe rodzajeobsady wykonawczej. Zna charakterystyczne cechy obsadywykonawczej w poszczególnych epokach historycznych. UczeńRóżne typy obsady wykonawczej, pojęcie zna różne możliwości zapisu muzycznego zależnie od obsadypartytury muzycznej 3 wykonawczej Zna wybrane utworyElementarnewspółczynnikiPoszerzenie znajomości pojęć: rytmika,melodyka, harmonika, agogika, dynamika,dzieła muzycznego artykulacja, kolorystyka 5Poszerzenie znajomości pojęć: monofonia,homofonia i polifonia. Wprowadzenie pojęć:heterofonia, burdon, paralelizm. 213Uczeń wymienia i definiuje elementarne współczynniki dziełamuzycznego. Określa cechy charakterystyczne każdegoelementu, także w kontekście przemian historycznych muzyki woparciu o prezentowaną literaturę muzyczną. Zna wybraneutwory muzyczneUczeń zna wieloznaczność pojęcia faktura muzyczna, określa naczym polega specyfika faktury instrumentu na którym gra.Faktura muzyczna Wieloznaczność pojęcia faktura muzyczna 1Określa cechy charakterystyczne faktury, także w kontekścieprzemian historycznych muzyki, w oparciu o prezentowanąliteraturę muzyczną. Zna wybrane utwory muzyczne. Uczeńrozwija wiedzę na temat rodzajów faktur. Wymienia i definiujenowe pojęcia związane z fakturą.Uczeń aktywnie słucha muzyki i dokonuje słuchowej analizydzieła muzycznego pod kątem elementarnych współczynników izastosowanej faktury oraz środków wyrazu. Uczeń analizujepoznane dzieło muzyczne. Uczeń różnicuje dzieło muzyczne podkątem elementów dzieła muzycznego i obsady wykonawczej,faktury, środków wyrazu w poszczególnych epokachAnaliza dzieła muzycznego 10 historycznych. Uczeń zna wybrane utworu.ZasadykształtowaniaII Forma i gatunek Zasady kształtowania dzieła muzycznegoUczeń odróżnia podstawowe zasady kształtowania dzieła1 muzycznego.muzyczny Forma muzyczna i gatunek muzyczny 1 Uczeń wymienia i definiuje pojęcia: forma i gatunek muzyczny.Budowa okresowa i formy okresoweUczeń zna istotę formy okresowej i określa jej podstawoweelementy ma podstawie percepcji słuchowej i w oparciu o zapis3 nutowy. Uczeń zna wybrane utwory.Małe gatunki muzyczneUczeń rozwija i zna małe gatunki muzyczne i określa ichcharakterystyczne cechy. Dokonuje analizy słuchowej gatunków6 i określa różnice i podobieństwa, zna wybrane utwory.Elementy polskiego Pojęcie etnologii, etnografii muzycznej, Uczeń zna regiony muzyczne Polski. Posiada podstawoweII folklorupodział Polski na regiony etnograficzne 1 wiadomości o zwyczajach i obrzędach.muzycznego Cechy polskiej muzyki ludowej iinstrumentarium ludoweUczeń posiada podstawową wiedzę o polskiej pieśni ludowej i3 instrumentarium ludowe, zespołyTańce polskie2 Uczeń zna i potrafi różnicować podstawowe tańce polskieUczeń określa znaczenie folkloru muzycznego dla twórczościZnaczenie folkloru muzycznego dlawybranych kompozytorów. Zna przykłady stylizacji muzykitwórczości artystycznej 3 ludowej w twórczości artystycznejZnaczenie folkloru muzycznego weUczeń zna przykładowe formy kultywowania folkloruwspółczesnym życiu. 1 współcześnie.SUMA JEDNOSTEK LEKCYJNYCH 62

Szczegółowy wykaz treści i opis osiągnięć uczniów, klasa II OSM i SM II st.Semestr/ działtematyczny Zagadnienia / ilość godzin lekcyjnych Osiągnięcia uczniówI Formy polifoniczneFaktura polifoniczna i środki technikipolifonicznejUczeń odróżnia i definiuje różne typy faktur, zna środkitechniki polifonicznej. Rozpoznaje i odróżnia rodzaje faktur woparciu o wybraną literaturę muzyczną, także z3 uwzględnieniem przemian stylistycznych w rozwoju muzyki.KanonUczeń potrafi praktycznie zastosować formę kanonu.Rozpoznaje i określa kanon w oparciu o wybraną literaturę1 muzycznąIFugaSwobodne formy polifoniczneUczeń znaj zasady kształtowania fugi i dokonuje ogólnejanalizy słuchowej oraz sporządza schemat graficzny woparciu o zapis nutowy. Odróżnia zasadę kształtowania fugi wróżnych okresach historycznych. Uczeń wymienia i definiuje5 swobodne formy polifoniczne. Uczeń zna wybrane utwory.I Formy wariacyjne Wariacje ostinatoweUczeń zna zasady kształtowania formy i dokonuje analizy2 słuchowej przykładowego utworu. Uczeń zna wybrane utworyWariacje tematyczneUczeń wymienia i definiuje różnorodne środki technikiwariacyjnej, dokonuje analizy słuchowej utworu i praktyczniestosuje zasady formy wariacyjnej podczas ćwiczeń: wariacjena dowolny temat. Uczeń różnicuje środki techniki wariacyjnejw utworach z różnych okresów historycznych, zna wybrane4 utworyForma sonatowa Forma sonatowa - zasady kształtowaniaUczeń definiuje formę sonatową, zna zasady kształtowania3 formy i jej ogólny schemat.Zastosowanie formy sonatowejUczeń określa podstawowe elementy formy sonatowej woparciu o zapis nutowy i na podstawie analizy słuchowej orazzna zastosowanie formy sonatowej. Odróżnia zasadękształtowania formy sonatowej w różnych okresach5 historycznych, zna wybrane utworyRondo staroklasyczne, rondo klasyczne,Uczeń wymienia i definiuje różne typy rond, zna zasadękształtowania formy oraz określa w wyniku analizy słuchowej iw oparciu o zapis nutowy ogólny schemat formy i jejzastosowanie. Odróżnia zasadę kształtowania ronda wI Rondo i jego rodzaje rondo sonatowe – zastosowanie 4 różnych okresach historycznych, zna wybrane utwory.IIKlasyczny cyklsonatowy Zasady kształtowania cykluUczeń definiuje pojęcie – cykl i zasady kształtowania2 klasycznego cyklu sonatowego.Cykliczne utworyinstrumentalneSonata solowa i kameralna, symfonia,koncert instrumentalnyUczeń określa zastosowanie cyklu sonatowego oraz wskazujepodstawowe różnice w sposobie kształtowania omawianychgatunków w kolejnych epokach historycznych. Dokonujeanalizy słuchowej utworów opartych o cykl sonatowywykorzystując wcześniej nabytą wiedzę. Uczeń zna wybrane8 utwory.SuitaCykl miniaturUczeń definiuje suitę barokową, zna zasady kształtowaniasuity barokowej i wymienia jej elementy oraz wskazujeróżnice w sposobie kształtowania suity w różnych okresachhistorycznych . Uczeń definiuje cykl miniaturinstrumentalnych, określa cechy charakterystyczne w oparciu3 o analizę słuchową. Uczeń zna wybrane utworyWielkie gatunkiinstrumentalneUczeń zna cechy charakterystyczne omawianych gatunków idefiniuje je, poddaje je analizie słuchowej wykorzystującPoemat symfoniczny, uwerturawcześniej nabytą wiedzę. Określa różnice stylistycznekoncertowa 5 utworów z różnych epok historycznych.inne wielkie gatunki instrumentalne1 Zna wybrane utworyWielkie gatunkiUczeń wymienia, definiuje i różnicuje wielkie gatunki wokalnoinstrumentalne,wokalne i wokalnoinstrumentalnezna ich cechy i różnice w sposobiei balet Msza, pasja, opera, oratorium, kantata 2 kształtowania w różnych okresach historycznych.Uczeń poddaje analizie słuchowej omawiane gatunkiMsza, pasja, opera, oratorium, kantata 10 wykorzystując wcześniej nabytą wiedzę. Zna wybrane utwory.Uczeń zna ogólne założenia i rodzaje formy baletowej i jedefiniuje, zna jej cechy i różnice w sposobie kształtowania wBalet - rodzaje 4 różnych okresach historycznych. Zna wybrane utworySUMA JEDNOSTEK LEKCYJNYCH 6214

Warunki do realizacji programuProgram nauczania „Literatura muzyczna” w szkołach muzycznych II stopniapowinien być realizowany w sposób elastyczny.Sposoby osiągania celów będą zależne od wielu czynników, najważniejsze to:• Wiek uczniów w klasie – zwłaszcza w tzw. szkołachpopołudniowych ( Szkoły Muzyczne II st.) mamy w klasieuczniów o zróżnicowanym wieku, czasami różnice są bardzoduże np. w jednej klasie uczą się student i uczeń szkołypodstawowej.• Różny stopień przygotowania uczniów – w jednej klasie mogąpojawić się uczniowie po sześciu latach nauki w szkolemuzycznej I st. i bez przygotowania muzycznego, lub zniepełnym przygotowaniem muzycznym.• Liczba uczniów w klasie (grupie) – zajęcia na lekcjachliteratury muzycznej odbywają się w grupach co najwyżejszesnastoosobowych, jednak zdarza się że grupa jest mniejliczna.• Sposób rozłożenia zajęć w tygodniu – istnieją dwie możliwości:- dwa razy w tygodniu po jednej lekcji 45 minutowej- raz w tygodniu, po dwie lekcje 45 minutowe.• Możliwości techniczne szkoły – dostępność pomocy i środkówdydaktycznych oraz ich różnorodność.Aktywny nauczyciel powinien brać pod uwagę wszystkie te elementy i tak dopasowaćrealizację programu, aby w pełni wykorzystać możliwości intelektualne uczniów.15

Komentarz metodyczny do realizacji programuPodczas lekcji należy stosować różnorodne metody, jednak dominujące znaczeniepowinny posiadać metody aktywizujące: dyskusja, debata, projekt a przedewszystkim analiza. Mniejsze znaczenie mają metody podawcze: wykład,opowieść, są jednak czasami nieodzowne w pracy z uczniami.Nauczyciel powinien indywidualnie określić czas realizacji poszczególnych zagadnieńtematycznych. Proponowany przez nas rozkład materiału ma jedynie znaczeniewspomagające.Nauczyciel ma prawo pominąć zagadnienia spoza podstawy programowej 6 , o ilezajdzie potrzeba rozszerzenia czasu do realizacji ważnych tematów. Na przykładw klasie pierwszej można mniejszą ilość jednostek lekcyjnych przeznaczyć na dział:elementy polskiego folkloru muzycznego 7 pamiętając, jednak o tym, że należyzrealizować cele wynikające z podstawy programowej. Możliwe jest również„zaoszczędzenie” czasu lekcyjnego, jeśli wykorzystamy jako ilustrację do zajęćkoncert w filharmonii, spektakl w operze itp.Nauczyciel może wprowadzić korektę do kanonu literatury muzycznej, kierując siętakże indywidualnymi zainteresowaniami uczniów, pamiętając jednak o tym, abydobór utworów był reprezentatywny dla poszczególnych zagadnień i epokhistorycznych.W naszym programie podkreślamy szczególnie, zdobycie przez uczniówumiejętności aktywnego słuchania muzyki. Zakładając indywidualne i kreatywnerealizowanie programu przez nauczycieli przekazujemy wskazówki na tematsposobów i metod pracy na lekcji odnosząc się do kolejnych działów tematycznych wklasie I i ogólnie do klasy II, ponieważ treści programowe realizowane w klasie IIdotyczą w całości propedeutyki form muzycznych.Klasa I1. Podział muzyki i funkcje muzyki.Udzielenie odpowiedzi na pytanie „co to jest muzyka” nie jest możliwe bez określeniajej rodzajów i kryteriów podziału oraz funkcji jakie sprawuje. Sprawdzoną metodą sąlekcje ćwiczeniowe - analityczne w małych grupach, gdzie punktem wyjścia sąróżnorodne przykłady utworów muzycznych. Jest to pierwszy krok w nauceaktywnego słuchania muzyki, analizy dzieła muzycznego. Proponujemywykorzystanie inscenizacji pt. „Co to jest muzyka” 8 , w której aktorami bylibyuczniowie.Ważnym elementem treści programowych jest wprowadzenie chronologii dziejówmuzyki. Proponujemy prowadzenie „Notesów epok i twórców” – są to odrębnezeszyty ( lub wydzielona część zeszytu ), w których uczniowie wpisują podstawowe6 na przykład wiadomości dotyczące faktury dzieła muzycznego zgodnie z podstawą programową można ograniczyć dopodstawowych wiadomości bez wprowadzania terminologii: heterofonia, burdon, organum.7 Porównaj przypis 18 przykładowy scenariusz, str. 4616

Klasa II6. Formy polifoniczne.7. Formy wariacyjne8. Forma sonatowa9. Rondo i jego rodzaje10. Klasyczny cykl sonatowy11. Cykliczne gatunki instrumentalne12. Wielkie gatunki instrumentalne13. Wielkie gatunki wokalno-instrumentalne i baletW każdym kolejnym dziale punktem wyjścia są konkretne utwory i ich zapis nutowy,narzędziem pomocniczym – schemat graficzny form, metodą pomocniczą rozmowanauczająca. W wyniku analizy uczeń powinien zdefiniować formę muzyczną,wskazać jej istotne elementy. Duże korzyści wynikają z zastosowania metodyprezentacji przy omawianiu np. zasad kanonu i wariacji tematycznych. Uczniowiesamodzielnie tworzą i prezentują określone formy. Mogą działać w grupie lubindywidualnie.Ważny jest również odpowiedni dobór literatury muzycznej przez nauczyciela, abywskazać nie tylko różne zastosowanie form, ale również pewne ich stałe cechyniezależnie od epoki w jakiej powstają. Umiejętność krytycznej analizy rozwijadyskusja i debata.Przy omawianiu konkretnych form, czy gatunków muzycznych trzeba nieustannieutrwalać umiejętności analizy nabyte w klasie I. Znajomość literatury muzycznejprzez uczniów powinna być utrwalana i poszerzana.Dzieło muzyczne, jego twórca, epoka powinny być bliskie uczniom dziękiumiejętności wielokierunkowej analizy – czyli umiejętności aktywnego słuchania.19

Taksonomia umiejętności ucznia1. Poznanie dzieł, twórców, pojęć, terminówII.AnalizaDzieło muzyczne i jego funkcja,jego twórca i epoka w jakiej powstało↓analiza obsady wykonawczej↓analiza elementarnych współczynników dzieła muzycznego, faktury, środków wyrazuartystycznego↓analiza sposobu kształtowania formy muzycznej↓krytyczna analiza wartości artystycznej i estetycznej↓osiągnięcie celu: świadome i aktywne słuchanie dzieła muzycznegoUmiejętność przeprowadzenia poprawnej analizy w dalszej kolejności prowadzi doumiejętności syntezowania i wnioskowania, co powinno stanowić cel kształcenia wnastępnych klasach np. na lekcjach historii muzyki z literaturą.Analiza może być przeprowadzana przy wykorzystaniu różnych metod np.- analiza słuchowa- analiza zapisu nutowego- analiza graficzna- analiza problemu- analiza porównawczaIII.Syntezaobsada wykonawczacharakterystyczne elementy dzieła muzycznego, faktura, środki wyrazu artystycznegosposób kształtowania formy muzycznejwartość estetyczna i artystyczna↓Dzieło muzyczne i jego funkcjatwórca i epoka w jakiej powstało↓osiągnięcie celu: świadome i aktywne słuchanie muzyki20

