plik PDF - Biuletyn Informacji Publicznej, Urząd Gminy Polkowice

UCHWAŁA NR XXV/292/13RADY MIEJSKIEJ W POLKOWICACHz dnia 26 marca 2013 r.w sprawie przyjęcia Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenugminy Polkowice.Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządziegminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558,Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271 i Nr 214, poz. 1806, z 2003 r. Nr 80, poz. 717 i Nr 162,poz. 1568, z 2004 r. Nr 102, poz. 1055 i Nr 116, poz. 1203, z 2005 r. Nr 172, poz. 1441i Nr 75, poz. 1457, z 2006 r. Nr 17, poz. 128 i Nr 181, poz. 1337, z 2007 r. Nr 48, poz. 327,Nr 138, poz. 974 i Nr 173, poz. 1218, z 2008 r. Nr 180, poz. 1111 i Nr 223, poz. 1458,z 2009 r. Nr 52, poz. 420 i Nr 157, poz. 1241, z 2010 r. Nr 28, poz. 142 i 146, Nr 106,poz. 675 i Nr 117, poz. 679, z 2011 r. Nr 21, poz. 113, Nr 34, poz. 77, Nr 117, poz. 679,Nr 149, poz. 887 i Nr 217, poz. 1281, z 2012 r., poz. 567 oraz z 2013 r., poz. 153), uchwalasię, co następuje:§ 1. Przyjmuje się Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu GminyPolkowice stanowiący załącznik do niniejszej uchwały.§ 2. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Polkowic.§ 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.Przewodniczący RadyEmilian StańczyszynId: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 1

Załącznik do Uchwały Nr XXV/292/13Rady Miejskiej w Polkowicachz dnia 26 marca 2013 r.Program usuwaniawyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceOpracowana przez ZespółWGS84 Polska Sp. z o.o.ul. Białostocka 22 lok. 3003-741 Warszawawww.wgs84.plId: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 2

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceSpis treści1. Wstęp ......................................................................................................................... 31.1. Cel i zadania Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu GminyPolkowice............................................................................................................. 81.2. Zgodność Programu z krajowymi, wojewódzkimi oraz powiatowymi dokumentamiprogramowymi ..................................................................................................... 91.3. Ogólna charakterystyka Gminy Polkowice.......................................................... 121.4. Azbest i jego właściwości ................................................................................... 151.5. Szkodliwy wpływ azbestu na zdrowie człowieka................................................. 172. Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest................. 193. Miejsca występowania wyrobów budowlanych zawierających azbest na terenie GminyPolkowice.................................................................................................................. 253.1. Ilość wyrobów budowlanych zawierających azbest znajdujących się na terenieGminy Polkowice................................................................................................ 253.1.1. Płyty azbestowo-cementowe stanowiące pokrycia dachów ...................... 253.1.2. Płyty azbestowo-cementowe w elewacjach budynków znajdujących się naterenie Gminy............................................................................................ 263.1.3. Rury azbestowo-cementowe .................................................................... 263.1.4. Zbiorcze zestawienie ilości wyrobów budowlanych zawierających azbestznajdujących się na terenie Gminy Polkowice ........................................... 263.1.5. Struktura rozmieszczenia płyt azbestowo-cementowych .......................... 273.1.6. Struktura własności wyrobów budowlanych zawierających azbest ........... 303.1.7. Stan płyt azbestowo-cementowych........................................................... 313.1.8. Obiekty użyteczności publicznej ............................................................... 313.2. Mapa rozmieszczenia wyrobów budowlanych zawierających azbest.................. 314. Postępowanie z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest.................................... 344.1. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców....................................... 344.2. Działania informacyjno-edukacyjne wśród mieszkańców Gminy ........................ 344.3. Procedury dotyczące postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymiazbest ................................................................................................................ 354.4. Usuwanie wyrobów zawierających azbest.......................................................... 364.5. Unieszkodliwianie odpadów azbestowych.......................................................... 365. Harmonogram realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenuGminy Polkowice ...................................................................................................... 396. Szacunek nakładów finansowych na realizację Programu ........................................ 406.1. Całkowite koszty realizacji Programu ................................................................. 436.2. Źródła finansowania realizacji Programu............................................................ 456.2.1. Alokacja środków finansowych z budżetu Gminy...................................... 466.2.2. Możliwości pozyskania środków finansowych na działania związane zusuwaniem azbestu ...........................................................................466.2.2.1. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnejwe Wrocławiu............................................................................................ 466.2.2.2.Bank Ochrony Środowiska S.A............................................................... 476.2.2.3.Bank Gospodarki Żywnościowej S.A. ..................................................... 486.2.2.4.Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiegona lata 2014-2020 ....................................................................... 49Polkowice, grudzień 2012 1Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 3

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice7. Monitoring procesu realizacji Programu .................................................................... 498. Podsumowanie ......................................................................................................... 519. Bibliografia................................................................................................................ 5210. Zestawienie załączników........................................................................................... 54Polkowice, grudzień 2012 2Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 4

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice1. WstępProgram usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice,zwany w dalszej części dokumentu Programem, opracowany został na podstawie umowyzawartej w dniu 2 lipca 2012 r. pomiędzy Urzędem Gminy Polkowice a WGS84 PolskaSp. z o.o.Opracowanie niniejszego dokumentu związane jest z realizacją zapisów zawartychw Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, przyjętym przez RadęMinistrów Rzeczpospolitej Polskiej uchwałą nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 r.(zmienioną uchwałą nr 39/2010 z 15 marca 2010 r.), w którym wskazano, iż do zadańsamorządu gminnego należy przygotowywanie i aktualizacja programów usuwaniaazbestu i wyrobów zawierających azbest.W roku 2009 na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji terenowej opracowanyzostał projekt Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu GminyPolkowice. Z uwagi na nowelizację ustawy Prawo ochrony środowiska w 2010 r. projektProgramu nie został przyjęty przez Radę Miejską w Polkowicach, gdyż wymagał korektyzwłaszcza części dotyczącej możliwości finansowania Programu. W związkuz powyższym niniejsze opracowanie jest aktualizacją projektu Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice z 2009 r. na podstawiezaktualizowanych danych w stosunku do inwentaryzacji przeprowadzonej w 2009 roku.Do sporządzenia Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenuGminy Polkowice wykorzystano:1. dane z wyników inwentaryzacji terenowej, przeprowadzonej w 2009 r.,2. dane udostępnione przez Wydział Ochrony Środowiska i Obszarów WiejskichUrzędu Gminy Polkowice, w tym dane zawarte w „Informacjach o wyrobachzawierających azbest”, sporządzonych zgodnie z załącznikiem do rozporządzeniaMinistra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresiewykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywaniai oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywanewyroby zawierające azbest (Dz.U. z 2011 r., nr 8, poz. 31),3. dane z bazy azbestowej w zakresie wyrobów azbestowych, wykorzystywanychprzez osoby prawne.Powyższe dane obejmowały 179 „Informacji o wyrobach zawierających azbest”podpisanych przez właścicieli i zarządów nieruchomości, złożonych w Urzędzie GminyPolkowice w I połowie 2012 r. Do opracowania wyników wykorzystane zostały 172 karty,z czego:1. 8 kart zawierało informacje o unieszkodliwionych odpadach azbestowych.Polkowice, grudzień 2012 3Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 5

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice2. W 9 przypadkach informacja zawierała datę 2012 r. jako planowany terminusunięcia azbestu z terenu nieruchomości, przy czym:a) w 1 przypadku do informacji dołączono kartę przekazania odpadu, informacjata została ujęta w wynikach Aktualizacji Inwentaryzacji;b) w 8 przypadkach do informacji nie dołączono dokumentów poświadczającychdokonanie utylizacji. Przyjęto założenie, że wyroby te nie zostały dotychczasunieszkodliwione.3. 138 informacji stanowiło potwierdzenie danych, zebranych podczas inwentaryzacjiterenowej, która miała miejsce w 2009 r.4. W 7 informacjach znalazły się dane zaktualizowane w stosunku do danych,zebranych podczas inwentaryzacji terenowej, która miała miejsce w 2009 r.5. W 13 przypadkach w kartach zawarta została informacja o demontażui zabezpieczeniu materiałów azbestowych na terenie nieruchomości, jednak bezdokonania ich przewiezienia na składowisko i unieszkodliwienia.Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego wprowadził w latach 2010-2011 do bazy azbestowej 3 dodatkowe informacje o lokalizacji wyrobów azbestowych.Z analizy danych udostępnionych przez Wydział Ochrony Środowiska i ObszarówWiejskich Urzędu Gminy Polkowice, w tym danych zawartych w „Informacjach o wyrobachzawierających azbest” wynika, iż od dnia 9 października 2009 r. do 30 czerwca 2012 r.z terenu Gminy Polkowice usunięto i unieszkodliwiono płyty azbestowo-cementowe z 14obiektów o łącznej powierzchni 6.610 m² (ok. 86 Mg). Z 13 obiektów usunięto płytyazbestowo-cementowe faliste, a z jednego obiektu – płyty płaskie. Dla czterech obiektów,z których usunięto płyty azbestowe, stan materiałów kwalifikował je do natychmiastowegousunięcia, dziewięciu przypisano II stopień pilności usunięcia. W tabeli nr 1 przedstawionoszczegółowe wyniki.Polkowice, grudzień 2012 4Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 6

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceTabela nr 1Ilość unieszkodliwionych płyt azbestowo-cementowych w odniesieniu do poszczególnychobiektów w latach 2010-2012Lp. Miejscowość Ulica Nr Nr działki ewid.Typwyrobu*IlośćStan** 1 [m 2 ]wyrobu usunięta1 Kaźmierzów 9 021604_5.0006.AR_1.129 1 2 302 Kaźmierzów 16a 021604_5.0006.AR_1.71/1 1 2 1703 Kaźmierzów 021604_5.0006.AR_1.184/15 1 1 1 6634 Kaźmierzów 021604_5.0006.AR_1.184/15 2 2 7595 Kaźmierzów 021604_5.0006.AR_1.184/15 1 2 7596 Kaźmierzów 021604_5.0006.AR_1.184/15 1 1 1 7007 Komorniki 13 021604_5.0007.AR_2.46/3 1 2 1158 Nowa Wieś Lubińska 33a 021604_5.0017.AR_1.240/1 1 2 69 Polkowice Kolejowa 25 021604_4.0001.AR_14.253/1 1 2 1 10110 Sucha Górna Parkowa 1 021604_5.0012.AR_1.255/3 1 2 24211 Sucha Górna Parkowa 8 021604_5.0012.AR_1.320/1 1 1 612 Sucha Górna Parkowa 10 021604_5.0012.AR_1.321 1 2 2813 Sucha Górna Parkowa 10 021604_5.0012.AR_1.321 1 2 2214 Żelazny Most 8 021604_5.0015.AR_2.74 1 1 9Razem 6 610* typ wyrobu: 1- płyty azbestowo-cementowe faliste, 2 – płyty azbestowo-cementowe płaskie** stan wyrobu: 1 – stopień pilności I, 2 – stopień pilności IIPonadto zdemontowano płyty azbestowo-cementowe z 14 obiektów o łącznejpowierzchni 673 m² (ok. 9 Mg). Materiały zostały zabezpieczone i zmagazynowanena terenie posesji. We wszystkich ww. przypadkach zdemontowano płyty azbestowocementowefaliste. Dla siedmiu obiektów, z których zdemontowano płyty azbestowe, stanmateriałów kwalifikował je do natychmiastowego usunięcia, kolejnym siedmiu przypisanoII stopień pilności usunięcia. W tabeli nr 2 przedstawiono szczegółowe wyniki.1 Stan na dzień 9 października 2009 r.Polkowice, grudzień 2012 5Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 7

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceTabela nr 2Ilość zdemontowanych płyt azbestowo-cementowych w odniesieniu do poszczególnychobiektów w latach 2010-2012Lp. Miejscowość Ulica Nr Nr działki ewid.Typwyrobu *IlośćStan** 2 [m 2 ]wyrobu usunięta1 Kaźmierzów 11 021604_5.0006.AR_1.100/4 1 1 192 Kaźmierzów 32 021604_5.0006.AR_1.60/4 1 2 313 Kaźmierzów 32 021604_5.0006.AR_1.60/4 1 2 164 Komorniki 8 021604_5.0007.AR_2.44 1 2 175 Komorniki 10 021604_5.0007.AR_1.89 1 1 276 Komorniki 17 021604_5.0007.AR_2.74 1 1 307 Komorniki 26 021604_5.0007.AR_1.79/1 1 1 198 Komorniki 48a 021604_5.0007.AR_1.194/24 1 2 119 Nowa Wieś Lubińska 43 021604_5.0017.AR_1.209 1 2 3310 Trzebcz 46/1 021604_5.0014.AR_1.187/27 1 1 3511 Trzebcz 46/1 021604_5.0014.AR_1.187/27 1 1 4912 Żuków 5 021604_5.0016.AR_1.52 1 1 24713 Żuków 10 021604_5.0016.AR_1.48 1 2 4114 Żuków 21 021604_5.0016.AR_1.36 1 2 98Razem 673W latach 2006-2012 z terenu Gminy Polkowice usunięto i unieszkodliwiono łącznieokoło 104 Mg odpadów zawierających azbest z obiektów i nieruchomości należącychdo osób fizycznych. Ilość unieszkodliwionych odpadów zawierających azbestw poszczególnych latach została przedstawiona na wykresie nr 1.2 Stan na dzień 9 października 2009 r.Polkowice, grudzień 2012 6Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 8

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceWykres nr 1Ilość odpadów zawierających azbest unieszkodliwiona w okresie 2006-I poł.2012 r.[w kg] 3Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowiceskłada się z ośmiu rozdziałów:1 Wstęp, w którym omówione zostały cele i zadania Programu, dokonano krótkiejcharakterystyki Gminy Polkowice, wskazano właściwości azbestu i jego szkodliwegowpływu na zdrowie człowieka.2 Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest,w którym opisany został stan prawny w zakresie użytkowania i usuwania wyrobówzawierających azbest.3 Miejsca występowania wyrobów budowlanych zawierających azbest na terenieGminy Polkowice, gdzie oszacowano ilość wyrobów zawierających azbest,znajdujących się na terenie Gminy.4 Postępowanie z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest, w którymomówiono planowane działania informacyjne, procedury dotyczące postępowaniaz wyrobami i odpadami zawierającymi azbest, określono miejsce, w którym możnauzyskać informacje o firmach, uprawnionych do usuwania azbestu z terenu Gminy3 Na podstawie danych z Urzędu Gminy Polkowice, otrzymanych w roku 2009.Polkowice, grudzień 2012 7Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 9

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowicePolkowice oraz informacje o składowiskach, przyjmujących odpady azbestowe.5 Harmonogram realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice w latach 2012-2032.6 Szacunek nakładów finansowych na realizację Programu, w którym oszacowanocałkowite koszty usunięcia płyt azbestowo-cementowych z terenu Gminy i wskazanopotencjalne źródła finansowania bezpiecznego usuwania wyrobów zawierającychazbest.7 Monitoring procesu realizacji Programu, w którym zaproponowano wskaźnikioceny wdrażania Programu.8 Podsumowanie.1.1. Cel i zadania Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenuGminy PolkowiceCelem Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu GminyPolkowice jest zaplanowanie bezpiecznego dla zdrowia mieszkańców i środowiskanaturalnego usunięcia wyrobów zawierających azbest z obszaru Gminy do końca 2032roku.W Programie oszacowano koszty usunięcia płyt azbestowo-cementowych z terenuGminy Polkowice oraz wskazano potencjalne źródła finansowania przedsięwzięć,polegających na usuwaniu i unieszkodliwianiu azbestu. Zaproponowano także wskaźnikimonitorowania realizacji Programu.Niniejszy Program zakłada realizację następujących zadań:1. inwestycyjnych, zmierzających do oczyszczenia terenów Gminy Polkowicez wyrobów budowlanych zawierających azbest,2. pozainwestycyjnych, polegających na:a) organizacji kampanii informacyjnych o szkodliwości azbestu oraz bezpiecznymużytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest,b) wdrożeniu monitoringu realizacji Programu usuwania wyrobów zawierającychazbest z terenu Gminy Polkowice,c) podjęciu działań w kierunku pozyskania środków finansowych ze źródełzewnętrznych dla wsparcia usuwania wyrobów zawierających azbest i ichunieszkodliwiania,Polkowice, grudzień 2012 8Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 10

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowiced) okresowej weryfikacji i aktualizacji Programu.1.2. Zgodność Programu z krajowymi, wojewódzkimi oraz powiatowymidokumentami programowymiProgram usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicezostał przygotowany z uwzględnieniem obowiązujących aktów prawnych i jest zgodnyz kierunkami wyznaczonymi w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami Województwa Dolnośląskiego 2012,Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Polkowickiego na lata 2008-2015oraz Planie Gospodarki Odpadami dla Związku Gmin Zagłębia Miedziowego na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015.W Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, przyjętym przezRadę Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej uchwałą nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku(zmienioną uchwałą nr 39/2010 z 15 marca 2010 r.), zostały postawione następujące cele:1. usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest,2. minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych powodowanych kontaktemz włóknami azbestu,3. likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.Zadania niezbędne do oczyszczenia kraju z azbestu do 2032 r. zostały podzielonena: legislacyjne, edukacyjno-informacyjne, ochrony zdrowia, monitorowania realizacjiProgramu oraz działania w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest z obiektówbudowlanych, budowy składowisk oraz instalacji do unieszkodliwiania wyrobówazbestowych.Szacuje się, że na terenie kraju nadal użytkowanych jest ok. 14,5 mln ton wyrobówzawierających azbest. Przyjęto, iż proces usuwania azbestu będzie przebiegał etapami.Wskazano na konieczność budowy 56 składowisk odpadów lub kwater przystosowanychdo składowania odpadów zawierających azbest.Zgodnie z zapisami Programu do zadań samorządu gminnego należy:1. gromadzenie informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania wyrobówzawierających azbest oraz przekazywanie jej do marszałka województwaz wykorzystaniem dostępnego narzędzia informatycznego,2. przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobówzawierających azbest, także w ramach planów gospodarki odpadami,3. inspirowanie właściwej postawy obywateli w zakresie obowiązków związanychz usuwaniem wyrobów zawierających azbest,Polkowice, grudzień 2012 9Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 11

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice4. współpraca z marszałkiem województwa w zakresie inwentaryzacji orazopracowywania programów usuwania wyrobów azbestowych, w szczególnościw zakresie lokalizacji składowisk odpadów zawierających azbest oraz urządzeńprzewoźnych do przetwarzania odpadów zawierających azbest,5. współpraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw społecznychoraz rozpowszechniania informacji dotyczących zagrożeń powodowanych przezazbest,6. współpraca z organizacjami społecznymi wspierającymi realizację Programu,7. współpraca z organami kontrolnymi.Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Województwa Dolnośląskiego 2012został przyjęty uchwałą Nr XXIV/616/12 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia27 czerwca 2012 r.Jako cel podstawowy Programu w zakresie gospodarki odpadami zawierającymiazbest wskazano bezpieczne dla ludzi wyeliminowanie ich ze środowiska poprzezunieszkodliwienie. Mają temu służyć następujące cele krótkoterminowe:− przeprowadzenie pełnej inwentaryzacji rodzaju, ilości oraz miejsc występowaniaazbestu, aktualizowanej rokrocznie zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa,− zwiększenie świadomości społeczeństwa województwa na temat szkodliwościazbestu i konieczności jego eliminowania ze środowiska,− sukcesywne i bezpieczne dla środowiska oraz zdrowia mieszkańców usuwaniewyrobów zawierających azbest z obszaru województwa,− zapewnienie finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest,− zapewnienie na terenie województwa wystarczającej pojemności składowiskdo składowania odpadów zawierających azbest.Zgodnie z zapisami Programu na terenie województwa dolnośląskiego znajduje się286.367 m², 20.110 Mg oraz 30.068 mb wyrobów azbestowych, będących w posiadaniuosób prawnych. Największe ilości znajdują się na terenie gmin Wisznia Mała, Legnica,Wrocław, a także Bogatynia i Wałbrzych. W zakresie materiałów azbestowych będącychwłasnością osób fizycznych ich ilość na terenie województwa wynosi 2.629.116 m² oraz4.138 Mg. Największe skupienie tego rodzaju wyrobów występuje na terenie gmin:Bystrzyca Kłodzka, Trzebnica, Jelenia Góra, Wrocław, Radków oraz Głogów. Łącznieilość materiałów zawierających azbest na terenie województwa dolnośląskiego określonona ok. 3.121.229 m², 24.298 Mg i 30.068 mb wyrobów zawierających azbest.Według zapisów Programu w 2010 r. w województwie dolnośląskimunieszkodliwiono poprzez składowanie 3.933 Mg materiałów zawierających azbest.Polkowice, grudzień 2012 10Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 12

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceW zakresie zagospodarowania wyrobów zawierających azbest za największyproblem uznano brak pełnej i rzetelnej inwentaryzacji dotyczącej ilości, lokalizacji i stanutych wyrobów, a także niepełne informacje w zakresie ilości materiałówunieszkodliwionych. W przypadku przyspieszonego procesu usuwania tego typu odpadówproblemem może stać się również niedostateczna pojemność istniejących składowiskprzyjmujących odpady zawierające azbest.Prognoza wytwarzania odpadów azbestowych zawarta w Programie przewiduje,że największe ilości tych odpadów będą wytwarzane w roku 2012, tj. ok. 204,1 tys. m²oraz 1.697 Mg, a także 2.104 mb. W późniejszych latach wytwarzanie odpadów azbestuszacuje się na ok. 100 tys. rocznie. Koszt realizacji zadań związanych z sukcesywnąaktualizacją inwentaryzacji budynków i urządzeń zawierających azbest celem ichbezpiecznego usunięcia w latach 2012-2023 oszacowano na 1,7 mln zł, natomiast nabudowę i rozbudowę istniejących składowisk do składowania odpadów zawierającychazbest – 9 mln zł.W Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Polkowickiego na lata2008-2015, którego jednym z założeń jest bezpieczne dla środowiska unieszkodliwienieodpadów azbestowych, oszacowano, iż w latach 2006-2007 z terenu powiatupolkowickiego usunięto 6.013,9 m² azbestu, w tym na terenie Gminy Polkowice – 954 m².W dokumencie podkreśla się konieczność przeprowadzenia szczegółowejinwentaryzacji ilości i powierzchni pokryć dachowych oraz innych elementówzawierających azbest na terenie każdej z gmin w powiecie, jak również podjęcia starańo środki finansowe na udzielenie pomocy osobom fizycznym w zakresie usuwaniawyrobów azbestowych.W Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Polkowickiego na lata2008-2015 wskazano, iż odpady zawierające azbest mogą być składowanena składowisku w Trzebczu.Niniejszy dokument jest kontynuacją celów postawionych w Planie GospodarkiOdpadami dla Związku Gmin Zagłębia Miedziowego na lata 2008-2011 z perspektywąna lata 2012-2015, jakimi jest bezpieczne dla zdrowia usunięcie wyrobów zawierającychazbest i ich unieszkodliwienie poprzez deponowanie na wyznaczonych do tego celuskładowiskach. W dokumencie przedstawiono dane uzyskane na podstawie zebranychdo 31.03.2008 r. ankiet, w tym oszacowano ilość wyrobów azbestowych znajdujących sięna terenie Gminy Polkowice na 172,8 Mg, będących własnością osób prywatnych oraz1,6 Mg azbestu, będącego w posiadaniu osób prawnychPolkowice, grudzień 2012 11Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 13

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceGmina Polkowice jest zaangażowana w działania, mające na celu bezpiecznewyeliminowanie z użytkowania wyrobów azbestowych. Uchwałą Nr XXXIV/417/06 RadyMiejskiej w Polkowicach z dnia 15 września 2006 r. przyjęto zasady dofinansowaniazadania pod nazwą „Dofinansowanie ze środków Gminnego Funduszu OchronyŚrodowiska i Gospodarki Wodnej osobom fizycznym działań związanych z demontażemi utylizacją materiałów zawierających azbest z posesji położonych na terenie GminyPolkowice 4 ”. Na mocy uchwały dofinansowanie wynosiło 90% kosztów kwalifikowanychdemontażu i unieszkodliwienia materiałów zawierających azbest. W 2006 r. w budżeciegminnym zabezpieczono na ten cel kwotę 50.000 zł, a z dofinansowania w wysokości295,15 zł skorzystała jedna osoba. W 2007 roku ww. uchwała została zmieniona UchwałąRady Miejskiej w Polkowicach Nr VIII/95/07 z dnia 15 czerwca 2007 r. Wysokośćdofinansowania ustalono na 100% kosztów kwalifikowanych. W budżecie Gminyponownie zarezerwowano kwotę 50.000 zł, a z dofinansowania w wysokości łącznej 8.000zł skorzystały cztery osoby. W dniu 29 sierpnia 2012 r. Rada Miejska w Polkowicachpodjęła uchwałę Nr XXI/232/12 w sprawie określenia zasad udzielania osobom fizycznymdotacji celowej na dofinansowanie kosztów inwestycji związanych z usuwaniem wyrobówzawierających azbest na terenie gminy Polkowice. W 2012 r. w budżecie gminnymzabezpieczono na ten cel kwotę 60.000 zł.1.3. Ogólna charakterystyka Gminy PolkowiceGmina Polkowice jest gminą miejsko-wiejską, położoną we wschodniej częścipowiatu polkowickiego, w północno-zachodniej części województwa dolnośląskiego.Graniczy z gminami: Rudna, Lubin, Chocianów, Radwanice, Jerzmanowa oraz Grębocice.W skład Gminy, zajmującej obszar o powierzchni 16.765 ha (168 km 2 ) 5 , wchodzimiasto Polkowice oraz 15 sołectw: Biedrzychowa, Dąbrowa, Guzice, Jędrzychów,Kaźmierzów, Komorniki, Moskorzyn, Nowa Wieś Lubińska, Pieszkowice, Sobin, SuchaGórna, Tarnówek, Trzebcz, Żelazny Most i Żuków 6 .Polkowice leżą w niewielkiej odległości od sześciu dużych miast: Legnicy, Leszna,Zielonej Góry, Wrocławia, Jeleniej Góry i Wałbrzycha. Istotne jest również bliskiesąsiedztwo z liczącymi się w skali regionu ośrodkami miejskimi takimi jak: Głogów, Lubin4 Z dniem 1 stycznia 2010 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innychustaw (Dz.U. z 2009 r., nr 215, poz. 1664), która wprowadziła zmiany w zakresie gospodarki finansowej jednosteksamorządu terytorialnego. Zlikwidowane zostały gminne oraz powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej.Dotychczasowe przychody gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej z tytułu opłat i kar zakorzystanie ze środowiska zasiliły budżety gmin i powiatów. Należności i zobowiązania powiatowych i gminnych funduszyochrony środowiska i gospodarki wodnej stały się odpowiednio należnościami i zobowiązaniami budżetów powiatów albobudżetów gmin.5 Bank Danych Regionalnych6 Biuletyn Informacji Publicznej gminy PolkowicePolkowice, grudzień 2012 12Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 14

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowicei Bolesławiec. Stosunkowo niewielka odległość dzieli Polkowice od polsko-niemieckichi polsko-czeskich przejść granicznych, takich jak np.: Lubawka, Jakuszyce, Zgorzeleci Olszyna 7 .Według danych GUS z 31 grudnia 2010 r. Gminę zamieszkuje ogółem26.411 osób, w tym 12.884 mężczyzn i 13.527 kobiet. Miasto Polkowice zamieszkuje22.210 osób, w tym 10.797 mężczyzn i 11.413 kobiet. Gęstość zaludnienia w Gminiewynosi 158 os./km² 8 .Jednostki organizacyjne Gminy zlokalizowane są głównie w granicach miastaPolkowice. Na terenie Gminy funkcjonują: Szkoła Podstawowa Nr 1 w Polkowicach,Szkoła Podstawowa Nr 2 w Polkowicach, Szkoła Podstawowa Nr 3 w Polkowicach,Szkoła Podstawowa Integracyjna w Jędrzychowie, Gimnazjum Nr 1 w Polkowicach,Gimnazjum Nr 2 w Polkowicach, Przedszkole Miejskie Nr 2, Przedszkole Miejskie Nr 3,Przedszkole Miejskie Nr 4, Przedszkole Miejskie Nr 5, Przedszkole Miejskie Nr 6, ŻłobekMiejski Nr 1, Polkowickie Centrum Animacji, Wiejski Ośrodek Kultury Sobin, OśrodekPomocy Społecznej w Polkowicach, Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Polkowicach,Przedsiębiorstwo Gospodarki Mieszkaniowej i Komunikacji Miejskiej w Polkowicach.Obszar o powierzchni 5.899 ha (35% powierzchni Gminy) jest użytkowanyrolniczo. Typy i powierzchnię użytków rolnych w Gminie według stanu na 1 stycznia2012 r. przedstawiono w tabeli nr 3.Tabela nr 3Użytki rolne w Gminie Polkowice na 31.01.2012 r. (dane Urzędu Gminy)Typ użytkuPowierzchnia [ha]Grunty orne 4 437Łąki 1 056Pastwiska 398Sady 8Ogółem 5 899Grunty orne stanowią 75,2%, łąki – 17,9%, pastwiska – 6,8%, zaś sady 0,1%powierzchni ziemi użytkowanej rolniczo w Gminie. Powierzchnia lasów i gruntów leśnychw Gminie wynosi 8.288 ha (49% powierzchni Gminy) 9 . W Gminie według danych UrzęduGminy w Polkowicach z 24 sierpnia 2012 r. funkcjonuje 687 gospodarstw rolnycho powierzchni powyżej 1 ha.7 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Polkowice na lata 2004-2006 i 2007-20138 Bank Danych Regionalnych9 IbidemPolkowice, grudzień 2012 13Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 15

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice1.4. Azbest i jego właściwościAzbesty są minerałami naturalnie występującymi w przyrodzie, należącymido dwóch grup: azbestów serpentynowych i azbestów amfibolowych. Do grupyserpentynów należy azbest chryzotylowy (azbest biały), natomiast w grupie azbestówamfibolowych znaczenie mają dwie odmiany: azbest amozytowy (azbest brązowy)i azbest krokidolitowy (azbest niebieski). Wszystkie odmiany azbestu krystalizowały sięw postaci cienkich, wydłużonych monokryształów, których długość może niekiedydochodzić do kilkudziesięciu centymetrów.Z punktu widzenia chemicznego, azbesty są uwodnionymi krzemianami magnezu:chryzotyl Mg 6 [(OH) 8 Si 4 O 10 ]krokidolit Na 2 Fe 3 Fe 2 [(OH)Si 4 O 11 ] 2amozyt (Fe,Mg) 7 [(OH)Si 4 O 11 ] 2antiofillit (Mg,Fe) 7 [(OH)Si 4 O 11 ] 2tremolit Ca 2 Mg 5 [(OH)Si 4 O 11 ] 2aktynolit Ca 2 (Mg)[(OH)Si 4 O 11 ] 2Azbest chryzotylowy krystalizuje się w postaci rurek, a azbesty amfiboloweprzyjmują formę grubszych, pręcikowatych kryształów. Włókna azbestu są wiązkamizbudowanymi z dużej liczby (nawet do kilku tysięcy, a niekiedy nawet kilkudziesięciutysięcy) włókien elementarnych. W tych wiązkach pojedyncze kryształy azbestu sąspojone za pomocą węglanu wapniowego.Największe zastosowanie przemysłowe miał azbest serpentynowy (chryzotylowy),tworzący cienkie żyły w serpentynitach, o giętkich włóknach (do 0,1 µm grubości),odpornych na działanie czynników chemicznych, wysokich temperatur oraz na ścieranie,a także źle przewodzących ciepło i elektryczność. Używany był do wyrobu tkaninogniotrwałych, okładzin ciernych, szczęk hamulcowych, farb ogniotrwałych, materiałówizolacyjnych oraz niepalnych materiałów budowlanych.Azbest amfibolowy charakteryzuje się dużą kwasoodpornością. Jest znaczniemniej rozpowszechniony w przyrodzie. Wykorzystywany był w przemyśle chemicznym.Pomimo, iż występowanie azbestu w przyrodzie jest stosunkowo powszechne,tylko w kilku miejscach na świecie prowadzona była eksploatacja azbestu na skalęprzemysłową. Polska nie posiada złóż azbestu nadających się do eksploatacjiprzemysłowej.Polkowice, grudzień 2012 15Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 17

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceWyrób zawierający azbest to każdy wyrób, w którym zawartość azbestu jest równalub większa od 0,1%. Wyroby azbestowe klasyfikowane są w dwóch klasach, biorąc poduwagę kryterium zawartości azbestu, stosowane spoiwo oraz gęstość objętościowąwyrobu:1. klasa I (wyroby miękkie), których gęstość objętościowa jest mniejsza niż 1.000kg/m 3 , zawierające powyżej 20% (do 100% azbestu). Wyroby te łatwo ulegająuszkodzeniom mechanicznym, czemu towarzyszy znaczna emisja włókien azbestudo otoczenia. Najczęściej stosowane w tej klasie były wyroby tekstylne z azbestu,używane przez pracowników w celach ochronnych, koce gaśnicze, szczeliwaplecione, tektury uszczelkowe, materiały i wykładziny cierne.2. klasa II (wyroby twarde), których gęstość objętościowa jest większa niż 1.000kg/m 3 , zawierające poniżej 20% azbestu. W wyrobach tych włókna azbestowe sąmocno związane, a w przypadku mechanicznego uszkodzenia, np. pęknięcia, mamiejsce stosunkowo niewielka emisja azbestu do otoczenia w porównaniuz wyrobami klasy I. Niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi i środowiska stwarzamechaniczna obróbka tych wyrobów oraz rozbijanie w wyniku zrzucania w trakcieprac remontowych 14 .Wyroby azbestowe znalazły zastosowanie m.in. w budownictwie mieszkaniowym.W pokryciach dachowych wykorzystano płyty faliste, płyty prasowane typu karo orazgąsiory, a w elewacjach stosowano następujące materiały:− płyty barwne, autoklawizowane typu acekol, kolorys, pikolorys,− płyty azbestowo-cementowe, prasowane, płaskie, okładzinowe,− płyty lignocementowe modyfikowane,− płyty prasowane typu karo.W konstrukcji sufitów podwieszanych, słupów i rygli, ścian osłonowych, obudówszybów dźwigowych i ścian klatek schodowych wykorzystywano płyty ogniochronnewykonane z wyrobów zawierających azbest („sokalit”, „pyral”, tynki z dodatkiem azbestui natryski masy ogniochronnej), a jako izolacje termiczne (ognioodporne) i akustycznew obiektach użyteczności publicznej stosowano tynki z dodatkiem azbestu oraznatryskowe masy ogniochronne.Rury wykonane z wyrobów zawierających azbest wykorzystywano jako ruryciśnieniowe w wodociągach oraz rury grawitacyjne w kanalizacji.W ciepłownictwie zastosowano miękkie wyroby azbestowe, tj.:− szczeliwa azbestowo-kauczukowe („polonit”, „gambit”),14 „Zbiór przepisów i procedur dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest”, MinisterstwoGospodarki, Warszawa, 2001Polkowice, grudzień 2012 16Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 18

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice− płaszcze azbestowo-cementowe o zawartości azbestu powyżej 50% i płaszczeazbestowo-gipsowe,− sznury i tektury azbestowe.Szczeliwa azbestowo-kauczukowe „polonit” stosowano jako płyty i uszczelkido połączeń armatury prowadzącej wodę o wysokich parametrach lub parę, gazy obojętnei aktywne, roztwory soli nieorganicznych i organicznych. Szczeliwa azbestowocementowe„gambit” stosowano jako płyty i uszczelki do uszczelniania stałych elementówmaszyn i urządzeń pracujących w środowiskach, w których występuje para wodna, wodai wysoka temperatura do 500°C. 151.5. Szkodliwy wpływ azbestu na zdrowie człowiekaChorobotwórcze działanie azbestu jest wynikiem wdychania włókien zawieszonychw powietrzu. Szczególną cechą azbestu jest to, że włókna gromadzą się i pozostająw tkance płucnej w ciągu całego życia. Zmiany chorobowe mogą pojawić się po kilku lubnawet kilkudziesięciu latach.Biologiczna agresywność pyłu azbestowego jest zależna od stopnia penetracjii ilości włókien, zatrzymanych w dolnej części układu oddechowego. Wynika to główniez fizycznych i aerodynamicznych cech włókien. Duże znaczenie ma średnica włókien.Włókna cienkie, o średnicy poniżej 3 mikrometrów, przenoszone są łatwiej i docierajądo końcowych odcinków dróg oddechowych, a włókna grube, o średnicy powyżej5 mikrometrów, zatrzymują się w górnych odcinkach dróg oddechowych. Skręconewłókna chryzotylu o dużej średnicy, mają tendencję do zatrzymywania się wyżej,w porównaniu z igłowymi włóknami azbestów amfibolowych, z łatwością przenikającychdo obwodowych części płuc.Największe zagrożenie dla organizmu ludzkiego stanowią włókna respirabilne,dostające się z powietrzem do pęcherzyków płucnych, o średnicy mniejszejod 3 mikrometrów. Według danych zawartych w publikacjach Światowej OrganizacjiZdrowia, najważniejszą cechą determinującą zdolność włókien do wywołania nowotworówsą ich fizyczne wymiary, czyli średnica poniżej 3 mikrometrów oraz długość powyżej5 mikrometrów. Nie istnieją dowody, że jeden z typów azbestu niesie ze sobą większeryzyko zachorowań niż inny, więc wszystkie typy azbestu traktowane są jako powodującetakie samo ryzyko raka płuca. Pomimo istnienia normatywów stężenia włókien azbestuw powietrzu, nie można określić dawki progowej pyłu dla rakotwórczego działaniaazbestu 16 .15 Gminny plan usuwania wyrobów zawierających azbest – wzór, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 200716 „Azbest. Ekspozycja zawodowa i środowiskowa.”, pod red. Neonili Szeszeni-Dąbrowskiej, Łódź, 2004Polkowice, grudzień 2012 17Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 19

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowicePomiędzy pierwszym narażeniem a pojawieniem się objawów chorobowychzwiązanych z ekspozycją na azbest najczęściej mija długi okres czasu, co oznacza,że aktualnie wykrywane są skutki zdarzeń, które miały miejsce 20-40 lat temu. Głównąpatologią zawodową pracowników zakładów przetwarzających azbest jest azbestoza,czyli śródmiąższowe zwłóknienie tkanki płucnej. Włókna azbestowe mogą zalegaćw tkance płucnej przez długi okres, a proces zwłóknieniowy może pojawić się po wielulatach od ustania narażenia. Pylica azbestowa może zwiększyć wystąpienie raka płucai międzybłoniaka opłucnej lub otrzewnej.Rak płuca jest najbardziej powszechnym nowotworem złośliwym powodowanymprzez azbest. Zagrożenie wystąpieniem raka płuca w badanych populacjach zawodowonarażonych na pył azbestu wykazuje duże zróżnicowanie w zależności od typu włókna,technologii przetwórstwa, zawartości włókien respirabilnych w pyle, średnicy, długości,kształtu włókna, stężenia pyłu, liczby lat pracy w warunkach natężenia i ogólnej dawkipyłu 17 . Oba nowotwory, zarówno rak płuca, jak i międzybłoniak opłucnej, rozwijają sięgwałtownie i charakteryzują się krótką przeżywalnością.Nadal istnieje ryzyko narażenia na kontakt z wyrobami zawierającymi azbestw budynkach, urządzeniach i instalacjach poprzez:− niewłaściwe składowanie odpadów azbestowych,− użytkowanie wyrobów azbestowych, prowadzące do zanieczyszczenia powietrzapyłem azbestowym np. w wyniku: korozji i mechanicznych uszkodzeń płytazbestowo-cementowych, ścierania tarcz sprzęgłowych i hamulcowych,− niewłaściwe usuwanie z dachów i elewacji wyrobów zawierających azbest,− urządzenia grzewcze, wentylacyjne, klimatyzacyjne i izolacje zawierające azbest.W celu zminimalizowania narażenia na pył azbestowy wprowadzono zakazprodukcji i stosowania wyrobów zawierających azbest, a regulacje prawne określająwymogi dotyczące bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest, a takżeobowiązki pracodawców i pracowników, wykonujących prace polegającena zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest.17 IbidemPolkowice, grudzień 2012 18Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 20

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice2. Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobów zawierającychazbestAzbest jako substancja szczególnie niebezpiecznaW ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r.,nr 25 poz. 150 z późn. zm.) zabroniono wprowadzania do obrotu lub ponownegowykorzystywania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska, w tymazbestu.Substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska powinny byćwykorzystywane, przemieszczane i eliminowane przy zachowaniu środków ostrożności,a instalacje lub urządzenia, w których jest lub był wykorzystywany azbest, powinny zostaćoczyszczone lub unieszkodliwione. Do instalacji lub urządzeń, co do których istniejepodejrzenie, iż były w nich wykorzystywane substancje stwarzające szczególnezagrożenie dla środowiska, stosuje się wymagania dotyczące postępowania z instalacjamii urządzeniami, w których były lub są wykorzystywane te substancje.Na mocy rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawiewymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest orazwykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub sąwykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz. U. z 2011 r., Nr 8, poz. 31), wyrobyzawierające azbest mogą być wykorzystywane w sposób nie stwarzający zagrożeniadla zdrowia ludzi i środowiska w terminie do dnia 31 grudnia 2032 r.W rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawiekatalogu odpadów (Dz.U. nr 112, poz. 1206) azbest jako składnik odpadów zostałzaliczony do kategorii odpadów niebezpiecznych (C25). Odpady azbestowe zostałyumieszczone w następujących grupach:06 07 01* Odpady azbestowe z elektrolizy06 13 04* Odpady z przetwarzania azbestu10 11 81* Odpady zawierające azbest10 13 09* Odpady zawierające azbest z produkcji elementów cementowoazbestowych15 01 11* Opakowania z metali zawierające niebezpieczne porowate elementywzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest), włącznie z pustymipojemnikami ciśnieniowymi16 01 11* Okładziny hamulcowe zawierające azbest16 02 12* Zużyte urządzenia zawierające wolny azbestPolkowice, grudzień 2012 19Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 21

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice17 06 01* Materiały izolacyjne zawierające azbest17 06 05* Materiały konstrukcyjne zawierające azbestObowiązki właściciela nieruchomościWyroby zawierające azbest, instalacje lub urządzenia zawierające azbest, drogiutwardzone odpadami zawierającymi azbest, rury azbestowo-cementowe oraz usuniętewyroby zawierające azbest powinny być inwentaryzowane poprzez sporządzenie spisuz natury. 18 Wykorzystujący wyroby azbestowe powinien ująć wynik inwentaryzacjiw „Informacji o wyrobach zawierających azbest” (załącznik 2). Corocznie w terminiedo dnia 31 stycznia osoba fizyczna, nieprowadząca działalności gospodarczej, powinnaprzedłożyć wynik inwentaryzacji odpowiednio wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowimiasta, a przedsiębiorcy i osoby fizyczne, prowadzące działalność gospodarczą -właściwemu marszałkowi województwa.Właściciel, użytkownik wieczysty lub zarządca nieruchomości, a także obiektu,urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającegoazbest, powinien przeprowadzić kontrole stanu wyrobów azbestowych w terminachwynikających z oceny stanu tych wyrobów. Z przeprowadzonej kontroli okresowejpowinna zostać sporządzona „Ocena stanu i możliwości bezpiecznego użytkowaniawyrobów zawierających azbest” (załącznik 3). 19 Wyroby zakwalifikowane, na podstawieprzeprowadzonej oceny, do usunięcia, powinny zostać usunięte, a wyrobyniezakwalifikowane do usunięcia - winny być odpowiednio zabezpieczone. Po dokonaniuzabezpieczenia należy ponownie wykonać ocenę w ciągu 30 dni.Instalacje lub urządzenia zawierające azbest oraz użytkowane bez zabezpieczeniadrogi i pozostawione w ziemi, wyłączone z użytkowania, rury azbestowo-cementowepowinny zostać oznakowane. 20 W przypadku braku możliwości trwałego umieszczeniaoznakowania na instalacji lub urządzeniu zawierającym azbest, oznakowanie powinno byćumieszczone w widocznym miejscu, w każdym pomieszczeniu, w którym taka instalacjalub urządzenie się znajdują, dodając ostrzeżenie „Pomieszczenie zawiera azbest”.Oznakowanie rur azbestowo-cementowych umieszcza się na stałych elementachnadpoziomowych instalacji.18 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywaniawyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub sąwykorzystywane wyroby zawierające azbest,19 Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobówi warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest20 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywaniawyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub sąwykorzystywane wyroby zawierające azbestPolkowice, grudzień 2012 20Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 22

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceObowiązki jednostek samorządu terytorialnegoJednostki samorządu terytorialnego powinny corocznie w terminie do 31 styczniaprzedkładać marszałkowi województwa „Informacje o wyrobach zawierających azbest”(załącznik 2) sporządzone dla obiektów własnych, w których użytkowane są wyrobyazbestowe. Inne obowiązki zostały określone powyżej.Jednostki samorządu terytorialnego powinny oznakować drogi utwardzoneodpadami zawierającymi azbest na elementach pionowych na całym odcinku drogi,po każdym skrzyżowaniu z inną drogą. Drogi zabezpieczone nie podlegają oznakowaniupo potwierdzeniu braku emisji włókien azbestu z odpadów zawierających azbestwykorzystanych do utwardzenia drogi zabezpieczonej. Wzór oznakowania zostałzamieszczony w załączniku 1.W urzędzie gminy oraz na stronie internetowej urzędu powinna być ogólniedostępna informacja o rozmieszczeniu dróg zabezpieczonych oraz dróg utwardzonychodpadami zawierającymi azbest.Wójt, burmistrz lub prezydent miasta przedkłada marszałkowi województwado 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy według stanu na dzień 31 grudnia (załącznik4), informację o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzającychszczególne zagrożenie dla środowiska w formie elektronicznej, na informatycznychnośnikach danych oraz w formie pisemnej. 21Obowiązki wykonawcy prac polegających na usuwaniu wyrobówazbestowychObowiązki wykonawcy prac polegających na usuwaniu wyrobów azbestowychwynikają z:1. ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach w zakresie uzyskiwaniaodpowiednich decyzji administracyjnych oraz transportu i gospodarki odpadamizawierającymi azbest,2. rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwaniawyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 z późn. zm.).Wytwórca odpadów, który prowadzi działalność polegającą na świadczeniu usługw zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, konserwacji i napraw, a także21 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2009 r. w sprawie sposobu przedkładania marszałkowi województwainformacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiskaPolkowice, grudzień 2012 21Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 23

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowiceprzetwarzania odpadów zawierających azbest w urządzeniach przewoźnych, jestobowiązany do uzyskania decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami.Natomiast wytwórca odpadów, który jednocześnie prowadzi działalność w zakresierozbiórki i remontów obiektów, w wyniku której powstają odpady zawierające azbesti który przetwarza te odpady w urządzeniach przewoźnych, jest obowiązany do uzyskaniajednej decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami, obejmującej odpadypowstające w wyniku rozbiórki i remontów oraz odpady powstałe w wyniku eksploatacjiurządzeń przewoźnych do przetwarzania odpadów zawierających azbest.22Wykonawca prac polegających na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobówzawierających azbest, zobowiązany jest ponadto do przeszkolenia przez uprawnionąinstytucję zatrudnianych pracowników, osób kierujących lub nadzorujących pracew zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu tych wyrobóworaz przestrzegania procedur dotyczących bezpiecznego postępowania, posiadanianiezbędnego wyposażenia technicznego i socjalnego oraz opracowania przedrozpoczęciem prac szczegółowego planu prac usuwania wyrobów zawierających azbest,obejmującego w szczególności:a) identyfikację azbestu w przewidzianych do usunięcia materiałach, na podstawieudokumentowanej informacji od właściciela lub zarządcy obiektu albo teżna podstawie badań przeprowadzonych przez akredytowane laboratorium,b) informacje o metodach wykonywania planowanych prac,c) zakres niezbędnych zabezpieczeń pracowników oraz środowiska przednarażeniem na szkodliwość emisji azbestu,d) ustalenie niezbędnego dla rodzaju wykonywanych prac monitoringu powietrza.W celu zapewnienia warunków bezpiecznego usuwania wyrobów zawierającychazbest z miejsca ich występowania, wykonawca prac obowiązany jest do:1. izolowania od otoczenia obszaru prac przez stosowanie osłon zabezpieczającychprzenikanie azbestu do środowiska,2. ogrodzenia terenu prac z zachowaniem bezpiecznej odległości od traktówkomunikacyjnych dla osób pieszych, nie mniejszej niż 1 m, przy zastosowaniuosłon zabezpieczających przed przenikaniem azbestu do środowiska,3. umieszczenia w strefie prac w widocznym miejscu tablic informacyjnycho następującej treści: „Uwaga! Zagrożenie azbestem”; w przypadku prowadzeniaprac z wyrobami zawierającymi krokidolit treść tablic informacyjnych powinna byćnastępująca: „Uwaga! Zagrożenie azbestem – krokidolitem”,4. zastosowania odpowiednich środków technicznych ograniczających do minimumemisję azbestu do środowiska,22 Zgodnie z art. 17 ust. 1a i ust. 3a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, Dz.U. z 2010 r. nr 185, poz. 1243 z późn.zm.Polkowice, grudzień 2012 22Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 24

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice5. zastosowania w obiekcie, gdzie prowadzone są prace, odpowiednichzabezpieczeń przed pyleniem i narażeniem na azbest, w tym uszczelnieniaotworów okiennych i drzwiowych, a także innych zabezpieczeń przewidzianychw planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,6. codziennego usuwania pozostałości pyłu azbestowego ze strefy prac przyzastosowaniu podciśnieniowego sprzętu odkurzającego lub metodą czyszczeniana mokro,7. izolowania pomieszczeń, w których zostały przekroczone dopuszczalne wartościstężeń pyłu azbestowego dla obszaru prac, w szczególności izolowaniapomieszczeń w przypadku prowadzenia prac z wyrobami zawierającymi krokidolit,8. stosowania zespołu szczelnych pomieszczeń, w których następuje oczyszczeniepracowników z azbestu, przy usuwaniu pyłu azbestowego przekraczającegodopuszczalne wartości stężeń,9. zapoznania pracowników bezpośrednio zatrudnionych przy pracach z wyrobamizawierającymi azbest lub ich przedstawicieli z planem prac, a w szczególnościz wymogami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy w czasie wykonywaniaprac.Prace związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest powinny byćprowadzone w sposób uniemożliwiający emisję azbestu do środowiska. Po wykonaniuprac, wykonawca ma obowiązek złożenia właścicielowi, użytkownikowi wieczystemu lubzarządcy pisemnego oświadczenia o prawidłowości wykonania prac oraz o oczyszczeniuterenu z pyłu azbestowego, z zachowaniem właściwych przepisów technicznychi sanitarnych. Oświadczenie to powinno być przechowywane przez okres co najmniej 5lat.Do transportu wyrobów i odpadów zawierających azbest stosuje się przepisyo przewozie towarów niebezpiecznych. Wyroby i odpady zawierające azbest powinnyzostać odpowiednio oznakowane, a transport wyrobów i odpadów zawierających azbest,należy wykonać w sposób uniemożliwiający emisję azbestu do środowiska. Przedzaładowaniem przygotowanych odpadów zawierających azbest środek transportupowinien być oczyszczony z elementów umożliwiających uszkodzenie opakowańw trakcie transportu. Ładunek odpadów zawierających azbest powinien być takumocowany, aby w trakcie transportu nie był narażony na wstrząsy, przewracanielub wypadnięcie z pojazdu.2323 Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobówi warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbestPolkowice, grudzień 2012 23Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 25

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceSkładowanie odpadów zawierających azbestOdpady zawierające azbest powinny być składowane na składowiskach odpadówniebezpiecznych lub na wydzielonych częściach składowisk odpadów innych niżniebezpieczne i obojętne albo na podziemnych składowiskach odpadówniebezpiecznych.24Składowiska odpadów niebezpiecznych lub wydzielone części na terenieskładowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, przeznaczone do wyłącznegoskładowania odpadów niebezpiecznych, pochodzących z budowy, remontu i rozbiórkiobiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, wymienionych w katalogu odpadów,oznaczonych kodami: 17 06 01* materiały izolacyjne zawierające azbest lub 17 06 05*materiały konstrukcyjne zawierające azbest, powinny być budowane w specjalniewykonanych zagłębieniach terenu ze ścianami bocznymi zabezpieczonymi przedosypywaniem się. Odpady składowane są w opakowaniu, w którym zostały dostarczonena składowisko odpadów. Każdorazowo po umieszczeniu odpadów na składowiskuodpadów ich powierzchnię zabezpiecza się przed emisją pyłów przez przykrycie izolacjąsyntetyczną lub warstwą ziemi. Na składowisku odpadów lub kwaterze nie prowadzi sięrobót mogących powodować uwolnienie włókien. Składowanie odpadów należyzakończyć na poziomie 2 m poniżej poziomu terenu otoczenia, a następnie składowiskoodpadów powinno zostać wypełnione ziemią do poziomu terenu. 2524 Tamże25 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczącychlokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów, Dz.U. nr61, poz. 549 z późn. zm.Polkowice, grudzień 2012 24Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 26

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice3. Miejsca występowania wyrobów budowlanych zawierających azbestna terenie Gminy PolkowiceW ramach opracowania Programu usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice w 2009 r. przeprowadzona została, w formie spisu z natury,inwentaryzacja terenowa wyrobów budowlanych zawierających azbest. Uzyskane wynikizostały opracowane w formie odrębnego dokumentu pn. Inwentaryzacja miejscwystępowania wyrobów budowlanych zawierających azbest na terenie Gminy Polkowice.Wyniki inwentaryzacji zostały zaktualizowane w 2012 r. na podstawie danychudostępnionych przez Wydział Ochrony Środowiska i Obszarów Wiejskich Urzędu GminyPolkowice, w tym danych zawartych w „Informacjach o wyrobach zawierających azbest”,sporządzonych zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierającychazbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub sąwykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz.U. z 2011 r., nr 8, poz. 31), a także napodstawie danych bazy azbestowej w zakresie wyrobów azbestowych, wykorzystywanychprzez osoby prawne.3.1. Ilość wyrobów budowlanych zawierających azbest znajdujących sięna terenie Gminy Polkowice3.1.1. Płyty azbestowo-cementowe stanowiące pokrycia dachówNa podstawie danych zgromadzonych podczas inwentaryzacji przeprowadzonejw 2009 r. oraz jej aktualizacji w roku 2012, oszacowano, iż powierzchnia płyt azbestowocementowych,stanowiących pokrycia dachowe obiektów wynosi 40.633 m 2 . Ponad 70%stanowią płyty azbestowo cementowe faliste, a niecałe 30% stanowią płyty, zlokalizowanew obiektach będących własnością przedsiębiorców i instytucji.Tabela nr 4Powierzchnia płyt azbestowo-cementowych stanowiących pokrycia dachówLp. Typ Ilość [m 2 ]1 płyty azbestowo-cementowe faliste 28 5312 płyty azbestowo-cementowe płaskie (karo) 323płyty azbestowo-cementowe stosowane w budownictwie, zlokalizowanew obiektach będących własnością przedsiębiorców i instytucji *12 100Razem 40 663* Na podstawie danych bazy azbestowej i informacji z Urzędu Gminy PolkowicePolkowice, grudzień 2012 25Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 27

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice3.1.2. Płyty azbestowo-cementowe w elewacjach budynków znajdujących się naterenie GminyNa terenie Gminy znajdują się budynki, w elewacjach których wykorzystano płytyazbestowo-cementowe faliste i płaskie. Łączna ilość płyt znajdujących się w elewacjachbudynków na terenie Gminy wynosi 3.734 m 2 . Zlokalizowane zostały one w obiektach,będących własnością przedsiębiorców i instytucji.3.1.3. Rury azbestowo-cementoweW wodociągach gminnych nie są wykorzystywane rury azbestowo-cementowe.3.1.4. Zbiorcze zestawienie ilości wyrobów budowlanych zawierających azbestznajdujących się na terenie Gminy PolkowiceZbiorcze zestawienie ilości wyrobów azbestowo-cementowych znajdujących sięna terenie Gminy Polkowice zostało przedstawione w tabeli nr 5.Tabela nr 5Zbiorcze zestawienie ilość wyrobów azbestowo-cementowych na terenie GminyPolkowice [w m 2 ]Lp. Typ Ilość [m 2 ]1 płyty azbestowo-cementowe faliste 28 5312 płyty azbestowo-cementowe płaskie (karo) 323płyty azbestowo-cementowe stosowane w budownictwie, zlokalizowanew obiektach będących własnością przedsiębiorców i instytucji12 1004 płyty faliste i płaskie w elewacjach budynków 3 734Razem 44 397Łączna ilość wyrobów budowlanych zawierających azbest znajdujących sięna terenie Gminy Polkowice wynosi 44.397 m 2 .Wykorzystując dane zawarte w tabeli nr 5 wykonano przeliczenie powierzchnipokryć dachowych z płyt azbestowo-cementowych z [m 2 ] na [Mg] przy założeniu,że średnia masa 1 m 2 płyt azbestowo-cementowych wynosi 0,013 Mg. Otrzymane wynikizostały przedstawione w tabeli nr 6.Polkowice, grudzień 2012 26Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 28