Wymagania na poszczególne oceny z przedmiotu literatura muzyczna.• Wymagania konieczne i podstawowe muszą byćzgodne z osiągnięciami uczniów zawartymiw podstawie programowej 12 . Wiedza i umiejętnościuczniów są na poziomie podstawowym. Wykorzystująpodstawową terminologię związaną z kolejnymizagadnieniami i działami. Uczniowie rozpoznająwybrane przez nauczyciela utwory 13 .• Wymagania na oceny: dobra, bardzo dobra icelująca obejmują osiągnięcia uczniów wykraczającepoza podstawę programową. Wiedza i umiejętnościuczniów są szczegółowe. Uczniowie rozpoznająwybrane przez nauczyciela utwory 14 .1. Wymagania konieczne – ocena dopuszczająca.Uczeń potrafi:- określić funkcje muzyki- określić rodzaj zastosowanej obsady wykonawczej po wysłuchaniu utworu- wymienić elementarne współczynniki dzieła muzycznego i po wysłuchaniuutworu określić najbardziej charakterystyczny element.- wymienić rodzaje faktury muzycznej.- rozpoznać i określić rodzaj zastosowanej faktury muzycznej- po wysłuchaniu utworu określić rodzaj zastosowanej zasady kształtowaniadzieła.- wymienić najbardziej reprezentatywne dla kolejnych epok historycznych formyi gatunki muzyczne.- rozpoznać i określić podstawowe gatunki i formy muzyki wokalnej,instrumentalnej i wokalno-instrumentalnej- wymienić i rozpoznać polskie tańce narodowe- Uczeń zna i rozpoznaje instrumenty muzyczne- Uczeń zna kolejne epoki historyczne w rozwoju muzyki i potrafi do każdejprzyporządkować reprezentatywnego kompozytora i jego dzieło.- Uczeń określa charakterystyczne cechy stylu historycznego- Uczeń rozpoznaje, zaproponowany przez nauczyciela podstawowy kanon 15reprezentatywnych utworów w ustalonym przez nauczyciela wymiarze naocenę dopuszczającą 16 .- Uczeń wymienia i zna zwyczaje i obrzędy dla polskiej kultury ludowej- Uczeń zna podstawowe cechy polskiej pieśni ludowej.12 Strona 813 Podstawowy kanon literatury muzycznej, strona 3714 Rozszerzony kanon literatury muzycznej, strony 38-3915 Podstawowy kanon literatury muzycznej, strona 3716 Zasady sprawdzianu znajomości literatury muzycznej opisujemy na stronie 2621

- Uczeń posiada podstawowe wiadomości o instrumentach ludowych.- Uczeń zna reprezentatywnych polskich twórców narodowego stylumuzycznego.- Uczeń zna reprezentatywne przykłady stylizacji muzyki ludowej- Uczeń zgodnie z wymaganiami podstawy programowej wykazuje sięznajomością wybranych przez nauczyciela utworów zwłaszcza pod kątem elementów muzyki faktury środków wyrazu sposobów kształtowania dzieła muzycznego charakterystycznych cech podstawowych form i gatunków aparatu wykonawczego2. Wymagania podstawowe – ocena dostateczna. Uczeń poza wymienionymiumiejętnościami na ocenę dopuszczającą posiada ponadto następująceumiejętności:Uczeń potrafi:- definiować źródło dźwięku rozpoznane w prezentowanym utworze.- definiować elementarne współczynniki dzieła muzycznego i dokonać analizydzieła muzycznego ze względu na charakterystyczne elementy.- definiować i określać po wysłuchaniu utworu rodzaj zastosowanej fakturydzieła muzycznego.- definiować zasady kształtowania dzieła muzycznego i określa różnicę międzygatunkiem muzycznym a forma muzyczną.- omówić znaczenie zwyczajów i obrzędów w polskiej kulturze ludowej- Uczeń zna definicje podstawowych form muzycznych.- Uczeń zna definicje podstawowych gatunków wokalnych , wokalnoinstrumentalnychi instrumentalnych- Uczeń zna charakterystyczne cechy polskiej muzyki ludowej – wokalnej iinstrumentalnej- Uczeń rozpoznaje zaproponowany przez nauczyciela podstawowy kanon 1717 Podstawowy kanon literatury muzycznej, strona 3722

3. Wymagania rozszerzone – ocena dobra. Uczeń poza wymienionymiumiejętnościami na ocenę dopuszczającą i dostateczną posiada ponadtonastępujące umiejętności:Uczeń potrafi:- posługiwać się terminologią wykraczającą poza podstawę programową- określić charakterystyczną obsadę wykonawczą dla kolejnych epokhistorycznych.- samodzielnie dokonać analizy dzieła muzycznego pod kątem wszystkichelementarnych współczynników dzieła muzycznego i faktury muzycznej.- dokonać analizy słuchowej i graficznej prezentowanej formy muzycznej.- określić charakterystyczne cechy form i gatunków muzycznych w kolejnychepokach historycznych.- Uczeń rozpoznaje bezbłędnie zaproponowany przez nauczyciela podstawowykanon 18 literatury muzycznej reprezentatywnych utworów w ustalonym przeznauczyciela wymiarze na ocenę dobrą 19 .4. Wymagania pełne – ocena bardzo dobra. Uczeń poza wymienionymiumiejętnościami na ocenę dopuszczającą, dostateczną, dobrą posiada ponadtonastępująca umiejętności:Uczeń potrafi:- samodzielnie po wysłuchaniu utworu wyciągać wnioski na temat muzyki, jejfunkcji i epoki z jakiej pochodzi.- określić samodzielnie w oparciu o reprezentatywne przykłady utworów,najbardziej charakterystyczne cechy muzyki w kolejnych epokachhistorycznych.- samodzielnie dokonać wielokierunkowej analizy dzieła muzycznego.- Uczeń rozpoznaje zaproponowany przez nauczyciela, poszerzony kanon 20literatury muzycznej reprezentatywnych utworów.- Uczeń wykracza wiedzą i umiejętnościami poza podstawę programową- Wypowiedzi ucznia są nienaganne pod względem formy i treści.5. Wymagania wykraczające – ocena celująca. Uczeń poza wymienionymiumiejętnościami na ocenę dopuszczająca, dostateczną, dobrą i bardzo dobrąposiada ponadto następujące umiejętności:- Uczeń rozpoznaje bezbłędnie w 100% utwory zaproponowane przeznauczyciela jako rozszerzony kanon literatury muzycznej oraz utworywykraczające poza rozszerzony kanon literatury muzycznej zaproponowanyprzez nauczyciela.- Uczeń potrafi określić charakterystyczne cechy stylistyczne wybitnychtwórców.- Uczeń jest aktywny i osiąga sukcesy w szkolnych konkursach dotyczącychtwórczości kompozytorów i literatury muzycznej.18 Rozszerzony kanon literatury muzycznej, strony 38-3919 Zasady sprawdzianu z literatury muzycznej opisujemy na stronach 2620 Rozszerzony kanon literatury muzycznej, strony 38-3923

Dobór literatury muzycznejDobór literatury muzycznej, który przedstawiamy w naszym programiewielokrotnie przez nas przedyskutowany, może okazać się niewystarczający dlaniektórych nauczycieli. Mamy nadzieję jednak, że nasza propozycja będzieinspirująca do zbudowania własnego zestawu literatury przez Państwa.Nasze kryteria doboru literatury muzycznej:1. Zasada reprezentatywności dla poszczególnych działów tematycznych .2. Zasada reprezentatywności dla kolejnych epok historycznych .3. Zasada reprezentatywności dla twórczości wybitnych kompozytorów.4. Zasada proporcjonalności literatury polskiej.5. Zasada dostępności nagrań literatury muzycznej.Zgodnie z ideą naszego programu literatura muzyczna powinna być utrwalanai poszerzana na kolejnych zajęciach, dlatego wiele utworów powtarzanych jest wkolejnych działach tematycznych oraz obok nich pojawiają się inne.W trakcie wieloletniej praktyki pedagogicznej mogłyśmy sprawdzićprzydatność różnorodnych utworów w realizacji programu najpierw nauki o muzyce,później literatury muzycznej. Zaprezentowany zestaw jest wykorzystywany przez naspodczas bieżącej pracy pedagogicznej, jednak nadal poszukujemy nowychprzykładów zwłaszcza z literatury współczesnej. Jednocześnie chcemy podkreślić, żedobór utworów powinien być przede wszystkim dostosowany do jak najlepszegoodbioru przez uczniów oraz do realnych możliwości nauczyciela.Literaturę muzyczną wymieniamy w trzech kolejnych podrozdziałach:1. Propozycje literatury muzycznej do kolejnych działów tematycznych w klasieI i II .2. Podstawowy kanon literatury muzycznej po dwóch latach nauczania.3. Rozszerzony kanon literatury muzycznej po dwóch latach nauczania.• Lista utworów składająca się na podstawowy kanon literaturymuzycznej jest wypadkową literatury muzycznej zrealizowanej w ciągudwuletniego toku kształcenia. W zamieszczonym poniżej rozdziale„Wymagania na poszczególne oceny” znajomość podstawowego kanonujest wymagana na ocenę dobrą• Utwory znajdujące się w rozszerzonym kanonie literatury muzycznejsą również reprezentatywną częścią zaprezentowanych przez nasutworów do kolejnych działów tematycznych oraz zawierają literaturękanonu podstawowego. Ich znajomość wymagana jest na ocenę bardzodobrą i celującą24

• Po dwóch latach nauczania przedmiotu uczeń powinien wykazać sięznajomością literatury muzycznej określonej przez nauczyciela jakopodstawowy kanon. Nasza propozycja jest wskazówką do stworzeniaprzez nauczyciela własnego kanonu.• W ocenianiu cząstkowym wskazane jest, aby nauczyciel wymagałznajomości bieżącej literatury słuchanej na lekcjach.• Nauczyciel może, także po klasie I, sprawdzić znajomość literaturymuzycznej. Na kanon utworów obowiązkowych w klasie I składałyby sięutwory występujące w podstawowym kanonie literatury muzycznej iwykorzystane w kolejnych działach tematycznych klasy I.• W spisie literatury stosujemy porządek chronologiczny, wybór utworówjest reprezentatywny dla kolejnych epok historycznych.• Utwory stanowiące podstawowy kanon literatury muzycznej w spisachdo działów tematycznych i w kanonie rozszerzonym zapisane sąwytłuszczoną czcionką.25

Propozycja kryteriów oceniania dotyczących znajomości literatury muzycznej1. Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczającą, jeżeli wykaże się znajomością conajmniej 75% przykładów literatury muzycznej z podstawowego kanonu.2. Uczeń otrzymuje ocenę dostateczną, jeżeli wykaże się 100 % znajomościąprzykładów literatury muzycznej z podstawowego kanonu oraz jeżeliznajomość utworów kanonu rozszerzonego nie przekracza 49%.3. Uczeń otrzymuje ocenę dobrą, jeżeli wykaże się 100 % znajomościąprzykładów literatury muzycznej podstawowego kanonu oraz jeżeli wykaże sięznajomością co najmniej 50% utworów kanonu rozszerzonego, jednak niewiększą niż 80%.4. Uczeń otrzymuje ocenę bardzo dobrą, jeżeli wykaże się 100 % znajomościąprzykładów literatury muzycznej podstawowego kanonu oraz jeżeli wykaże sięznajomością co najmniej 80% utworów kanonu rozszerzonego.5. Uczeń otrzymuje ocenę celującą, jeżeli wykaże się 100 % znajomościąprzykładów literatury muzycznej kanonu podstawowego i rozszerzonego. Zasady sprawdzianu- nauczyciel przygotowuje dwa zestawy nagrań z fragmentami utworów dorozpoznania, pierwszy zestaw zawiera przykłady z tzw. kanonu podstawowego,drugi z kanonu rozszerzonego1) powinny być to główne tematy,2) czas trwania przykładu 1,5 – 2 minut,3) każdy zestaw powinna zawierać wcześniej ustaloną liczbęprzykładów (np. pierwsza 20, druga 5 )4) między każdym przykładem powinna występować ok. 15sekundowa przerwa,- uczniowie piszą najpierw sprawdzian ze znajomości literatury kanonupodstawowego i oddają kartki nauczycielowi,- nauczyciel sprawdza 22 wyniki sprawdzianu, w tym czasie uczniowie mająprzerwę,- uczniowie piszą drugi sprawdzian, jeżeli wyniki pierwszego odpowiadają conajmniej ocenie dostatecznej.22 my korzystamy z pomocy innych nauczycieli, aby test przebiegał sprawnie i szybko27

Obsada wykonawczaTytuły wytłuszczone należą do podstawowego kanonu literatury muzycznej!UWAGA nauczyciel indywidualnie może dobierać do zajęć lekcyjnych niektóre utwory lub ich fragmenty,wówczas w spisie pojawia się oznaczenie : wybór lub wybrane fragmenty1. Średniowieczne przykłady śpiewu chorałowego:wykonanie responsorialne i antyfonalne2. Przykłady średniowiecznej świeckej monodii zakompaniamentem heterofonicznym3. Wacław z Szamotuł, pieśń Modlitwa gdy dziadki idąspać (Już się zmierzcha)4. Tabulatura organowa Jana z Lublina, Tańce (wybór)5. Wojciech Długoraj, Fantazje i Tańce na lutnię (wybór)6. G. P. da Palestrina, msza Missa Papae Marcelli, częśćKyrie7. M. Zieleński, Magnificat8. C. Monteverdi, opera (favola di musica ) Orfeo –wybrane fragmenty9. H. Purcell, opera Dydona i Eneasz – wybrane fragmenty10. A. Vivaldi, Koncert na flet piccolo C-dur, część IIAdagio11. J. Ph. Rameau, Suita nr 212. J. S. Bach, Toccata i fuga organowa d-moll BWV 56513. J.S.Bach, concerto grosso Koncerty brandenburskieBWV 1046 – 1051 (wybór)14. J. S. Bach, Das Wohltemperierte Klavier I zeszyt BWV846 – 869 (wybór)15. J. S. Bach, Partita na skrzypce solo nr 3 BWV 100616. J. S. Bach, Suity na wiolonczelę solo BWV 1007 – 1012,wybór17. J. S. Bach, Oratorium na Boże Narodzenie BWV 248,Kantata I, początek18. G. B. Pergolesi, opera Służąca panią – wybranefragmenty19. G. F. Händel, muzyka plenerowa Muzyka ognisztucznych, część Uwertura20. Ch. W. Gluck, opera Orfeusz i Eurydyka – wybranefragmenty21. J. Haydn, Koncert na trąbkę Es-dur22. J. Haydn, Symfonia G-dur, nr 94(tzw. Z niespodzianką lub Z uderzeniem w kocioł)część II23. W. A. Mozart, opera Wesele Figara – wybranefragmenty24. W. A. Mozart, Requiem d-moll KV 626 – wybranefragmenty25. W. A. Mozart, Koncert na obój C-dur KV 31426. W. A. Mozart, Koncert na klarnet A-dur KV 62227. W.A. Mozart, Koncert na flet i harfę C-dur KV 29928. W. A. Mozart, Koncert na róg Es-dur KV 44729. W. A. Mozart, serenada Eine kleine NachtmusikG-dur KV 52530. L. van Beethoven, Sonata fortepianowa cis –moll op. 27( tzw. Księżycowa)31. J. Stefani opera Cud mniemany czyli Krakowiacy igórale – wybrane fragmenty32. K. Lipiński, Koncert skrzypcowy D-dur op. 21(tzw. Koncert wojskowy)33. K. Kurpiński, Cavatina na trąbkę (puzon) i fortepian(orkiestrę)34. l. Spohr, Kwintet na fortepian i instrumenty dęte c-mollop. 6235. F. Schubert, Kwintet fortepianowy A-dur Pstrąg op. 11436. F. Mendelssohn, Suita z muzyki do dramatu ”Sen nocyletniej”, część Scherzo37. N. Paganini, II Koncert skrzypcowy h-moll op. 738. G. Rossini, uwertura do opery Sroka złodziejka39. G. Rossini, opera Cyrulik Sewilski – wybranefragmenty40. F. Chopin, Sonata na fortepian i wiolonczelę g-mollop. 6541. G, Verdi, opera Rigoletto – wybrane fragmenty42. G. Verdi, opera Aida – wybrane fragmenty43. St. Moniuszko, opera Straszny dwór – wybranefragmenty44. H. Berlioz, Symfonia fantastyczna op. 14 – fragmenty45. G. Bizet, opera Carmen – wybrane fragmenty46. G. Bizet z opery Arlezjanka, suita nr 2, część intermezzo47. F. Liszt, II Koncert na fortepian i orkiestrę A-dur –wybrane fragmenty48. J. Strauss syn, walc Wśród grzmotów i błyskawic op.32449. J. Brahms, I Symfonia c-moll op. 68, część II50. A. Bruckner, IX Symfonia d-moll, część II51. F. Sor ( F. Sors ), Etiuda h-moll52. E. Grieg, Suita Peer Gynt I op. 46 i II op. 55 –wybrane fragmenty53. M. Rimski-Korsakow, suita symfoniczna Szeherezadaop. 3854. M. Musorgski / M. Ravel, cykl Obrazki z wystawy55. P. Czajkowski, Koncert fortepianowy b-moll op. 2356. A. Dvořak, Koncert na wiolonczelę i orkiestrę h-moll op.104, część Allegro57. I. Albeniz, cykl España op. 165 – wybrane fragmenty58. C. Debussy, Preludium symfoniczne Popołudnie fauna59. C. Debussy, Syrinx na flet solo60. G. Gershwin, Błękitna rapsodia61. K. Szymanowski z cyklu Mity op. 30, Źródło Aretuzy62. M. Ravel, Bolero63. A. L. Webber, Requiem - fragmenty64. B. Britten ,Wariacje i fuga na temat H. Purcella op.3465. B. Britten, 6 Metamorfoz wg Owidiusza na obój soloop. 4966. E. Varèse, Ionisation na 39 instrumentów perkusyjnych67. K. Stockhausen, muzyka elektroniczna Śpiewmłodzieńców68. J. Cage, XIII Sonata i interludum na fortepianpreparowany69. J. Cage, Tacet 4`3370. W. Kilar, Bogurodzica na chór mieszany i orkiestrę71. K. Penderecki, Ofiarom Hiroszimy – Tren na 52instrumenty smyczkowe72. W. Lutosławski, Trzy poematy Henri Michaux –wybranefragmenty73. B. Schaeffer, Koncert saksofonowy29

Elementarne współczynniki i faktura dzieła muzycznegoTytuły wytłuszczone należą do podstawowego kanonu literatury muzycznej!UWAGA nauczyciel indywidualnie może dobierać do zajęć lekcyjnych niektóre utwory lub ich fragmenty,wówczas w spisie pojawia się oznaczenie : wybór lub wybrane fragmenty1. Przykłady monodii chorałowej: śpiew sylabiczny,melizmatyczny; accentus, concent2. Przykłady organum paralelnego, melizmatycznego3. Przykłady monodii świeckiej z akompaniamentemheterofonicznym4. Przykład zastosowania bourdonu np. Turold Pieśń oRolandzie5. Anonim, pieśń maryjna Bogurodzica6. Przypisywany Wincentemu z Kielczy hymnGaude Mater Polonia7. Tańce renesansowe np. z Tabulatury organowejJana z Lublina (wybór)8. Wacław z Szamotuł, pieśń Modlitwa gdy dziatki idąspać (Już się zmierzcha)9. W. z Szamotuł, motet In te Domine speravi10. W. z Szamotuł, motet Nunc scio vere11. M. Gomółka, zbiór psalmów Melodie na psałterzpolski (wybór psalmów)12. C. Jannequin, pieśń Śpiew ptaków13. G. P.da Palestrina, ricercar Ricercare Primo Tono14. C. Monteverdi, madrygał Walka Tankreda zKloryndą15. A. Scarlatti, opera Clearco in Negroponte, ariaAdrasty16. A. Vivaldi, koncety skrzypcowe Cztery pory rokuop. 8 (wybór)17. G. Tartini, sonata Sonata z diabelskim trylem g-moll18. J. S. Bach, Toccata i fuga d-moll BWV 56519. J. S. Bach, Das Wohltepmerierte Klavier (wybór)BWV 846 - 86920. J. S. Bach, Koncert skrzypcowy E-dur BWV 1042,część II21. J. S. Bach, Passacaglia organowa c-moll BWV58222. J. Haydn, Symfonia G-dur, nr 94 (tzw.Z niespodzianką lub Z uderzeniem w kocioł)23. J. Haydn, Kwartet smyczkowy C-dur op.76 nr 3(tzw. Cesarski)24. W.A. Mozart, Serenada Eine kleine NachtmusikG-dur KV 52525. W. A. Mozart, Sonata fortepianowa A-dur KV 33126. W. A. Mozart, opera Czarodziejski flet; ariaKrólowej nocy z aktu II (Piekło zemsty)27. W. A .Mozart, Requiem d-moll KV 62628. L. van Beethoven, Bagatela a-moll op. posth. 59,Dla Elizy29. L. van Beethoven, Sonata na fortepian i skrzypceF-dur op.28 ( tzw. Wiosenna)30. L. van Beethoven, Sonata fortepianowa c-mollop. 13 (tzw. Patetyczna)31. L. van Beethoven, Sonata cis-moll op.27 (tzw.Księżycowa)32. F. Schubert, VIII Symfonia h-moll (tzw.Niedokończona)33. F. Schubert, Kwintet fortepianowy A-dur, Pstrąg,op. 114, Finał34. F. Schubert z cyklu pieśni Podróż zimowa(Winterreise), pieśni Poczta( Die Post),Lirnik(Leiermann)35. G. Rossini, opera Cyrulik sewilski – wybranefragmenty36. N. Paganini, 24 Kaprysy op. 1 nr 24, a-moll37. F. Chopin, Etiuda c-moll op.10 nr1238. F. Chopin, Preludium A-dur op. 28 nr 739. F. Chopin, Polonez A-dur op. 40 nr 140. F. Chopin, Ballada g-moll op. 2341. F. Chopin, Sonata fortepianowa b-moll op. 35 ,część III42. F. Chopin, Koncert fortepianowy f-moll op. 2143. F. Chopin, Walc Des-dur op.64 nr 144. F. Chopin, pieśń Wiosna op. 74 nr 245. F. Mendelssohn, suita z muzyki do dramatu Sennocy letniej – część Marsz Weselny46. F. Liszt, Walc Mefisto47. G. Verdi, opera Aida – Marsz Triumfalny z IIaktu48. St. Moniuszko, opera Straszny dwór – wybranefragmenty49. St. Moniuszko, pieśń Prząśniczka50. H. Wieniawski, Kujawiak a-moll51. J. Strauss syn, walc Nad pieknym modrym Dunajemop. 31452. H. Berlioz, Symfonia fantastyczna op.14 –wybrane fragmenty53. B. Šmetana, opea Sprzedana narzeczona fragmenty54. B. Šmetana, Polka Es-dur55. M. Rimski–Korsakow, suita symfonicznaSzeherezada – wybrane fragmenty56. M. Rimski–Korsakow, obrazek muzyczny zopery Baśń o carze Sałtanie, Lot trzmiela op. 5757. P. Czajkowski, Walc Kwiatów z suity baletowejDziadek do orzechów op. 71 a58. C. Debussy, I zeszyt preludiów, Preludium nr 6,Ślady na śniegu59. C. Debussy, Syrinx na flet solo60. G. Gershwin, Błekitna rapsodia61. K. Szymanowski, II Sonata fortepianowa op. 21,(fragment finałowy - fuga)62. S. Prokofiew, cykl Wizje ulotne op.2263. I. Strawiński, Symfonia psalmów, część II fuga64. B. Bartok, Muzyka na instrumenty strunowe czelestęi perkusję, część II65. B. Britten, 6 metamorfoz wg Owidiusza op. 49 naobój solo66. S. Kisielewski, Dance vive na fortepian67. W. Lutosławski, Muzyka żałobna68. W. Lutosławski, Kwartet smyczkowy69. W. Lutosławski, Trzy poematy Henri Machauix –wybrane fragmenty70. J. Cage, XIII Sonata i interludium na fortepianpreparowany71. K. Pendercki, Ofiarom Hiroszimy – Tren na 52instrumenty smyczkowe72. H. M .Górecki Koncert na klawesyn i orkiestręsmyczkową30

Zasady kształtowania dzieła muzycznego, forma i gatunek muzyczny.Tytuły wytłuszczone należą do podstawowego kanonu literatury muzycznej!UWAGA nauczyciel indywidualnie może dobierać do zajęć lekcyjnych niektóre utwory lub ich fragmenty,wówczas w spisie pojawia się oznaczenie : wybór lub wybrane fragmenty1. Anonim, pieśń maryjna Bogurodzica2. Tabulatura Jana z Lublina Tańce (wybór)3. Wacław z Szamotuł, pieśń Modlitwa gdydziatki idą spać, (Już się zmierzcha)4. G. P. da Palestrina, ricercar Ricercare PrimoTono5. G. Frescobaldi, Canzona Prima6. A. Jarzębski, Canzoni et concerti (wybór)7. A. Scarlatti, opera Clearco in Negroponte, ariaAdrasty8. G. B. Pergolesi, opera Służąca panią, wybranefragmenty9. J. S. Bach, kantata komiczna Schweigt stille,plaudert nicht (Kantata o kawie) BWV 211–wybrane fragmenty10. J. S. Bach, Preludium C-dur z I zeszytu DasWolhtemperierte Klavier BWV 84611. W. A. Mozart, opera Wesele Figara, ariaFigara, z I aktu (Non piú andrai)12. L. van Beethoven, Bagatela a-mollop. posth. 59, Dla Elizy13. M. Szymanowska, Nokturn B-dur14. K. Lipiński, Caprices op.3, 10,27,29 (wybór)15. N. Paganini, 24 Kaprysy op. 1 nr 24 a-moll16. F. Schubert, pieśń Król olch17. F. Schubert, pieśń Pstrąg18. F. Schubert, 4 Impromptus op. 90 (wybór)19. F. Schubert, 6 Moments musicaux op. 94(wybór)20. G. Rossini, opera Cyrulik sewilski cavatinaRozyny (Una voce), aria Figara z aktu I (Laran la lera )21. V. Bellini, opera Norma, aria Normy z aktu I(Casta diva)22. R. Schumann ze zbioru Album dla młodzieżyop. 68, np. Śmiały jeździec23. R. Schumann, cykl Karnaval op. 924. R. Schumann, cykl Sceny dziecięce op.15,miniatura Marzenie25. R. Schumann, Noveletty op.2126. F. Mendelssohn, Pieśni bez słów op.62(wybór)27. F. Chopin, Nokturn b-moll op. 9 nr 128. F. Chopin, Etiuda c-moll op. 10 nr 1229. F. Chopin, Etiuda a-moll op.25 nr 1130. F. Chopin, Scherzo h-moll op. 2031. F. Chopin, Bolero C-dur op. 1932. F. Chopin, Ballada g-moll op. 2333. F. Chopin, Preludium A-dur op. 28 nr 734. F. Chopin, Impromptus As-dur op. 2935. F. Chopin, Mazurki z op. 33 nr 1 gis-moll,nr 2 C-dur, nr 3 D-dur, nr 4 – h-moll36. F. Chopin, Sonata fortepianowa b-mollczęść IV op. 3537. F. Chopin, Tarantella As-dur op. 4338. F. Chopin, Berceuse Des-dur op. 5739. F. Chopin, Barkarola Fis-dur op. 6040. F. Chopin, Walc Des dur op. 64 nr 141. F. Chopin, pieśni Życzenie, Wojak, Wiosna op.74 nr 1, 10, 2, (wybór)42. F. Liszt, 6 Etiud wg N. Paganiniego, nr 6,Campanella43. G. Verdi, opera Rigoletto, aria Księcia z aktuIV ( La donna ... )44. Wagner, dramat muzyczny Tristan i Izolda,scena śmierci Izoldy45. St. Moniuszko, pieśni Prząśniczka, Kotek,Morel, Dziad i baba (wybór)46. St. Moniuszko, opera Straszny dwór: ariaSkołuby z aktu III (Ten zegar stary)Recytatyw i aria z kurantem z aktu III (Ciszawokoło)47. St. Moniuszko, opera Halka: aria Halki zaktu II (Gdybym rannym ) ,dumka Jontka zaktu IV (Szumią jodły)48. H. Wieniawski, Legenda op. 1749. J. Brahms, 3 Intermezza op. 117 (wybór)50. R. Leoncavallo, opera Pajace, aria Cania(Śmiej się pajacu)51. M. Musorgski, opera Borys Godunow, scenaśmierci Borysa Godunowa52. B. Šmetana, Polka Es-dur53. P. Czajkowski, Romans f-moll op.554. C. Debussy, I zeszyt Preludiów nr 6, Ślady naśniegu55. G. Gershwin, opera Porgy i Bess, KołysankaKlary (Summer Time)56. A. Dvořak, Humoreska Ges-dur,op.101 nr 757. K. Szymanowski, Preludia op.1 (wybór)58. K. Szymanowski, Etiudy op. 4 (wybór)59. K. Szymanowski, Romans na skrzypce ifortepian op 2360. K. Szymanowski, cykl Pieśni księżniczki zbaśni op.3161. K. Szymanowski, Nokturn i Tarantella naskrzypce i fortepian op. 2862. A. Andrzejowski, Burleska63. G. Bacewicz, Kaprys polski64. A. Berg, opera Wozzeck, Kołysanka Marii zaktu II65. W. Lutosławski, pieśń O Panu Tralalińskim66. Ph. Glass, opera Akhnaten – wybranefragmenty31

Elementy folkloru polskiegoTytuły wytłuszczone należą do podstawowego kanonu literatury muzycznej!UWAGA nauczyciel indywidualnie może dobierać do zajęć lekcyjnych niektóre utwory lub ich fragmenty,wówczas w spisie pojawia się oznaczenie : wybór lub wybrane fragmenty1. J. Stefani, opera Cud miniemany czyli Krakowiacy i górale wybrane fragmenty2. M. K. Ogiński, Polonez Pożegnanie ojczyzny a-moll3. M. Szymanowska, Mazurki (wybór)4. F. Chopin, Rondo a`la Mazur F-dur op. 55. F. Chopin, Rondo a`la Krakowiak F-dur op.146. F. Chopin, Fantazja A-dur na tematy polskie A-dur op. 137. F. Chopin, Koncert fortepianowy e-moll op.11 cz. III8. F. Chopin, Mazurki op. 339. F. Chopin, Polonez A-dur op. 40 nr 1 (Polonezy – wybór)10. St. Moniuszko, opera Straszny dwór – Mazur z aktu IV11. St. Moniuszko, opera Halka – Mazur z aktu I , Tańce góralskie z aktu III12. St. Moniuszko, opera Hrabina – Polonez z aktu II13. H. Wieniawski, Polonez A-dur op.2114. H. Wieniawski, Kujawiak a-moll15. Z. Noskowski, Polonez elegijny16. I.J. Paderewski, Krakowiak fantastyczny17. K. Szymanowski, Wariacje fortepianowe na polski temat ludowy op.1018. K. Szymanowski, Cztery tańce polskie (Mazurek, Krakowiak, Oberek, Polonez)19. K. Szymanowski, Mazurki op.50 (wybór)20. K. Szymanowski, balet-pantomima Harnasie op. 55 wybrane fragmenty21. K. Szymanowski, 6 pieśni kurpiowskich na chór mieszany22. L. Różycki, balet Pan Twardowski wybrane fragmenty23. A. Malawski, balet Wierchy wybrane fragmenty24. A. Malawski, cykl na fortepian Tryptyk góralski25. G. Bacewicz, Oberek na skrzypce nr 126. W. Lutosławski, Mała suita27. W. Lutosławski, Koncert na orkiestrę28. W. Kilar, Krzesany29. W. Kilar, Orawa30. Nagrania oryginalnej polskiej muzyki ludowej – seria płytowa ”Muzyka źródeł” Polskie Radio iMinisterstwo Kultury32