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceTabela nr 6Zestawienie zbiorcze ilości wyrobów azbestowo-cementowych na terenie GminyPolkowice [w Mg]Lp. Typ Ilość [Mg]1 płyty azbestowo-cementowe faliste 3712 płyty azbestowo-cementowe płaskie (karo) 03płyty azbestowo-cementowe stosowane w budownictwie, zlokalizowanew obiektach będących własnością przedsiębiorców i instytucji1574 płyty faliste i płaskie w elewacjach budynków 49Razem 577Z przeprowadzonej inwentaryzacji wynika, iż na terenie Gminy Polkowice znajdujesię 577 Mg płyt azbestowo-cementowych, co w przeliczeniu na 1 km 2 powierzchni Gminydaje 3,4 Mg/km 2 . Szczegółowe zestawienie otrzymanych wyników inwentaryzacji wyrobówbudowlanych zawierających azbest z wykorzystaniem zostały przedstawione w odrębnymdokumencie pn. Inwentaryzacja miejsc występowania wyrobów budowlanychzawierających azbest z terenu Gminy Polkowice.3.1.5. Struktura rozmieszczenia płyt azbestowo-cementowychStrukturę rozmieszczenia wyrobów budowlanych zawierających azbest w podzialena poszczególne miejscowości Gminy przedstawiono w tabeli nr 7.Tabela nr 7Wyniki inwentaryzacji w podziale na miejscowości (na podstawie zaktualizowanejInwentaryzacji miejsc występowania wyrobów budowlanych zawierających azbestna terenie Gminy Polkowice)Lp.MiejscowośćIlość[m 2 ]Ilość[Mg]Udział[%]1 Dąbrowa 652 8 1,392 Guzice 745 10 1,733 Jędrzychów 660 9 1,564 Jędrzychów-Nowiny 180 2 0,355 Jędrzychów-Nowy Dwór 310 4 0,696 Kaźmierzów 12 621 163 28,427 Komorniki 3 580 47 8,158 Moskorzyn 924 12 2,089 Nowa Wieś Lubińska 923 12 2,08Polkowice, grudzień 2012 27Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 29

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceLp.MiejscowośćIlość[m 2 ]Ilość[Mg]Udział[%]10 Pieszkowice 596 8 1,3911 Polkowice 8 167 106 18,3712 Polkowice (Dolne) 2 587 34 5,8913 Sobin 1 473 19 3,2914 Sucha Górna 3 828 50 8,6715 Tarnówek 3 118 41 7,1116 Trzebcz 1 113 14 2,4317 Żelazny Most 2 391 31 5,3718 Żuków 529 7 1,21Razem 44 397 577 100Najwięcej budynków z pokryciami dachowymi wykonanymi z płyt azbestowocementowych(20.788 m 2 ) znajduje się w miejscowościach: Kaźmierzów i Polkowice.Stanowią one niemal 47% łącznej ilości płyt azbestowo-cementowych na terenie GminyPolkowice.Na wykresie nr 2 przedstawiono rozmieszczenie wyrobów azbestowocementowychw podziale na poszczególne miejscowości Gminy Polkowice.Wykres nr 2Wyroby zawierające azbest w poszczególnych miejscowościach Gminy Polkowice[w m²]Polkowice, grudzień 2012 28Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 30

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceStruktura rozmieszczenia pokryć dachowych i elewacji budynków wykonanychz płyt azbestowo-cementowych w podziale na poszczególne ulice miejscowości:Polkowice, Polkowice Dolne, Sobin i Sucha Górna została przedstawiona w tabeli nr 8.Tabela nr 8Wyniki inwentaryzacji w podziale na ulice Polkowic, Polkowic Dolnych, Sobinai Suchej GórnejMiejscowośćPolkowiceUlicaIlość[m 2 ]Ilość[Mg]Udział[%]Akacjowa 314 4 3,77Bukowa 143 2 1,89Cisowa 163 2 1,89Dąbrowskiego 2 288 30 28,30Działkowa 266 3 2,83Klonowa 247 3 2,83Kolejowa 73 1 0,94Kopalniana 1 956 25 23,58Korczaka 134 2 1,89Krzywa 1 553 20 18,87Legnicka 218 3 2,83Polna 200 3 2,83Przemysłowa 365 5 4,72Sucharskiego 247 3 2,83Razem 8 167 106 100Polkowice (Dolne)Chocianowska 1 161 15 44,12Konwaliowa 1 119 15 44,12Krokusowa 307 4 11,76Razem 2 587 34 100SobinBursztynowa 139 2 10,53Dębowa 232 3 15,79Gaikowa 229 3 15,79Kwiatowa 37 0 0,00Polkowicka 498 6 31,58Turkusowa 338 4 21,05Razem 1 473 19 100Sucha GórnaAkacjowa 692 9 18,00Główna 1 015 13 26,00Kasztanowa 447 6 12,00Lipowa 323 4 8,00Parkowa 309 4 8,00Paulinowska 31 0 0,00Strumykowa 621 8 16,00Wierzbowa 390 5 10,00Razem 3 828 50 100Suma końcowa 16 055 209Polkowice, grudzień 2012 29Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 31

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceNajwięcej budynków z pokryciami dachowymi wykonanymi z płyt azbestowocementowychw Polkowicach (niemal 5.797 m 2 ) znajduje się przy ul. Dąbrowskiego,Kopalnianej i Krzywej. Stanowią one prawie 71% łącznej ilości płyt azbestowocementowychna terenie Miasta Polkowice.W miejscowości Sobin przeszło 30% płyt azbestowo-cementowych (498 m 2 )zlokalizowane jest przy ul. Polkowickiej.Przy ulicach Głównej i Akacjowej znajdują się budynki pokryte płytami azbestowocementowymi,które stanowią ponad 40% (1.707 m 2 ) łącznej ilości płyt azbestowocementowychna terenie Suchej Górnej.3.1.6. Struktura własności wyrobów budowlanych zawierających azbestNa podstawie danych uzyskanych w latach 2009 i 2012, przygotowano analizęwyników inwentaryzacji wyrobów budowlanych zawierających azbest w podziale na typwłasności.Tabela nr 9Struktura własności wyrobów budowlanych zawierających azbestLp. Typ własności Ilość [m 2 ]1 Własność Skarbu Państwa 2482 Własność ANR 6 6693 Ogródki działkowe 7414 Własność prywatna 20 9055 Własność przedsiębiorców i instytucji, w tym: 15 834Własność Gminy Polkowice 7 252Razem 44 397Niemal 47% obiektów budowlanych zawierających azbest jest własnościąprywatną, a ok.15% Agencji Nieruchomości Rolnych. Prawie 36% należy doprzedsiębiorców i instytucji (w tym, ponad 16% zinwentaryzowanych pokryć dachowychwykonanych z płyt azbestowo-cementowych stanowią budynki, będące własnościąGminy), 1,7% znajduje się na terenie ogródków działkowych, a 0,6% należy do SkarbuPaństwa.Polkowice, grudzień 2012 30Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 32

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice3.1.7. Stan płyt azbestowo-cementowychW trakcie wizyt terenowych w 2009 r. zgromadzone zostały informacje o stanie płytazbestowo-cementowych, ocenionym wizualnie zgodnie z wymaganiami dla stopniapilności w Ocenie stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierającychazbest 26 . Otrzymane wyniki zestawiono w tabeli nr 10.Tabela nr 10Wyniki inwentaryzacji w podziale na stan płyt azbestowo-cementowychLp. Stan płyt Opis Ilość [m 2 ]1 I wymiana lub naprawa wymagana bezzwłocznie 7 7492 II ponowna ocena wymagana w czasie do 1 roku 36 4373 III ponowna ocena w terminie do 5 lat 211Ocena jakości wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Polkowicezgodnie ze stopniem pilności wykazała, że:a) ok. 17,5% zinwentaryzowanych wyrobów wymaga wymiany lub naprawybezzwłocznie, tj. zostało zaliczonych do I stopnia pilności,b) ok. 82% zinwentaryzowanych wyrobów wymaga ponownej oceny w czasie do 1roku, czyli zostało zaliczonych do II stopnia pilności,c) prawie 0,5% zinwentaryzowanych wyrobów wymaga ponownej oceny w terminiedo 5 lat, tj. zostało zaliczonych do III stopnia pilności.3.1.8. Obiekty użyteczności publicznejNa terenie Gminy Polkowice nie zinwentaryzowano budynków użytecznościpublicznej pokrytych płytami azbestowo-cementowymi.3.2. Mapa rozmieszczenia wyrobów budowlanych zawierających azbestNa podstawie inwentaryzacji przeprowadzonej w 2009 r. w trakcie wizytterenowych z wykorzystaniem podkładów mapowych została opracowana baza danych.Umożliwiła ona przygotowanie mapy rozmieszczenia wyrobów zawierających azbest wrazz oceną wizualną stanu płyt azbestowo-cementowych.26 Stan na 9 października 2009 r. Stan płyt azbestowo-cementowych został określony wizualnie w trakcie prac terenowych woparciu o wymagania zawarte w Ocenie stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbestzawartej w ówcześnie obowiązującym rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest. Ocenamiała charakter uznaniowy i subiektywny i nie zdejmuje ona z właścicieli nieruchomości obowiązku dokonania oceny stanu imożliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest. Ww. Rozporządzenie zostało zmienione na mocyRozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r.Polkowice, grudzień 2012 31Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 33

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceMapa nr 1Poglądowa mapa rozmieszczenia wyrobów budowlanych zawierających azbest na terenieGminy PolkowicePolkowice, grudzień 2012 32Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 34

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceMapa nr 2Analiza rozmieszczenia wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Polkowice podkątem wizualnej oceny stopnia pilności usunięcia azbestuPolkowice, grudzień 2012 33Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 35

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice4. Postępowanie z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest4.1. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańcówAgencja Ochrony Środowiska USA (Environmental Protection Agency - EPA)opublikowała szereg dokumentów, w których zawarte są zasady informowania o ryzyku.Powszechnie przyjęto siedem następujących podstawowych zasad:1. Akceptuj i angażuj społeczność jako równorzędnego partnera.2. Starannie planuj sposób przekazywania informacji o zagrożeniu, następnie oceniajwyniki komunikowania się.3. Uważnie słuchaj tego, co mają ci do przekazania inni.4. Bądź uczciwy, szczery i otwarty.5. Koordynuj wysiłki i współpracuj z innymi w procesie przekazywania informacji.6. Nawiązuj współpracę ze środkami masowego przekazu i przekazuj informacjezgodnie z regułami środków masowego przekazu.7. Mów jasno i życzliwie 27 .Powodzenie realizacji podejmowanych przez władze Gminy Polkowice działańna rzecz ochrony środowiska i przyrody, w dużej mierze zależy od świadomości,aktywności i zmiany nawyków lokalnej społeczności. Program edukacyjny realizowanyjest przez władze Gminy na różnych płaszczyznach i różnymi metodami poprzez ulotki,foldery, konkursy i festyny.4.2. Działania informacyjno-edukacyjne wśród mieszkańców GminyPlanowane działania informacyjne o postępowaniu z wyrobami i odpadamizawierającymi azbest mają na celu przekazanie rzetelnej i wiarygodnej informacjio azbeście. Mogą zostać podjęte z wykorzystaniem istniejących już kanałów dystrybucji:1. Tablice informacyjne Urzędu Gminy Polkowice oraz tablice informacyjne 15sołectw, w tym zamieszczenie informacji o:a) obowiązkach dotyczących postępowania z wyrobami zawierającymi azbest,b) obowiązku przeprowadzenia inwentaryzacji i złożenia informacji o wyrobachzawierających azbest i miejscu ich wykorzystywania (załącznik nr 2),c) obowiązku sporządzenia oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowaniawyrobów zawierających azbest (załącznik nr 3),d) zagrożeniach i skutkach dla zdrowia ludzi i środowiska przyrodniczegow przypadku niewłaściwego użytkowania i usuwania wyrobów zawierającychazbest,27 „Azbest. Ekspozycja zawodowa i środowiskowa.”, pod red. Neonili Szeszeni-Dąbrowskiej, Łódź, 2004,Polkowice, grudzień 2012 34Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 36

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowicee) firmach, posiadających uprawnienia i zezwolenia do prowadzenia pracobejmujących usuwanie, zbieranie, transport i unieszkodliwianie odpadówzawierających azbest (dane adresowe i telefon kontaktowy),f) możliwościach finansowego wsparcia i właściwego postępowania w przypadkuprac inwestycyjnych obejmujących wymianę wyrobów zawierających azbest.2. Ulotki informacyjne wręczane przez sołtysów podczas pobierania podatków.3. Akcje edukacyjne, mające na celu nauczenie młodzieży rozpoznawania wyrobówzawierających azbest, poinformowanie o szkodliwości azbestu dla zdrowiaczłowieka i środowiska naturalnego oraz konieczności unieszkodliwienia azbestudo końca 2032 r. Akcje te powinny być prowadzone w szkołach w ramach zajęćlekcyjnych.4. Konkursy organizowane przez dyrektorów szkół, np. zaprojektowanie ulotkiinformacyjnej, czy też plakatu. Praca nagrodzona zostanie powielonaw odpowiedniej liczbie egzemplarzy i wykorzystana w kampaniach informacyjnych.5. W ramach organizowanych konkursów prowadzonych przez UG Polkowice orazinnych imprezach okolicznościowych (np. Dni Polkowic, festynów wiejskich)odbywających się na terenie Gminy Polkowice, należy przedstawiać problematykę„dzikich wysypisk” odpadów azbestowych oraz zasad prawidłowego usuwaniaazbestu.6. Zamieszczanie artykułów i publikacji w lokalnej prasie, np. „Gazeta Polkowicka”.Wszystkie akcje informacyjne i edukacyjne powinny być prowadzone równoleglena stronie internetowej Gminy (www.polkowice.pl) w zakładce „ekologia”, tj. na stroniewww.ekologia.polkowice.eu.4.3. Procedury dotyczące postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymiazbestProcedury dotyczące postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbestpodzielono na cztery grupy 28 :1. Grupa I Procedury obowiązujące właścicieli i zarządzających obiektami,instalacjami oraz urządzeniami zawierającymi azbest lub wyroby zawierająceazbest.a) Procedura 1 – obowiązki i postępowanie właścicieli oraz zarządców,przy użytkowaniu obiektów i terenów z wyrobami zawierającymi azbest.b) Procedura 2 – obowiązki i postępowanie właścicieli i zarządców,przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest z obiektów lub terenów.28 „Zbiór przepisów i procedur dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest”, Warszawa,2001Polkowice, grudzień 2012 35Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 37

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice2. Grupa II Procedury obowiązujące wykonawców prac polegających na usuwaniuwyrobów zawierających azbest – wytwórców odpadów niebezpiecznych.a) Procedura 3 – postępowanie przy pracach przygotowawczych do usuwaniawyrobów zawierających azbest.b) Procedura 4 – prace polegające na usuwaniu wyrobów zawierających azbest,wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych wraz z oczyszczeniem obiektu, terenu,instalacji.3. Grupa III Procedura obowiązująca prowadzących działalność w zakresietransportu odpadów niebezpiecznych zawierających azbest.a) Procedura 5 – przygotowanie i transport odpadów niebezpiecznychzawierających azbest.4. Grupa IV Procedura obowiązująca zarządzających składowiskami odpadówniebezpiecznych zawierających azbest.a) Procedura 6 – składowanie odpadów na składowiskach lub wydzielonychkwaterach przeznaczonych do wyłącznego składowania odpadówzawierających azbest.Opisy procedur zostały zamieszczone w załączniku nr 7.4.4. Usuwanie wyrobów zawierających azbestWyroby zawierające azbest mogą być bezpiecznie usuwane i eliminowanez terenu Gminy Polkowice przez przedsiębiorstwa, posiadające zatwierdzone programygospodarki odpadami.Aktualny wykaz przedsiębiorców, którzy uzyskali decyzję marszałka województwadolnośląskiego, zatwierdzającą program gospodarki odpadami wytwarzanymi w wynikuprowadzonej działalności usługowej w zakresie demontażu wyrobów zawierającychazbest, jest dostępny w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Dolnośląskiego.4.5. Unieszkodliwianie odpadów azbestowychNajczęściej stosowaną metodą unieszkodliwiania odpadów zawierających azbestjest ich składowanie. W województwie dolnośląskim funkcjonują dwa składowiska,przyjmujące odpady zawierające azbest, mianowicie składowisko odpadów innych niżniebezpieczne i obojętne z wydzieloną kwaterą do składowania odpadówniebezpiecznych zawierających azbest w Wałbrzychu oraz składowisko odpadów innychniż niebezpieczne i obojętne w Trzebczu.Polkowice, grudzień 2012 36Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 38

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceZe względu na dostępność i odległość składowiska najbardziej dogodnymmiejscem unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych zawierających azbest i powstałychw wyniku realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu GminyPolkowice jest składowisko w Trzebczu.Zarządzającym składowiskiem w Trzebczu jest Przedsiębiorstwo GospodarkiMiejskiej Sp. z o.o. z siedzibą przy ul. Dąbrowskiego 2, 59-100 Polkowice.Składowisko w Trzebczu przyjmuje dwa rodzaje odpadów azbestowych:− materiały izolacyjne zawierające azbest (17 06 01*),− materiały konstrukcyjne zawierające azbest (17 06 05*).Przestrzenne rozmieszczenie składowisk przyjmujących odpady zawierająceazbest w Polsce zostało zamieszczone na mapie nr 3.Polkowice, grudzień 2012 37Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 39

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceMapa nr 3 Rozmieszczenie składowisk przyjmujących odpady azbestowe w PolscePolkowice, grudzień 2012 38Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 40

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice5. Harmonogram realizacji Programu usuwania wyrobów zawierającychazbest z terenu Gminy PolkowiceNa mocy polskiego prawa wykorzystywanie azbestu lub wyrobów zawierającychazbest zostało dopuszczone w użytkowanych instalacjach lub urządzeniach nie dłużej niżdo dnia 31 grudnia 2032 r.Zgodnie z założeniami Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032oraz Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami Województwa Dolnośląskiego 2012proces usuwania wyrobów zawierających azbest powinien być zakończony do 2032 roku.Harmonogram realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice podzielono na 3 etapy, tj.:1. rok 2012,2. lata 2013-2022,3. lata 2023-2032.Podział ten jest zbieżny z harmonogramem zawartym w Wojewódzkim PlanieGospodarki Odpadami Województwa Dolnośląskiego 2012. Zdecydowano o przyjęciuanalogicznych etapów realizacji zadania w kontekście możliwości monitorowania jegorealizacji w porównaniu z programami nadrzędnymi.Tabela nr 11Harmonogram realizacji Programu w podziale na 3 etapyLp.1. Aktualizacja InwentaryzacjiZadaniaEtap I Etap II Etap III2012 2013-2022 2023-20322Aktualizacja Projektu Programu z 2009 r. i przyjęcie dorealizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice3 Cykliczna aktualizacja bazy danych4 Akcje informacyjno-edukacyjne wśród mieszkańców5 Zapewnienie środków finansowych na realizację Programu6 Bezpieczne usunięcie zinwentaryzowanych płyt azb.-cem. 5% 50% 45%7 Monitorowanie procesu usuwania wyrobów azbestowych8 Aktualizacja ProgramuPolkowice, grudzień 2012 39Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 41

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceKażdemu zadaniu w każdym z etapów wdrażania Programu została przypisanajednostka odpowiedzialna za realizację zadania.Tabela nr 12Odpowiedzialność za realizację ProgramuLp. ZadaniaJednostka odpowiedzialna1 Aktualizacja Inwentaryzacji Gmina Polkowice2Aktualizacja Projektu Programu z 2009 r. i przyjęcie dorealizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice3 Cykliczna aktualizacja bazy danych4 Akcje informacyjno-edukacyjne wśród mieszkańców5 Zapewnienie środków finansowych na realizację Programu6 Bezpieczne usunięcie zinwentaryzowanych płyt azb.-cem.Gmina PolkowiceGmina PolkowiceGmina PolkowiceGmina Polkowice / WłaścicieleobiektówWłaściciele obiektów/organy ochronyśrodowiska7 Monitorowanie procesu usuwania wyrobów azbestowych Gmina Polkowice8 Aktualizacja Programu Gmina Polkowice6. Szacunek nakładów finansowych na realizację ProgramuDo szacunku kosztów usunięcia płyt azbestowo-cementowych z terenu GminyPolkowice przyjęto, że ilość zinwentaryzowanych wyrobów zawierających azbestw pokryciach dachowych obiektów wynosi 40.663 m 2 , co po przeliczeniu daje 529 Mg.Założono, że koszt demontażu, transportu i unieszkodliwienia odpadówzawierających azbest na składowisku wynosi 1.923 zł za 1 Mg 29 .Jako średni koszt zakupu i montażu nowego pokrycia dachowego przyjęto 70 złza 1 m 2 nowego pokrycia wykonanego z blachodachówki. Dane te zostały pozyskaneod producentów i firm dekarskich. W przypadku wykorzystania innych materiałówszacowane koszty mogą ulec zmianie.Do oszacowania kosztów usunięcia płyt azbestowo-cementowych z elewacjibudynków mieszkalnych przyjęto, że ilość zinwentaryzowanych wyrobów zawierających29 Na podstawie informacji uzyskanych od firm wymienionych w załączniku 49 do Wojewódzkiego Planu GospodarkiOdpadami Województwa Dolnośląskiego 2012 przyjęto kwotę brutto 25,00 zł/m 2 .Polkowice, grudzień 2012 40Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 42

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowiceazbest wynosi 3.734 m 2 , co po przeliczeniu daje ok. 49 Mg, a płyty azbestowo-cementowezostaną unieszkodliwione poprzez demontaż płyt falistych zewnętrz budynku i demontażpłyt płaskich wewnątrz budynku. Następnie wykonana zostanie nowa elewacja z blachytrapezowej lub falistej. Jednocześnie, wewnątrz budynku należy wykonać ociepleniez wełny mineralnej, a następnie deskowanie z OSB (w drugim wariancie – wyłożenieblachą). Założono, że średni koszt wykonania nowej elewacji wynosi 321 zł brutto za 1 m 2powierzchni. Przyjęto, iż elewacje wszystkich obiektów zostaną wymienione w II etapierealizacji Programu, a oszacowany koszt ww. zadania wynosi 1,2 mln zł (według cen z2012 r.).W szacunkach nie uwzględniono inflacji ze względu na brak realnych prognozwskaźników inflacyjnych. Otrzymane wyniki zostały przedstawione w tabeli nr 13.Tabela nr 13Szacunek nakładów finansowych na usunięcie płyt azbestowo-cementowychz dachów i elewacji obiektów budowlanych, znajdujących się na terenie GminyPolkowice (w tys. zł)Lp. Wyszczególnienie Jednostka1ilość płyt dachowych azbestowocementowychdo usunięcia2 ilość płyt elewacyjnych do usunięcia345koszt demontażu i unieszkodliwieniaodpadów azbestowych z dachówkoszt demontażu i unieszkodliwieniaodpadów azbestowych z elewacjikoszt zakupu i montażu nowegopokrycia dachowegoEtapI II IIIRazemMg 26 265 238 529m 2 2 033 20 332 18 298 40 663Mg 0 49 0 49m 2 0 3 734 0 3 734tys. zł 50 510 458 1 018tys. zł 0 94 0 94tys. zł 142 1 423 1 281 2 8466 koszt wykonania nowych elewacji tys. zł 0 1 199 0 1 199Razem koszty 192 3 226 1 739 5 157Koszt usunięcia płyt azbestowo-cementowych znajdujących się na terenie GminyPolkowice wraz z zakupem i montażem nowych pokryć wynosi ponad 5 mln zł.Polkowice, grudzień 2012 41Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 43

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceSzacowane nakłady finansowe na usunięcie płyt azbestowo-cementowychz budynków, stanowiących własność Gminy Polkowice, Agencji NieruchomościRolnych, Skarbu Państwa oraz z terenu Ogródków DziałkowychNa terenie Gminy zinwentaryzowano: budynki będące własnością Gminy, budynkinależące do ANR, budynki należące do Skarbu Państwa oraz obiekty na terenieOgródków Działkowych. W tabelach nr 14, nr 15, nr 16 i nr 17 zestawiono kosztydemontażu i usunięcia płyt azbestowo-cementowych z budynków, będących ichwłasnością.Tabela nr 14Szacunek nakładów finansowych na usunięcie płyt azbestowo-cementowychz budynków, będących własnością Gminy (w tys. zł)Lp. Wyszczególnienie Jednostka1EtapI II IIIRazemilość płyt dachowych azbestowocementowychMg 4 37 34 75do usunięcia m 2 287 2 867 2 580 57332 ilość płyt elewacyjnych do usunięcia345koszt demontażu i unieszkodliwieniaodpadów azbestowych z dachówkoszt demontażu i unieszkodliwieniaodpadów azbestowych z elewacjikoszt zakupu i montażu nowegopokrycia dachowegoMg 0 20 0 20m 2 0 1 519 0 1 519tys. zł 8 71 65 144tys. zł 0 38 0 38tys. zł 20 201 181 4026 koszt wykonania nowych elewacji tys. zł 0 488 0 488Razem koszty 28 798 246 1 072Tabela nr 15Szacunek nakładów finansowych na usunięcie płyt azbestowo-cementowychz budynków, będących własnością Agencji Nieruchomości RolnychLp. Wyszczególnienie Jednostka1EtapI II IIIRazemilość płyt azbestowo-cementowych do Mg 4 44 39 87usunięcia m 2 333 3 335 3 001 6 66923koszt demontażu i unieszkodliwieniaodpadów azbestowychkoszt zakupu i montażu nowegopokrycia dachowegotys. zł 8 84 75 167tys. zł 23 233 210 466Razem koszty 31 317 285 633Polkowice, grudzień 2012 42Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 44

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceTabela nr 16Szacunek nakładów finansowych na usunięcie płyt azbestowo-cementowychz budynków, będących własnością Skarbu PaństwaLp. Wyszczególnienie Jednostka1EtapI II IIIRazemilość płyt azbestowo-cementowych do Mg 0 2 1 3usunięcia m 2 12 124 112 24823koszt demontażu i unieszkodliwieniaodpadów azbestowychkoszt zakupu i montażu nowegopokrycia dachowegotys. zł 0 3 3 6tys. zł 1 9 8 17Razem koszty 1 12 11 23Tabela nr 17Szacunek nakładów finansowych na usunięcie płyt azbestowo-cementowychz budynków znajdujących się na terenie ogródków działkowychLp. Wyszczególnienie Jednostka1EtapI II IIIRazemilość płyt azbestowo-cementowych do Mg 0 5 4 10usunięcia m 2 37 371 333 74123koszt demontażu i unieszkodliwieniaodpadów azbestowychkoszt zakupu i montażu nowegopokrycia dachowegotys. zł 1 10 9 20tys. zł 3 26 23 52Razem koszty 4 36 32 72Łączny koszt usunięcia płyt azbestowo-cementowych wraz z nowym pokryciemdachowym oraz wykonaniem nowych elewacji obiektów, będących własnością Gminywynosi ponad 1 mln zł, 633 tys. zł dla obiektów, będących własnością AgencjiNieruchomości Rolnych, 23 tys. zł dla obiektów, będących własnością Skarbu Państwaoraz 72 tys. zł dla obiektów zlokalizowanych na terenie ogródków działkowych.6.1. Całkowite koszty realizacji ProgramuCałkowite koszty realizacji Programu usuwania wyrobów azbestowych z terenuGminy Polkowice obejmują nakłady poniesione na akcje informacyjno-edukacyjne, kosztyaktualizacji Programu, koszty usunięcia płyt azbestowo-cementowych z pokryćdachowych i elewacyjnych oraz wykonania nowych pokryć i elewacji.Polkowice, grudzień 2012 43Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 45