Klasa IIFormy: polifoniczne, wariacyjne, sonatowa, rondowa.Klasyczny cykl sonatowy.Cykliczne utwory instrumentalne: sonata, symfonia, koncert, suita, cykl miniaturGatunki oparte o formy tematyczne.Tytuły wytłuszczone należą do podstawowego kanonu literatury muzycznej!UWAGA nauczyciel indywidualnie może dobierać do zajęć lekcyjnych niektóre utwory lub ich fragmenty,wówczas w spisie pojawia się oznaczenie : wybór lub wybrane fragmenty1. Anonim, kanon Summer is icumen in2. A. Corelli, Sonaty da chiesa op. 1(wybór)3. A. Corelli, Sonaty op. 5, La folia4. A. Corelli, Concerto grosso op. 6 nr8, Na Boże Narodzenie5. L.C. Daquin, miniatura Kukułka6. A. Vivaldi, koncerty skrzypcoweCztery pory roku op. 8 (wybór)7. J. S. Bach, Suity angielskie BWV806 – 811 (wybór)8. J. S. Bach, Suita orkiestrowa D-durBWV 10689. J. S. Bach, Koncert skrzypcowy E-durBWV 104210. J. S. Bach, concerto grosso Koncertybrandenburskie BWV 1046 – 1051(wybór)11. J. S. Bach, Inwencje dwugłosoweBWV 772 – 786 (wybór)12. J. S. Bach, Passacaglia organowac-moll BWV 58213. J. S. Bach, Toccata i fuga organowad-moll BWV 56514. J. S. Bach, Das WohltemperireteKlavier I zeszyt BWV 846 - 869(wybór fug )15. J. S. Bach, Kunst der Fuge BWV 1080(wybór)16. J. S. Bach, Partity i sonaty skrzypcoweBWV 1001 – 1006 (wybór)17. G. F. Händel, oratorium Mesjasz, chórAmen ( fuga )18. G. F. Händel, muzyka plenerowaMuzyka ogni sztucznych19. G. F . Händel, muzyka plenerowaMuzyka na wodzie (wybór części)20. D. Scarlatti, Sonaty klawesynowe(Esserizi per gravicembalo) – wybór21. L. Boccherini, Kwintet smyczkowyE-dur op. 11 nr 522. J. Haydn, symfonie wczesne (wybór)23. J. Haydn, Symfonia G-dur nr 94( tzw. Z niespodzianką, Z uderzeniemw kocioł)24. J. Haydn, Kwartet smyczkowy D-durop.20 nr 4 ( tzw. Słoneczny)25. J. Haydn, Kwartet smyczkowy C-durop. 76 nr 3 ( tzw. Cesarski)26. W. A. Mozart, Sonata A-dur KV 33127. W. A. Mozart, Wariacje na temat Ah,vous dirai-je, maman KV 26528. W. A. Mozart, serenada Eine kleineNachtmusik G-dur KV 52529. W. A. Mozart, Koncert fortepianowyd-moll KV 46630. W. A. Mozart, Symfonia g-mollKV 55031. W. A. Mozart, Symfonia C-dur (tzw.Jowiszowa) KV 551 część IV32. M. Radziwiłł, Divertimento D-dur33. Fr. Lessel, Wariacje na flet i orkiestrę34. L. van Beethoven, Wariacje na tematNel cor piu op. 7035. L. van Beethoven, 32 Wariacje natemat własny c-moll op.posth. 8036. L. van Beethoven, Sonatafortepianowa F-dur op.10 nr237. L. van Beethoven, Sonatafortepianowa c-moll op. 13(tzw. Patetyczna)38. L. van Beethoven, Sonatafortepaianowa cis –moll op.27(tzw. Księżycowa)39. L. van Beethoven, Sonatafortepianowa C-dur op. 53(tzw. Waldsteinowska)40. L. van Beethoven, Sonata na fortepiani skrzypce F-dur op. 28,(tzw. Wiosenna)41. L. van Beethoven, uwertura Egmontop. 8442. L. van Beethoven, III SymfoniaEs-dur op. 55 (tzw. Eroica)43. L. van Beethoven, V Symfonia c-moll op. 6744. L. van Beethoven, IX Symfoniad-moll op. 125 część IV, finał45. L. van Beethoven, V Koncertfortepianowy Es-dur op.7333

46. L. van Beethoven, Wielka fuga B-dur(Kwartet smyczkowyB-dur) op.13347. F. Schubert,Kwintet fortepianowyA-dur, Pstrąg op.11448. N. Paganini, 24 Kaprysy op. 1 nr 24,a-moll49. N. Paganini, II Koncert skrzypcowyh-moll op. 7, La campanella50. R. Schumann, cykl Karnawał op. 951. F. Mendelssohn, Koncert skrzypcowye-moll op.6452. F. Mendelssohn, suita z muzyki dodramatu Sen nocy letniej op.62wybrane części53. F. Chopin, Wariacje na temat La cidarem la mano op. 254. F. Chopin Koncert fortepianowye-moll op.1155. F. Chopin, Sonata fortepianowab-moll op. 3556. F. Chopin, Sonata fortepianowah-moll op. 5857. J. Brahms, Wariacje na tematN. Paganiniego a-moll op. 3558. J. Brahms, IV Symfonia e-moll op. 98,część IV59. J. Brahms, Koncert fortepianowyB-dur op. 8360. F. Liszt, Preludium i fuga na tematBACH61. F. Liszt Koncert na fortepian iorkiestrę Es-dur62. F. Liszt, poemat symfonicznyPreludia63. H. Berlioz, Symfonia fantastycznaop.1464. H. Wienawski, II Koncert skrzypcowyd-moll65. St. Moniuszko, uwerturafantastyczna Bajka (Baśń zimowa)66. Z. Noskowski, poemat symfonicznyStep67. Wł Żeleński, uwertura koncertowaW Tatrach op. 2768. E. Grieg, Koncert fortepanowy a-mollop.1669. E. Grieg, suity Peer Gynt I op. 46 iII op. 5570. B. Šmetana, cykl 6 poematówsymfonicznych Moja ojczyzna(wybór)71. M. Rimski–Korsakow, suitasymfoniczna Szeherezada op. 3872. M. Rimski–Korsakow, Kapryshiszpański op. 3473. M. Musorgski, cykl Obrazki zwystawy74. P. Czajkowski, V Symfonia e-mollop. 6475. P. Czajkowski, suita z baletuDziadek do orzechów op. 71a76. P. Czajkowski, suita z baletu Jeziorołabędzie op. 3477. P. Czajkowski, Uwertura uroczystarok 1812 Es-dur op. 4978. P. Czajkowski, fantazja orkiestrowaRomeo i Julia (nieopusowana)79. A. Dvořak, IX Symfonia e-moll op. 95,Z nowego świata80. C. Franck, Sonata na skrzypce ifortepian A-dur81. C. Saint-Säens, cykl instrumentalnyKarnawał zwierząt82. R. Strauss, poemat symfonicznyUcieszne psoty Dyla Sowizdrzała op.2883. R. Strauss, poemat symfoniczny DonJuan op. 2084. R. Strauss, poemat symfoniczny DonKichot op. 3585. R. Strauss, poemat symfoniczny Takorzecze Zaratustra op. 3086. C. Debussy, cykl Suite bergamasque87. C. Debussy, cykl Kącik dziecięcy88. C. Debussy, preludium symfonicznePopołudnie fauna89. M. Karłowicz, cykl poematówsymfonicznych Tryptyk symfonicznyop. 10, poemat Odwieczne pieśni90. G. Gershwin, Błękitna rapsodia91. K. Szymanowski, Preludium i fugacis-moll92. K. Szymanowski, II Sonatafortepianowa op. 21, finał - fuga93. P. Dukas, scherzo symfoniczneUczeń czarnoksiężnika94. S. Prokofiew, Symfonia D-dur op. 25,Klasyczna95. I Strawiński, Symfonia psalmów,część II96. A. Webern, Wariacje fortepianoweop. 2797. B. Britten, Wariacje i fuga na tematPurcella op. 3498. W. Lutosławski, Koncert na orkiestrę99. W. Lutosławski, Mała suita100. W. Lutosławski, Preludium i fugana 13 instrumentów101. J. Cage, Sonaty i Interludia(wybór)102. H. M. Górecki, III Symfonia,Symfonia Pieśni Żałosnych op. 36103. K. Penderecki, II Symfonia (tzw.Wigilijna)104. W. Kilar, Koncert fortepianowy34

Wielkie gatunki wokalno-instrumentalne. BaletTytuły wytłuszczone należą do podstawowego kanonu literatury muzycznej!UWAGA: podczas lekcji nauczyciel wybiera odpowiednie fragmenty niżej podanych utworów!1. Anonim, msza gregoriańska De Angelis2. G. De Machaut, msza La Messe de Nostre Dame (Notre Dame)3. M. Leopolita, msza Missa paschalis4. G. B. Palestrina, msza Missa papae Marcelli5. G. Caccini, J.Peri opera Euridice6. C. Monteverdi, opera (favola di musica) Orfeo7. G. G. Gorczycki, msza Missa paschalis8. B. Pękiel, msza Missa concertata La Lombradesca9. B. Pękiel, łaciński dialog oratoryjny Audite mortales10. H. Purcell, opera Dydona i Eneasz11. G. P. Pergolesi, opera Służąca panią12. G. P. Pergolesi, Stabat Mater13. J. S. Bach, Msza h-moll BWV 23214. J. S. Bach, Pasja wg św. Jana BWV 24515. J. S. Bach, Pasja wg św.Mateusza BWV 24416. J. S. Bach, kantata Gott ist mein König BWV 7117. J. S. Bach, kantata komiczna Schweigt stille, plaudert nicht (Kantata o kawie) BWV 21118. J. S. Bach, Oratorium na Boże Narodzenie BWV 24819. G. F. Händel, oratorium Mesjasz20. Ch. W. Gluck, opera Orfeusz i Eurydyka21. J. Haydn, oratorium Stworzenie świata22. J. Haydn, oratorium Pory roku23. W. A. Mozart, Msza koronacyjna C-dur KV 31724. W. A. Mozart, Reguiem KV 62625. W. A. Mozart, opera Wesele Figara26. W. A. Mozart, opera Czarodziejski flet27. J. Stefani, opera Cud mniemany czli Krakowiacy i górale28. J. Elsner, kantata Święta Cecylia29. L. van Beethoven, msza Missa solemnis op. 12330. L. van Beethoven, oratorium Chrystus na Górze Oliwnej op. 8531. G. Rossini, opera Cyrulik sewilski32. G. Verdi, opera Rigoletto33. G. Verdi, Stabat Mater34. R. Wagner, dramat muzyczny Tristan i Izolda35. St. Moniuszko, Msza piotrowińska B-dur36. St. Moniuszko, kantata Milda37. St. Moniuszko, kantata Widma38. St. Moniuszko, opera Straszny dwór39. St. Moniuszko, opera Halka40. J. Brahms, Niemieckie Requiem op.4541. M. Musorgski, opera Borys Godunow42. P. Czajkowski, balet Dziadek do orzechów43. C. Debussy, opera Peleas i Melizanda44. K. Szymanowski, balet –pantomimia Harnasie op. 5545. K. Szymanowski, Stabat Mater46. A. Berg, opera Wozzeck47. I. Strawiński, oratorium Król Edyp48. I. Strawiński, balet Święto wiosny49. F. Poulenc, Stabat Mater50. St. Wiechowicz, kantata Na glinianym wazoniku51. St. Wiechowicz, Kantata romantyczna52. A. L. Webber, Requiem53. K. Penderecki, Polskie Requiem54. K. Penderecki, Pasja wg św. Łukasza55. K. Penderecki, oratorium Siedem Bram Jerozolimy56. W. Kilar, msza Missa Pro Pace35

Zmiany w doborze literatury muzycznej w odniesieniu do wybranychzagadnieńTemat: Obsada wykonawcza1.G. Bacewicz – Kaprys polski 1949 – skrzypce2.T. Baird – Concerto lugubre 1975 – altówka3.W. Lutosławski – Koncert na wiolonczelę i orkiestrę 1969-704.W. Lutosławski Koncert podwójny na obój, harfę i orkiestrę kameralną 1979 - 19805.K. Meyer – Concerto da camera na harfę, wiolonczelę i orkiestrę smyczkową 19846.A. Krzanowski Trzy utwory na obój i trąbkę 20007.T. Baird – Koncert na obój i orkiestrę 1972-738.G. Bacewicz – Kwintet dęty 1932, flet, obój, klarnet, fagot, waltornia9.G. Bacewicz – Muzyka na smyczki, trąbki, perkusję 195810.M. Jasiński – Muzyka kameralna na klarnet, wibrafon i klawesyn 200811.W. Kilar – Bogurodzica na chór mieszany i orkiestrę 1975– perkusja, wykorzystanie głosuludzkiego12.H. M. Górecki – Koncert na klawesyn i orkiestrę smyczkową 198013.R. Stradomski – Koncert na fortepian, kwartet saksofonowy i smyczki 199814.B. Schaeffer – Trio na flet, altówkę i gitarę 1995Temat: Elementy dzieła muzycznego1.1.R. Maciejewski – Tarantella i kołysanka na dwa fortepiany 1938, rytmika, melodyka2.S. Kisielewski Danse vive na fortepian 1943, rytmika3.W. Kilar – Bogurodzica na chór mieszany i orkiestrę 1975, rytmika, melodyka, dynamika4.W. Lutosławski Mała suita 1951, rytmika, melodyka, agogika5.H. M. Górecki – Koncert na klawesyn i orkiestrę smyczkową 1980, melodyka, rytmika,kolorystyka6.H. M. Górecki III Symfonia Pieśni żałosnych 1976, melodyka7.K. Serocki – Forte e piano na dwa fortepiany i orkiestrę 1967, dynamika8.K. Szymanowski – Źródło Aretuzy z cyklu Mity 1915, melodyka, artykulacja36

Podstawowy kanon literatury muzycznej1. Anonim, pieśń maryjna Bogurodzica2. przypisywany Wincentemu z Kielczy, hymnGaude Mater Polonia3. M. Gomółka, Melodie na psałterz polski PsalmXXIX Nieście chwałę mocarze4. O. Di Lasso, pieśń Echo5. A. Corelli Concerto grosso op. 6 nr 8,Na Boże Narodzenie6. L. C. Daquin, miniatura Kukułka7. A. Vivaldi, koncerty skrzypcowe Cztery poryroku, koncert nr 1 F-dur, Wiosna8. J. S. Bach, Inwencja dwugłosowa c-mollBWV 7729. J. S. Bach, Toccata i fuga organowa d-mollBWV 56510. J. S. Bach, Passacaglia organowa c-mollBWV 58211. J. S. Bach, kantata Gott ist mein KönigBWV 7112. J. S. Bach, kantata komiczna Schweit stille,plaudeert nicht (Kantata o kawie) (dowolnyrecytatyw)13. J. S. Bach, Fuga XXI B-dur, DasWolthemperierte Klavier zeszyt I, BWV 85614. J. S. Bach, Suita angielska e-moll BWV 81015. J. S. Bach, Msza h-moll Kyrie BWV 23216. J. S. Bach, Pasja wg św. Mateusza (wybranyfragment) BWV 24417. G. F. Händel, oratorium Mesjasz, chóryAlleluja, Amen18. J. Haydn, Symfonia G-dur nr 94, (tzw. Zniespodzianką lub Z uderzeniem w kocioł)część II19. J. Haydn, Kwartet smyczkowy D-dur op.20 nr4 (tzw. Słoneczny)20. W. A. Mozart, Sonata fortepianowa A-durKV 33121. W. A. Mozart, Koncert na róg Es-dur KV 44722. W. A. Mozart, serenada Eine kleineNachtmusik G-dur KV 52523. W. A. Mozart, Symfonia g-moll KV 55024. W. A. Mozart, Koncert na klarnet A-durKV 62825. W. A. Mozart, Reguiem d-moll KV 62626. L. van Beethoven, Bagatela a-mollop. posth. 59, Dla Elizy27. L. van Beethoven, Sonata fortepianowa c-mollop.13 (tzw. Patetyczna)28. L. van Beethoven, III Symfonia Es-durop.55 część I29. L. van Beethoven, V Symfonia c-moll op.6730. L. van Beethoven, IX Symfonia d-mollop. 125 część IV31. M. K. Ogiński, Polonez Pożegnanie ojczyznya-moll32. J. Stefani, suita z opery Cud mniemany czyliKrakowiacy i górale, tańce: Polonez,Krakowiak, Oberek33. F. Schubert, pieśń Król olch34. F. Schubert, VIII Symfonia h-moll (tzw.Niedokończona)3735. F. Schubert, Impromptus As-dur op. 9036. N. Paganini, 24 Kaprysy op.1 nr 24, a-moll37. N. Paganini, II Koncert skrzypcowy h-mollop. 7 Campanella,część III38. V. Bellini, opera Norma, aria Normy z aktu I(Casta diva)39. G. Rossini, opera Cyrulik sewilski, aria Figaraz I aktu (La ran la lera )40. F. Mendelssohn, Pieśń bez słów op.62 nr 641. F. Chopin, Nokturn b-moll op. 9 nr 142. F. Chopin, Etiuda c-moll op. 10 nr 1243. F. Chopin, Koncert fortepianowy e-moll op. 1144. F. Chopin, Scherzo h-moll op. 2045. F. Chopin, Ballada g-moll op. 2346. F. Chopin, Preludium A-dur op. 28 nr 747. F. Chopin, Mazurek D-dur op. 33 nr 348. F. Chopin, Polonez A-dur op. 40 nr 149. G. Verdi, opera Aida, Marsz triumfalnyz aktu II50. H. Berlioz, Symfonia fantastyczna op. 14części II, IV, V51. St. Moniuszko, opera Straszny dwór: chórdziewcząt z aktu I ( Spod igiełek) aria Skołubyz aktu III(Ten zegar stary), aria Stefana z aktuIII, Z kurantem (Cisza wokoło),Mazur z aktuIV52. St. Moniuszko, pieśń Prząśniczka53. St. Moniuszko, opera Halka: aria Halki z aktuII (Gdybym rannym słonkiem), dumka Jontka zaktu IV (Szumią jodły), Mazur z aktu II, Tańcegóralskie z aktu III54. St. Moniuszko, uwertura fantastyczna Bajka(Baśń zimowa)55. H. Wieniawski, Kujawiak a-moll56. H. Wieniawski, Legenda op. 1757. E. Grieg, suita Peer Gynt I op. 4658. A. Dvořak, Humoreska Ges-dur op. 101 nr 759. C. Saint-Säens, cykl instrumentalny Karnawałzwierząt60. M. Rimski–Korsakow, obrazek muzyczny zopery Baśń o carze Sałtanie, Lot trzmielaop. 5761. M. Musorgski/M. Ravel, cykl Obrazki zwystawy62. P. Czajkowski, suita z baletu Dziadek doorzechów op. 71a63. R. Strauss, poemat symfoniczny Uciesznepsoty Dyla Sowzdrzała op. 2864. I. J. Paderewski, Krakowiak fantastyczny65. K. Szymanowski z cyklu Mity op. 30,Źródło Aretuzy66. K. Szymanowski, balet pantomima Harbasieop. 55, fragment Ja za wodą67. M. Ravel, Bolero68. P. Dukas, scherzo symfoniczne Uczeńczarnoksiężnika69. B. Britten, Wariacje i fuga na temat Purcellaop. 3470. W. Lutosławski, Mała suita, część Fujarka71. K. Penderecki, Ofiarom Hiroszimy – Tren na52 instrumenty smyczkowe