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceDo szacunków całkowitych kosztów realizacji Programu przyjęto, iż Urząd Gminysfinansuje akcje informacyjno-edukacyjne. Zadania polegające na aktualizacji bazydanych, informowaniu o możliwościach pozyskania dofinansowania na bezpieczneusuwanie wyrobów zawierających azbest oraz monitorowanie procesu usuwania wyrobówazbestowych z terenu Gminy mogą zostać zrealizowane w ramach zadań własnychGminy. Założono ponadto, że w trakcie realizacji Programu wykonane zostanąpo 2 aktualizacje w II i III etapie realizacji Programu (po 4 latach realizacji).Tabela nr 18Szacunkowe całkowite koszty realizacji Programu (w tys. zł)Lp.ZadanieEtapI II IIIRazem1Aktualizacja Inwentaryzacji wraz z Aktualizacją ProjektuProgramu z 2009 r.13,5 0 0 13,52 cykliczna aktualizacja bazy danych - - - 03456akcje informacyjno-edukacyjne wśród mieszkańcówGminy Polkowicezapewnienie środków finansowych na realizacjęProgramukoszt demontażu i unieszkodliwienia odpadówazbestowych z dachówkoszt demontażu i unieszkodliwienia odpadówazbestowych z elewacji- 11,0 11,0 22,0- - - 050,0 510,0 458,0 1 018,00 94,0 0 94,07 koszt zakupu i montażu nowych pokryć dachowych 142,0 1 423,0 1 281,0 2 846,08 koszt wykonania nowych elewacji 0 1 199,0 0 1 199,09monitorowanie procesu usuwania wyrobów azbestowychz terenu Gminy Polkowice- - - 010 aktualizacja Programu - 15,0 20,0 35,0Razem koszty 205,5 3 252,0 1 770,0 5 227,5Prognozowane całkowite koszty realizacji Programu w latach 2012-2032 wynosząponad 5,2 mln zł, z czego ponad 77% stanowią koszty zakupu i montażu nowych pokryćdachowych (2,8 mln zł) wraz z kosztami wykonania nowych elewacji (1,2 mln zł).Szacowane koszty demontażu i unieszkodliwienia płyt azbestowo-cementowych wynosząponad 1 mln zł, co stanowi ponad 21% ogólnych kosztów realizacji Programu.Polkowice, grudzień 2012 44Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 46

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice6.2. Źródła finansowania realizacji ProgramuMożliwymi źródłami finansowania realizacji Programu są środki własne GminyPolkowice, środki Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnejoraz kredyty preferencyjne z BOŚ S.A. i BGŻ.Do opracowania prognozowanej struktury finansowania Programu przyjętonastępujące założenia:1. Z budżetu Gminy finansowane będą akcje informacyjno-edukacyjne, aktualizacjabazy danych o wyrobach azbestowych, aktualizacja Programu, monitorowanieprocesu usuwania wyrobów azbestowych oraz udzielane będą dotacje na zadaniainwestycyjne związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest na terenieGminy Polkowice.2. Płyty azbestowo-cementowe z obiektów, będących własnością Gminy Polkowicezostaną usunięte i unieszkodliwione z wykorzystaniem środków pozyskanychz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnejwe Wrocławiu.3. Około 10% płyt azbestowo-cementowych przewidzianych do usunięcia w danymroku zostanie usunięta i unieszkodliwiona przez właścicieli obiektówz wykorzystaniem dofinansowania z Wojewódzkiego Funduszu OchronyŚrodowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu.4. Około 5% płyt azbestowo-cementowych przewidzianych do usunięcia w danymroku zostanie usunięta i unieszkodliwiona przez właścicieli obiektówz wykorzystaniem dofinansowania z BOŚ.5. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiuw kolejnych latach będzie oferował dofinansowanie zadań, polegającychna bezpiecznym usuwaniu azbestu.6. Oferta BOŚ w kolejnych latach będzie przewidywała kredyty z dopłatamido odsetek z WFOŚiGW, a także kredyty na zakup i montaż urządzeń służącychochronie środowiska, z których można sfinansować zakup i montaż nowegopokrycia dachowego.Polkowice, grudzień 2012 45Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 47

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceTabela nr 19Prognozowana struktura finansowania realizacji Programu (w tys. zł)Lp.Potencjalne źródła finansowaniaEtapI II IIIRazem1 Budżet Gminy Polkowice 73,5 311,0 311,0 695,52 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska 12,0 115,0 104,0 375,03 Kredyty w BOŚ i BGŻ 10,0 193,0 174,0 377,04 Środki własne właścicieli obiektów 110,0 2 633,0 1 181,0 3 924,0Razem 205,5 3 252,0 1 770,0 5 227,56.2.1. Alokacja środków finansowych z budżetu GminyZ budżetu Gminy przewidziano przeznaczenie na realizację Programu 73,5 tys. złw 2012 roku, zaś w każdym następnym roku realizacji Programu po ok. 30 tys. zł nadziałania inwestycyjne związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest oraz po11 tys. w II i III etapie na akcje informacyjno-edukacyjne.6.2.2. Możliwości pozyskania środków finansowych na działania związanez usuwaniem azbestuW wyniku analizy dostępnych instrumentów finansowania ochrony środowiskawybrano instrumenty, które mogą zostać wykorzystane w celu dofinansowania realizacjiProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice.6.2.2.1. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnejwe WrocławiuWojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiuul. Jastrzębia 24, 53-148 Wrocławtel. (071) 333-09-40, faks (071) 332-37-76e-mail: poczta@fos.wroc.plwww.fos.wroc.plWojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiuw ramach realizacji zadań priorytetowych w dziedzinie gospodarki odpadami i ochronypowierzchni ziemi przewiduje dofinansowanie usuwania odpadów niebezpiecznych,w tym: odpadów medycznych, odpadów przemysłowych oraz odpadów zawierającychazbest (priorytet 2.4. w Załączniku nr 1 do Uchwały Nr 44/2011 Rady Nadzorczej z dniaPolkowice, grudzień 2012 46Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 48

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice27.06.2011 r.).Wsparcie Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnejwe Wrocławiu jest udzielane w oparciu o zasady regulaminu konkursu na realizacjęprzedsięwzięć zgodnych z gminnymi programami usuwania azbestu i wyrobówzawierających azbest na terenie województwa dolnośląskiego. Program realizowany jestw latach 2011-2013, a jego planowany budżet w tym okresie wynosi 4 mln zł, w tym 85%stanowią środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnejw Warszawie oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnejwe Wrocławiu, a 15% stanowi wkład własny jst.Beneficjentami konkursu mogą być jednostki samorządu terytorialnego,które przeprowadziły inwentaryzację wyrobów zawierających azbest i posiadają aktualny,zatwierdzony przez odpowiedni organ, program usuwania azbestu i wyrobówzawierających azbest. Dofinansowanie obejmuje działania związane z demontażem,zbieraniem, transportem oraz unieszkodliwieniem wyrobów zawierających azbest.Do zadań wnioskującej jednostki należy pośrednictwo w przekazywaniudofinansowania ostatecznemu odbiorcy oraz wybór Wykonawcy prac, zgodniez przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych.6.2.2.2. Bank Ochrony Środowiska S.A.Oddział BOŚ we Wrocławiu50-032 Wrocław, ul. G.Zapolskiej 1tel. (0-71) 324-01-01, faks (0-71) 344-36-20e-mail: wroclaw@bosbank.plBOŚ Oddział we Wrocławiu współpracuje z Wojewódzkim Funduszem OchronyŚrodowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu w zakresie preferencyjnego kredytowaniainwestycji polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest i realizowanychna terenie województwa dolnośląskiego w ramach linii kredytowej nr I.Kredyty preferencyjne z dopłatami do oprocentowania Wojewódzkiego FunduszuOchrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu są przeznaczone dla osóbfizycznych, osób prawnych (z wyłączeniem jednostek samorządu terytorialnego) orazwspólnot mieszkaniowych, będących właścicielami lub zarządcami budynków, a takżedla ich współwłaścicieli lub użytkowników (pod warunkiem zgody właścicieli budynków).Przedmiotem kredytowania objęta jest eliminacja odpadów azbestowychz obiektów budowlanych i tymczasowych obiektów budowlanych, obejmująca demontażPolkowice, grudzień 2012 47Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 49

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowicewyrobów budowlanych z powierzchni dachowych i elewacyjnych zawierających azbest,transport i unieszkodliwienie odpadów azbestowych.Warunki kredytowania są następujące:1. oprocentowanie: zmienne [WIBOR 1M pomniejszony o 1,25 pp., lecz nie mniej niż3,5% w skali roku],2. kwota kredytu: do 100% kosztów zadania, lecz nie więcej niż 100.000 zł3. okres kredytowania: do 5 lat,4. okres karencji: do 6 miesięcy licząc od daty zakończenia zadania określonejw umowie kredytu,5. prowizja: dla osób fizycznych, mikroprzedsiębiorstw, wspólnot mieszkaniowychwynosi od 1,5% kwoty kredytu, jednak nie mniej niż 200 zł, natomiastdla podmiotów segmentu korporacji i finansów publicznych – od 1,5% kwotykredytu, jednak nie mniej niż 1.000 zł.6.2.2.3. Bank Gospodarki Żywnościowej S.A.Bank BGŻ S.A.ul. Kasprzaka 10/16, 01-211 Warszawatel. (022) 860-40-00, faks (022) 860-50-00www.bgz.plBank Gospodarki Żywnościowej (BGŻ) współpracuje z Agencją Restrukturyzacjii Modernizacji Rolnictwa w zakresie udzielania kredytów preferencyjnych. Podstawądo udzielania przez ARiMR pomocy ze środków krajowych, w tym dopłatdo oprocentowania kredytów, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 stycznia2009 r. w sprawie realizacji niektórych zadań ARiMR.Podmiotami uprawnionymi do ubiegania się o kredyt preferencyjny są:1. osoby fizyczne, posiadające pełną zdolność do czynności prawnych,z wyłączeniem emerytów i rencistów,2. osoby prawne,3. jednostki organizacyjne, nie posiadające osobowości prawnej.Przedmiotem kredytowania w ramach linii o symbolu nIP zgodnie z Warunkamii zasadami udzielania kredytów na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych,działach specjalnych produkcji rolnej i przetwórstwie produktów rolnych m.in. mogą byćobjęte koszty rozbiórki i unieszkodliwienia materiałów szkodliwych, w tym wyrobówazbestowych, pod warunkiem realizowania inwestycji polegającej na budowie,przebudowie lub remoncie obiektów służących do prowadzenia działalności rolniczejw gospodarstwach rolnych lub działach specjalnych produkcji rolnej.Polkowice, grudzień 2012 48Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 50

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceWarunki kredytowania są następujące:1. oprocentowanie: zmienne, ustalane w oparciu o aktualną stopę redyskonta, niemniej niż 2%,2. kwota kredytu: nie może przekroczyć:a. 80% wartości nakładów inwestycyjnych na gospodarstwo rolne i wynosić więcejniż 4.000.000 zł,b. 70% wartości nakładów inwestycyjnych na działy specjalne produkcji rolneji wynosić więcej 8.000.000 zł,c. 70% wartości nakładów inwestycyjnych w przetwórstwie produktów rolnychi wynosić więcej niż 16.000.000 zł,d. łączna kwota kredytów udzielonych jednemu podmiotowi na realizacjęrównocześnie kilku inwestycji wymienionych w pkt a) i b) nie może przekroczyć8.000.000 zł,e. łączna kwota kredytów udzielonych jednemu podmiotowi na realizacjęrównocześnie kilku inwestycji wymienionych w pkt a) - c) nie może przekroczyć16.000.000 zł.3. okres kredytowania: do 8 lat,4. okres karencji: do 2 lat.6.2.2.4. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiegona lata 2014-2020Z informacji uzyskanych z Departamentu Regionalnego Programu OperacyjnegoUrzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego dokumenty programowe dlaRegionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2014-2020 są w trakcie opracowania. W listopadzie 2012 r. zostaną udostępnione publiczniei przekazane do konsultacji społecznych.7. Monitoring procesu realizacji ProgramuMonitoring realizacji pozwoli na bieżącą analizę oraz kontrolę zgodnościzałożonego harmonogramu realizacji z faktycznymi działaniami podejmowanymi przezwłaścicieli poszczególnych obiektów. Kontrolowanie zmian w skali Gminy w odniesieniudo poszczególnych budynków pozwoli na zaplanowanie i weryfikację działań związanychz terminami usuwania azbestu. Każda zmiana w zakresie liczby budynków pokrytychazbestem, ilości czy też stanu wyrobów zawierających azbest zgłoszona przez właścicielabudynku zostanie naniesiona w bazie danych przez pracownika Urzędu Gminy,co umożliwi bieżącą aktualizację bazy danych o wyrobach zawierających azbest.Polkowice, grudzień 2012 49Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 51

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceW celu efektywnego monitorowania przyjęto wskaźniki, służące ocenie wdrażaniaProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice.Tabela nr 20Wskaźniki oceny wdrażania ProgramuLp. Wskaźniki oceny Jednostka1 Ilość wyrobów zawierających azbest na 1 km 2 powierzchni Gminy Mg/km 22 Ilość unieszkodliwionych odpadów niebezpiecznych zawierających azbest Mg/rok3 Nakłady poniesione na usunięcie odpadów zawierających azbest zł/rok4 Liczba „dzikich wysypisk” z odpadami azbestowymi szt.Na podstawie bazy danych o lokalizacji i powierzchni wyrobów budowlanychzawierających azbest oraz proponowanych powyżej wskaźników oceny wdrażaniaProgramu, możliwe będzie monitorowanie Programu usuwania wyrobów zawierającychazbest z terenu Gminy Polkowice, jak również realizacja zadań określonych w ProgramieOczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032.Wskaźnik ilości wyrobów zawierających azbest na 1 km 2 powierzchni Gminypowinien ulegać zmniejszeniu w każdym roku realizacji Programu, począwszy od wartościwynoszącej 3,4 Mg/km 2 dla 2012 r.Wskaźnik ilości unieszkodliwionych odpadów niebezpiecznych zawierającychazbest w [Mg/rok] przy założeniu równomierności rozłożenia procesu w każdym rokurealizacji poszczególnych etapów Programu powinien wynosić odpowiednio:1. etap I – 26 Mg/rok,2. etap II – 27 Mg/rok,3. etap III – 24 Mg/rok.Nakłady finansowe ponoszone na usunięcie odpadów zawierających azbest przyzałożeniu równomierności rozłożenia procesu w czasie powinny wynosić odpowiednio:1. etap I – 50 tys. zł/rok,2. etap II – 51 tys. zł/rok,3. etap III – 46 tys. zł/rok.Wskaźnik liczby „dzikich wysypisk” z odpadami azbestowymi na terenie Gminyw roku bazowym wynosi 0. Jest to szczególnie wrażliwy wskaźnik w monitorowaniubezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest. Należy zwrócić uwagę, m.in.poprzez akcje informacyjno-edukacyjne, aby po zdemontowaniu wyroby azbestowe trafiłyna uprawnione składowisko.Polkowice, grudzień 2012 50Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 52

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice8. PodsumowanieGłównym celem Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenuGminy Polkowice jest zaplanowanie usunięcia wyrobów azbestowych z terenu Gminy i ichbezpieczne unieszkodliwienie.W trakcie inwentaryzacji pokryć dachowych wykonanych z płyt azbestowocementowychna terenie Gminy Polkowice przeprowadzonej w 2009 r. pozyskanoinformacje o ilości i stanie wyrobów zawierających azbest zlokalizowanych w mieście.Na podstawie aktualizacji wyników przeprowadzonej w 2012 r. można stwierdzić, iż naterenie Gminy znajduje się 44.397 m 2 płyt azbestowo-cementowych, co po przeliczeniudaje 577 Mg.Odpady azbestowe z terenu Gminy Polkowice mogą być przyjmowanena składowisku w Trzebczu, zarządzanym przez Przedsiębiorstwo Gospodarki MiejskiejSp. z o.o., a także na pozostałych składowiskach w Polsce.Proces usuwania wyrobów zawierających azbest powinien być zakończonydo końca 2032 roku. Przyjęto harmonogram zgodny z Programem Oczyszczania Krajuz Azbestu na lata 2009-2032 oraz z Wojewódzkim Planem Gospodarki OdpadamiWojewództwa Dolnośląskiego 2012.Na podstawie wyników inwentaryzacji miejsc występowania wyrobów budowlanychzawierających azbest przyjęto, iż w etapie I w roku 2012 powinno zostać unieszkodliwione2.033 m 2 (26 Mg) odpadów azbestowych, w etapie II w latach 2013-2022 – 24.066 m 2(313 Mg), w etapie III w latach 2023-2032 – 18.298 m 2 (238 Mg).Szacunkowe koszty usunięcia wyrobów zawierających azbest (łącznie z zakupemi montażem nowych pokryć, a także kosztami wykonania nowych elewacji) wynosząponad 5 mln zł, w tym w pierwszym okresie, tj. w 2012 r. - 192 tys. zł. Należy podkreślić,iż koszty zakupu i montażu nowych pokryć i elewacji stanowią 77% kosztów realizacjiProgramu. Przewiduje się, że koszty te będą pokrywane głównie przez właścicieliobiektów. Możliwe jest również wykorzystanie źródeł zewnętrznych finansowania częścidziałań, polegających na bezpiecznym usuwaniu wyrobów azbestowych, tj. środkówWojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu,a także kredytów preferencyjnych oferowanych przez BOŚ i BGŻ.Monitoring Programu powinien być prowadzony w odniesieniu do poszczególnychbudynków (obiektów), co pozwoli na zaplanowanie i weryfikację działań związanychz terminami usuwania azbestu.Polkowice, grudzień 2012 51Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 53

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice9. Bibliografia1. Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Polkowickiego na lata 2008-2015,Wrocław, 2008,2. „Azbest. Ekspozycja zawodowa i środowiskowa”, pod red. Neonili Szeszeni-Dąbrowskiej, Łódź,2004,3. Bank Danych Regionalnych, www.stat.gov.pl,4. Baza azbestowa, www.bazaazbestowa.pl,5. „Bezpieczne postępowania z azbestem i materiałami zawierającymi azbest” pod red. JerzegoDyczka, Materiały specjalistycznego kursu szkoleniowego, AGH, Kraków, 26-27.06.2003,6. Biuletyn Informacji Publicznej Gminy Polkowice, www.bip.ug.polkowice.pl,7. Gminny plan usuwania wyrobów zawierających azbest – wzór, Ministerstwo Gospodarki,Warszawa, 2007,8. Oficjalna Strona Internetowa Gminy Polkowice, www.polkowice.pl,9. Oświadczenie rządowe z dnia 23 marca 2007 r. w sprawie wejścia w życie zmiando załączników A i B Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozudrogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957r., Dz.U. nr 99, poz. 667,10. Plan Gospodarki Odpadami dla Związku Gmin Zagłębia Miedziowego na lata 2008-2011z perspektywą na lata 2012-2015, Wrocław, 2009,11. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, Warszawa, 2010,12. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasadbezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierającychazbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów,Dz.U. nr 216, poz. 1824,13. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r. zmieniające rozporządzeniew sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobówzawierających azbest, Dz.U. nr 162, poz. 1089,14. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 10 października 2005 r. zmieniającerozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynnikówszkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, Dz.U. Nr 212, poz. 1769,15. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagańw zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywaniai oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyrobyzawierające azbest, Dz.U. z 2011 r., Nr 8, poz.31,16. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r.w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobówzawierających azbest, Dz.U. nr 71, poz. 649,Polkowice, grudzień 2012 52Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 54

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice17. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkówtechnicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, Dz.U. Nr 75, poz. 690,z poźn. zm.,18. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie wzorów dokumentówstosowanych na potrzeby ewidencji odpadów, Dz.U. Nr 249, poz. 1673,19. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lutego 2009 r. zmieniające rozporządzeniew sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacjii zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów, Dz.U. nr 39,poz. 320,20. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów,Dz.U. nr 112, poz. 1206,21. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2009 r. w sprawie sposobu przedkładaniamarszałkowi województwa informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancjistwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska, Dz.U. nr 124, poz. 1033,22. Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Polkowice na lata 2004-2006 i 2007-2013,23. Strategia rozwoju zrównoważonego Gminy Polkowice na lata 2008-2014, Polkowice, grudzień2007,24. Strona internetowa ARiMR, www.arimr.gov.pl,25. Strona internetowa BGŻ, www.bgz.pl,26. Strona internetowa BOŚ, www.bosbank.pl,27. Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla WojewództwaDolnośląskiego na lata 2007-2013,28. Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, Dz.U.z 2004 r. nr 3, poz. 20 z późn. zm.,29. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, Dz.U. z 2007 r. nr 39 poz. 251 z późn. zm.,30. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150,z późn. zm.,31. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawyo odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz.U. nr 100, poz. 1085 z późn. zm.,32. Ustawa z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych,Dz.U. nr 199, poz. 1671 z późn. zm.,33. Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Województwa Dolnośląskiego 2012, Wrocław, 2012,34. „Zbiór przepisów i procedur dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobamizawierającymi azbest”, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001.Polkowice, grudzień 2012 53Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 55

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice10. Zestawienie załącznikówZałącznik 1. Wzór oznakowania instalacji lub urządzeń zawierających azbest, rurazbestowo-cementowych oraz dróg utwardzonych odpadami azbestowymi55Załącznik 2. Wzór informacji o wyrobach zawierających azbest.......................................56Załącznik 3. Wzór oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobówzawierających azbest ..................................................................................57Załącznik 4. Wzór informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania azbestu, PCBoraz innych substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska....................................................................................................................59Załącznik 5. Karta ewidencji odpadu................................................................................60Załącznik 6. Karta przekazania odpadu ...........................................................................61Załącznik 7. Procedury dotyczące obowiązków i postępowania właścicieli i zarządcówprzy użytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest z obiektów lubterenów ......................................................................................................62Polkowice, grudzień 2012 54Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 56

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceZałącznik 1. Wzór oznakowania instalacji lub urządzeń zawierających azbest, rurazbestowo-cementowych oraz dróg utwardzonych odpadami azbestowymiPomieszczenie zawiera azbest** Tylko w przypadku oznakowania pomieszczenia w związku z brakiem możliwości trwałego umieszczenia oznakowania nainstalacji lub urządzeniu zawierającym azbest.Wszystkie instalacje lub urządzenia zawierające azbest oraz rury azbestowo-cementowe powinny być oznakowane wnastępujący sposób:1) oznakowanie zgodne z podanym wzorem powinno mieć wymiary: co najmniej 5 cm wysokości (H) i 1/2H szerokości;2) oznakowanie powinno składać się z:a) części górnej (h = 40 % H) zawierającej literę "a" w białym kolorze na czarnym tle,b) części dolnej (60 % H) zawierającej standardowy napis w białym lub czarnym kolorze na czerwonym tle; napispowinien być wyraźnie czytelny;3) jeżeli wyrób zawiera krokidolit, standardowo stosowany zwrot "zawiera azbest" powinien być zastąpiony zwrotem"zawiera krokidolit/azbest niebieski".Wzór oznakowania dróg utwardzonych odpadami zawierającymi azbest przedwejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobówzawierających azbest, ale niezabezpieczonych trwale przed emisją włókien azbestuWszystkie drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. ozakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, ale niezabezpieczone trwale przed emisją włókien azbestu, powinnybyć oznakowane w następujący sposób:1) oznakowanie zgodne z podanym wzorem powinno mieć wymiary: co najmniej 30 cm wysokości (H) i 1/2H szerokości;2) oznakowanie powinno składać się z:a) części górnej (h = 40 % H) zawierającej literę "a" w białym kolorze na czarnym tle,b) części dolnej (60 % H) zawierającej standardowy napis w białym lub czarnym kolorze na czerwonym tle; napispowinien być wyraźnie czytelny.Polkowice, grudzień 2012 55Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 57

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceZałącznik 2. Wzór informacji o wyrobach zawierających azbestINFORMACJA O WYROBACH ZAWIERAJĄCYCH AZBEST 1)1. Nazwa miejsca/urządzenia/instalacji, adres 2) :....................................................................................................................................................2. Wykorzystujący wyroby zawierające azbest – imię i nazwisko lub nazwa i adres:....................................................................................................................................................3. Rodzaj zabudowy 3) :.........................................................................................................................4. Numer działki ewidencyjnej 4) :..........................................................................................................5. Numer obrębu ewidencyjnego 4)......................................................................................................6. Nazwa, rodzaj wyrobu 5) :....................................................................................................................................................7. Ilość posiadanych wyrobów 6) :..........................................................................................................8. Stopień pilności 7) :............................................................................................................................9. Zaznaczenie miejsca występowania wyrobów 8) :a) nazwa i numer dokumentu: .............................................................................................b) data ostatniej aktualizacji: ...............................................................................................10. Przewidywany termin usunięcia wyrobów:....................................................................................11. Ilość usuniętych wyrobów zawierających azbest przekazanych do unieszkodliwienia 6) ::................................................................................................................(podpis)data ..................................................._______________1)Za wyrób zawierający azbest uznaje się każdy wyrób zawierający wagowo 0,1 % lub więcej azbestu.2)Adres faktycznego miejsca występowania azbestu należy uzupełnić w następującym formacie: województwo, powiat,gmina, miejscowość, ulica, numer nieruchomości.3)Należy podać rodzaj zabudowy: budynek mieszkalny, budynek gospodarczy, budynek przemysłowy, budynek mieszkalnogospodarczy,inny.4)Należy podać numer działki ewidencyjnej i numer obrębu ewidencyjnego faktycznego miejsca występowania azbestu.5)Przy określaniu rodzaju wyrobu zawierającego azbest należy stosować następującą klasyfikację:− płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie,− płyty faliste azbestowo-cementowe stosowane w budownictwie,− rury i złącza azbestowo-cementowe,− rury i złącza azbestowo-cementowe pozostawione w ziemi,− izolacje natryskowe środkami zawierającymi w swoim składzie azbest,− wyroby cierne azbestowo-kauczukowe,− przędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione,− szczeliwa azbestowe,− taśmy tkane i plecione, sznury i sznurki,− wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyjątkiem wyrobów ciernych,− papier, tektura,− drogi zabezpieczone (drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, po trwałym zabezpieczeniu przed emisjąwłókien azbestu),− drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. ozakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, ale niezabezpieczone trwale przed emisją włókien azbestu,− inne wyroby zawierające azbest, oddzielnie niewymienione, w tym papier i tektura; podać jakie.6)Ilość wyrobów zawierających azbest należy podać w jednostkach właściwych dla danego wyrobu (kg, m 2 , m 3 , m.b., km).7)Według „Oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest” określonej w załączniku nr 1do rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów iwarunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 oraz z 2010 r. Nr162, poz. 1089).8)Nie dotyczy osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami. Należy podać nazwę i numer dokumentu oraz datę jego ostatniejaktualizacji, w którym zostały oznaczone miejsca występowania wyrobów zawierających azbest, w szczególności planusytuacyjnego terenu instalacji lub urządzenia zawierającego azbest, dokumentacji technicznej.Polkowice, grudzień 2012 56Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 58

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceZałącznik 3. Wzór oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobówzawierających azbestOCENAstanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbestNazwa miejsca/obiektu/urządzenia budowlanego/instalacji przemysłowej:...............................................................................................................................................Adres miejsca/obiektu/urządzenia budowlanego/instalacji przemysłowej:...............................................................................................................................................Rodzaj zabudowy 1) : ...............................................................................................................Numer działki ewidencyjnej 2) : ................................................................................................Numer obrębu ewidencyjnego 2) : ...........................................................................................Nazwa, rodzaj wyrobu 3) : ........................................................................................................Ilość wyrobów 4) : .....................................................................................................................Data sporządzenia poprzedniej oceny 5) : ...............................................................................Grupa/nrISposób zastosowania azbestuRodzaj i stan wyrobu Punkty Ocena1 Powierzchnia pokryta masą natryskową z azbestem (torkret) 302 Tynk zawierający azbest 303 Lekkie płyty izolacyjne z azbestem (ciężar obj. < 1 000 kg/m 3 ) 254 Pozostałe wyroby z azbestem (np. pokrycia dachowe, elewacyjne) 10IIStruktura powierzchni wyrobu z azbestem5 Duże uszkodzenia powierzchni, naruszona struktura włókien 6067Niewielkie uszkodzenia powierzchni (rysy, odpryski, załamania), naruszonastruktura włókienŚcisła struktura włókien przy braku warstwy zabezpieczającej lub jej dużychubytkach8 Warstwa zabezpieczająca bez uszkodzeń 0III Możliwość uszkodzenia powierzchni wyrobu z azbestem9 Wyrób jest przedmiotem jakichś prac 3010 Wyrób bezpośrednio dostępny (do wysokości 2 m) 1511 Wyrób narażony na uszkodzenia mechaniczne 1012 Wyrób narażony na wstrząsy i drgania lub czynniki atmosferyczne 1013 Wyrób nie jest narażony na wpływy zewnętrzne 03015IVMiejsce usytuowania wyrobu w stosunku do pomieszczeń użytkowych14 Bezpośrednio w pomieszczeniu 3015 Za zawieszonym, nieszczelnym sufitem lub innym pokryciem 2516 W systemie wywietrzania pomieszczenia (kanały wentylacyjne) 2517 Na zewnątrz obiektu (np. tynk) 2018 Elementy obiektu (np. osłony balkonowe, filarki międzyokienne) 1019Za zawieszonym szczelnym sufitem lub innym pokryciem, ponad pyłoszczelnąpowierzchnią lub poza szczelnym kanałem wentylacyjnym5Polkowice, grudzień 2012 57Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 59

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice20VBez kontaktu z pomieszczeniem (np. na dachu odizolowanym odpomieszczeń mieszkalnych)Wykorzystanie miejsca/obiektu/urządzenia budowlanego/instalacjiprzemysłowej21 Regularne przez dzieci, młodzież lub sportowców 4022 Stałe lub częste (np. zamieszkanie, miejsce pracy) 3023 Czasowe (np. domki rekreacyjne) 1524 Rzadkie (np. strychy, piwnice, komórki) 5025Nieużytkowane (np. opuszczone zabudowania mieszkalne lub gospodarskie,wyłączone z użytkowania obiekty, urządzenia lub instalacje)0SUMA PUNKTÓW OCENYSTOPIEŃ PILNOŚCIUWAGA: W każdej z pięciu grup arkusza należy wskazać co najmniej jedną pozycję. Jeśli wgrupie zostanie wskazana więcej niż jedna pozycja, sumując punkty z poszczególnych grup, należyuwzględnić tylko pozycję o najwyższej punktacji w danej grupie. Sumaryczna liczba punktówpozwala określić stopień pilności:Stopień pilności I od 120 punktówwymagane pilnie usunięcie (wymiana na wyrób bezazbestowy) lub zabezpieczenieStopień pilności II od 95 do 115 punktówwymagana ponowna ocena w terminie do 1 rokuStopień pilności III do 90 punktówwymagana ponowna ocena w terminie do 5 lat..................................................... .................................................OceniającyWłaściciel/Zarządca(nazwisko i imię)(podpis).................................................... ................................................(miejscowość, data)(adres lub pieczęć z adresem)Objaśnienia:1)Należy podać rodzaj zabudowy: budynek mieszkalny, budynek gospodarczy, budynek przemysłowy, inny.2)Należy podać numer obrębu ewidencyjnego i numer działki ewidencyjnej faktycznego miejsca występowania azbestu.3)Przy określaniu rodzaju wyrobu zawierającego azbest należy stosować następującą klasyfikację:- płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie,- płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa,- rury i złącza azbestowo-cementowe,- izolacje natryskowe środkami zawierającymi w swoim składzie azbest,- wyroby cierne azbestowo-kauczukowe,- przędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione,- szczeliwa azbestowe,- taśmy tkane i plecione, sznury i sznurki,- wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyjątkiem wyrobów ciernych,- papier, tektura,- inne wyroby zawierające azbest, oddzielnie niewymienione, w tym papier i tektura, podać jakie.4)Ilość wyrobów azbestowych podana w jednostkach masy (Mg) oraz w jednostkach właściwych dla danego wyrobu (m 2 ,m 3 , mb).5)Należy podać datę przeprowadzenia poprzedniej oceny; jeśli jest to pierwsza ocena, należy wpisać „pierwsza ocena”.Polkowice, grudzień 2012 58Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 60

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceZałącznik 4. Wzór informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania azbestu,PCB oraz innych substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiskaGmina: ................................. Informacje za okres: .....................Powiat: ................................. określające stan na dzień: ..................Województwo: ..................................Dział 1. Informacje dotyczące azbestuLp.Nazwa wyrobuzawierającego azbest1)Miejsce występowania wyrobuzawierającego azbest (adres)JednostkamiaryIlość Uwagi 2)Objaśnienia:1) Przy określaniu nazwy wyrobu zawierającego azbest należy stosować następującą klasyfikację:* płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie,* płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa,* rury i złącza azbestowo-cementowe,* izolacje natryskowe środkami zawierającymi w swoim składzie azbest,* wyroby cierne azbestowo-kauczukowe,* przędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione,* szczeliwa azbestowe,* taśmy tkane i plecione, sznury i sznurki,* wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyjątkiem wyrobów ciernych,* papier i tektura,* inne wyroby zawierające azbest, oddzielnie niewymienione.2) Należy wskazać obiekt, w którym znajdują się wyroby zawierające azbest, oraz określić ich stan - stopieńuszkodzenia wyrobów zawierających azbest.Polkowice, grudzień 2012 59Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 61

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceZałącznik 5. Karta ewidencji odpaduObjaśnienia:1) W przypadku wytwarzania, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów należy sporządzać osobną kartę ewidencji odpadudla każdego miejsca prowadzenia działalności, z wyjątkiem usług, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 22 ustawy z dnia 27 kwietnia2001 r. o odpadach. W przypadku odbierania odpadów komunalnych należy sporządzić osobno kartę dla każdej gminy, z terenuktórej odpady komunalne są odbierane. Nie dotyczy komunalnych osadów ściekowych stosowanych w celach, o których mowa wart. 43 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, prowadzącego zakład przetwarzania, o którym mowa w ustawie zdnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495, z późn. zm.), w zakresieodpadów powstałych w wyniku demontażu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, oraz prowadzącego stacjędemontażu i prowadzącego punkt zbierania pojazdów, o których mowa w ustawie z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingupojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. Nr 25, poz. 202, z późn. zm.), w zakresie gospodarowania pojazdami wycofanymi zeksploatacji.2) Zgodnie z katalogiem odpadów stanowiącym załącznik do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. wsprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).3) Dotyczy działalności w zakresie unieszkodliwiania PCB.4) Podać imię i nazwisko lub nazwę posiadacza odpadów. W przypadku odbierania odpadów komunalnych posiadaczemobowiązanym do wypełnienia karty ewidencji odpadu jest przedsiębiorca, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie działalnościw zakresie odbierania odpadów od właścicieli nieruchomości, o którym mowa w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniuczystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008, z późn. zm.), lub gminna jednostka organizacyjna, o którejmowa w tej ustawie.5) Podać adres zamieszkania lub siedziby posiadacza odpadów.6) Podać adres miejsca prowadzenia działalności. W przypadku posiadania decyzji na prowadzenie działalności na terenie całegokraju lub na określonym obszarze należy wskazać adres siedziby lub miejsca zamieszkania posiadacza odpadów. W przypadkuprzedsiębiorcy, który uzyskał zezwolenie na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, o którym mowa wustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, należy podać województwo i gminę.7) Zaznaczyć symbolem X właściwy kwadrat: W - wytwarzanie odpadów, Zb - zbieranie odpadów, Od - odzysk, Un -unieszkodliwianie odpadów, Ok - odbieranie odpadów komunalnych.8) Podać masę odpadów z dokładnością co najmniej do pierwszego miejsca po przecinku dla odpadów innych niż niebezpieczne;co najmniej do trzeciego miejsca po przecinku dla odpadów niebezpiecznych.9) Nie dotyczy odpadów komunalnych.10) Odpady komunalne w rozumieniu definicji zawartej w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.11) Wypełnia przedsiębiorca, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów od właścicielinieruchomości, o którym mowa w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, lub gminnajednostka organizacyjna, o której mowa w tej ustawie.12) Podać nr karty przekazania, na podstawie której odpad został przyjęty. W przypadku przywozu odpadów na terytorium krajunależy wpisać "Przywóz do RP". W przypadku przyjmowania odpadów z innego miejsca prowadzenia działalności danegoposiadacza odpadów należy wskazać to miejsce, podając województwo, nazwę miejscowości, ulicę, nr domu i lokalu. Wprzypadku przyjmowania odpadów od posiadacza zwolnionego z obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów rubryka pozostajeniewypełniona.13) Podać masę odpadów zagospodarowanych we własnym zakresie.14) Symbole R określają procesy odzysku zgodnie z załącznikiem nr 5 do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.15) Symbole D określają procesy unieszkodliwiania odpadów zgodnie z załącznikiem nr 6 do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. oodpadach.16) Podać nr karty przekazania odpadu, którą został przekazany innemu posiadaczowi odpadów. W przypadku wywozu odpadówpoza terytorium kraju należy wpisać "Wywóz poza RP". W przypadku przekazania odpadów osobom fizycznym lub jednostkomorganizacyjnym niebędącym przedsiębiorcami do wykorzystania na własne potrzeby zgodnie z przepisami wydanymi napodstawie art. 33 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach należy wpisać "Przekazane os. fiz.". W przypadkuprzekazywania do innego miejsca prowadzenia działalności danego posiadacza odpadów należy wskazać to miejsce, podającwojewództwo, nazwę miejscowości, ulicę, nr domu i lokalu.Polkowice, grudzień 2012 60Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 62

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceZałącznik 6. Karta przekazania odpaduObjaśnienia:1) Numer jest nadawany przez posiadacza odpadów, który przekazuje odpad.2) Podać imię i nazwisko lub nazwę podmiotu.3) W przypadku odpadów komunalnych do wypełnienia karty przekazania odpadu jest obowiązany przedsiębiorca, który uzyskałzezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów od właścicieli nieruchomości, o którym mowa w ustawiez dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008, z późn. zm.), lubgminna jednostka organizacyjna, o której mowa w tej ustawie.4) Dotyczy przedsiębiorcy transportującego odpady, niebędącego posiadaczem odpadów, działającego na zlecenie innegoposiadacza odpadów, który zlecił mu wykonanie usługi transportu odpadów.5) Podać adres zamieszkania lub siedziby podmiotu.6) O ile posiada.7) W przypadku gdy odpad jest transportowany kolejno przez dwóch lub więcej prowadzących działalność w zakresie transportuodpadów, w oznaczonych rubrykach należy podać wymagane dane i podpisy wszystkich transportujących odpad z zachowaniemkolejności transportowania odpadu.8) Podać adres miejsca odbioru odpadu, pod który należy dostarczyć odpad, wskazany przez posiadacza odpadu transportującemuodpady.9) Dotyczy stacji demontażu w przypadku przekazywania odpadów powstałych w wyniku demontażu pojazdów wycofanych zeksploatacji. Podać symbol R lub D. Symbole R określają procesy odzysku zgodnie z załącznikiem nr 5 do ustawy z dnia 27kwietnia 2001 r. o odpadach. Symbole D określają procesy unieszkodliwiania odpadów zgodnie z załącznikiem nr 6 do ustawy zdnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.10) Dotyczy dokumentów wystawianych przez prowadzących odzysk lub recykling na podstawie ustawy z dnia 11 maja 2001 r. oobowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (Dz. U. z 2007 r. Nr90, poz. 607, z późn. zm.).11) Zgodnie z katalogiem odpadów stanowiącym załącznik do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. wsprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).12) W przypadku odpadów niebezpiecznych podać datę przekazania odpadu.13) Karta może być stosowana jako jednorazowa karta przekazania odpadu lub jako zbiorcza karta przekazania odpadu,obejmująca odpad danego rodzaju przekazywany łącznie w czasie jednego miesiąca kalendarzowego, za pośrednictwem tegosamego transportującego odpady temu samemu posiadaczowi odpadów.14) Podać masę odpadów z dokładnością co najmniej do pierwszego miejsca po przecinku dla odpadów innych niż niebezpieczne;co najmniej do trzeciego miejsca po przecinku dla odpadów niebezpiecznych.15) Dotyczy odpadów niebezpiecznych.Polkowice, grudzień 2012 61Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 63

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceZałącznik 7. Procedury dotyczące obowiązków i postępowania właścicielii zarządców przy użytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest zobiektów lub terenów 30Procedura nr 1Sporządzenie „Oceny Stanu i możliwościbezpiecznego użytkowania wyrobówzawierających azbest”Przeprowadzenie inwentaryzacjiwyrobów zawierających azbestOpracowanie corocznego planu kontrolijakości powietrza dla pomieszczeńzawierających azbestSporządzenie informacji dlawójta/burmistrza/prezydenta (corocznie)Opracowanie instrukcji bezpiecznegopostępowania i użytkowaniapomieszczenia z wyrobamizawierającymi azbestOznakowanie pomieszczeń, gdzieznajdują się urządzenie lub instalacje zwyrobami zawierającymi azbestZaznaczenie na planach sytuacyjnychterenu miejsc z wyrobami zawierającymiazbestOpis proceduryCelem procedury jest przedstawienie zakresu obowiązków i zasad postępowania właścicieli izarządców budynków, budowli, instalacji i urządzeń oraz terenów gdzie znajduje się azbest lubwyroby zawierające azbest. Procedura dotyczy wiec bezpiecznego ich użytkowania.Zakres proceduryZakres procedury obejmuje okres posiadania budynku, budowli, instalacji lub urządzeniaprzemysłowego oraz terenu - niezależnie od ich wielkości lub stanu, jeżeli znajdują się tam wyrobyzawierające azbest.Opis szczegółowyWłaściciel lub zarządca budynku, budowli, instalacji lub urządzenia technicznego oraz terenu -gdzie znajdują się wyroby zawierające azbest - ma obowiązek sporządzenia -w 2 egzemplarzach -„Oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest" (załącznik4). Właściciele lub zarządcy, którzy spełnili ten obowiązek wcześniej - sporządzają następne„Oceny..." w terminach wynikających z warunków poprzedniej „Oceny..." - tzn.:- Po 5-u latach -jeżeli wyroby zawierające azbest są w dobrym stanie technicznym inieuszkodzone,30 „Bezpieczne postępowania z azbestem i materiałami zawierającymi azbest” pod red. Jerzego Dyczka, Materiałyspecjalistycznego kursu szkoleniowego, AGH, Kraków, 26-27.06.2003Polkowice, grudzień 2012 62Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 64

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice- Po roku - jeżeli przy poprzedniej „Ocenie..." ujawnione zostały drobne (do 3%- powierzchni wyrobów) uszkodzenia.Wyroby, które posiadały lub posiadają duże i widoczne uszkodzenia - powinny zostaćbezzwłocznie usunięte.Jeden egzemplarz „Oceny..." właściciel lub zarządca zobowiązany jest złożyć właściwemuterenowo organowi architektoniczno-budowlanemu lub powiatowemu inspektorowi nadzorubudowlanego - w terminie do 30-tu dni od dnia jej sporządzenia. Drugi egzemplarz zachowuje przydokumentacji budynku, budowli, instalacji lub urządzenia przemysłowego oraz terenu - do czasusporządzenia następnej „Oceny..".Właściciel lub zarządca zobowiązany jest do przeprowadzenia inwentaryzacji (spisu z natury)wyrobów zawierających azbest. Wyniki inwentaryzacji (spisu z natury) wyrobów zawierającychazbest. Wyniki inwentaryzacji powinny służyć do sporządzenia stosownej informacji dla wójta,burmistrza lub prezydenta miasta - właściwego dla miejsca znajdowania się budynku, budowli,instalacji lub urządzenia oraz terenu z wyrobami zawierającymi azbest. Wzory informacji sąodpowiednio w załącznikach:- Załącznik 2 - Informacja o wyrobach zawierających azbest i miejscu ichwykorzystywania.- Załącznik 3 - Informacja o wyrobach zawierających azbest, których wykorzystywaniezostało zakończone.Informacje przedkłada się corocznie, celem wykazania ewentualnych zmian w ilości posiadanychwyrobów zawierających azbest - co pozwoli na ocenę zagrożenia dla ludzi i środowiska w danymrejonie. Właściciel lub zarządca budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu, gdziewystępują wyroby zawierające azbest, ma ponadto obowiązki:- Oznakowania pomieszczeń, gdzie znajdują się urządzenia lub instalacje z wyrobamizawierającymi azbest - odpowiednim znakiem ostrzegawczym dla azbestu (załącznik1).- Opracowania i wywieszenia na widocznym miejscu instrukcji bezpiecznegopostępowania i użytkowania pomieszczenia z wyrobami zawierającymi azbest.- Zaznaczenia na planie sytuacyjnym terenu miejsc z wyrobami zawierającymi azbest.Ponadto, jeżeli w budynku, budowli, instalacji lub urządzeniu o: znajdują się wyroby zawierająceazbest o gęstości objętościowej mniejszej niż 1000 kg/m3 (tzw. „miękkie"), lub jeżeli wyrobyzawierają azbest krokidolid a także jeżeli te wyroby znajdują się w zamkniętych pomieszczeniach,lub istnieje, uzasadniona obawa dużej emisji azbestu do środowiska - właściciel lub zarządcapowinien opracować plan kontroli jakości powietrza (monitoringu), a jego wyniki uwz; dalszejeksploatacji lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest.Procedura nr 2Podjęcie decyzji o usuwaniu wyrobów zawierających azbest.Identyfikacja azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunięcia przez uprawnionelaboratorium.Zgłoszenie właściwemu organowi architektoniczne-budo wlanemu lub powiatowemuinspektorowi nadzoru budowlanego - na 30 dni przed rozpoczęciem prac zamiaruusuwania wyrobów zawierających azbest - celem uzyskania pozwolenia na budowęwraz z określonymi warunkami.Polkowice, grudzień 2012 63Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 65

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceDokonanie wyboru wykonawcy prac i zawarcie umowy. Określenie obowiązków stron,również w zakresie zabezpieczenia przed emisją azbestu.Poinformowanie mieszkańców/użytkowników obiektu o usuwaniu niebezpiecznychmateriałów i sposobach zabezpieczenia.Uzyskanie od wykonawcy prac świadectwa czystości powietrza po wykonaniu robótoraz jego przechowywanie przez co najmniej 5 lat.Cel proceduryCelem procedury jest przedstawienie zakresu obowiązków i postępowania właścicieli zarządcówbudynków, budowli, instalacji lub urządzeń oraz terenów z wyrobami zawierającymi azbest - przed iw czasie wykonywania prac usuwania lub zabezpieczenia takich prac.Zakres proceduryZakres procedury obejmuje okres podjęcia decyzji o zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobówzawierających azbest, do zakończenia tych robót i uzyskania stosownego oświadczeniawykonawcy prac.Opis szczegółowyWłaściciel lub zarządca budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu, gdzie znajduje sięazbest lub wyroby zawierające azbest - powinien dokonać identyfikacji rodzaju i ilości azbestu wwyrobach, przez uprawnione do takich prac laboratorium. Identyfikacja azbestu powinna nastąpićw okresie użytkowania wyrobów, jeszcze przed rozpoczęciem wykonywania prac zabezpieczenialub usuwania takich wyrobów - o ile informacja ta, nie jest podana w innych dokumentach budowyprzedmiotowego obiektu.Identyfikacja azbestu jest obowiązkiem właściciela lub zarządcy, wynikającym z tytułu własnościoraz odpowiedzialności prawnej, dotyczącej ochrony osób trzecich od szkód mogących wynikać znieodpowiedniej eksploatacji przedmiotu stanowiącego własność. Wyniki identyfikacji azbestupowinny być uwzględniane przy:- Sporządzaniu „Oceny..."- Sporządzaniu informacji dla wójta, burmistrza, prezydenta miasta- Zawieraniu umowy na wykonanie prac zabezpieczania lub usuwania wyrobówzawierających azbest z wykonawcą tych prac - wytwarzającym odpady niebezpieczne.Właściciel lub zarządca może zlecić innym - fachowo przygotowanym osobom lubpodmiotom prawnym - przeprowadzenia czynności wykonania identyfikacji azbestu w wyrobach. Wkażdym przypadku powinno to mieć miejsce przed rozpoczęciem prac zabezpieczenia lubusuwania wyrobów zawierających azbest.Właściciel lub zarządca budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu i wyrobamizawierającymi azbest, ma obowiązek zgłoszenia - na 30 dni przed rozpoczęciem prac, wniosku opozwolenie na budowę (remont), wraz z określonymi warunkami. Wniosek powinien zostaćPolkowice, grudzień 2012 64Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 66

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowicesporządzony z uwzględnieniem przepisów wynikających z art. 31 ust. 3, pkt.2 oraz art. 36 ust.1 pkt.1 i 4 ustawy - Prawo budowlane. Zatajenie informacji o występowaniu azbestu w wyrobach, którebędą przedmiotem prac remontowo-budowlanych skutkuje - na podstawie ustawy - Prawo ochronyśrodowiska - odpowiedzialnością prawną. Po dopełnieniu obowiązków formalnoprawnych,właściciel lub zarządca dokonuje wyboru wykonawcy prac - wytwórcy odpadów niebezpiecznych.Zawiera umowę na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawierających azbestoraz oczyszczenia budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu z azbestu. W umowiepowinny być jasno sprecyzowane obowiązki stron, również w zakresie zabezpieczenia przedemisją azbestu w czasie wykonywania prac.Niezależnie od obowiązków wykonawcy prac, właściciel lub zarządca powinienpoinformować mieszkańców lub użytkowników budynku, budowli, instalacji lub urządzenia orazterenu, o usuwaniu niebezpiecznych materiałów zawierających substancje stwarzające szczególnezagrożenie dla ludzi oraz o sposobach zabezpieczenia przed tą szkodliwością.Na końcu właściciel lub zarządca powinien uzyskać od wykonawcy prac, pisemne oświadczenie oprawidłowości wykonania robót i oczyszczenia z azbestu, a następnie przechowywać je przezokres co najmniej 5 lat, wraz z inną dokumentacją budynku, budowli, instalacji lub urządzenia orazterenu.Procedura nr 3Postępowanie przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobów zawierającychazbest 31Cel proceduryCelem procedury jest przedstawienie zasad postępowania podczas prac przygotowawczych dousuwania wyrobów zawierających azbest lub ich zabezpieczenia.Zakres proceduryZakres procedury obejmuje całokształt prac oraz postępowania dotyczącego przygotowania dozabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawierających azbest.Opis szczegółowyWykonawca prac polegających na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawierającychazbest, jest – w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach [Rozdz. 11.2.,Lp. 8] art. 3 ust. 1 – „wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług, w zakresiebudowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania,konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczeniu usługistanowi inaczej”.Z powyższej definicji wynika, że wytwórcą odpadów może być np. właściciel lubzarządzający, który we własnym zakresie wykonuje prace zabezpieczenia lub usuwania wyrobówzawierających azbest i zleca do wykonania tylko część robót. W takim przypadku na nim teżspoczywać będą wszystkie obowiązki wynikające z przepisów i procedur postępowania zodpadami niebezpiecznymi zawierającymi azbest. Wytwórcę odpadów obowiązuje postępowanieokreślone przepisami ustawy o odpadach. Podstawową czynnością dla przedsiębiorcy, któryzamierza podjąć działalność w zakresie wytwarzania odpadów niebezpiecznych zawierającychazbest, w ilości powyżej 100 kg rocznie, jest opracowanie programu gospodarki odpadaminiebezpiecznymi, w tym zawierającymi azbest i uzyskanie jego zatwierdzenia przez właściwego, zewzględu na miejsce wytwarzania odpadów niebezpiecznych, marszałka województwa lub starostę.Marszałek województwa zatwierdza programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi dlaprzedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, a starosta dla pozostałychprzedsięwzięć.31 „Poradnik dla użytkowników wyrobów azbestowych”, Warszawa, 2008Polkowice, grudzień 2012 65Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 67

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceProgram gospodarki odpadami niebezpiecznymi, dołączony do wniosku o wydanie decyzjizatwierdzającej, powinien zawierać:1. Wyszczególnienie rodzajów odpadów niebezpiecznych, przewidzianych do wytwarzania, aw przypadku, gdy określenie rodzaju nie jest wystarczające do ustalenia zagrożeń, jakiemogą powodować odpady niebezpieczne, właściwy organ może wezwać wnioskodawcę dopodania składu chemicznego i właściwości odpadów.2. Określenia ilości odpadów niebezpiecznych poszczególnych rodzajów przewidzianych dowytworzenia w ciągu roku.3. Informację wskazującą na sposoby zapobiegania powstawaniu odpadów niebezpiecznychlub ograniczenia ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko.4. Szczegółowy opis sposobów gospodarowania odpadami, z uwzględnieniem zbierania,transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.5. Wskazanie miejsca i sposobu magazynowania odpadów.6. Określenie czasu prowadzenia działalności związanej z wytwarzaniem odpadów.Wytwórca odpadów (wytwarzający rocznie do 0,1 Mg odpadów niebezpiecznych) na 30 dniprzed rozpoczęciem działalności powodującej powstawanie odpadów opracowuje i składawłaściwemu marszałkowi województwa lub staroście – informację, w 3 egzemplarzach, owytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania. Informacja powinna zawierać:1. wyszczególnienie rodzajów odpadów przewidzianych do wytwarzania, a w przypadku, gdyokreślenie rodzaju nie jest wystarczające, do ustalenia zagrożeń, jakie te odpady mogąpowodować, właściwy organ może wezwać wnioskodawcę do podania podstawowegoskładu chemicznego i właściwości odpadów,2. określenie ilości odpadów poszczególnych rodzajów przewidzianych do wytwarzania wciągu roku,3. informację wskazującą na sposoby zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczaniailości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko,4. szczegółowy opis sposobów gospodarowania odpadami z uwzględnieniem zbierania,transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów,5. wskazanie miejsca i sposobu magazynowania odpadów.Celem prawidłowego przygotowania prac oraz zabezpieczenia pracowników konieczne jestidentyfikacja rodzaju i ilości azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunięcia. Identyfikacji możnadokonać na podstawie stosownych informacji i dokumentów od właściciela obiektu lub napodstawie wyników badań dokonanych przez uprawnione laboratorium.Do rozpoczęcia działalności powodującej powstawanie odpadów można przystąpić, jeżeliorgan właściwy do przyjęcia informacji, w terminie 30 dni od dnia złożenia informacji nie wniesiesprzeciwu, w drodze decyzji. Wytwórca odpadów może zlecić wykonanie obowiązkugospodarowania odpadami innemu posiadaczowi odpadów. Posiadacz odpadów może jeprzekazywać wyłącznie podmiotom, które uzyskały zatwierdzenie właściwego organu naprowadzenie działalności w zakresie gospodarki odpadami, chyba że działalność taka nie wymagazezwolenia.Po dopełnieniu obowiązków wynikających z ogólnych zasad postępowania wykonawcaprac uprawniony jest do przyjęcia zlecenia i zawarcia umowy na wykonanie prac zabezpieczenialub usuwania wyrobów zawierających azbest, wraz z oczyszczaniem miejsca prac z azbestem. Dlaprawidłowego zawarcia umowy, jak wyżej, konieczne jest określenie stanu środowiska przedprzystąpieniem do prac, w tym strefy przyszłych prac. Pozwoli to na określenie stopnia narażeniana azbest w miejscu pracy oraz prawidłowe przygotowanie planu prac.Plan pracy powinien być sporządzony zgodnie ze stosownymi przepisami i zawierać:1. określenie stanu środowiska przed przystąpieniem do prac, w tym strefy przyszłych prac,2. określenie rodzaju azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunięcia,3. aktualną „Ocenę stanu...”,4. przewidywaną ilość wytwarzanych odpadów do usunięcia,5. ustalenie odpowiednich sposobów usuwania wyrobów zawierających azbest,6. określenie rodzajów i metod pracy,7. określenie sposobów eliminowania lub ograniczenia uwalniania się pyłu azbestu dopowietrza.Polkowice, grudzień 2012 66Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 68

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceNastępnie powinien zostać opracowany plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,obejmujący m.in.:1. informacje dotyczącą przewidywanych zagrożeń, występujących podczas realizacji robótbudowlanych, określającą skalę i rodzaje zagrożeń oraz miejsca i czas wystąpienia, w tymocenę ryzyka dla zdrowia,2. informacje o wydzieleniu i oznakowaniu miejsc prowadzenia robót budowlanych, stosowniedo rodzaju zagrożenia,3. informację o sposobie prowadzenia instruktażu pracowników przed przystąpieniem dorealizacji robót szczególnie niebezpiecznych, w tym:a. określenie zasad postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia,b. konieczność stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej,zabezpieczającej przed skutkami zagrożeń,c. zasady bezpośredniego nadzoru nad pracami szczególnie niebezpiecznymi, przezwyznaczone w tym celu osoby;4. określenie sposobu przechowywania i przemieszczania materiałów, wyrobów, substancjioraz preparatów niebezpiecznych na terenie budowy,5. wskazanie środków technicznych i organizacyjnych, zapobiegających niebezpieczeństwomwynikającym z wykonywania robót budowlanych w strefach szczególnego zagrożeniazdrowia lub w ich sąsiedztwie.Pracodawca ma obowiązek zapoznania pracowników lub ich przedstawicieli z planemprac, szczególnie dotyczącego bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.Wykonawca prac ma obowiązek przeszkolenia wszystkich osób pozostających w kontakciez azbestem, pracowników bezpośrednio zatrudnionych, kierujących i nadzorujących prace – wzakresie ryzyka dla zdrowia oraz bezpiecznych metod pracy z wyrobami zawierającymi azbest i ichodpadami a także bezpieczeństwa i higieny takich prac. Szkolenie powinno być przeprowadzoneprzez upoważnioną do takiej działalności instytucję i potwierdzone odpowiednim świadectwem lubzaświadczeniem.Wykonawca zobowiązany jest do zgłoszenia rozpoczęcia prac usuwania wyrobówzawierających azbest do właściwego organu nadzoru budowlanego, okręgowego inspektora pracyoraz wojewódzkiego inspektora sanitarnego.Pracodawca będący wytwórcą odpadów niebezpiecznych, zawierających azbestzobowiązany jest do przygotowania, prowadzenia i przechowywania rejestru pracownikównarażonych na działanie azbestu.Ważną sprawą jest przygotowanie miejsca tymczasowego magazynowania odpadówniebezpiecznych na placu budowy, a jeszcze przed transportem na składowisko. Miejsce takiepowinno być wydzielone i zabezpieczone przed dostępem osób niepowołanych oraz oznakowaneznakami ostrzegawczymi o treści: „Uwaga! Zagrożenie azbestem!”, „Osobom nieupoważnionymwstęp wzbroniony”.Celem zapewnienia składowania odpadów niebezpiecznych powstałych po usuwaniuwyrobów zawierających azbest, wytwórca odpadów powinien przed przeprowadzeniem robót,zawrzeć porozumienie z zarządzającym składowiskiem odpowiednim dla odpadówniebezpiecznych zawierających azbest. Ważne znaczenie dla prawidłowego przygotowania robótma skompletowanie wyposażenia technicznego, w tym narzędzi ręcznych i wolnoobrotowych,narzędzi mechanicznych, urządzeń wentylacyjnych oraz podstawowego sprzętuprzeciwpożarowego. Na tym etapie należy też zabezpieczyć techniczne środki zapobiegająceemisji azbestu w miejscu pracy oraz środowisku – w zależności od określenia stanu środowiska,dokonanego przed przystąpieniem do wykonywania prac.Wykonawca prac polegających na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierającychazbest obowiązany jest do ustalenia niezbędnego dla rodzaju wykonywanych prac monitoringupowietrza. Usuwanie wyrobów zawierających azbest o gęstości objętościowej mniejszej niż 1000kg/m3 lub zawierających krokidolit powinno odbywać się pod stałym nadzorem technicznym, aPolkowice, grudzień 2012 67Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 69