Rozszerzony kanon literaturyTytuły wytłuszczone należą do podstawowego kanonu literatury muzycznej!1. Anonim, msza gregoriańska De Angelis częśćKyrie2. Anonim, pieśń maryjna Bogurodzica3. Przypisywany Wincetemu z Kielczy hymnGaude Mater Polonia.4. Tabulatura organowa Jana z Lublina TaniecRex5. M. Leopolita, msza Missa paschalis6. Wacław z Szamotuł, pieśń Modlitwa gdydziatki idą spać (Już się zmierzcha)7. M. Gomółka, zbiór psalmów Melodie napsałterz polski, psalm nr XXIX Nieściechwałę mocarze8. O. di Lasso, pieśń Echo9. A. Corelli, Sonata da chiesa op. 1 nr 110. A. Corelli, Concerto grosso op. 6 nr 8, NaBoże Narodzenie11. L. C. Daquin, miniatura Kukułka12. H. Purcell, opera Dydona i Eneasz, LamentDydony13. A. Vivaldi, koncerty skrzypcowe Czterypory roku, op. 8 nr I F-dur Wiosna14. J. S. Bach, Inwencja dwugłosowa c-mollBWV 77215. J. S. Bach, Toccata i fuga organowa d-mollBWV 56516. J. S. Bach, Passacaglia organowa c-mollBWV 58217. J. S. Bach, V Koncert brandenburski D-durBWV 105018. J. S. Bach, Koncert skrzypcowy E-durBWV 104219. J. S. Bach, kantata Gott ist mein KönigBWV 7120. J. S. Bach, kantata komiczna Schweigt stille,plaudert nicht (Kantata o kawie) - dowolnyrecytatyw BWV 21121. J. S. Bach, Fuga XXI B-dur DasWohltemperierte Klavier I zeszyt, BWV 85622. J. S. Bach, Suita angielska e-moll BWV 81023. J. S. Bach, Msza h-moll BWV 232 częśćKyrie24. J. S. Bach, Pasja wg św. Mateusza (wybranyfragment) BWV 24425. G. F. Händel, muzyka plenerowa Muzyka ognisztucznych część Uwertura26. G. F. Händel, oratorium Mesjasz chóryAlleluja, Amen27. J. Haydn, Symfonia G-dur nr 94( tzw. Z niespodzianką lub Z uderzeniem wkocioł) część II28. J. Haydn, Kwartet smyczkowy D-dur op.20nr 4 (tzw. Słoneczny)29. J. Haydn, oratorium Pory roku (wybranefragmenty)30. W. A. Mozart, Sonata fortepianowa A-durKV 33131. W. A. Mozart, Koncert na róg Es-dur KV 4473832. W. A. Mozart, serenada Eine kleineNachtmusik G-dur KV 52533. W. A. Mozart, Symfonia g-moll KV 55034. W. A. Mozart, Koncert na klarnet A-durKV 62835. W. A. Mozart, Reguiem d-moll KV 62636. L. van Beethoven, Bagatela a-mollop. posth. 59, Dla Elizy37. L. van Beethoven, Sonata fortepianowac-moll op.13 (tzw. Patetyczna )38. L. van Beethoven, 32 Wariacje c-moll natemat własny op. 8039. L. van Beethoven, III Symfonia Es-durop. 55 (tzw. Eroica) część I40. L. van Beethoven, V Symfonia c-moll op.6741. L. van Beethoven, V Koncert fortepianowyEs-dur op. 5542. L. van Beethoven, IX Symfonia d-mollop. 125 część IV43. L. van Beethoven, uwertura Egmont op. 8444. M. K. Ogiński, Polonez Pożegnanie ojczyznya-moll45. J. Stefani, suita z opery Cud mniemany czyliKrakowiacy i górale tańce: Polonez,Krakowiak, Oberek46. J. Elsner, kantata Święta Cecylia47. K. Kurpiński, Cavatina na trąbkę (puzon) ifortepian ( orkiestrę)48. F. Schubert, pieśń Król olch49. F. Schubert, VIII Symfonia h-moll(tzw. Niedokończona)50. F. Schubert, Impromptus As-dur op. 9051. F. Schubert, Kwintet fortepianowy A-durop. 114, Pstrąg52. N. Paganini, 24 Kaprysy op. 1 nr 24 a-moll53. N. Paganini, II Koncert skrzypcowy h-mollop. 7 Campanella część III54. V. Bellini, opera Norma, aria Normy z aktu I(Casta diva)55. G. Rossini, opera Cyrulik sewilski ariaFigara z I aktu (La ra la lera)56. F. Mendelssohn, Pieśń bez słów op.62 nr 657. F. Mendelssohn, Koncert skrzypcowy e-mollop. 64, część I58. R. Schumann, cykl Karnval op. 9, częściPaganini, Chopin59. F. Chopin, Nokturn b-moll op. 9 nr 160. F. Chopin, Etiuda c-moll op. 10 nr 1261. F. Chopin, Koncert fortepianowy e-mollop. 1162. F. Chopin, Fantazja A-dur na tematy polskieA-dur op. 1363. F. Chopin, Scherzo h-moll op. 2064. F. Chopin, Ballada g-moll op.2365. F. Chopin, Preludium A-dur op. 28 nr 766. F. Chopin, Mazurek D-dur op. 33 nr 367. F. Chopin, Sonata b-moll op. 3568. F. Chopin, Polonez A-dur op.40 nr 169. F. Chopin, Berceuse Des-dur op. 57

70. F. Chopin, Walc Des-dur op. 64 nr 171. F. Chopin, pieśń Wiosna op. 74 nr 272. G. Verdi, opera Aida, Marsz tiumfalny73. G. Verdi, opera Rigoletto, duet finałowy Gildyi Rigoletta z aktu IV74. R. Wagner, dramat muzyczny Tristan i Izolda,scena śmierci Izoldy75. H. Berlioz, Symfonia fantastycznaop. 14 części II, IV, V76. J. Brahms, IV Symfonia e-moll op. 98 część IV77. St. Moniuszko, pieśń Prząśniczka78. St. Moniuszko, opera Straszny dwór: chórdziewcząt z aktu I ( Spod igiełek) ariaSkołuby z aktu III ( Ten zegar stary) , ariaStefana z kurantem z aktu III (Cichodokoła), Mazur z aktu IV79. St. Moniuszko, opera Halka, aria Halki zaktu II (Gdybym rannym słonkiem), dumkaJontka z aktu IV (Szumią jodły), Mazur zaktu II, Tańce góralskie z aktu III80. St. Moniuszko, opera Hrabina, Polonezz aktu II81. St. Moniuszko, uwertura fantastycznaBajka (Baśń zimowa)82. H. Wieniawski, Kujawiak a-moll83. H. Wieniawski, II Koncert skrzypcowy d-mollop. 2284. H. Wieniawski, Legenda op. 1785. Z. Noskowski, poemat symfoniczny Step86. E. Grieg, I Suita Peer Gynt op. 4687. E. Grieg, II Suita Peer Gynt op. 5588. E. Grieg, Koncert fortepianowy a-moll op. 1689. A. Dvořak, Humoreska op. 10 nr 790. A. Dvořak, IX Symfonia e-moll op. 95Z nowego świata część II91. C. Saint-Säens, cykl Karnawał zwierząt92. C. Franck, Sonata na skrzypce i fortepianA-dur93. M. Rimski –Korsakow obrazek muzycznyz opery Baśń o carze sałtanie, Lot trzmielaop. 5794. M. Rimski –Korsakow, suita symfonicznaSzeherezada op. 3895. M. Musorgski/ M. Ravel, cykl Obrazkiz wystawy96. M. Musorgski, opera Borys Godunow,scena śmierci Borysa Godunowa97. P. Czajkowski, suita z baletu Dziadek doorzechów op. 71a98. P. Czajkowski, Romans f-moll op. 599. P. Czajkowski, V Symfonia e-moll op. 64,część III100. R. Strauss, poemat symfoniczny Uciesznepsoty Dyla Sowizdrzała op. 28101. M. Karłowicz, cykl poematów symfonicznychTryptyk Odwieczne Pieśni op. 10, poematPieśń o wiekuistej tęsknocie102. C. Debussy, cykl Suité bergamasque, częśćŚwiatło księżyca103. C. Debussy, Syrinxna flet solo104. I. J. Paderewski, Krakowiak fantastyczny105. K. Szymanowski, Cztery tańce polskie(nieopusowane) Mazurek Krakowiak, OberekPolonez106. K. Szymanowski, z cyklu Mity op. 30,Źródło Aretuzy107. K. Szymanowski, balet-pantomimaHarbasie op. 55, fragment Ja za wodą108. I. Strawiński, balet Święto wiosny (wybranefragmenty)109. I. Strawiński, Symfonia psalmów, część II110. S. Prokofiew, Symfonia D-dur op. 25,Klasyczna111. A. Berg, opera Wozzek, z aktu II KołysankaMarii112. A. Andrzejowski, Burleska113. M. Ravel, Bolero114. P. Dukas, scherzo symfoniczne Uczeńczarnoksiężnika115. B. Britten, Wariacje i fuga na tematPurcella op. 34116. B. Britten, 6 metamorfoz na obój wgOwidiusza op. 49, część Bożek Pan117. W. Lutosławski, Mała suita, część Fujarka118. W. Kilar, Orawa119. K. Penderecki, Ofiarom Hiroszimy –Tren na52 instrumenty smyczkowe120. K. Penderecki, Pasja wg św. Łukasza(wybrane fragmenty)121. H. M. Górecki, III Symfonia, Symfonia pieśniżałosnych op. 36, część II39

Wskazówki dla nauczycielaDobór metod w trakcie lekcji literatury muzycznej leży w gestiinauczyciela. Jednak uważamy, że im jest większa różnorodność formprowadzenia zajęć tym lepsze efekty są nauczania Chcemy się podzielić zPaństwem swoimi doświadczeniami w pracy z uczniem. Oczywiście nie miejscetu na pełną prezentację dlatego proponujemy przykładowe opisy lekcji, wybranetabele i materiały dydaktyczne oraz różne formy sprawdzania umiejętnościucznia i oceniania jego osiągnięć, a także ankiety przeprowadzone wśróduczniów. Liczymy na to, że nasza praca będzie inspirująca dla Państwa.Kolejne podrozdziały to:1. Nasze lekcje2. Wybrane tabele pomocnicze3. Przykładowe materiały dydaktyczne4. Formy oceniania - sprawdzian, punktacja klucz5. Ankieta40

Nasze lekcjeTemat lekcji: Analiza dzieła muzycznego pod kątem elementarnychwspółczynników dzieła i faktury muzycznej – powtórzenie wiadomości,przygotowanie do sprawdzianu. (klasa I )Lekcja ma charakter podsumowujący dział: elementy dzieła muzycznego i faktura muzyczna. Jestjednocześnie powtórzeniem wiadomości, przygotowaniem do sprawdzianu i sprawdzeniemumiejętności uczniów w zakresie analizy dzieła muzycznego pod kątem elementarnychwspółczynników dzieła i faktury muzycznej. Celem tej lekcji jest nie tylko powtórzenie i utrwaleniewiadomości ale również przygotowanie do oceny podczas sprawdzianu. Uczniowie zostają zapoznaniz wymaganiami na poszczególne oceny.Podczas lekcji zaprezentowanych zostanie 5 (6) przykładów muzycznych (zależnie od tempa pracyuczniów) zróżnicowanych pod względem stylistycznym, o narastającym stopniu trudności.Wśród zaprezentowanych utworów znajdują się przykłady znane wszystkim uczniom oraz takie którezaprezentowane są po raz pierwszy. Czas prezentowania utworów - ok.3 min.(w przypadku utworów dłuższych), utwory krótsze prezentowane są w całości.Uczniowie podczas lekcji dysponują do kolejnego przykładu tabelą, która ułatwia analizę.Wymagania na poszczególne ocenyWymagania konieczne- ocena dopuszczająca- Uczeń potrafi wymienić elementarne współczynniki dzieła muzycznego i po wysłuchaniu utworuokreślić najbardziej charakterystyczny element.- Uczeń potrafi wymienić rodzaje faktury muzycznej.- Posiada umiejętność określenia rodzaju zastosowanej obsady.Wymagania podstawowe – ocena dostateczna.- Uczeń potrafi definiować elementarne współczynniki dzieła muzycznego i dokonać analizy dziełamuzycznego ze względu na charakterystyczne elementy.- Uczeń potrafi definiować i określać po wysłuchaniu utworu rodzaj zastosowanej faktury dziełamuzycznego.Wymagania rozszerzone- ocena dobra.- Uczeń potrafi samodzielnie dokonać analizy dzieła muzycznego pod kątem wszystkich elementarnychwspółczynników dzieła muzycznego i faktury muzycznej.- Uczeń rozpoznaje zaproponowany przez nauczyciela poszerzony kanon literatury muzycznej.Wymagania pełne – ocena bardzo dobra.- Uczeń potrafi samodzielnie dokonać wielokierunkowej analizy dzieła muzycznego.- Potrafi samodzielnie po wysłuchaniu utworu wyciągać wnioski na temat muzyki i jej funkcji i epoki zjakiej pochodzi.Wymagania wykraczające – ocena celująca.- Uczeń rozpoznaje utwory wykraczające poza rozszerzony kanon literatury muzycznej zaproponowanyprzez nauczyciela.- Uczeń potrafi określić kompozytora na podstawie charakterystycznych cech stylistycznychjego twórczości.Przykłady literatury muzycznej1. Fryderyk Chopin – Etiuda c-moll „Rewolucyjna” op. 10 nr 12 – utwór znanywszystkim uczniom.Uczeń określa:- imię i nazwisko,narodowośćkompozytora,- tytuł utworu,- epokę, z którejpochodzi utwór,- rytmikę,- melodykę,- harmonikę,- dynamikę,- agogikę,- artykulację,- kolorystykę,- fakturę dziełamuzycznego.41