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowiceprawidłowość prowadzenia tych prac potwierdza się wynikiem badania jakości powietrzaprzeprowadzonego przez akredytowane laboratorium.Duże znaczenie ma również przygotowanie i organizacja zaplecza budowy, w tym częścisocjalnej, obejmującej:1. urządzenia sanitarno-higieniczne z możliwością umycia się i natrysku po pracy w kontakciez azbestem,2. pomieszczenia na szatnie czyste i brudne,3. pomieszczenia dla spożywania posiłków oraz regeneracji.W planie prac – w zależności od wielkości lub specyfiki budynku, budowli, instalacji luburządzenia, a również terenu, gdzie prowadzone będą prace zabezpieczenia lub usuwaniawyrobów zawierających azbest – a także występującego stopnia narażenia na azbest – mogązostać określone również inne niezbędne wymagania.Omawiana wyżej procedura obejmuje obowiązki przyszłego wykonawcy prac z azbestemdotyczące postępowania przed rozpoczęciem tych prac. Znajomość tych obowiązków przezpracowników organów samorządu terytorialnego jest niezbędna, gdyż organy te występują wimieniu społeczności danej gminy – powiatu – województwa. Społeczność ta powinna byćodpowiednio chroniona przed narażeniem na azbest, mogącym mieć miejsce na skutek złegoprzygotowania prac, a następnie ich nieumiejętnego wykonywania.Podstawowe obowiązki organów samorządu terytorialnego w układzie poszczególnychszczebli przedstawiają się następująco:GminaPodstawowe obowiązki organów administracji gminy to:1. zbieranie od właścicieli i zarządców nieruchomości informacji dotyczących miejsca, ilości irodzaju zabudowanych wyrobów zawierających azbest oraz weryfikacje i ewentualnesprawdzenie danych na terenie nieruchomości,2. organizowanie przeglądu nieruchomości na terenie gminy, pod kątem ujawnienia wyrobówzawierających azbest – albo w trybie systematycznej kontroli przez pracowników urzędu,albo też w formie zorganizowanej akcji z udziałem np. odpowiednio przeszkolonychstudentów, uczniów starszych klas licealnych lub innych osób,3. sporządzenie dla obszaru administracyjnego gminy planu sytuacyjnego rozmieszczenianieruchomości z wyrobami zawierającymi azbest, mogącego w przyszłości posłużyć dobadania stopnia narażenia ludności na emisję azbestu – szczególnie ważnego przyopracowywaniu gminnego programu ochrony środowiska oraz tworzenia wniosków dlapozyskiwania pomocy z krajowych i unijnych funduszy,4. opracowywanie w ustawowych terminach gminnego programu ochrony środowiska igminnego planu gospodarki odpadami, zawierających odpowiednią część dotyczącąoczyszczania terenu gminy z azbestu,5. prowadzenie monitoringu realizacji „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierającychazbest stosowanych na terytorium Polski”, przyjętego przez Radę Ministrów RP w dniu 14maja 2002 r., w części dotyczącej obszaru administracyjnego gminy i dostarczanie drogąelektroniczną odpowiednich danych oraz informacji do wojewódzkiej bazy danych owyrobach i odpadach zawierających azbest.Starostwa i powiatyKompetencje starostów – na mocy ustawy o odpadach – obejmują czynności dotyczącewykonawców prac w kontakcie z azbestem. Starostowie przyjmują odpowiednie wnioski –określone ustawą – dotyczące:1. zatwierdzania programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi zawierającymi azbest orazwydania stosownego pozwolenia na wykonywanie prac i wytwarzanie odpadówniebezpiecznych – na terenie powiatu właściwego dla prowadzenia tych prac. Wprzedmiocie wydawania tego pozwolenia powinna być szczególna staranność w zbadaniuPolkowice, grudzień 2012 68Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 70

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowicerzetelności przedkładanych przez wnioskodawcę informacji przed wydaniem tegozezwolenia,2. zatwierdzania wniosku firmy wykonującej transport odpadów niebezpiecznychzawierających azbest na wskazane, legalne składowisko tych odpadów i wydawaniestosownego zezwolenia.3. uchylania wydanego pozwolenia, w przypadku wykonywania prac niezgodnie zzatwierdzonym programem gospodarki odpadami niebezpiecznymi przez wykonawcę (art.23 ustawy [Rozdz. 11.2., Lp. 8]),4. cofnięcia wydanego pozwolenia na prowadzenie działalności dotyczącej transportuodpadów niebezpiecznych zawierających azbest na legalne składowisko – w przypadkustwierdzenia naruszenia przepisów ustawy i prowadzenia działalności niezgodnie zwydanym zezwoleniem (art. 30 ustawy [Rozdz. 11.2., Lp. 8]),5. przyjmowania od wykonawców prac z azbestem, wytwórców odpadów niebezpiecznychzawierających azbest, stosownych informacji o rodzaju i ilości przewidzianych dowytworzenia odpadów (art.24 ustawy [Rozdz. 11.2., Lp. 8]),Przy wydawaniu stosownych zezwoleń starosta zobowiązany jest zasięgać opiniiwłaściwego wójta/burmistrza/prezydenta miasta, gdzie będą prowadzone prace.Ponadto dla terenu powiatu powinny zostać opracowane:- powiatowy program ochrony środowiska,- powiatowy plan gospodarki odpadami, w tym niebezpiecznymi.Składową część powyższych opracowań powinny stanowić:- powiatowy program oczyszczania z azbestu,- powiatowy plan gospodarki odpadami niebezpiecznymi zawierającymi azbest.Dokumenty te powinny służyć do:- opracowania mapy powiatu z zaznaczoną koncentracją wyrobów zawierających azbest ipotencjalnym zagrożeniem emisją azbestu,- merytorycznego uzasadnienia wniosków dla podmiotów prawnych ubiegających się odofinansowanie prac usuwania azbestu z krajowych i zagranicznych funduszy ochronyśrodowiska.Dobrym kierunkiem dla powstawania inicjatyw w zakresie oczyszczania z azbestu terenugminy/powiatu jest pobudzenie aktywności społecznej. Tylko w drodze powstawania związków istowarzyszeń obywatelskich możliwe jest tworzenie podmiotów prawnych, które mogą miećwiększą siłę i przebicia w załatwianiu i organizacji spraw swoich członków – mieszkańcówgmin/powiatu. Dalsze łączenie się w organizacje o zasięgu powiatu, województwa – może dawaćpodstawy dla wielu ciekawych inicjatyw i działań przyśpieszających realizację „Programu usuwaniaazbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”. Równocześnie organyadministracji samorządowej mogą pozyskać wartościowych partnerów społecznych.Są też inne możliwości poprawienia organizacji działań i uzyskiwania lepszych wyników woczyszczaniu terytorium kraju z azbestu. Przykładem może być koncepcja stworzenia w powiatachośrodków pomocy dla mieszkańców, ich związków oraz gmin w zakresie rozwiązywaniaproblemów techniczno-organizacyjnych i prawnych związanych z właściwą eksploatacją,zabezpieczaniem oraz usuwaniem wyrobów zawierających azbest. Ośrodki takie mogłybypowstawać przy zarządach powiatów, korzystać z sieci informatycznej dotyczącej monitoringu„Programu...”. Ośrodki powinny zajmować się udzielaniem porad i opinii, lecz także inicjowaniemwspólnych przedsięwzięć dotyczących oczyszczania z azbestu, a także tworzeniem wnioskówdotyczących pozyskiwania pomocowych środków finansowych. W ten sposób stworzony zostałbyważny dla powiatu i jego mieszkańców punkt informacyjno-koordynacyjny mogący realnieoddziaływać na procesy oczyszczania terenu z azbestu. Starosta i zarząd powiatu pozyskalibyduże i merytoryczne wsparcie dla swej działalności. Pracownicy takiego ośrodka mogliby teżprowadzić działalności informacyjno-popularyzacyjną o tematyce azbestu wśród ludności. W tejdziałalności można by wykorzystać 3 wzory przedstawionych poniżej ulotek dla mieszkańcówgminy dotyczących popularyzacji tematyki azbestu.Marszałek województwa i urząd marszałkowskiPolkowice, grudzień 2012 69Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 71

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceMarszałek województwa i urząd marszałkowski wypełnia obowiązki, określone właściwymiprzepisami prawa, dotyczące m. in.:1. prowadzenia wojewódzkiej bazy o odpadach, w tym niebezpiecznych zawierającychrównież azbest,2. zbierania od wójta/burmistrza/prezydenta miasta corocznych informacji o wyrobachzawierających azbest od osób fizycznych, a także zbieranie takich informacji od osóbprawnych. Na tej podstawie urzędy marszałkowskie prowadzą wojewódzką bazę danych owyrobach i odpadach zawierających azbest,3. opracowania wojewódzkiego programu ochrony środowiska, uwzględniającego zadaniadotyczące oczyszczania terenu województwa z azbest4. opracowania wojewódzkiego planu gospodarki odpadami, w tym niebezpiecznymizawierającymi azbest, obejmującego zadania przewidywane dla usunięcia wyrobówzawierających azbest5. opracowania – na podstawie danych z gmin i powiatów – mapy rejonów zwiększonegonarażenia na azbest w województwie. Na tej podstawie prowadzenie odpowiedniej politykiochrony ludności i środowiska przed wpływem substancji szkodliwej dla zdrowia,6. inicjowania działań wspierających oczyszczanie terenu województwa z azbestu, w tymtakże informacji prasowych i medialnych, różnych form szkoleń itp.,7. organizowania i udzielania różnych form wsparcia finansowego dla realizacji zadańokreślonych wojewódzkim programem ochrony środowiska, w tym także dotyczącychoczyszczania z azbestu,8. prowadzenia działalności kontrolnej w stosunku do podmiotów prawnych, które składająwłaściwe informacje o posiadanych wyrobach zawierających azbest, a także firm któreuzyskały akceptację marszałka dla programu gospodarki odpadami niebezpiecznymizawierającymi azbest i stosowne zezwolenie na prowadzenie prac w kontakcie zazbestem.Znajomość zasad i przepisów dotyczących prawidłowej organizacji i wykonywania pracprzy usuwaniu wyrobów zawierających azbest powinna być przydatna pracownikom organówsamorządu terytorialnego, którzy wydają stosowne pozwolenia, a także powinni kontrolowaćzgodność wykonywanych przez wykonawców prac z wydanymi pozwoleniami. Znajomość tychzasad może być również przydatna właścicielom i zarządcom obiektów, z których usuwane sąwyroby zawierające azbest. W tym celu w załączeniu przedstawiona jest procedura 4 dotyczącaprowadzenia prac z azbestem.Procedura nr 4Prace polegające na usuwaniu wyrobów zawierających azbest, wytwarzaniu odpadówniebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem obiektu/terenu/instalacji 32Cel proceduryCelem procedury jest przedstawienie zakresu obowiązków i zasad postępowaniawykonawców prac polegających na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest –będących, w zrozumieniu ustawy o odpadach – wytwórcami odpadów niebezpiecznych.Zakres proceduryZakres procedury obejmuje okres od rozpoczęcia do zakończenia prac polegających nazabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest – wytwarzaniu odpadówniebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem budynku, budowli, instalacji lub urządzenia i terenu zpozostałości azbestu.Opis szczegółowy32 IbidemPolkowice, grudzień 2012 70Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 72

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceNa początku należy wykonać odpowiednie zabezpieczenia obiektu, będącegoprzedmiotem prac i miejsc ich wykonywania, a także terenu wokół – przed emisją pyłu azbestu dośrodowiska, która może nastąpić w wyniku prowadzenia prac.Ogrodzenie terenu powinno nastąpić z zachowaniem bezpiecznej odległości od traktówkomunikacyjnych dla pieszych, nie mniej niż 1 m przy zastosowaniu osłon. Teren prac należyogrodzić poprzez oznakowanie taśmami ostrzegawczymi biało-czerwonymi i umieszczenie tablicostrzegawczych z napisami „Uwaga! Zagrożenie azbestem!”, „Osobom nieupoważnionym wstępwzbroniony” lub „Zagrożenie azbestem krokidolitem”.Przy pracach elewacyjnych powinny być stosowane odpowiednie kurtyny zasłaniającefasadę obiektu, do podłoża, a teren wokół, objęty kurtyną, powinien być wyłożony folią, dla łatwegooczyszczania po każdej zmianie roboczej.Ogólne zasady postępowania przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest określająnastępujące wymagania dotyczące:1. nawilżania wodą wyrobów zawierających azbest przed ich usuwaniem i utrzymywanie wstanie wilgotnym przez cały czas pracy,2. demontażu całych wyrobów (płyt, rur, kształtek itp.) bez jakiegokolwiek uszkodzenia, tamgdzie jest to technicznie możliwe,3. odspajania wyrobów trwale związanych z podłożem przy stosowaniu wyłącznie narzędziręcznych lub wolnoobrotowych narzędzi mechanicznych, wyposażonych w miejscoweinstalacje odciągające powietrze,4. prowadzenia kontrolnego monitoringu powietrza, w przypadku występowania przekroczeńdopuszczalnych stężeń pyłu azbestu w miejscu pracy, w tym również z wyrobamizawierającymi krokydolit,5. składowania na tej samej zmianie roboczej, usuniętych odpadów zawierających azbest, poich szczelnym opakowaniu – na miejscu tymczasowego magazynowania odpadów,6. codziennego starannego oczyszczanie strefy prac i terenu wokół, dróg wewnętrznych orazmaszyn i urządzeń – z wykorzystaniem podciśnieniowego sprzętu odkurzającego,zaopatrzonego w filtry HEPA lub na mokro. Niedopuszczalne jest ręczne zamiatanie nasucho, jak również czyszczenie pomieszczeń i narzędzi pracy przy użyciu sprężonegopowietrza.W przypadku prowadzenia prac z wyrobami azbestowo-cementowymi, których gęstośćobjętościowa wynosi mniej niż 1000kg/m3 (tzw. miękkie), a także z innymi wyrobami, którychpowierzchnia jest, w widoczny sposób uszkodzona lub zniszczona, lub jeżeli prace prowadzone sąna obiektach, z wyrobami zawierającymi azbest krokidolit, lub też w pomieszczeniach zamkniętychto powinny być zastosowane szczególne zabezpieczenia strefy prac i ochrony pracowników orazśrodowiska, niezależnie od ogólnych zasad postępowania. Należą do nich:1. komory dekontaminacyjne (śluzy) dla całych pomieszczeń lub stanowiące łącznikizolacyjny między pomieszczeniem stanowiącym strefę prac, a innymi pomieszczeniamilub na zewnątrz obiektu.2. zaostrzone rygory przestrzegania stosowania środków ochrony osobistej,3. inne metody, określone na etapie prac przygotowawczych.W obiekcie w którym prowadzone są prace polegające na usuwaniu wyrobówzawierających azbest, należy zastosować odpowiednie zabezpieczenia, w tym uszczelnienieotworów okiennych i drzwiowych, a także inne, właściwe dla stopnia narażenia, środkizabezpieczające.Wszystkie zdemontowane wyroby zawierające azbest powinny być szczelnie opakowane wfolię z polietylenu, o grubości nie mniejszej niż 0,2 mm i zamykane w sposób uniemożliwiającyprzypadkowe otwarcie (zgrzewem ciągłym lub taśmą klejącą). Niedopuszczalne jest stosowanieworków papierowych. Odpady powstałe z wyrobów o gęstości objętościowej większej niż1000kg/m3, a więc płyty i rury azbestowo-cementowe, lub ich części powinny być szczelnieopakowane w folię. Odpady powstałe z wyrobów o gęstości objętościowej mniejszej niż 1000kg/m3powinny być zestalone przy użyciu cementu lub żywic syntetycznych i po związaniu spoiwaszczelnie zapakowane w folię. Odpady wyrobów pozostających w kontakcie z azbestem (np. płytyPolkowice, grudzień 2012 71Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 73

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowicelub maty z wełny mineralnej) o gęstości objętościowej mniejszej niż 1000kg/m3, powinny zostaćszczelnie zapakowane w worki z folii polietylenowej o grubości nie mniejszej niż 0,2 mm, anastępnie umieszczone w opakowaniu zbiorczym z folii polietylenowej i szczelnie zamknięte.Pakowanie usuniętych wyrobów zawierających azbest powinno odbywać się wyłącznie doopakowań przeznaczonych do ostatecznego składowania i wyraźnie oznakowane, w sposóbokreślony dla azbestu. Etykiety i zamieszczone na nich napisy powinny być trwałe, nie ulegającezniszczeniu, pod wpływem warunków atmosferycznych i czynników mechanicznych.Po zakończeniu prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest –wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych – wykonawca prac ma obowiązek dokonaniaprawidłowego oczyszczenia strefy prac i otoczenia z pozostałości azbestu. Oczyszczenie powinnobyć przy zastosowaniu sprzętu filtracyjno-wentylacyjnego z wysoko skutecznym filtrem lub namokro. Wykonawca prac związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest ma obowiązekzłożenia właścicielowi, użytkownikowi lub zarządcy obiektu, urządzenia budowlanego, instalacjiprzemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest pisemnego oświadczenia o prawidłowościwykonania prac oraz o oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego, z zachowaniem właściwychprzepisów technicznych i sanitarnych. W przypadku, kiedy przedmiotem prac były wyroby ogęstości objętościowej mniejszej niż 1000kg/m3 lub prace obejmowały wyroby zawierające azbestkrokidolit wykonawca prac ma obowiązek przedstawienia wyników badania powietrzaprzeprowadzonego przez akredytowane laboratorium.Procedura nr 5Przygotowanie i transport odpadów niebezpiecznych zawierających azbest 33Cel proceduryCelem procedury jest przedstawienie zasad postępowania, które powinny byćprzestrzegane przy transporcie odpadów zawierających azbest na składowisko odpadów, zzachowaniem przepisów obowiązujących przy transporcie materiałów niebezpiecznych.Zakres proceduryZakres procedury obejmuje działania począwszy od uzyskania zezwolenia na transportodpadów niebezpiecznych zawierających azbest, poprzez pozostałe czynności i obowiązkitransportującego takie odpady, aż do ich przekazania na składowisko odpadów, przeznaczone dowyłącznego składowania odpadów zawierających azbest.Opis szczegółowyPosiadacz odpadów, który prowadzi działalność w zakresie zbierania lub transportuodpadów jest obowiązany uzyskać zezwolenie starosty na prowadzenie tej działalności.Do obowiązków posiadacza odpadów niebezpiecznych prowadzącego działalnośćwyłącznie w zakresie ich transportu na składowisko należy:− posiadanie karty ewidencji odpadu oraz dokumentu obrotu odpadami niebezpiecznymi,− posiadanie dokumentu przewozowego materiałów niebezpiecznych,− posiadanie świadectwa dopuszczenia pojazdu do przewozu niektórych odpadówniebezpiecznych,− sprawdzenie posiadania przez kierowcę świadectwa ukończenia kursu dokształcającegokierowców pojazdów przewożących materiały niebezpieczne,− sprawdzenie oznakowania pojazdu odblaskowymi tablicami ostrzegawczymi,− sprawdzenie czystości skrzyni ładunkowej pojazdu,− sprawdzenie stanu opakowań i ich oznakowania,− sprawdzenie umocowania sztuk przesyłki z odpadami w pojeździe,− sprawdzenie czystości pojazdu po wyładunku sztuk przesyłki z odpadami.33 „Zbiór przepisów i procedur dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest”,Warszawa, 2001Polkowice, grudzień 2012 72Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 74

Program usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy PolkowiceTransport odpadów niebezpiecznych zawierających azbest, które znajdują się na liście odpadówniebezpiecznych, należy prowadzić z zachowaniem przepisów zawartych w odpowiednichprzepisach.Procedura nr 6Składowanie odpadów na składowiskach lub wydzielonych kwaterach przeznaczonych dowyłącznego składowania odpadów zawierających azbest 34Cel proceduryCelem procedury jest określenie niezbędnych czynności zarządzającego składowiskiemoraz sposobu eksploatacji składowiska.Zakres proceduryProcedura obejmuje czynności związane z przyjęciem odpadów zawierających azbest naskładowisko oraz zasad składowania.Opis szczegółowyDo obowiązków zarządzającego składowiskiem odpadów zawierających azbest, jakoodpadów niebezpiecznych, należą:− sprawdzenie zgody na składowanie odpadów posiadaną przez wytwarzającego lubodbiorcę odpadów,− potwierdzenie przyjęcia odpadu w karcie ewidencji odpadów,− wypełnienie karty informacyjnej o rodzaju i ilości odpadów umieszczonych na składowiskuoraz o czasie ich składowania,− zapewnienie selektywnego składowania odpadów zawierających azbest,− zapewnienie deponowania odpadów w sposób nie powodujący uszkodzenia opakowaniaodpadów,− wykorzystanie racjonalne pojemności eksploatacyjnej składowiska,− prowadzenie monitoringu środowiska w otoczeniu składowiska,− zawiadomienie organu, który wyznaczył składowisko odpadów oraz wojewódzkiegoinspektora ochrony środowiska o zakończeniu eksploatacji i wykonaniu pracrekultywacyjnych.Zarządzający składowiskiem jest zobowiązany do naliczenia i pobierania opłat zaumieszczenie odpadów na składowisku do właściwego urzędu marszałkowskiego, zgodnie zustawą o odpadach. Składowisko takie powinny być urządzone w specjalnie wykonanychwykopach w gruncie ze ścianami bocznymi zabezpieczonymi przed osypywaniem. Składowanieodpadów powinno być zakończone na poziomie 2m poniżej poziomu terenu otoczenia, a następnieskładowisko należy wypełnić ziemią do poziomu terenu. Po zakończeniu należy wykonać pracerekultywacyjne zgodnie z wymaganiami określonymi w decyzji o pozwoleniu na budowęskładowiska.34 IbidemPolkowice, grudzień 2012 73Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 75

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowicePrognoza oddziaływania na środowiskoProgramu usuwania wyrobów zawierającychazbest z terenu Gminy PolkowiceOpracowana przez ZespółWGS84 Polska Sp. z o.o.ul. Białostocka 22 lok. 3003-741 Warszawawww.wgs84.plPolkowice, grudzień 2012 1Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 76

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowiceSPIS TREŚCI1. Wstęp ......................................................................................................................... 41.1. Cel i zakres opracowania ..................................................................................... 41.2. Konsultacje społeczne i uzyskane uzgodnienia.................................................... 52. Informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jegopowiązaniach z innymi dokumentami.......................................................................... 62.1. Zawartość i główne cele projektowanego dokumentu dla Gminy Polkowice ......... 62.2. Powiązania projektowanego dokumentu z innymi dokumentami o charakterzestrategicznym....................................................................................................... 72.3. Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym,wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanegodokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostałyuwzględnione podczas opracowywania dokumentu ........................................... 103. Azbest i jego właściwości.......................................................................................... 114. Szkodliwy wpływ azbestu na zdrowie człowieka........................................................ 135. Istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku brakurealizacji projektowanego dokumentu ....................................................................... 155.1. Ogólna charakterystyka Gminy Polkowice.......................................................... 155.2. Wyroby azbestowe na terenie Gminy Polkowice ................................................ 165.3. Środowisko przyrodnicze Gminy Polkowice ....................................................... 195.4. Formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000........................................ 205.4.1 Parki narodowe ................................................................................................ 225.4.2 Obszary Natura 2000................................................................................... 225.4.3 Rezerwaty ................................................................................................... 255.4.4 Parki krajobrazowe ...................................................................................... 265.4.5 Obszary chronionego krajobrazu ................................................................. 275.4.6 Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe............................................................. 285.4.7 Pomniki przyrody ......................................................................................... 285.5. Wody.................................................................................................................. 295.5.1 Wody podziemne......................................................................................... 295.5.2. Wody powierzchniowe ................................................................................ 305.6. Powietrze ........................................................................................................... 305.7. Powierzchnia ziemi ............................................................................................ 315.8. Klimat................................................................................................................. 325.9. Zasoby naturalne ............................................................................................... 325.10. Zabytki i walory krajobrazowe........................................................................... 335.11. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacjiprojektowanego dokumentu ............................................................................... 336. Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacjiprojektowanego dokumentu ...................................................................................... 357. Przewidywane oddziaływania skutków realizacji Programu na środowisko wrazz oceną znaczności................................................................................................... 377.1. Oddziaływanie na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 ................... 377.2. Oddziaływanie na różnorodność biologiczną...................................................... 387.3. Oddziaływanie na ludzi....................................................................................... 397.4. Oddziaływanie na zwierzęta............................................................................... 397.5. Oddziaływanie na rośliny.................................................................................... 41Polkowice, grudzień 2012 2Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 77

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice7.6. Oddziaływanie na wodę ..................................................................................... 427.7. Oddziaływanie na powietrze............................................................................... 427.8. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi ................................................................ 437.9. Oddziaływanie na krajobraz ............................................................................... 437.10. Oddziaływanie na klimat................................................................................... 447.11. Oddziaływanie na zasoby naturalne ................................................................. 447.12. Oddziaływanie na zabytki ................................................................................. 447.13. Oddziaływanie na dobra materialne.................................................................. 447.14. Oddziaływanie z uwzględnieniem zależności między elementami środowiska imiędzy oddziaływaniami na te elementy ............................................................ 458. Możliwość wystąpienia oddziaływań transgranicznych.............................................. 469. Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacjęprzyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatemrealizacji projektowanego dokumentu ....................................................................... 4610. Wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych do rozwiązań zawartychw projektowanym dokumencie .................................................................................. 4711. Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowieńprojektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania ....................... 4812. Informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu Prognozy ....................... 4913. Napotkane trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnejwiedzy....................................................................................................................... 5014. Streszczenie w języku niespecjalistycznym, podsumowanie i wnioski....................... 5115. Bibliografia................................................................................................................ 5315.1. Przepisy prawne............................................................................................... 5315.2. Literatura oraz źródła danych internetowych .................................................... 5416. Spis tabel i map ........................................................................................................ 55Polkowice, grudzień 2012 3Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 78

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice1. Wstęp1.1. Cel i zakres opracowaniaPrzedmiotem niniejszego opracowania jest prognoza oddziaływania na środowiskoprojektu Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice(zwanego w dalszej części dokumentu Programem).Konieczność sporządzenia przedmiotowej prognozy wynika z zapisów ustawyz dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko(Dz. U. nr 199, poz. 1227 ze zm., zwanej także ustawą ocenową) oraz Dyrektywy2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawieoceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (zwana w dalszej częścidokumentu Prognozą).Niniejsze opracowanie przygotowane zostało na potrzeby przeprowadzeniaprocedury oceny oddziaływania na środowisko, która opisana jest w dziale IV ustawyocenowej. Głównym celem prognozy jest określenie skutków dla środowiska, jakiezwiązane mogą być z realizacją ustaleń Programu.Zgodnie z wymogami określonymi w przepisach (między innym w art. 51 ustawyocenowej) opracowanie takie powinno mieć charakter raportu, zawierającegopodstawowe elementy oceny strategicznej, w tym:− informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jegopowiązaniach z innymi dokumentami,− informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy,− propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacjipostanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania,− informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko,− opis istniejącego stanu środowiska oraz potencjalnych zmian tego stanuw przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu,− opis stanu środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącymoddziaływaniem,− przedstawienie istniejących problemów ochrony środowiska istotnych z punktuwidzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczącychobszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.o ochronie przyrody,− informacje na temat celów ochrony środowiska ustanowionych na szczeblumiędzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotnych z punktu widzeniaPolkowice, grudzień 2012 4Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 79

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowiceprojektowanego dokumentu, oraz opis w jaki sposób zostały one uwzględnionepodczas opracowywania dokumentu,− informacje na temat przewidywanych znaczących oddziaływań, w tym oddziaływańbezpośrednich, pośrednich, wtórnych, skumulowanych, krótkoterminowych,średnioterminowych i długoterminowych, stałych, chwilowych oraz pozytywnychi negatywnych, na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz ichintegralność, a także na środowisko,− opis rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacjęprzyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatemrealizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiotochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru,− opis rozwiązań alternatywnych do rozwiązań zawartych w projektowanymdokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania ocenyprowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych,− opis napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk wewspółczesnej wiedzy,− streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym.Zarówno charakter, jak i zakres niniejszego opracowania odpowiadapowyższym wymaganiom.Należy jednocześnie zauważyć, że analizowany Program wypełnia zobowiązaniaokreślone w innych dokumentach strategicznych wyższego rzędu (między innymiw Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032), przez co zakresmożliwych do realizacji w ramach Programu zadań jest już w dużej mierze określony.1.2. Konsultacje społeczne i uzyskane uzgodnieniaNiniejsze opracowanie zgodnie z obowiązującymi przepisami poddane zostałokonsultacjom społecznym (zgodnie z przepisami działu III rozdz. 1 i 3 ustawy ocenowej)oraz opiniowaniu przez organy: Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiskawe Wrocławiu oraz Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego we Wrocławiu.Podczas konsultacji społecznych nie wniesiono uwag do projektu Prognozy.Dolnośląski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny we Wrocławiu w piśmieo numerze ZNS.9011.1712.2012.DG z dnia 19.11.2012 r. zaopiniował pozytywnie bezzastrzeżeń projekt Prognozy – pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych.Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu (pismo o numerzeWSI.410.547.2012.KM z dnia 3.12.2012 r.) także pozytywnie zaopiniował Prognozę.Polkowice, grudzień 2012 5Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 80

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowiceWersja końcowa Prognozy została opracowana po zakończeniu procesukonsultacji społecznych i uzyskaniu opinii stosownych organów.2. Informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentuoraz jego powiązaniach z innymi dokumentami2.1. Zawartość i główne cele projektowanego dokumentu dla Gminy PolkowiceProgram usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowiceskłada się z ośmiu rozdziałów:1 Wstęp, w którym omówione zostały cele i zadania Programu, dokonano krótkiejcharakterystyki Gminy Polkowice, wskazano właściwości azbestu i jego szkodliwegowpływu na zdrowie człowieka.2 Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest,w którym opisany został stan prawny w zakresie użytkowania i usuwania wyrobówzawierających azbest.3 Miejsca występowania wyrobów budowlanych zawierających azbest na terenieGminy Polkowice, gdzie oszacowano ilość wyrobów zawierających azbest,znajdujących się na terenie Gminy.4 Postępowanie z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest, w którymomówiono planowane działania informacyjne, procedury dotyczące postępowaniaz wyrobami i odpadami zawierającymi azbest, określono miejsce, w którym możnauzyskać informacje o firmach, uprawnionych do usuwania azbestu z terenu GminyPolkowice oraz informacje o składowiskach, przyjmujących odpady azbestowe.5 Harmonogram realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice w latach 2012-2032.6 Szacunek nakładów finansowych na realizację Programu, w którym oszacowanocałkowite koszty usunięcia płyt azbestowo-cementowych z terenu Gminy i wskazanopotencjalne źródła finansowania bezpiecznego usuwania wyrobów zawierającychazbest.7 Monitoring procesu realizacji Programu, w którym zaproponowano wskaźnikioceny wdrażania Programu.8 PodsumowanieCelem opracowania Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenuGminy Polkowice jest zaplanowanie bezpiecznego dla zdrowia mieszkańców i środowiskanaturalnego usunięcia wyrobów zawierających azbest z obszaru Gminy do końca 2032roku.Polkowice, grudzień 2012 6Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 81

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowicePrzygotowanie Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenuGminy Polkowice poprzedzone zostało wykonaniem inwentaryzacji pokryć dachowychi okładzin elewacyjnych wykonanych z płyt azbestowo-cementowych, a także innychwyrobów azbestowych. Wyniki inwentaryzacji zostały zebrane w bazie danych.Zgromadzone dane umożliwiły przygotowanie mapy rozmieszczenia wyrobówzawierających azbest wraz z analizą stanu płyt azbestowo-cementowych (stopnia pilnościusunięcia azbestu ocenionego wizualnie).Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji oszacowano koszty usunięcia płytazbestowo-cementowych z terenu Gminy Polkowice oraz wskazano potencjalne źródłafinansowania przedsięwzięć, polegających na usuwaniu i unieszkodliwianiu wyrobówazbestowych. Zaproponowano także wskaźniki monitorowania realizacji Programuusuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice.Program zakłada realizację zadań inwestycyjnych, zmierzających do oczyszczeniaterenów Gminy Polkowice z wyrobów zawierających azbest oraz pozainwestycyjnych,polegających na:a) organizacji kampanii informacyjnych o szkodliwości azbestu oraz bezpiecznymużytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest,b) wdrożeniu monitoringu realizacji Programu usuwania wyrobów zawierającychazbest z terenu Gminy Polkowice,c) podjęciu działań w kierunku pozyskania środków finansowych ze źródełzewnętrznych dla wsparcia usuwania wyrobów zawierających azbest i ichunieszkodliwiania,d) okresowej weryfikacji i aktualizacji Programu.2.2. Powiązania projektowanego dokumentu z innymi dokumentamio charakterze strategicznymOpracowanie analizowanego Programu związane jest z realizacją zapisówzawartych w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, przyjętymprzez Radę Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej uchwałą nr 122/2009 z dnia 14 lipca2009 r. (zmienionej uchwałą nr 39/2010 z 15 marca 2010 r.), którego celem jest:1. usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest,2. minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnościąazbestu na terytorium kraju,3. likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.Na poziomie lokalnym zadania wynikające z Programu Oczyszczania Krajuz Azbestu na lata 2009-2032 powinny być realizowane m.in. przez samorząd gminny, doPolkowice, grudzień 2012 7Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 82

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicezadań, którego w szczególności należy przygotowywanie i aktualizacja programówusuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest.Zapisy Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu GminyPolkowice są zgodne z kierunkami wyznaczonymi w:1. Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032,2. Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami Województwa Dolnośląskiego 2012,3. Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Polkowickiego na lata 2008-2015,4. Planie Gospodarki Odpadami dla Związku Gmin Zagłębia Miedziowego na lata2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015.W Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 zostały postawionenastępujące cele:1. usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest,2. minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych powodowanych kontaktemz włóknami azbestu,3. likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.Zadania niezbędne do oczyszczenia kraju z azbestu do 2032 r. zostały podzielonena: legislacyjne, edukacyjno-informacyjne, ochrony zdrowia, monitorowania realizacjiProgramu oraz działania w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest z obiektówbudowlanych, budowy składowisk oraz instalacji do unieszkodliwiania wyrobówazbestowych.Szacuje się, że na terenie kraju nadal użytkowanych jest ok. 14,5 mln ton wyrobówzawierających azbest. Przyjęto, iż proces usuwania azbestu będzie przebiegał etapami.Wskazano na konieczność budowy 56 składowisk odpadów lub kwater przystosowanychdo składowania odpadów zawierających azbest.Zgodnie z zapisami Programu do zadań samorządu gminnego należy:1. gromadzenie informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania wyrobówzawierających azbest oraz przekazywanie jej do marszałka województwaz wykorzystaniem dostępnego narzędzia informatycznego,2. przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobówzawierających azbest, także w ramach planów gospodarki odpadami,3. inspirowanie właściwej postawy obywateli w zakresie obowiązków związanychz usuwaniem wyrobów zawierających azbest,4. współpraca z marszałkiem województwa w zakresie inwentaryzacji orazopracowywania programów usuwania wyrobów azbestowych, w szczególnościPolkowice, grudzień 2012 8Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 83

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicew zakresie lokalizacji składowisk odpadów zawierających azbest oraz urządzeńprzewoźnych do przetwarzania odpadów zawierających azbest,5. współpraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw społecznychoraz rozpowszechniania informacji dotyczących zagrożeń powodowanych przezazbest,6. współpraca z organizacjami społecznymi wspierającymi realizację Programu,7. współpraca z organami kontrolnymi.Jako cel podstawowy Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami WojewództwaDolnośląskiego 2012 w zakresie gospodarki odpadami zawierającymi azbest wskazanobezpieczne dla ludzi wyeliminowanie ich ze środowiska poprzez unieszkodliwienie. Majątemu służyć następujące cele krótkoterminowe:− przeprowadzenie pełnej inwentaryzacji rodzaju, ilości oraz miejsc występowaniaazbestu, aktualizowanej rokrocznie zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa,− zwiększenie świadomości społeczeństwa województwa na temat szkodliwościazbestu i konieczności jego eliminowania ze środowiska,− sukcesywne i bezpieczne dla środowiska oraz zdrowia mieszkańców usuwaniewyrobów zawierających azbest z obszaru województwa,− zapewnienie finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest,− zapewnienie na terenie województwa wystarczającej pojemności składowiskdo składowania odpadów zawierających azbest.Zgodnie z zapisami Programu na terenie województwa znajduje się 286.367 m²,20.110,98 Mg oraz 30.068,90 mb wyrobów azbestowych, będących w posiadaniu osóbprawnych. Największe ilości znajdują się na terenie gmin Wisznia Mała, Legnica,Wrocław, a także Bogatynia i Wałbrzych. W zakresie materiałów azbestowych będącychwłasnością osób fizycznych ich ilość na terenie województwa wynosi 2.629.116,31 m²oraz 4.138,13 Mg. Największe skupienie tego rodzaju wyrobów występuje na tereniegmin: Bystrzyca Kłodzka, Trzebnica, Jelenia Góra, Wrocław, Radków oraz Głogów.Z Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego otrzymano natomiast informację, że na tereniewojewództwa występuje dodatkowo 448.756,5 m 2 i 49,75 Mg wyrobów zawierającychazbest.W związku z powyższym ilość materiałów zawierających azbest na tereniewojewództwa dolnośląskiego określono na ok. 3.121.229,57 m², 24.298,86 Mgi 30.068,9 mb wyrobów zawierających azbest.W zakresie zagospodarowania wyrobów zawierających azbest za największyproblem uznano brak pełnej i rzetelnej inwentaryzacji dotyczącej ilości, lokalizacji i stanutych wyrobów, a także niepełne informacje w zakresie ilości materiałówPolkowice, grudzień 2012 9Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 84

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowiceunieszkodliwionych. W przypadku przyspieszonego procesu usuwania tego typu odpadówproblemem może stać się również niedostateczna pojemność istniejących składowiskprzyjmujących odpady zawierające azbest.Prognoza wytwarzania odpadów azbestowych zawarta w Programie przewiduje,że największe ilości tych odpadów będą wytwarzane w roku 2012 – tj. ok. 204,1 tys. m²oraz 1.697 Mg, a także 2.104,82 mb. W późniejszych latach wytwarzanie odpadówazbestu szacuje się na ok. 100 tys. rocznie. Koszt realizacji zadań związanychz sukcesywną aktualizacją inwentaryzacji budynków i urządzeń zawierających azbestcelem ich bezpiecznego usunięcia w latach 2012-2023 oszacowano na 1,7 mln zł,natomiast na budowę i rozbudowę istniejących składowisk do składowania odpadówzawierających azbest – 9 mln zł.W Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Polkowickiego na lata2008-2015, którego jednym z założeń jest bezpieczne dla środowiska unieszkodliwienieodpadów azbestowych, oszacowano, iż w latach 2006-2007 z terenu powiatupolkowickiego usunięto 6.013,9 m² azbestu, w tym na terenie Gminy Polkowice – 954 m².W dokumencie podkreśla się konieczność przeprowadzenia szczegółowejinwentaryzacji ilości i powierzchni pokryć dachowych oraz innych elementówzawierających azbest na terenie każdej z gmin w powiecie, jak również podjęcia starańo środki finansowe na udzielenie pomocy osobom fizycznym w zakresie usuwaniawyrobów azbestowych.W Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Polkowickiego na lata2008-2015 wskazano, iż odpady zawierające azbest mogą być składowanena składowisku w Trzebczu.2.3. Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym,wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanegodokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiskazostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentuDo najistotniejszych celów ochrony środowiska ustanowionych na szczeblumiędzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotnych z punktu widzeniaprojektowanego Programu należą:− zakaz stosowania azbestu,− zasady bezpiecznego użytkowania i usuwania azbestu,− zasady pracy z azbestem (BHP),− ochrona środowiska przed zanieczyszczeniem azbestem,Polkowice, grudzień 2012 10Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 85

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice−−zasady bezpiecznego transportu azbestu,zasady gospodarki odpadami zawierającymi azbest.Wszystkie te cele zostały opisane i przeanalizowane w projektowanym Programie.Tabela 1 Sposób uwzględnienia w analizowanym Programie celów ochrony środowiskaCel ochrony środowiskaZakaz stosowania azbestuZasady bezpiecznegoużytkowania i usuwaniaazbestuZasady pracy z azbestem(BHP)Ochrona środowiska przedzanieczyszczeniemazbestemZasady bezpiecznegotransportu azbestuZasady gospodarkiodpadami zawierającymiazbestSposób uwzględnienia go w projektowanym ProgramieOdwołanie do Ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakaziestosowania wyrobów zawierających azbest i do ProgramuOczyszczania Kraju z Azbestu na lat 2009-2032Uwzględniono w rozdziale:2: „Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobówzawierających azbest”4: „Postępowanie z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest”Uwzględniono w rozdziale:2: „Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobówzawierających azbest”4: „Postępowanie z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest”Uwzględniono w rozdziale:2: „Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobówzawierających azbest”4: „Postępowanie z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest”Uwzględniono w rozdziale:2: „Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobówzawierających azbest”4: „Postępowanie z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest”Uwzględniono w rozdziale:2: „Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobówzawierających azbest”4: „Postępowanie z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest”3. Azbest i jego właściwościAzbesty są minerałami naturalnie występującymi w przyrodzie, należącymi dodwóch grup: azbestów serpentynowych i azbestów amfibolowych. Do grupy serpentynównależy azbest chryzotylowy (azbest biały), natomiast w grupie azbestów amfibolowychznaczenie mają dwie odmiany: azbest amozytowy (azbest brązowy) i azbest krokidolitowy(azbest niebieski). Wszystkie odmiany azbestu krystalizowały się w postaci cienkich,wydłużonych monokryształów, których długość może niekiedy dochodzić dokilkudziesięciu centymetrów.Z punktu widzenia chemicznego, azbesty są uwodnionymi krzemianami magnezu.Polkowice, grudzień 2012 11Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 86

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowiceAzbest chryzotylowy krystalizuje się w postaci rurek, a azbesty amfiboloweprzyjmują formę grubszych, pręcikowatych kryształów. Włókna azbestu są wiązkamizbudowanymi z dużej liczby (nawet do kilku tysięcy, a niekiedy nawet kilkudziesięciutysięcy) włókien elementarnych. W tych wiązkach pojedyncze kryształy azbestu sąspojone za pomocą węglanu wapniowego.Największe zastosowanie przemysłowe miał azbest serpentynowy (chryzotylowy),tworzący cienkie żyły w serpentynitach, o giętkich włóknach (do 0,1 µm grubości),odpornych na działanie czynników chemicznych, wysokich temperatur oraz na ścieranie,a także źle przewodzących ciepło i elektryczność. Używany był do wyrobu tkaninogniotrwałych, okładzin ciernych, szczęk hamulcowych, farb ogniotrwałych, materiałówizolacyjnych oraz niepalnych materiałów budowlanych.Azbest amfibolowy charakteryzuje się dużą kwasoodpornością. Jest znaczniemniej rozpowszechniony w przyrodzie. Wykorzystywany był w przemyśle chemicznym.Wyroby zawierające azbest klasyfikowane są w dwóch klasach, biorąc pod uwagękryterium zawartości azbestu, stosowane spoiwo oraz gęstość objętościową wyrobu:1. klasa I (wyroby miękkie), których gęstość objętościowa jest mniejsza niż 1.000kg/m 3 , zawierające powyżej 20% (do 100% azbestu). Wyroby te łatwo ulegająuszkodzeniom mechanicznym, czemu towarzyszy znaczna emisja włókien azbestudo otoczenia. Najczęściej stosowane w tej klasie były wyroby tekstylne z azbestu,używane przez pracowników w celach ochronnych, koce gaśnicze, szczeliwaplecione, tektury uszczelkowe, materiały i wykładziny cierne.2. klasa II (wyroby twarde), których gęstość objętościowa jest większa niż 1.000kg/m 3 , zawierające poniżej 20% azbestu. W wyrobach tych włókna azbestowe sąmocno związane, a w przypadku mechanicznego uszkodzenia, np. pęknięcia, mamiejsce stosunkowo niewielka emisja azbestu do otoczenia w porównaniuz wyrobami klasy I. Niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi i środowiska stwarzamechaniczna obróbka tych wyrobów oraz rozbijanie w wyniku zrzucania w trakcieprac remontowych 1 .W Polsce wyroby z klasy II były wykorzystane do produkcji płyt azbestowocementowychjako materiał budowlany, otrzymywany w wyniku prasowania mieszaninycementu z włóknami azbestowymi, głównie w postaci płyt płaskich, falistych oraz rurazbestowo-cementowych. Płyty płaskie i faliste wykorzystywane były do krycia dachów,rzadziej do elewacji budynków gospodarczych i mieszkalnych czy przemysłowych.W znacznie mniejszych ilościach produkowane i stosowane były inne wyroby azbestowo-1 „Zbiór przepisów i procedur dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest”, MinisterstwoGospodarki, Warszawa, 2001Polkowice, grudzień 2012 12Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 87

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicecementowe, tj. rury służące do wykonywania instalacji wodociągowych i kanalizacyjnychoraz przewody kominowe czy zsypy w budynkach wielokondygnacyjnych.Produkcja płyt azbestowo-cementowych w Polsce została zakazana ustawą z dnia19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. W rządowymProgramie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 okres trwałości płytazbestowo-cementowych i innych wyrobów stosowanych w budownictwie określono na conajmniej 30 lat.4. Szkodliwy wpływ azbestu na zdrowie człowiekaChorobotwórcze działanie azbestu jest wynikiem wdychania włókien zawieszonychw powietrzu. Szczególną cechą azbestu jest to, że włókna gromadzą się i pozostająw tkance płucnej w ciągu całego życia. Zmiany chorobowe mogą pojawić się po kilku lubnawet kilkudziesięciu latach.Biologiczna agresywność pyłu azbestowego jest zależna od stopnia penetracjii ilości włókien, zatrzymanych w dolnej części układu oddechowego. Wynika to główniez fizycznych i aerodynamicznych cech włókien. Duże znaczenie ma średnica włókien.Włókna cienkie, o średnicy poniżej 3 mikrometrów, przenoszone są łatwiej i docierają dokońcowych odcinków dróg oddechowych, a włókna grube, o średnicy powyżej5 mikrometrów, zatrzymują się w górnych odcinkach dróg oddechowych. Skręconewłókna chryzotylu o dużej średnicy, mają tendencję do zatrzymywania się wyżej,w porównaniu z igłowymi włóknami azbestów amfibolowych, z łatwością przenikającychdo obwodowych części płuc.Największe zagrożenie dla organizmu ludzkiego stanowią włókna respirabilne,dostające się z powietrzem do pęcherzyków płucnych, o średnicy mniejszej od3 mikrometrów. Według danych zawartych w publikacjach Światowej Organizacji Zdrowia,najważniejszą cechą determinującą zdolność włókien do wywołania nowotworów są ichfizyczne wymiary, czyli średnica poniżej 3 mikrometrów oraz długość powyżej5 mikrometrów. Nie istnieją dowody, że jeden z typów azbestu niesie ze sobą większeryzyko zachorowań niż inny, więc wszystkie typy azbestu traktowane są jako powodującetakie samo ryzyko raka płuca. Pomimo istnienia normatywów stężenia włókien azbestuw powietrzu, nie można określić dawki progowej pyłu dla rakotwórczego działaniaazbestu 2 .Pomiędzy pierwszym narażeniem a pojawieniem się objawów chorobowych2 „Azbest. Ekspozycja zawodowa i środowiskowa.”, pod red. Neonili Szeszeni-Dąbrowskiej, Łódź, 2004Polkowice, grudzień 2012 13Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 88

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicezwiązanych z ekspozycją na azbest najczęściej mija długi okres czasu, co oznacza, żeaktualnie wykrywane są skutki zdarzeń, które miały miejsce 20-40 lat temu. Głównąpatologią zawodową pracowników zakładów przetwarzających azbest jest azbestoza,czyli śródmiąższowe zwłóknienie tkanki płucnej. Włókna azbestowe mogą zalegaćw tkance płucnej przez długi okres, a proces zwłóknieniowy może pojawić się po wielulatach od ustania narażenia. Pylica azbestowa może zwiększyć wystąpienie raka płucai międzybłoniaka opłucnej lub otrzewnej.Rak płuca jest najbardziej powszechnym nowotworem złośliwym powodowanymprzez azbest. Zagrożenie wystąpieniem raka płuca w badanych populacjach zawodowonarażonych na pył azbestu wykazuje duże zróżnicowanie w zależności od typu włókna,technologii przetwórstwa, zawartości włókien respirabilnych w pyle, średnicy, długości,kształtu włókna, stężenia pyłu, liczby lat pracy w warunkach natężenia i ogólnej dawkipyłu 3 . Oba nowotwory, zarówno rak płuca, jak i międzybłoniak opłucnej, rozwijają sięgwałtownie i charakteryzują się krótką przeżywalnością.Nadal istnieje ryzyko narażenia na kontakt z wyrobami zawierającymi azbestw budynkach, urządzeniach i instalacjach poprzez:− niewłaściwe składowanie odpadów azbestowych,− użytkowanie wyrobów azbestowych, prowadzące do zanieczyszczenia powietrzapyłem azbestowym np. w wyniku: korozji i mechanicznych uszkodzeń płytazbestowo-cementowych, ścierania tarcz sprzęgłowych i hamulcowych,− niewłaściwe usuwanie z dachów i elewacji wyrobów zawierających azbest,− urządzenia grzewcze, wentylacyjne, klimatyzacyjne i izolacje zawierające azbest.W celu zminimalizowania narażenia na pył azbestowy wprowadzono zakazprodukcji i stosowania wyrobów zawierających azbest, a regulacje prawne określająwymogi dotyczące bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest, a takżeobowiązki pracodawców i pracowników, wykonujących prace polegające nazabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest.3 IbidemPolkowice, grudzień 2012 14Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 89

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice5. Istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanuw przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu5.1. Ogólna charakterystyka Gminy PolkowiceGmina Polkowice jest gminą miejsko-wiejską, położoną we wschodniej częścipowiatu polkowickiego, w północno-zachodniej części województwa dolnośląskiego.Graniczy z gminami: Rudna, Lubin, Chocianów, Radwanice, Jerzmanowa oraz Grębocice.W skład Gminy, zajmującej obszar o powierzchni 16.765 ha (168 km 2 ) 4 , wchodzimiasto Polkowice oraz 15 sołectw: Biedrzychowa, Dąbrowa, Guzice, Jędrzychów,Kaźmierzów, Komorniki, Moskorzyn, Nowa Wieś Lubińska, Pieszkowice, Sobin, SuchaGórna, Tarnówek, Trzebcz, Żelazny Most i Żuków 5 .Według danych GUS z 31 grudnia 2010 r. Gminę zamieszkuje ogółem26.411 osób, w tym 12.884 mężczyzn i 13.527 kobiet. Miasto Polkowice zamieszkuje22.210 osób, w tym 10.797 mężczyzn i 11.413 kobiet. Gęstość zaludnienia w Gminiewynosi 158 os./km² 6 .Polkowice.Jednostki organizacyjne Gminy zlokalizowane są głównie w granicach miastaGrunty orne stanowią 75,2%, łąki – 17,9%, pastwiska – 6,8%, zaś sady 0,1%powierzchni ziemi użytkowanej rolniczo w Gminie. Powierzchnia lasów i gruntów leśnychw Gminie wynosi 8.288 ha (49% powierzchni Gminy) 7 . W Gminie według danych UrzęduGminy w Polkowicach z 24 sierpnia 2012 r. funkcjonuje 687 gospodarstw rolnycho powierzchni powyżej 1 ha.W Gminie Polkowice według danych na 31 grudnia 2010 r. zarejestrowanych było2.246 podmiotów gospodarczych, z czego w sektorze publicznym 58 podmiotów,a w sektorze prywatnym 2.188 podmiotów 8 .Formy użytkowania terenów przemysłowych Gminy są związane przede wszystkimz wydobyciem rudy miedzi. Ponadto przemysłowa działalność gospodarcza prowadzonajest na obszarze Polkowickiej Podstrefy Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.4 Bank Danych Lokalnych5 Biuletyn Informacji Publicznej gminy Polkowice6 Bank Danych Lokalnych7 Ibidem8 IbidemPolkowice, grudzień 2012 15Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 90

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice5.2. Wyroby azbestowe na terenie Gminy PolkowiceZ przeprowadzonej w ramach opracowywania projektu Programu inwentaryzacjiwynika, iż na terenie Gminy Polkowice znajduje się 44.397 m 2 płyt azbestowocementowych,co w przeliczeniu na 1 km 2 powierzchni Gminy daje 3,4 Mg/km 2 .Na podstawie danych zgromadzonych podczas inwentaryzacji oszacowano,iż powierzchnia pokryć dachowych wykonanych z płyt azbestowo-cementowych płaskichi falistych wynosi 40.663 m 2 . W wodociągach gminnych nie wykorzystuje się rurazbestowo-cementowych.Tabela 2: Zestawienie zbiorcze ilości wyrobów azbestowo-cementowych naterenie Gminy Polkowice w [w m 2 ]Lp. Typ Ilość [m 2 ]1 płyty azbestowo-cementowe faliste 28 5312 płyty azbestowo-cementowe płaskie (karo) 323płyty azbestowo-cementowe stosowane w budownictwie zlokalizowanena obiektach będących własnością przedsiębiorców i instytucji12 1004 płyty faliste i płaskie w elewacjach budynków 3 734Razem 44 397Struktura rozmieszczenia wyrobów azbestowo-cementowych w odniesieniu doposzczególnych miejscowości Gminy Polkowice została przedstawiona w tabeli nr 3.Tabela 3: Wyniki inwentaryzacji w podziale na miejscowościLp.MiejscowośćIlość[m 2 ]Ilość[Mg]Udział[%]1 Dąbrowa 652 8 1,392 Guzice 745 10 1,733 Jędrzychów 660 9 1,564 Jędrzychów-Nowiny 180 2 0,355 Jędrzychów-Nowy Dwór 310 4 0,696 Kaźmierzów 12 621 163 28,427 Komorniki 3 580 47 8,158 Moskorzyn 924 12 2,089 Nowa Wieś Lubińska 923 12 2,0810 Pieszkowice 596 8 1,3911 Polkowice 8 167 106 18,37Polkowice, grudzień 2012 16Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 91

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowiceLp.MiejscowośćIlość[m 2 ]Ilość[Mg]Udział[%]12 Polkowice (Dolne) 2 587 34 5,8913 Sobin 1 473 19 3,2914 Sucha Górna 3 828 50 8,6715 Tarnówek 3 118 41 7,1116 Trzebcz 1 113 14 2,4317 Żelazny Most 2 391 31 5,3718 Żuków 529 7 1,21Razem 44 397 577 100Najwięcej budynków z pokryciami dachowymi wykonanymi z płyt azbestowocementowych(20.788 m 2 ) znajduje się w miejscowości Kaźmierzów i Polkowice.Stanowią one niemal 47% łącznej ilości płyt azbestowo-cementowych na terenie GminyPolkowice.Dodatkowo wizualna ocena jakości wyrobów zawierających azbest na terenieGminy Polkowice zgodnie ze stopniem pilności wykazała, że:a) ok. 17,5% zinwentaryzowanych wyrobów wymaga wymiany lub naprawybezzwłocznie, tj. zostało zaliczonych do I stopnia pilności,b) ok. 82% zinwentaryzowanych wyrobów wymaga ponownej oceny w czasie do 1roku, czyli zostało zaliczonych do II stopnia pilności,c) prawie 0,5% zinwentaryzowanych wyrobów wymaga ponownej oceny w terminiedo 5 lat, tj. zostało zaliczonych do III stopnia pilności.Polkowice, grudzień 2012 17Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 92

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowiceMapa 1. Rozmieszczenie wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy PolkowicePolkowice, grudzień 2012 18Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 93