2. Karol Szymanowski – „Mity”- Driady i Pan – nauczyciel podaje kompozytora i tytułutworu. Utwór prezentowany jest po raz pierwszy –uczniowie zetknęli sięz twórczością tego kompozytora.Uczeń określa- rytmikę- melodykę,- harmonikę,- dynamikę,- agogikę,- artykulację,- kolorystykę,- fakturę dziełamuzycznego- epokę z którejpochodzi utwór.3. Michał Radziwiłł – Divertimento –nauczyciel podaje kompozytora, tytuł i epokęz której pochodzi. Utwór prezentowany jest po raz pierwszy. Kompozytor nie jestznany uczniom.Uczeń określa:- rytmikę,- melodykę,- harmonikę,- dynamikę,- agogikę,- artykulację,- kolorystykę,- fakturę dziełamuzycznego.- epokę z którejpochodzi utwór4. Hektor Berlioz – Symfonia fantastyczna op. 14 część 2 –Bal. Utwór prezentowanypodczas lekcji dotyczących obsady wykonawczej. Uczniowie samodzielnieokreślają wszystkie elementy dzieła i epokę.Uczeń określa:- rytmikę,- melodykę,- harmonikę,- dynamikę,- agogikę,- artykulację,- kolorystykę,- fakturę dziełamuzycznego,- epokę, z którejpochodzi utwór,5. Wacław z Szamotuł –Już się zmierzcha. Uczniowie samodzielnie określająwszystkie elementy dzieła, epokę, proponują kompozytora i tytuł.Uczeń określa:- rytmikę,- melodykę,- harmonikę,- dynamikę,- agogikę,- artykulację,- kolorystykę,- fakturę dziełamuzycznego,- epokę, z którejpochodzi utwór,- kompozytora itytuł utworu42

Temat: Dualizm tematyczny wyznacznikiem formy sonatowej . (klasa II )Jest to czwarta lekcja dotycząca formy sonatowej, jej celem jest utrwalenie wiadomości na temat formy orazwprowadzenie do tematu: wykorzystanie formy sonatowej.Podczas zajęć odwołujemy się do wcześniej nabytej wiedzy na temat formy muzycznej oraz zasadkształtowania formy sonatowej – jest to krótkie powtórzenie trwające ok. dwóch minut .Kolejnym etapem lekcji jest gra-zabawa słowna, podajemy termin natomiast uczniowie kolejno odpowiadająużywając określenia kontrastującego, zwłoka w odpowiedzi eliminuje z gry. Podczas zabawy musimyutrzymać sprawne tempo, na zabawę przeznaczamy ok. trzech minut. Uczniowie, nie wyeliminowani z gryotrzymują w nagrodę ocenę.Następne zadanie uczniów to przypomnienie zasad komplementarnej analizy elementów dzieła muzycznego,uczniowie wymieniają elementy dzieła i krótko przypominają zasady analizy, ten element lekcji nie powinienprzekroczyć trzech minut.Teraz przechodzimy do zasadniczej części lekcji, na którą przeznaczamy ok. piętnastu minut. Uczniowieokreślają kontrast między tematami na podstawie analizy słuchowej ( nagrane w odpowiednich fragmentachna taśmie magnetofonowej). Dokonują charakterystyki tematów wypisując cechy do każdego z przykładówna przygotowanych planszach, pracują w grupach. Dobór utworów miał na celu przedstawienie różnorodnejobsady i jej znaczenia dla podkreślenia kontrastu, jest to także wprowadzenie do kolejnego tematu lekcji.Podsumowanie analizy prezentują wybrani przedstawiciele poszczególnych grup, jednocześnie inniuczniowie na planszach kolorowo podkreślają wspólne cechy występujące w poszczególnych pracach.Wspólnie oceniamy która grupa wymieniła najwięcej poprawnych cech, ta część lekcji zajmuje ok. 10 minut.Na planszach dualizm tematyczny powinien być łatwy do spostrzeżenia i jest to jednocześnie osiągnięcie celulekcji. Oceniamy zaangażowanie i postawę uczniów podczas lekcji.Na koniec zadajemy pytanie o tytuły słuchanych fragmentów utworów i formułujemy wniosek na tematmożliwości zastosowania formy sonatowej w różnych gatunkach, jest to jednocześnie zapowiedź kolejnejlekcji. Ostatnie minuty przeznaczamy na podyktowanie notatki do zeszytu.Plan lekcji:1. Przypomnienie definicji formy i znaczenia pojęcia dualizm.2. Gra słowna – temat kontrast (nauczyciel podaje termin uczniowie kolejno odpowiadają używając określeniakontrastującego, zwłoka w odpowiedzi eliminuje z gry.)Np.:- allegro → lento, largo- piano → forte- legato → non legato, portato- rytmika miarowa → rytmika zmienna- figuracja → kantylena- cerscendo → decrescendo- moll→ dur- lento → presto- ewolucja → szeregowanie- energicznie → powoli- fortissimo→ pianissimo- melizmat → sylabiczność- homorytmia → polirytmia- solo → tutti- sopran → bas- koloratura→ kantylena,melorecytacja- pizzicato→ arco- instrumenty dęte → smyczkowe- polifonia imitacyjna → polifoniakontrastująca3. Przypomnienie istoty komplementarnej analizy elementów dzieła muzycznego.4. Prezentacja tematów różnych form sonatowych i analiza grupowaa) L. van Beethoven tematy z I cz. Sonaty fortepianowej c-moll op.13b) L. van Beethoven tematy z I cz. Sonaty na fortepian i skrzypce F-dur op. 24c) W. A. Mozart tematy z I cz. Symfonii g-moll KV 550d) E. Grieg tematy z I cz. Koncertu fortepianowego a-moll5. Podsumowanie analizy.6. Notatka do zeszytu. (Uczniowie zapisują przykłady utworów oraz podsumowanie)Dualizm tematyczny, czyli kontrast dwóch tematów w formie sonatowej może przejawiać się występowaniemróżnic- wyrazowych- fakturalnych- tonalnychPierwszym teoretykiem, który stwierdził, że podstawą kształtowania formy sonatowej jest kontrast tematycznybył Adolf Bernhard Marx. Marx zdefiniował formę sonatową i zasady jej kształtowania w roku 18377. Podsumowanie lekcji .43

Wybrane tabele pomocnicze.Ten rodzaj pomocy dydaktycznej ułatwia pracę podczas lekcji. Są szczególnie przydatne podczasanalizy dzieła muzycznego pod kątem jego współczynników, ułatwiają wyciąganie wniosków przyzestawieniu tabel utworów z tej samej epoki, oszczędzają czas.Wzór Irodzaj zastosowanejPrzykład obsady wykonawczej1.opisbrzmienia/wrażenia2.opisbrzmienia/wrażenianazwa instrumentu /instrumentówgrupa / podgrupanazwawłoskaepoka /kompozytor, tytuł3.opisbrzmienia/wrażenia....Uczniowie rozpoznają na podstawie prezentowanego fragmentu utworu brzmienieinstrumentu. Tabelę można stosować jako podsumowanie działu dotyczącego obsady wykonawczej,można ją modyfikować np. uczniowie określają tylko nazwę instrumentu grupę i podgrupę do którejnależy oraz przy pomocy nauczyciela (lub samodzielnie ) rozpoznają epokę, kompozytora i tytułutworu.Wzór IIprzykład 1charakterystyka elementów dzieła muzycznegoRytmikaMelodykaHarmonikaAgogikaDynamikaArtykulacjaEpokaKompozytortytułWyrazowość/Wyniesione wrażeniaPrzed przystąpieniem do wypełnienia tabeli uczniowie powinni powtórzyćwiadomości z zakresu charakterystyki poszczególnych elementów. Można również przygotowaćplansze pomocnicze, na których wynotowane byłyby określenia konieczne do analizy. Uczniowiepowinni sami starać się rozpoznać epokę, z której pochodzi utwór. Ważne jest, aby sporządzilirównież wypowiedź na temat wyrazowości dzieła i wyniesionych wrażeń subiektywnych, uczymydzięki temu krytycznego spojrzenia na dzieło muzyczne..44

Przykładowe materiały dydaktyczne.Przykład I – WykładAGOGIKATo element działa muzycznego , który obejmuje wszelkie zmiany tempa w utworze.Agogika jako element dzieła muzycznego została wyodrębniona przez niemieckiego muzykologa - H. Riemannna wdrugiej połowie XIX wieku.Wyróżniamy dwa rodzaje agogiki ze względu na sposób oznaczenia tempa w utworze:- agogika względna – tempo oznaczone jest przy pomocy oznaczeń słownych, najczęściej w języku włoskim.- agogika bezwzględna – tempo wyznacza metronom.Metronom to przyrząd, który służy do wyznaczenia tempa w utworze, skonstruowany na początku wieku XIX przez J.N . Mänzla, stąd skrót: [M.M.]. Metronom ściśle wyznacza przebieg wartości rytmicznych w czasie.Oznaczenia agogiczne pojawiają się w muzyce po 1600 roku. Oczywiście wiadome jest różnicowanie temp w muzycewcześniej np. zestawianie różnych pod względem agogicznym tańców renesansowych, jednak nie używano wtedyżadnych oznaczeń. Kompozytorzy nie decydowali wówczas o istocie tempa swoich utworów ( nie stosowali oznaczeń wpartyturze).Rozwój agogiki nastąpił od epoki baroku, a na szeroką skalę zaczęto różnicować tempa od klasycyzmu.Wyróżniamy trzy podstawowe grupy temp:- tempa wolne np.: largo, adagio- tempa umiarkowane np. moderato, andante- tempa szybkie np. allegro, prestoW muzyce stosuje się również równomierne przyśpieszenia i zwolnienia tempa, oraz dodatkowe określenia mające nacelu bardziej precyzyjne oznaczenie agogiki.Znaczenie agogiki jest szczególnie istotne dla kształtowania gatunków i form muzycznych., np. kształtowanie formytrzyczęściowej z kontrastem agogicznym : I część szybka, II wolna, III szybkaWyróżniamy następujące sposoby funkcjonowania agogiki w utworze:- kontrast temp- falowanie tempa (gwałtowne i stopniowe)- tempo jednorodneMożna zaważyć zmienne historycznie znaczenie agogiki w rozwoju dzieła muzycznego, np. w niektórych utworach XXwiecznychznaczenie tempa jest pierwszoplanowe.Pojęcie agogiki wiąże się z ruchliwością wartości rytmicznych – przebieg ruchliwy agogicznie to np. zastosowaniebardzo drobnych wartości rytmicznych przy jednoczesnym zastosowaniu wolnego temp.Taki materiał możemy wykorzystać jako gotowy materiał wprowadzającydo lekcji o agogice . Jest szczególnie przydatne w klasach, w których uczniowie mająpo 12 - 13 lat i sporządzenie notatki do lekcji zajmuje zbyt wiele czasu. Uczniowieotrzymują kartki z tekstem (najlepiej, żeby wkleili je do zeszytu) i samodzielnie jeczytają. Niejasności wyjaśnia nauczyciel lub sami uczniowie, korzystając zodpowiednich słowników czy encyklopedii.. Na lekcję przynosimy różne rodzajemetronomu i pokazujemy jego działanie. Warto dodatkowo poprosić uczniów osporządzenie krótkiej notatki w domu na temat H. Riemanna i N. Mänzla oraz osporządzenie zestawienia określeń temp względnych i bezwzględnych zodpowiednimi wyjaśnieniami. Zaoszczędzony czas przeznaczamy na prezentacjęodpowiednio dobranej literatury muzycznej.45

Przykład II – Scenariusz przedstawieniaScenariusz krótkiego przedstawienia: „Co to jest muzyka ?”Grupa znudzonych , wręcz uśpionych uczestników konferencji, siedzi przy okrągłym stole.Obok stoi tablica z wypisanym tekstem:MUZYKA → z j. greckiego mousa → muza, techne mousiche → sztuka muz.w języku angielskim – musicw języku francuskim – musiquew języku niemieckim – Die MusicKażda epoka definiuje muzykę inaczej, w zależności od dominującychzałożeń filozoficznych i aktualnej praktyki muzycznej.Na stole panuje ogromny nieład. Osoby znajdujące się przy stole na migi zaczynają dyskutować spierają się igestykulują, okazują zacietrzewienie i różne postawy.W tym samym czasie zza kulis zaczynają dobiegać dźwięki muzyki , kakofonia dźwięków, brzmiśredniowieczny chorał, ale po chwili wypiera go radosny barokowy koncert, koncert stopniowo zagłuszaklasyczna aria, by za moment ustąpić romantycznej etiudzie fortepianowej, nagle pojawia się zgiełk muzyki„metalowej” ...Równolegle dyskusja przybiera coraz gwałtowniejszą formę, już „na głos” dyskutanciwymieniają poglądy, muzyka z taśmy jednak ich zagłusza...Osoba I ( wstaje uciszając gwar , muzyka z taśmy milknie, lekko podniesionym głosem rozpoczyna... )- Dość już zbędnego gadania. Spotkaliśmy się dzisiaj w konkretnej sprawie. Czym ONA jest, jak JĄzdefiniować ?Osoba II (spokojnie, rzeczowo)- No dobrze a co na JEJ temat wiemy ? Czy jesteście przygotowani?Osoba III (podnosząc rękę do góry i jednocześnie wstając )- Może ja zacznę ! W pełni zgadzam się z tym twierdzeniem: MUZYKA JEST NAUKĄ OLICZBACH !Osoba IV (ruch zniecierpliwienia, machnięcie ręką, celebrując słowa )- Cóż to znowu za twierdzenie ? Posłuchajcie tej definicji: MUZYKA JEST POŁĄCZENIEMSŁOWA, HARMONII I RYTMU !Osoba V (oburzenie)- Zaraz, zaraz słowo ? Czyż nie wystarczy po prostu stwierdzenie: MUZYKA JEST SZTUKĄŁĄCZENIA DŹWIĘKÓW W PRZJEMNY SPOSÓB !Osoba III (podniesienie ręki, energiczne powstanie )- Stop! Przez wieki muzyka była nauką! NAUKĄ MATEMATYCZNĄ . Ja na potwierdzenie swojejdefinicji proponuję jeszcze inną: MUZYKA JEST SZTUKĄ UKRYTEGO , NIEŚWIADOMEGOLICZENIA W DUCHU ! Podkreślam raz jeszcze: liczenia !Osoba VI ( delikatnie, słodko, jednak dobitnie)- Posłuchajcie, moim zdaniem prawdą jest, że MUZYKA JEST NASTĘPSTWEM DŹWIĘKÓWPOWSTAJĄCYCH W WYNIKU WZBURZONYCH UCZUĆ I ODZWIERCIEDLAJĄCYM TEUCZUCIA !Osoba III (oschle, przywracając do porządku )- Bardzo romantyczne, ale bądźmy racjonalni, TREŚCIĄ MUZYKI NIE SĄ UCZUCIA LECZCZYSTO MUZYCZNE IDEE !46

Osoba VII ( beznamiętnie, jak robot )- MUZYKA NIC NIE UJAWNIA, NIC NIE WYRAŻA JEST REZULTATEM KOSMICZNEGOPORZĄDKU !!!Osoba IV ( z kpina, a potem „śpiewając” )- Kosmiczny porządek ? Matematyka ? Z definicją, którą proponuję zgadzało się naprawdę wielu ipotwierdza ona to co wcześniej zostało powiedziane: MUZYKA JEST SZTUKĄ WŁAŚCIWEGOŚPIEWANIA!Osoby III, V, VI, VII ( gwar, wzajemne przekrzykiwanie się, jednocześnie)- Ależ skąd, nie zgadzam się! A co z graniem ? Nie to nie do przyjęcia ! Nie można w takiejatmosferze dyskutować...Osoba II ( wstając, uspokaja wszystkich )- Myślę, że nasz spór nie zostanie rozwiązany, jednak możemy uznać za najważniejsze, to zdanie:KTO NIE KOCHA MUZYKI NIE ZASŁUGUJE NA MIANO CZŁOWIEKA, KTO JĄ KOCHAJEST DOPIERO NA WPÓŁ, KTO ZAŚ JĄ UPRAWIA JEST PEŁNYM CZŁOWIEKIEM!Osoba I ( w lekkim zamyśleniu, jednak dobitnie i wyraziście)- Tak masz rację ... ZROZUMIEĆ MUZYKĘ TO ODNALEŹĆ W NIEJ CZĄSTKĘ SIEBIE...skończmy naszą dyskusję albowiem MUZYKA ZACZYNA SIĘ TAM GDZIE SŁOWO JESTBEZSILNE ...(z tła wyłania się muzyka, coraz głośniej rozbrzmiewa „Poranek” E. Griega)Osoby kłaniają się jednocześnie przedstawiając autorów cytowanych przez siebie definicji.Przykłady definicji:1. Platon (V / IV w. p. n. e.) „Muzyka jest połączeniem słowa, harmonii i rytmu”2. Ptolemeusz (II w. n. e.) „Muzyka to zdolność rozróżniania między dźwiękami wysokimi i niskimi”3. Św. Augustyn ( IV/V w.) „Muzyka jest wiedzą o tym jak dobrze modulanti” (umiejętność ujęciadźwięków wysokich i niskich wg ich znaczenia i zależności)”.4. Cassiodorus (VI w.) „Muzyka to nauka o liczbach”, „Muzyka jest środkiem do poznania boskiejmądrości”.5. Definicja muzyków-wykonawców XVII „Muzyka jest sztuką właściwego śpiewania”6. G. W. Leibniz (XVII w.) „Muzyka jest sztuką ukrytego nieświadomego liczenia w duchu”7. J. Mattheson (XVIII w.) „Muzyka jest nauką i sztuką zarazem, jak przyjemne dźwięki mądrzełączyć, właściwie szeregować i dobrze wykonać, aby przez ich miłe brzmienie Boga oddać częścicnoty wszelkie popierać”8. J. J. Rousseau (XVIII w.) „Muzyka jest sztuką łączenia dźwięków w sposób przyjemny dla ucha”9. E. Hanslick (XIX w.) – „Treścią muzyki nie są uczucia lecz muzyczne idee”10. J. G. Sultzer (XIX w.) „Muzyka jest następstwem dźwięków, powstających w wyniku wzburzonychuczuć i odzwierciedlającym te uczucia”11. C. Debussy (XX w.) “Muzyka zaczyna się, tam gdzie słowo jest bezsilne”12. I. Strawiński (XX w.) „Muzyka nic nie ujawnia, nic nie wyraża, jest rezultatemkosmicznego porządku”13. H. Mersmann (XX w.) „Muzyka jest promieniowaniem prasił, które działają w duchowym świecieniesłyszalnym, jest ich wydźwiękiem, potęgą natury, dynamiką działającej w nas nieświadomej woliO muzyce:„Kto nie kocha muzyki nie zasługuje na miano człowieka, kto ją kocha jest dopiero napół, kto zaś ją uprawia jest pełnym człowiekiem” Johann Wolfgang Goethe (poeta niemiecki XVIII/XIX)„Zrozumieć muzykę, to odnaleźć w niej cząstkę siebie” - Grażyna Pstrokońska-Nawratil (XX w.)47

Przykład III – Krzyżówki1 F I G U R A C J A2 A G O G I K A3 K O L O R Y S T Y K A4 T A K T5 U N I S O N O6 R U B A T O7 A R T Y K U L A C J A12345671. Rodzaj melodyki instrumentalnej, charakteryzujący się przebiegiem gamowym lub pasażowym w drobnychwartościach rytmicznych.2. Ten element dzieła muzycznego dotyczy wszelkich zmian tempa w utworze.3. Ten element dzieła muzycznego jest zależny od obsady.4. O jego wielkości informuje nas znak metryczny umieszczony na początku kompozycji.5. Wykonanie tego samego dźwięku przez 2 lub więcej głosów (instrumentów).6. Kradzione tempo.7. Różnicujesz ten element jeśli w różny sposób wydobywasz dźwięk na instrumencie.1 S K R Z Y P C E2 L U T N I A3 H A R F A4 W I O L A5 F L E T6 S T R O I K7 S M Y C Z E K8 K O N T R A B A S123456781. Ukochany instrument Andrzeja Kulki2. Instrument strunowy szarpany, którego korpus rezonansowy przypomina kształtem migdał.3. Jest to instrument strunowy szarpany o delikatnym dźwięku.4. Mogła być da gamba lub da braccio.5. Może być poprzeczny, piccolo.6. Można zwiesić pod sufitem z okazji Świąt Bożego Narodzenia, inny mogą mieć niektóre aerofony.7. Służy do pocierania strun.8. Największy chordofon smyczkowy.48

Formy oceniania – koncepcja sprawdzianu, wzór sprawdzianu, punktacja, kluczZakończenie pewnego działu materiału powinno zakończyć się sprawdzianem któregocelem jest odpowiedź na pytanie: w jakim stopniu uczniowie przyswoili wymaganyzakres wiedzy i umiejętności.Punktem wyjścia koncepcji sprawdzianu jest zakres materiału i stawiane wymagania.Planując sprawdzian nauczyciel powinien zastanowić się nad formą zadań orazodpowiednim stopniowaniem ich trudności.Funkcja sprawdzianuSprawdzian powinien posiadać funkcję diagnostyczną dla ucznia i nauczycielaDodatkowym narzędziem diagnostycznym po zakończeniu sprawdzianu jest ankietadla uczniów w której określają ewentualne trudności .Odpowiednio dobrane nasprawdzianie zadania mają również znaczenie kształcące.Koncepcja sprawdzianu wiadomości w klasie I : instrumentoznawstwo1. Zakres materiału.- pojęcie instrumentu muzycznego, rodzaje , klasyfikacja- brzmienie instrumentu muzycznego- pojęcie partytury muzycznej- różne typy obsady instrumentalnej2. Wymagania:uczeń- wie co to jest instrument i źródło dźwięku- zna budowę instrumentu na którym gra- zna i odróżnia różne sposoby powstawania dźwięku, klasyfikuje instrumenty- odróżnia brzmienie instrumentów i określa źródło dźwięku, określa podgrupę igrupę instrumentów- zna możliwości zapisu muzycznego zależnie od obsady wykonawczej. Określazmienność historyczną notacji muzycznej. Rozróżnia słuchowo podstawowerodzaje obsady wykonawczej. Zna cechy charakterystyczne obsady- wykonawczej w poszczególnych epokach historycznych49

3. Schemat - plan sprawdzianu, kolejne punkty określają stopień trudnościzadań:1.uczeń definiuje instrument muzyczny1. opisuje instrument na którym gra lub inny1. definiuje partyturę muzyczną↓1. – 2. uczeń rozpoznaje brzmienie instrumentu↓2. uczeń zna główne grupy instrumentów↕2. potrafi określić źródło dźwięku w danej grupie źródło dźwięk↓↓3 uczeń potrafi dokonać klasyfikacjiinstrumentu3. uczeń potrafi rozwinąć klasyfikacjędanej grupy instrumentów↕4. uczeń potrafi określić różne sposoby powstawania dźwięku w danej grupie↓↓5. uczeń różnicuje obsadęinstrumentalną, określa rodzajpartytury5. uczeń analizuje i różnicujeinstrumenty4. Forma sprawdzianuAby sprawdzić stopień przyswojenia wiedzy przez ucznia, trzeba takskonstruować zadania, aby mógł się nabytą wiedzą posłużyć. Możnawykorzystać różne formy sprawdzenia osiągnięć ucznia. Planując pytania dosprawdzianu z instrumentoznawstwa zastosowałyśmy:- test wyboru,- opis,- wypełnienie tabeli,- uzupełnienie tekstu,- samodzielne budowanie schematu,- formułowanie odpowiedzi na pytanie otwarte z wykorzystaniem umiejętnościanalizy i różnicowania,- sprawdzian umiejętności praktycznych50

Wzór sprawdzianuSprawdzian wiadomości – instrumentoznawstwo ( klasa I )1. Instrument muzyczny jest to (1 pkt.):a) każde narzędzie wydające dźwiękb) każde narzędzie wydające dźwięk wykorzystywany do celów artystycznychc) każde narzędzie zbudowane po to by wydawało dźwięk do celów artystycznych.2. Omów ogólnie budowę dowolnie wybranego instrumentu: (max. 3 pkt.).....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................3. Podziel instrumenty ze względu na źródło dźwięku i określ to źródło: (max. 4 pkt.)Grupy instrumentówŹródło dźwięku4. Określ grupę i podgrupę do której należy podany instrument oraz podaj przykład z literatury muzycznejreprezentujący brzmienie tego instrumentu: (max 10 pkt.)obój -................................................................................................................................................................lutnia - .............................................................................................................................................................celesta -.............................................................................................................................................................fagot - ................................................................... .................................................................…………….…..fortepian -.............................................................................................................................................…….…dzwony - .............................................................................................................................................…..........triangel -...........................................................................................................................................................skrzypce - ........................................................................................................................................................puzon -.............................................................................................................................................................saksofon - ........................................................................................................................................................5. Wymień wszystkie grupy i podgrupy instrumentów dętych oraz podaj odpowiednie przykłady instrumentów:(max. 5 pkt.)...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................6. Wymień wszystkie możliwości powstawania dźwięku w chordofonach: ( max. 3 pkt.)7. Jaka jest różnica między instrumentami lutniowymi i harfowymi, a jakie podobieństwo? (max. 2 pkt)..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................8. Partytura jest to: ..............................................................................................................................................Podaj przykład partytury i określ rodzaj zastosowanej obsady, utworu słuchanego na lekcji z partyturą:(max. 3 pkt. )........................................................................................................................................................................9. Na podstawie wysłuchanych fragmentów z literatury muzycznej określ jaki instrument brzmi solo lub na planiepierwszym (max, 10 pkt.)a) .................................b) .................................c) .................................d) .................................e) .................................f) .................................g) .................................h) .................................i) .................................j) .................................51

punktacja:celujący - 41 pkt.bardzo dobry – 40 – 35 pkt.dobry – 34 – 29 pkt.dostateczny – 28 - 22 pkt.dopuszczający – 21 – 17 pkt.niedostateczny = 16 – 0 pkt.Ankieta dotycząca sprawdzianu:Podkreśl właściwe odpowiedzi:1. Określ stopień trudności testu:Bardzo trudny trudny łatwy bardzo łatwy2. Czy posiadasz trudności z rozpoznawaniem brzmienia instrumentów ?TAKNIE3. Jeżeli posiadasz takie trudności to co jest tego przyczyną ?5. zbyt mała ilość przykładów wysłuchanych na lekcji literatury muzycznej6. za krótkie fragmenty utworów7. słaba frekwencja na zajęciach8. zbyt mała wiedza muzyczna wyniesiona ze szkoły muzycznej I st.4. Czy pytania były dla Ciebie zrozumiałe?TAKNIE5. Czy zakres materiału pokrywa się z wiedzą zdobytą na zajęciach ?TAKNIE6. Jakiej oceny się spodziewasz?Zastosowanie bezpośrednio po sprawdzianie ankiety pozwoli na eliminacjęniedociągnięć w procesie dydaktycznym, lub zwróci uwagę na inne przyczynytrudności ucznia w nauce. Jest to również jeden z elementów ewaluacji pracynauczyciela.52

KLUCZ1. Instrument muzyczny jest to (1 pkt.):a) każde narzędzie wydające dźwiękb) każde narzędzie wydające dźwięk wykorzystywany do celów artystycznychc) każde narzędzie zbudowane po to by wydawało dźwięk do celów artystycznych.2. Omów ogólnie budowę dowolnie wybranego instrumentu: (max. 3 pkt.)W odpowiedzi powinny być wymienione główne elementy instrumentu, opis powinien dotyczyć kształtu iwielkości3. Podziel instrumenty ze względu na źródło dźwięku i określ to źródło: (max. 4 pkt.)Grupy instrumentówŹródło dźwiękuChordofonyStrunaAerofonySłup powietrzaMembranofonyMembranaIdiofonyCiało stałe np. metal (sztaba, drut, płyta), drewno4. Określ grupę i podgrupę do której należy podany instrument oraz podaj przykład z literatury muzycznejreprezentujący brzmienie tego instrumentu: (max 10 pkt.), dobór utworów zależy od nauczyciela!obój – aerofon drewniany podwójnostroikowy, B. Britten „Metamorfozy” na obój sololutnia – chordofon szarpany gryfowy, W. Długoraj Taniec „Finale” na lutnięcelesta – Idiofon metalowy, sztabkowy, z mechanizmem klawiszowym, o określonej wysokości dźwięku,G. Bacewicz „Muzyka na instrumenty smyczkowe, perkusję i czelestęfagot – Aerofon drewniany podwójnostroikowy, H. Berlioz Symfonia fantastyczna , cz. IVfortepian – Chordofon młoteczkowy z mechanizmem klawiszowym , F. Chopin Etiuda c-moll op. 10dzwony – Idiofon metalowy, rurowy o określonej wysokości dźwiękuH. Berlioz Symfonia fantastyczna , cz. Vksylofon – idiofon drewniany, o określonej wysokości dźwiękuC. Saint-Saens „Karnawał zwierząt”, Taniec szkieletów.skrzypce – chordofon smyczkowy, N. Paganini Koncert skrzypcowy h-moll cz. IIIpuzon – aerofon metalowy, suwakowy, W. A. Mozart Requiem , fr. Tuba mirumklarnet – aerofon drewniany pojedynczostroikowy, W. A. Mozart Koncert na klarnet i orkiestrę A-dur.5. Partytura jest to:: zestawienie wszystkich głosów (instrumentów) biorących udział w utworzePodaj przykład partytury i określ rodzaj zastosowanej obsady, utworu słuchanego na lekcji z partyturą:(max. 3 pkt. ): np. partytura orkiestry smyczkowej, W. A. Mozart Eine kleine Nachtmusik”7. Wymień wszystkie grupy i podgrupy instrumentów dętych oraz podaj odpowiednie przykłady instrumentów:(max. 5 pkt.)dęte drewniane wargowe – flet wielkidęte drewniane pojedynczostroikowe – saksofondęte drewniane podwójnostroikowe – rożek angielskidęte blaszane wentylowe – tubadęte blaszane suwakowe – puzon6. Wymień wszystkie możliwości powstawania dźwięku w chordofonach: ( max. 3 pkt.)uderzanie (np. młoteczkiem o strunę), pocieranie (smyczkiem), szarpanie (np. palcami)7. Jaka jest różnica między instrumentami lutniowymi i harfowymi, a jakie podobieństwo?(max. 2 pkt)Różnice: ilość strun, wielkość, strój, w lutniowych struny skracane palcami na gryfie, w harfowych, brakgryfu, struny odpowiednio strojone, barwa dźwiękuPodobieństwo: dźwięk powstaje przez szarpnięcie8. Partytura jest to:: zestawienie wszystkich głosów (instrumentów) biorących udział w utworzePodaj przykład partytury i określ rodzaj zastosowanej obsady, utworu słuchanego na lekcji z partyturą:(max. 3 pkt. ): np. partytura orkiestry smyczkowej, W. A. Mozart Eine kleine Nachtmusik”9. Na podstawie wysłuchanych fragmentów z literatury muzycznej określ jaki instrument brzmi solo lub na planiepierwszym(max, 10 pkt.) dobór utworów zależy od nauczyciela!wiolonczela – C. Sain-Saens Karnawał zwierząt, Łabędźtrąbka – G. Verdi Aida Marsz triumfalnyharfa – H. Berlioz Symfonia fantastyczna cz. IIkotły – G. F. Haendel Muzyka ogni sztucznychskrzypce – N. Paganini Kaprys a-moll nr 2453organy = J. S. Bach Toccata i fuga organowa d-mollrożek angielski – A. Dvorak Symfonia IX, cz. IIflet wielki – C. Debussy „Popołudnie fauna’klawesyn – L. C. Daquin „Kukułka”tamburyn – E. Grieg „Peer Gynt“ Taniec arabski

Koncepcja sprawdzianu wiadomości w klasie II : cykliczne gatunkiinstrumentalne.1. Zakres materiału- zasady kształtowania cyklu- sonata solowa i kameralna- symfonia- koncert instrumentalny- suita2. WymaganiaUczeń- zna zasady kształtowania cyklicznych gatunków instrumentalnych- potrafi je definiować- zna epoki historyczne i potrafi do każdej przyporządkować reprezentatywnyprzykład z literatury muzycznej ( z wymaganego zakresu materiału)- zna terminologię związaną z wymaganym zakresem materiału i potrafi się niąposłużyć- potrafi określić charakterystyczne cechy budowy poszczególnych częścicyklicznych gatunków instrumentalnych- samodzielnie określa różne możliwości układów formalnych w omawianychgatunkach3. Schemat sprawdzianu, kolejne punkty określają stopień trudności zadań:1. uczeń definiuje gatunki cykliczne↓2. uczeń zna zasady kształtowania cyklicznych gatunków instrumentalnych↓3. uczeń zna cechy budowy częścicyklicznych gatunków instrumentalnych↕3. uczeń podaje przykład z literaturymuzycznej odpowiednich gatunkówcyklicznych4. uczeń zna zastosowanie cyklu sonatowego4. uczeń posługuje się odpowiedniąterminologią i potrafi ją wykorzystać↕5. uczeń określa możliwości układu cyklu w sonacie54

4. Forma sprawdzianuAby sprawdzić stopień przyswojenia wiedzy przez ucznia, trzeba takskonstruować zadania, aby mógł się nabytą wiedzą posłużyć. Można wykorzystaćróżne formy sprawdzenia osiągnięć ucznia. Planując pytania do sprawdzianu zcyklicznych gatunków instrumentalnych zastosowałyśmy:- test wyboru,- wypełnienie tabeli,- uzupełnienie tekstu,- samodzielne budowanie schematu wybranych gatunków55

Sprawdzian wiadomości - cykliczne gatunki instrumentalne ( klasa II )1. Podaj definicję symfonii (max 2 pkt.):....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................2. Podaj definicję koncertu instrumentalnego (max. 2 pkt.):....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................3. Podaj dwie podstawowe cechy suity niezależne od epoki historycznej (max 2 pkt.):..................................................................................................................................................................................................4. Wymień tańce podstawowe suity barokowej (max. 4:pkt.)..................................................................................................................................................................................................5. Który z podanych przykładowo układów cyklu sonatowego może występować w klasycznym koncercieinstrumentalnym (możliwa więcej niż jedna odpowiedź prawidłowa) (max 2 pkt.)a) I cz. allegro sonatowe b) I cz. Allegro sonatoweII cz. ABA ( tempo umiarkowane – wolne )II cz. ABA ( tempo wolne)III cz. Rondo ( tempo szybkie ) III cz. ABA Menuet ( tempo umiarkowane )IV cz. Rondo ( tempo szybkie )c) I cz. forma sonatowa d) I cz. forma sonatowaII cz. ABA (tempo wolne ) II cz. ABA ( tempo wolne )III cz. ABA Scherzo ( umiarkowane – żywe ) III cz. Rondo ( tempo szybkie )IV cz. Rondo ( tempo szybkie)6. Spośród wymienionych różnych części suty barokowej podkreśl te, które mogłyby stanowić jej zakończenie (max. 3pkt., propozycja punktacji ujemnej przy błędnie podkreślonych terminach) :sinfonia, fuga, preludium, aria, passacaglia, entrée, wariacje tematyczne7. Spośród wymienionych tańców podkreśl te, które stanowią intermezza taneczne w metrum dwudzielnym( max. 3pkt., propozycja punktacji ujemnej przy błędnie podkreślonych terminach):menuet, gigue, bourée, gawot, allemande, entrée polonaise8. Uzupełnij tabelę ( max. 10 pkt.):Imię i nazwisko kompozytora czas działalności * narodowość gatunek0,25+0.25 pkt 0,25 pkt. 0,25 pkt. suita barokowaSerenadakoncert instrumentalnySymfoniasuita symfonicznakoncert instrumentalnySuita z elementami liryki iminiatury instrumentalnejSuita do baletuSonata solowaSuita do dramatu* czas działalności – z dokładnością do pół wieku9. Przyporządkuj wymienione cechy odpowiednim tańcom suity barokowej (max. 3 pkt.):- pochodzenie niemieckie, tempo wolne, metrum dwudzielne, charakter polifoniczny- ............................................- pochodzenie angielskie (szkockie) tempo szybkie, metrum np. 3/8 - ......................................................................- pochodzenie francuskie, tempo szybkie umiarkowane, takt nieparzysty - ...............................................................10. Podkreśl te utwory w których w epoce klasycyzmu mógł występować cykl sonatowy ( max. 5 pkt.) :sonata, divertimento, koncert, symfonia, serenada11. Uzupełnij, z jakimi gatunkami możesz powiązać podane poniżej terminy ( max. 5 pkt.):ripieni - .............................................................da chiesa - .......................................................podwójna ekspozycja - ....................................concertino - .....................................................cadenza wirtuozowska - .................................12. Podaj dwa różne układy cyklu sonatowego (tempo, forma) w sonacie (max. 4 pkt.):............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................56

punktacjacelujący – 45 pkt.bardzo dobry – 44 – 40 pkt.dobry – 39 – 33 pkt.dostateczny – 32 – 25 pkt.dopuszczający – 24 – 20 pkt.niedostateczny – 19 – 0 pkt.Klucz1. Podaj definicję symfonii (max 2 pkt.):Symfonia to gatunek instrumentalny (rzadko instrumentalno-wokalny) przeznaczony na orkiestrę,kształtowany najczęściej w oparciu o cykl sonatowy.2. Podaj definicję koncertu instrumentalnego (max. 2 pkt.):Koncert instrumentalny to gatunek przeznaczony na instrument solowy i orkiestrę o budowie cyklicznej,zwykle trzyczęściowej opartej o cykl sonatowy.3. Podaj dwie podstawowe cechy suity niezależne od epoki historycznej (max 2 pkt.): cykliczność, elementytaneczne4. Wymień tańce podstawowe suity barokowej (max. 4:pkt.): allaemnde, courante, sarabanda, gigue5. Który z podanych przykładowo układów cyklu sonatowego może występować w klasycznym koncercieinstrumentalnym (możliwa więcej niż jedna odpowiedź prawidłowa) (max 2 pkt.)a) I cz. allegro sonatowe b) I cz. Allegro sonatoweII cz. ABA ( tempo umiarkowane – wolne )II cz. ABA (tempo wolne)III cz. Rondo (tempo szybki )III cz. ABA Menuet (tempo umiarkowane)IV cz. Rondo (tempo szybkie)c) I cz. forma sonatowa d) I cz. forma sonatowaII cz. ABA (tempo wolne)II cz. ABA (tempo wolne)III cz. ABA Scherzo (umiarkowane – żywe) III cz. Rondo (tempo szybkie)IV cz. Rondo (tempo szybkie)6. Spośród wymienionych różnych części suty barokowej podkreśl te, które mogłyby stanowić jej zakończenie(max. 3 pkt., propozycja punktacji ujemnej przy błędnie podkreślonych terminach) :sinfonia, fuga, preludium, aria, passacaglia, entrée, wariacje tematyczne7. Spośród wymienionych tańców podkreśl te, które stanowią intermezza taneczne w metrum dwudzielnym( max.3 pkt., propozycja punktacji ujemnej przy błędnie podkreślonych terminach):menuet, gigue, bourée, gawot, allemande, entrée, polonaise8. Uzupełnij tabelę (max. 10 pkt.): na przykład:Imię i nazwisko kompozytora czas działalności * narodowość gatunekHeorg Friedrich Haendel XVII / I p. XVIII niemiecka suita barokowaWolfgang Amadeus Mozart II p. XVIII austriacka SerenadaFryderyk Chopin I p. XIX polska koncert instrumentalnyLudwig van Beethoven XVIII/XIX niemiecka SymfoniaMikołaj Rimski-Korsakow II p. XIX rosyjska suita symfonicznaAntonio Vivaldi XVII/XVIII włoska koncert instrumentalnyRobert Schumann I p. XIX niemiecka Suita z elementami liryki iminiatury instrumentalnejPiotr Czajkowski II p. XIX rosyjska Suita z baletuKarol Szymanowski XIX / I p. XX polska Sonata solowaEdvard Grieg II p. XIX norweska Suita do dramatu9. Przyporządkuj wymienione cechy odpowiednim tańcom podstawowym suity barokowej (max. 3 pkt.):- pochodzenie niemieckie, tempo wolne, metrum dwudzielne, charakter polifoniczny- allemande- pochodzenie angielskie (szkockie) tempo szybkie, metrum np. 3/8 - gigue- pochodzenie francuskie, tempo szybkie umiarkowane, takt nieparzysty - courante.10. Podkreśl te utwory w których w epoce klasycyzmu mógł występować cykl sonatowy (max. 5 pkt.) :sonata, divertimento, koncert, symfonia, serenada11. Uzupełnij, z jakimi gatunkami możesz powiązać podane poniżej terminy (max. 5 pkt.):ripieni – concerto grossoda chiesa – sonatapodwójna ekspozycja – koncert instrumentalnyconcertino – concerto grossocadenza wirtuozowska – koncert instrumentalny12. Podaj dwa różne układy cyklu sonatowego (tempo, forma) w sonacie (max. 4 pkt.):Np. I cz. allegro sonatoweI cz. Allegro sonatoweII cz. ABA (tempo umiarkowane – wolne)II cz. ABA (tempo wolne)III cz. Rondo (empo szybkie)III cz. ABA Menuet (tempo umiarkowane)IV cz. Rondo (tempo szybkie)57

AnkietaAnkieta przedstawiana jest do wypełnienia uczniom podczas jednej z pierwszychlekcji literatury muzycznej. Celem ankiety jest poznanie stanu wiedzy uczniów ponauce w szkole muzycznej I stopnia.Zakres ankiety obejmuje tylko część zagadnień, jednak daje nauczycielowi wiedzę natemat umiejętności formułowania myśli przez uczniów ( pytanie 1 ), poziom orientacjiw chronologii dziejów muzyki ( polecenie 2 i 4 ), znajomości twórców i dziełliteratury muzycznej (polecenie 2 i 3).Poniżej prezentujemy opracowaną ankietę wypełnioną przez jedną z klas pierwszych.POZNAJEMY SIĘOdpowiedz na pytanie:Co to jest muzyka? (treść odpowiedzi przedstawiona zgodnie z oryginalnym zapisem )Muzyka jest to źródła uczuć- MarikaMuzyka jest to dziedzina sztuki, która pokazuje nam piękno otaczającego świata, pomaga ludziomniewidomym poznawać świat – MartaMuzyka to miara i ujście uczuć –MałgorzataMuzyka to najwspanialszy z wynalazków ludzkości, wytwarza emocje, których nie da się porównaćz żadnymi innymi emocjami –AnnaMuzyka to najwspanialsza rzecz jaka kiedykolwiek powstała –OliwiaMuzyka to jest to, co słyszymy i dzięki czemu człowiek może dobrze funkcjonować –MagdaMuzyka to zbiór instrumentów połączonych razem, przyjazne dla naszego ucha – MichałMuzyka to następstwo dźwięków o określonej lub nieokreślonej wysokości dźwięku, ułożone wrytm i grane w tempie –HannaMuzyka to następstwo dźwięków o różnej częstotliwości (wyrażonej w herzach), które podlegająelementom dzieła muzycznego - PiotrWymień 3 ulubionych kompozytorów, których poznałeś na lekcjach audycji muzycznychi spróbuj określić epokę, w której żyli.Bach1 osobaHaendel 1Vivaldi 1Mozaart 3Beethoven 1Paganini 1Chopin 5Moniuszko 1Rimski-Korsakow 2Czajkowski 1Gershwin 1Penderecki 158

Przy nazwiskach Bach, Haendel, Mozart, Beethoven, Czajkowski poprawnie określono epokę. Przynazwiskach Moniuszko, Rimski-Korsakow, Penderecki brak określenia epoki, Gershwin i Paganininieprawidłowo określono epokę.Wymień polskich kompozytorów, których poznałeś na lekcjach audycji muzycznych i podajpo jednym przykładzie muzycznym.Wacław z Szamotuł 3 osobyMikołaj Gomółka 4Fryderyk Chopin 6St. Moniuszko 7K. Szymanowski 1J.I. Paderewski 1T. Szeligowski 1K. Penderecki 1Przy nazwiskach M. Gomółka, F. Chopin, St. Moniuszko i K. Penderecki pojawiły się tytułyutworów: (Psalm, Etiuda rewolucyjna, Koncert e-moll, Halka, Straszny Dwór, Harnasie -błędnie,Tren ofiarom Hiroszimy). Przy nazwiskach Wacław z Szamotuł, K. Szymanowski, J. I. Paderewski iT. Szeligowski brak przykładów muzycznych.Nasza uwaga: Brak przykładów utworów wokalnych, pieśni Chopina i Moniuszki, ani razu niepojawił się H. Wieniawski.Wymienione epoki spróbuj ułożyć chronologicznie:Barok, średniowiecze, romantyzm, klasycyzm, neoromantyzm, muzyka XX w. renesansWiększość osób nie miała problemów z chronologią, dwie osoby myliły jedynie renesans zbarokiem, jeden uczeń nie znał chronologii epok, ale jak sam twierdzi: rzadko chodził na lekcjeaudycji muzycznych.59

Zestaw podstawowych środków dydaktycznych.1. Podręczniki pomocnicze i uzupełniające dla uczniów:- Danuta Wójcik ABC form muzycznych Musica Iagiellonica- Danuta Wójcik Nauka o muzyce Musica Iagiellonica- Mieczysław Drobner Instrumentoznawstwo i akustyka PWM- Bohdan Muchenberg Literatura muzyczna PWM- Bohdan Muchenberg Pogadanki o muzyce I i II tom PWM- Franciszek Wesołowski – Zasady muzyki PWM- Przewodniki: koncertowy, baletowy, operowy, muzyki kameralnej- Podręczne encyklopedie muzyczne np. Encyklopedia Muzyki podred. A. Chodkowskiego PWN- Słowniki terminów, postaci operowych itp.2. Komputer z oprogramowaniem do prezentacji multimedialnych3. Rzutnik4. Nagrania CD, MP3 dzieł literatury muzycznej.5. Nagrania DVD i VLV wybranych dzieł literatury muzycznej.6. Sprzęt odtwarzający CD, DVD, MP3, VLV7. Zapis nutowy wybranych dzieł literatury muzycznej.8. Tabele chronologiczne – zestawienie kolejnych epok stylistycznych iwybranych twórców.9. Portrety kompozytorów i wykonawców.10. Tablice instrumentów muzycznych.11. Tabele służące do analizy dzieł muzycznych pod kątem elementarnychwspółczynników i faktury12. Wzory schematów graficznych wybranych form muzycznych.13. Tablice strojów ludowych i mapa regionów etnograficznych Polski.14. Ryciny – zdjęcia ludowych instrumentów muzycznych.15. Ryciny – zdjęcia ludowych strojów.14. Tablice schematów rytmicznych polskich tańców narodowych.15. Wykorzystanie informatycznych źródeł informacji.60

Uwagi końcowePrzedstawiony program nauczania przedmiotu literatura muzyczna powstałmiędzy innymi dzięki naszej współpracy z nauczycielami przedmiotu audycjemuzyczne szkół I stopnia Z naszej inicjatywy organizowane są warsztaty i lekcjeotwarte, podczas których następuje wymiana doswiadczeń.Celem tej współpracy jest korelacja przedmiotów audycje muzyczne – literaturamuzyczna. Efektem – wypracowanie zakresu wymagań wobec uczniów po szkolemuzycznej I stopnia i wspólne ustalenie obowiazującego, podstawowego kanonuliteratury muzycznej.Nauczyciele i uczniowie ze szkół muzycznych I st. mają możliwość korzystania zprzygotowywanych przez nas próbnych testów egzaminacyjnych do Zespołu SzkółMuzycznych.Po egzaminie wstępnym do naszej szkoły organizowane są warsztaty, na którychomawiane są wyniki egzaminów.Nauczyciele szkół I st. maja także możliwość obserwowania rozwoju swoich uczniówpodczas lekcji otwartych.Wszystkie nasze starania mają na celu dobro ucznia, jego usystematyzowanyi wielokierunkowy rozwój. Stałe powiększanie umiejętności uczniów z zakresuwiedzy o literaturze muzycznej musi być procesem ciągłym. Dlatego umiejętnościuczniów nabyte na lekcjach literatury muzycznej muszą być wykorzystane iodpowiednio poszerzone później na lekcjach historii muzyki z literaturą.Prowadząc zajęcia stale staramy się udoskonalać swój warsztat pracy,dlatego z pewnością nasz program będzie ewoluował z biegiem czasu. Liczymy na to,że nasze doświadczenia będą pomocne dla innych nauczycieli.Składamy serdeczne podziękowanie panu Arturowi Cieślakowiza pomoc w korekcie programu.Dorota Kalinowska i Renata WilentoAbsolwentki muzykologii UAMKorekta wrzesień 201161