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice5.3. Środowisko przyrodnicze Gminy PolkowicePod względem morfologicznym gmina Polkowice stanowi fragment NizinŚrodkowopolskich. Część północna gminy położona jest w granicach mezoregionuWzgórz Dalkowskich, gdzie dominują polodowcowe wzgórza (do 223 m n.p.m) i pagórkimorenowe. Część południowa obejmuje mezoregion Równiny Szprotawskiej ze słabourozmaiconą powierzchnią równin sandrowych i wodnolodowcowych (138-153 m n.p.m.) 9 .Większość obszaru gminy Polkowice położona jest w podokręgu dalkowskimOkręgu Żarsko-Trzebnicko-Ostrzeszowskiego, dla którego południowej częścicharakterystyczne są ciepłolubne grądy, łęgi oraz dąbrowy, a także ciepłolubne zarośla,okrajki i zbiorowiska murawowe. Występują tu także lasy z udziałem buka i jodły. Wpodokręgu Równiny Szprotawskiej Okręgu Nizina Śląsko-Łużycka na ubogichpiaszczystych glebach dominuje sosna.Ogólna powierzchnia lasów i gruntów leśnych na terenie Gminy Polkowice wynosi8.288 ha, co stanowi 49% jej powierzchni. Wskaźnik lesistości jest wyższy o 19,0 pktproc. niż średnio w województwie i o 12,6 pkt proc. niż w powiecie (GUS, 2011 r.) 10 .Do najbardziej wartościowych przyrodniczo obszarów leśnych na terenie gminy Polkowicenależą niżowe łęgi olszowo-jesionowe a także grądy środkowoeuropejskie, które skupiająnajwiększą liczbę cennych gatunków flory na terenie gminy.Część gminy położona jest w Obszarze Chronionego Krajobrazu LasyChocianowskie utworzonego z powodu walorów przyrodniczych i krajobrazowychzróżnicowanych ekosystemów wartościowych ze względu na możliwość zaspokajaniapotrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem, a także pełnioną funkcję korytarzaekologicznego.Wśród bogatej fauny i flory gminy Polkowice z uwagi na charakter niniejszejPrognozy na największą uwagę zasługują gatunki objęte całkowitą lub częściową ochronąprawną. Do tej grupy zalicza się m.in. 8 gatunków porostów nadrzewnych (włostkabrązowa, mąkla tarniowa, pustułka rurkowata, popielak pylasty, płaskotka rozlana,płaskotka reglowa, mąklik otrębiasty, brodaczka kępkowa, złotlinka jaskrawa) oraz 11gatunków roślin naczyniowych (kruszczyk połabski, szafirek miękkolistny, buławnikmieczolistny, śnieżyca wiosenna, widłak jałowcowaty, rosiczka okrągłolistna, wiciokrzewpomorski, centuria pospolita, śniedek baldaszkowaty, kosaciec syberyjski, przylaszczkapospolita i paprotka zwyczajna).9 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-201810 Bank Danych LokalnychPolkowice, grudzień 2012 19Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 94

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowiceSzczególnie ważne z punktu widzenia krajowej ochrony przyrody są: kruszczykpołabski i szafirek miękkolistny, gdyż gatunki te figurują w Polskiej Czerwonej KsiędzeRoślin. Szafirek miękkolistny otrzymał status CR – krytycznie zagrożony natomiastkruszczyk połabski – status VU tj. narażony.Gatunki pod ochroną częściową stwierdzone na terenie gminy Polkowice to m.in.:bluszcz pospolity, barwinek pospolity, wilżyna ciernista, przytulia wonna, pierwiosneklekarski i pierwiosnek wyniosły, kocanki piaskowe, kruszyna pospolita, kalina koralowa,konwalia majowa i porzeczka czarna.Zgodnie z załącznikami 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. nr 237, poz. 1419) naterenie gminy Polkowice wykazano niżej wymienione gatunki zwierząt wymagająceochrony czynnej: jeż zachodni, ryjówkowate (wszystkie gatunki), nietoperze (wszystkiegatunki), wiewiórka pospolita, łasica, kret, bóbr europejski, badylarka, karczownik (zwyjątkiem występującego na terenie sadów, ogrodów oraz upraw leśnych), myszzaroślowa oraz wydra.5.4. Formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000W pobliżu Gminy Polkowice można zaobserwować nakładanie się różnych formochrony przyrody na siebie. Widoczne jest to na mapie nr 2.przyrody.W kolejnych podrozdziałach przedstawiono opis wybranych form ochronyPolkowice, grudzień 2012 20Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 95

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowiceMapa 2. Okolice Gminy Polkowice na tle form ochrony przyrodyPolkowice, grudzień 2012 21Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 96

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice5.4.1 Parki narodoweGmina Polkowice nie jest położona w obrębie parku narodowego.5.4.2 Obszary Natura 2000Na obszarze Gminy Polkowice nie występują obszary Natura 2000. W pewnymoddaleniu do gminy znajdują się niżej wymienione obszary 11 :− OSO Bory Dolnośląskie – 172.093 ha – oddalony o około 6 km w kierunkuzachodnim. Obszar stanowi jeden z największych kompleksów leśnych Polskii położony jest w dorzeczu Odry. Występują tu zwarte drzewostany sosnowez ubogim runem, a w żyźniejszych częściach występują bory mieszane i fragmentybuczyn i grądów. Występuje tu co najmniej 19 gatunków ptaków z Załącznika IDyrektywy Ptasiej, 9 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi. W okresie lęgowymobszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunkówptaków: bielik, bocian czarny, cietrzew, dzięcioł zielonosiwy, głuszec, kaniaczarna, rybitwa czarna, sóweczka, włochatka. Jest to najważniejsza ostoja bielika,cietrzewia i głuszca w Polsce południowo-zachodniej. Stwierdzono tu także jednez największych liczebności włochatki i sóweczki w porównaniu z innymi ostojamikrajowymi.− SOO Jelonek Przemkowski – 62 ha – oddalony o około 7 km w kierunkuzachodnim. Obszar o kluczowym znaczenie dla przetrwania jelonka rogacza naDolnym Śląsku. Żyje tu największa dolnośląska populacja jelonka rogacza.Stanowisko to jest łącznikiem stanowisk w okolicach Nowej Soli ze stanowiskamiw Borach Dolnośląskich i ma istotne znaczenie dla zachowania w dłuższejperspektywie jego zmienności gatunkowej. Występuje tutaj również niedużapopulacja pachnicy dębowej. Obszar ten chroni duży fragment ponad stuletniejacydofilnej dąbrowy.− OSO Stawy Przemkowskie – 4.605 ha – oddalony o około 11 km w kierunkuzachodnim. Obszar obejmuje dwa kompleksy stawów wraz z fragmentami łęgówjesionowo-olszowych oraz wilgotne łąki z kępami wierzbowych zarośli. Jest toostoja ptasia o randze europejskiej. Występuje tu co najmniej 18 gatunków ptakówz Załącznika I Dyrektywy i 8-9 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi. StawyPrzemkowskie to ważny teren dla migrujących kaczkowatych. W okresie lęgowymobszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunkówptaków: łabędź krzykliwy, gęgawa, podgorzałka i zausznik; w mniejszej, aleznaczącej ilości teren zasiedla: łabędź niemy, bąk, czernica, głowienka i wodnik.W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowegogęsi zbożowej, płaskonosa i głowienki; stosunkowo duże koncentracje osiąga11 Strona internetowa: natura2000.gdos.gov.pPolkowice, grudzień 2012 22Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 97

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice−−−−łabędź niemy, cyraneczka, krzyżówka i łyska. Ptaki wodno-błotne występująw koncentracjach powyżej 20 000 osobników.SOO Wrzosowisko Przemkowskie – oddalony o około 11 km w kierunkuzachodnim od granic Gminy. Ostoja ma powierzchnię 6.663 ha i obejmuje rozległewrzosowisko na dawnym poligonie przemkowskim, otoczone borami sosnowymiz wydmami śródlądowymi i piaszczyskami porośniętymi typową roślinnością.Pomimo niewielkiego zróżnicowania siedlisk (5 rodzajów siedlisk z Załącznika IDyrektywy Rady 92/43/EWG) i niewielkiego bogactwa gatunkowego jest to obszarbardzo istotny dla zachowania suchych wrzosowisk, występujących tu w postaciwielkopowierzchniowego płatu. Bunkry koło Wilkocina stanowią zimowisko trzechgatunków nietoperzy z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Obserwuje się tujeszcze jeden gatunek z tego Załącznika - kumaka nizinnego.SOO Łęgi Odrzańskie – oddalony o ok. 11 km w kierunku wschodnim od granicyGminy. Obszar ma powierzchnię 20.223 ha. Obszar odznacza się dużymbogactwem rzadkich i zagrożonych siedlisk przyrodniczych, charakterystycznychdla dużej rzeki nizinnej. Występuje tu 11 typów siedlisk z Załącznika I DyrektywyRady 92/43/EWG, w tym oba typy bardzo dobrze zachowanych lasów łęgowych,zajmujących tu znaczną powierzchnię. Elementem przyrody obszaru są łąkiz cennymi gatunkami takimi jak: goryczka wąskolistna, kosaciec syberyjski czyczosnek kątowaty. Na terenie ostoi stwierdzono obecność 22 gatunków zwierzątz Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG w szczególności ryb (kiełbiabiałopłetwego) i bezkręgowców w szczególności motyli. Obszar spełnia rolębardzo ważnego korytarza ekologicznego południowa część obszaru stanowimiędzynarodowy obszar węzłowy 17M - Dolina Środkowej Odry, a północna -międzynarodowy korytarz ekologiczny 18M - Głogowski Odry.OSO Łęgi Odrzańskie – oddalony o ok. 11 km w kierunku wschodnim od granicyGminy. Obszar ma powierzchnię 17.999 ha. Ostoja ptasia o randzeeuropejskiej E 53. Występuje co najmniej 35 lęgowych gatunków ptakówz Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, 11 gatunków z Polskiej CzerwonejKsięgi. Na terenie ostoi gnieździ się ok. 100 gatunków ptaków. W okresie lęgowymobszar zasiedla ok 4% krajowej populacji kani czarnej, 5%-4% populacji krajowejmuchołówki białoszyjej, około 3% populacji krajowej dzięcioła średniego, 1,5%-2%populacji krajowej kani rudej, 1%-2% populacji krajowej dzięcioła zielonosiwego,1,8% populacji krajowej czapli siwej, ponad 1% populacji krajowej świerszczakaoraz po około 1% populacji krajowej trzmielojada i srokosza, stosunkowo liczniewystępuje także żuraw.SOO Źródliska koło Zimnej Wody – oddalony o ok. 12 km w kierunkupołudniowo-zachodnim od granicy Gminy. Obszar ma powierzchnię 156 hai obejmuje kompleks żyznych, wielogatunkowych lasów liściastych łęgowychi grądowych z wyróżniającymi się starymi, dziuplastymi żywymi lub zamierającymiPolkowice, grudzień 2012 23Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 98

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice−−−−drzewami (są to głównie dęby szypułkowe i jesiony wyniosłe). Starodrzew stanowiważne siedlisko dla licznej populacji pachnicy dębowej. Populacja tegopriorytetowego gatunku chrząszcza szacowana jest tutaj na 100-200 dorosłychosobników, co stanowi 1-2 % populacji krajowej i około 5% populacji dolnośląskiej.Jest ona zatem bardzo ważna dla zachowania i ciągłości populacji tegochrząszcza w Polsce i stanowi łącznik pomiędzy innymi znanymi miejscamiwystępowania pachnicy w tej części kraju.SOO Dalkowskie Jary – oddalony o ok. 15 km w kierunku północno zachodnimod granicy Gminy. Obszar ma powierzchnię 40 ha. Obszar obejmuje terenrezerwatu „Dalkowskie Jary” - zalesioną, szczytową partię Garbu Kocich Górcharakteryzujących się stromymi zboczami z siecią wąwozów i różnicamiwysokości dochodzącymi do 65 m. Występują tu dwa zespoły buczyn rosnącychna granicy zasięgu tj.: żyzna buczyna niżowa i buczyna kwaśna o zubożałejpostaci. Obok dojrzałych buczyn występują stadia lasów regenerujących. W partiiszczytowej rezerwatu znajdują się pozostałości po dwóch grodziskach: z okresukultury łużyckiej i wczesnego średniowiecza.SOO Kozioróg w Czernej – oddalony o ok. 18 km w kierunku północnym odgranicy Gminy. Obszar ma powierzchnię 142 ha i jest ostoją jednej z największychpopulacji kozioroga dębosza na Dolnym Śląsku i jednocześnie w południowejczęści kraju. Jest to ważny łącznik między innymi znanymi stanowiskami tegogatunku w dolinie Odry (okolice Nowej Soli i Wyszanowa) dla zachowaniaciągłości populacji kozioroga na Śląsku. Występuje tutaj również niedużapopulacja pachnicy dębowej, chrząszcza, który do rozwoju wymaga obecnościstarych dziuplastych drzew liściastych.SOO Dolina Dolnej Baryczy – oddalony o ok. 19 km w kierunku zachodnim odgranicy Gminy. Obszar ma powierzchnię 3.165 ha. Ostoja jest bardzo ważnymw tej części Polski miejscem występowania priorytetowego siedliska -ciepłolubnych dąbrów, oraz lasów łęgowych i nadrzecznych zarośli wierzbowych.Szczególnie dobrze zachowane są rozległe łęgi jesionowe. Na terenie ostoiwystępują także cenne siedliska takie jak: lasy łęgowe dębowo-wiązowojesionowei grądy. Dolina Dolnej Baryczy jest miejscem lęgów znaczącychpopulacji dzięciołów (zielonosiwego, zielonego, czarnego, średniego) orazmiejscem występowania chrząszcza - pachnicy dębowej. Bardzo ważnymsiedliskiem w ostoi są liczne starorzecza z cennymi łąkami trzęślicowymi będącymisiedliskiem motyla z Aneksu II - modraszka nausitousa. Dla zachowania ostoirównież cenne są dwa inne typy siedlisk - olsy i turzycowiska ważne dlazachowania populacji gatunków takich jak: żuraw, bocian czarny oraz motylczerwończyk nieparek.SOO Irysowy Zagon koło Gromadzynia– oddalony o ok. 19 km w kierunkupołudniowo-wschodnim od granicy Gminy. Obszar ma powierzchnię 38 haPolkowice, grudzień 2012 24Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 99

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice−i obejmuje ekstensywne łąki kośne oraz zadrzewienia śródłąkowe na skarpiepradoliny Odry. Większość powierzchni zajmują siedliska przyrodnicze roślinnościnieleśnej ujęte w I załączniku Dyrektywy Siedliskowej. Największe znaczenie mająbogate w gatunki łąki trzęślicowe z niemal wszystkimi gatunkamicharakterystycznymi.SOO Pątnów Legnicki – oddalony o ok. 20 km w kierunku południowym odgranicy Gminy. Obszar zajmuje powierzchnię 837 ha i ma kluczowe znaczenie dlaprzetrwania barczatki kataks na Dolnym Śląsku. Stanowi ostoję innych motyliz Czerwonej Listy Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce, takich jak:ogończyk akacjowiec, mieniak tęczowiec, sówka. Obszar chroni jednoz ważniejszych skupisk wilgotnych zarośli tarninowych oraz dobrzewykształconych grądów i łęgów w dawnym województwie legnickim.5.4.3 RezerwatyW granicach Gminy Polkowice nie występują rezerwaty przyrody. W pewnymoddaleniu do gminy znajdują się niżej wymienione rezerwaty 12 :− Rezerwat „Uroczysko Obiszów” położony jest w odległości 2 km od granicyGminy. Rezerwat leśny o powierzchni 6,28 ha został utworzony w 1972 r. w celuochrony lasu mieszanego o cechach zespołu naturalnego.− Rezerwat „Skarpa Storczyków” oddalony jest o 10 km od granicy Gminy. Jest torezerwat leśny o powierzchni 65,17 ha utworzony został w 1993 r. w celu ochronyzbiorowiska lasów liściastych ze stanowiskami chronionych i rzadkich gatunkówroślin wśród których na szczególną uwagę zasługuje storczyk kruszczyk.− Rezerwat „Stawy Przemkowskie” oddalony od gminy o 11 km rezerwatfaunistyczny o powierzchni 1.046,25 ha utworzony w 1984 r. w celu ochronystawów i bagien oraz otaczających je lasów będących ostoją licznych gatunkówptaków. Rezerwat wpisany na europejską listę ostoi ptactwa.− Rezerwat „Zimna Woda” oddalony od gminy o ok. 12 km rezerwat leśnyo powierzchni 59,82 ha został utworzony w 1987 r. w celu ochrony naturalnychzbiorowisk grądowych z drzewami pomnikowymi oraz wieloma gatunkami roślinchronionych i rzadkich.− Rezerwat „Dalkowskie Jary” oddalony od gminy o ok. 15 km rezerwatflorystyczno-leśny o powierzchni 36,12 ha został utworzony w 1972 r. w celuochrony lasu mieszanego z dwoma zespołami buczyn rosnących na granicyzasięgu – żyzną buczyną niżową i buczyną kwaśną.− Rezerwat „Annabrzeskie Wąwozy” oddalony od gminy o ok. 18 km rezerwatleśny utworzony został w 1977 r. w celu ochrony lasu mieszanego ze świerkiem,bukiem i cennymi gatunkami roślin w runie, takimi jak podrzeń żebrowiec, gnieźnik12 Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody: crfop.gdos.gov.plPolkowice, grudzień 2012 25Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 100

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice−−leśny, bluszcz pospolity, widłak jałowcowaty.Rezerwat „Torfowisko Borówki” oddalony od gminy o ok. 19 km rezerwattorfowiskowo-leśny o powierzchni 37,42 ha został utworzony w 1994 r. w celuochrony torfowiska przejściowego, boru bagiennego i płytkich dystroficznychjezior.Rezerwat „Buczyna Szprotawska” oddalony od gminy o ok. 19 km rezerwatflorystyczno-leśny o powierzchni 155,5 ha utworzony został w 1965 r. w celuochrony lasu mieszanego z fragmentami buczyny karpackiej i bogatym runem.Rezerwat jest miejscem gniazdowania gołębia siniaka oraz bielika.5.4.4 Parki krajobrazoweW odległości ok. 2 km od zachodniej granicy Gminy znajduje się PrzemkowskiPark Krajobrazowy wraz z otuliną 13 . Park powstał w 1997 r. i obejmuje powierzchnię22.338 ha, a wraz z otuliną 37.804 ha. Rzeźba terenu parku ukształtowała się w wynikudziałalności lądolodu, który pozostawił osady moreny dennej na Równinie Szprotawskieji Legnickiej oraz moreny czołowe tworzące Wzniesienia Chocianowskie. Terasy rzeczneoraz piaszczyste wydmy, zajmujące około połowę powierzchni Parku, są efektemprocesów denudacyjnych i akumulacyjnych związanych z rzekami Bobrem i Szprotawą.Największe powierzchnie zajmuje ubogi florystycznie suboceaniczny bór świeżyz sosną zwyczajną, brzozą i dębem w drzewostanie. W obniżeniach terenu występująpłaty śródlądowego boru wilgotnego z domieszką brzozy omszonej, a w bezodpływowychzagłębieniach terenu płaty kontynentalnego boru bagiennego. Bory mieszane,występujące w kompleksie z borami sosnowymi, są przeważnie mocno przekształconew wyniku działalności gospodarczej człowieka. Na uwagę zasługują występującew sąsiedztwie borów zbiorowiska torfowisk przejściowych i wysokich, które są ostoją dlabardzo rzadkich na tym terenie roślin torfowiskowych i bagiennych, takich jak: rosiczkaokrągłolistna i pośrednia, żurawina błotna, modrzewnica pospolita, wełniankapochwowata. Ciekawymi zbiorowiskami są zbiorowiska azonalne (szuwarowe, błotnei wodne). Na terenie Parku występuje 18 gatunków roślin objętych ochroną ścisłą łąk,które mają w jego granicach 57 stanowisk. Najliczniej reprezentowany jest bluszczpospolity (19 stanowisk) i grzybienie białe (14 stanowisk).W parku występują ptaki zagrożone wyginięciem, takie jak; bielik, derkacz,podgorzałka oraz rzadkie, znajdujące się w „Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt”, m.in.kormoran czarny, bąk, kania ruda, błotniak zbożowy, kropiatka, zielonka, derkacz, kulik,sóweczka, sowa błotna, włochatka, wąsatka. Z zasługujących na uwagę ssaków, na13 Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody: crfop.gdos.gov.plPolkowice, grudzień 2012 26Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 101

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowiceterenie parku występują popielica, wydra i gacek szary.5.4.5 Obszary chronionego krajobrazu 14Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Chocianowskie położony jestw granicach oraz w bezpośrednim sąsiedztwie Gminy w jej południowo-zachodniej części.Obszar utworzono w celu ochrony wartościowych krajobrazowo terenów o różnychekosystemach stanowiących element korytarzy ekologicznych. Obszar obejmujeobniżenie rzeki Szprotawy ze zwartymi powierzchniami leśnymi, rozległymi obszarami łąkw dolinach rzecznych oraz północną część miasta Chocianów z parkiem podworskim.Obszar ten ma charakter krajobrazu nizinnych dolin rzecznych. Zbiorowiska leśne sąreprezentowane przez lasy mieszane, fragmenty lasów dębowych oraz lasy łęgowe,z olszą czarną i wierzbą iwą. Interesujące są zbiorowiska roślinne torfowisk składające sięgłównie z mchów i turzyc (mech mokradłosz, sierpolist i drabik drzewkowaty).W odległości ok. 8 km od granic gminy znajduje się Obszar ChronionegoKrajobrazu Dolina Czarnej Wody, który został utworzony w 1982 r. Zajmuje środkowączęść zlewni tej rzeki i w dużej części porośnięty jest lasem mieszanym. Dominantąkrajobrazu są płaskie, rozległe dna dolin z rozbudowanym system wód powierzchniowych.Główną rzeką jest Czarna Woda, a do niej wpadają Nidzica, Brenna, Karkoszkai Brochotka oraz duża ilość bezimiennych potoków, kanałów i rowów.Obszar Chronionego Krajobrazu Wzgórza Dalkowskie położony jest ok. 12 kmod Gminy. Został utworzony w 1998 r. i zajmuje powierzchnię 2 630 ha. Obszar obejmujetereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanychekosystemach. Wyniosłości osiągają 220 m n.p.m. Dolinki wcinają się kilkadziesiątmetrów poniżej wierzchowiny wzgórza. Stoki wzniesień i zbocza dolin są stosunkowokrótkie i strome.Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Baryczy położony jest ok. 14 km odGminy. Został utworzony w 1992 r. Tereny te objęto ochroną ze względu na podmokłetereny, torfowiska, lasy łęgowe, grądy, olsy i łąki. Na terenie obszaru chronionegokrajobrazu liczne reprezentowana jest awifauna z wieloma gatunki lęgowymi.XXIV Obszar Chronionego Krajobrazu Województwa Lubuskiego, tj. OChKNowosolska Dolina Odry położony jest ok. 18 km w kierunku północnym od Gminy.Obszar obejmuje powierzchnię 9 852 ha. stanowiących fragment doliny Odry od rejonumiejscowości Dobrzejowice do mostu na drodze łączącej miejscowości Zabór i Bojadła.14 Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody: crfop.gdos.gov.plPolkowice, grudzień 2012 27Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 102

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowiceObszar obejmuje typowo wykształcone płaty lasów i zarośli łęgowych, wciążpodlegających zalewom, oraz mozaikę szuwarów turzycowych, mozgowisk, wilgotnych łąki zarośli wierzbowych. Jest to jeden z lepiej zachowanych i bardziej naturalnychfragmentów doliny Odry z wciąż zalewanymi lasami łęgowymi i niskimi grądami.5.4.6 Zespoły przyrodniczo-krajobrazoweZespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Guzicki Potok” położony jest w północnejczęści gminy Polkowice, pomiędzy miejscowościami Guzice i Polkowice. Zespół zajmujepowierzchnię 23,78 ha i składa się z trzech części: obszaru źródliskowego z sieciądrobnych strumieni, z których część ma charakter okresowy, fragmentu silniemeandrującego o mniejszych spadkach w obrębie otwartego krajobrazu rolniczegoi zabytkowego parku z pozostałościami budowli hydrotechnicznych. Obszar źródliskowyporasta kompleks żyznych lasów liściastych, z dębem jako gatunkiem panującym. Stałei okresowe strumienie charakterystyczne dla zespołu wykazują szybki przepływ wody,tworzą także w kilku miejscach wodospady i kaskady oraz wąwozy i jary. Na terenie XIXwiecznegozabytkowego parku w Guzicach natomiast występuje szpaler wiekowych lip.W zespole występują cenne gatunki roślin, takie jak: przytulia wonna, pierwiosneklekarski, porzeczka czarna, kalina koralowa, kokorycz wątła, paprotka zwyczajna,kruszczyk połabski, przylaszczka pospolita, bluszcz pospolity, czy przytulia okrągłolistna.Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Trzebcz” położony jest północnej częścigminy Polkowice, w pobliżu miejscowości Trzebcz i zajmuje powierzchnię 21,53 ha.Celem ochrony obiektu jest zachowanie walorów przyrodniczych, krajobrazowych,estetycznych i historycznych odcinka doliny potoku z zachowanym w stanie naturalnymciekiem wodnym Trzebcz wraz z mniejszymi dopływami i przylegającymi do niego lasami.W lasach przyległych do potoku Trzebcz występują dąbrowy i olszyny, rosnące nasiedlisku olsu jesionowego, lasu wilgotnego i lasu mieszanego świeżego. Największywalor zespołu stanowi meandrujący potok z obszarami erozji i akumulacji, zakolami,podcięciami, stromymi ściankami, wodospadami i kaskadami. Na terenie zespołudominują zbiorowiska leśne reprezentujące łęgi i grądy, a także zbiorowiska ziołoroślowe,będące pozostałością niewielkich łąk i polan.5.4.7 Pomniki przyrodyNa terenie gminy znajdują się niżej wymienione pomniki przyrody:- Dąb szypułkowy o obwodzie 360 cm i wysokości 23 m rosnący na terenieLeśnictwa Żelazny Most w oddziale 115c,- Aleja Dębowa w Nowym Dworze z 345 dębami szypułkowymi oraz 1 dębemPolkowice, grudzień 2012 28Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 103

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowiceczerwonym o obwodach 80-306 cm 15 .5.5. Wody5.5.1. Wody podziemne 16Na obszarze gminy Polkowice występuje kilka zasobnych poziomówwodonośnych. Wyróżnia się dwa główne piętra wodonośne, tj. czwartorzędowei trzeciorzędowe. Występowanie wód podziemnych związane jest również z piaskowcamipstrego piaskowca, wapieniami i dolomitami cechsztynu oraz piaskowcami czerwonegospągowca.Trzeciorzędowe piętro wodonośne na obszarze gminy, stanowi w miejscach brakuużytkowego czwartorzędowego poziomu wód jedyne użytkowe piętro wodonośne. Wodypodziemne związane są z osadami piaszczystożwirowymi, które występują na głębokościod 14 do ponad 200 m. Wydajności potencjalne studni są zmienne od 10 do 30 m 3 /hw południowej i centralnej części gminy do 50-70 m 3 /h w rejonie Kaźmierzowa.Czwartorzędowe piętro wodonośne związane jest z występowaniem piaskówi żwirów fluwioglacjalnych, glacjalnych i rzecznych zlodowaceń: południowo-, środkowo-,północnopolskiego i holocenu. Zasilanie piętra odbywa się bezpośrednio z infiltracji wódopadowych i powierzchniowych. Na obszarze gminy w utworach czwartorzędowychwydzielić można poziomy wodonośne o charakterze użytkowym:- plejstoceńskie osady wodnolodowce na obszarze Wzgórz Dalkowskich. Warstwywodonośne charakteryzują się zróżnicowanym rozprzestrzenieniem i miąższościąod kilku do ponad 30 m, lokalnie do około 50 m. Występują one na głębokości od4,5 do 56 m. Zwierciadło wody ma charakter swobodny i subartezyjski. Dominująwydajności potencjale studni 50-70 m³/h.- plejstoceńskie osady wodnolodowce wypełniające strukturę kopalną Potoczek-Jabłonów. Serie nieprzepuszczalne lub słabo przepuszczalne stanowią rodzajsoczew o zmiennej rozciągłości i miąższości 9-29 m. Poziom wodonośny strukturykopanej występuje na głębokości 18,5-56 m Zwierciadło wody ma charaktersubartezyjski.- plejstoceńskie osady wodnolodowcowe wypełniającymi strukturę Sobin-Jędrzychów w południowej części gminy. Poziom wodonośny występuje w obrębiemoreny dennej i zalega na głębokości około 11 m. Średnia miąższość warstwywodonośnej wynosi 18 m. Dominują potencjalne wydajności studni w przedziale od50-70 m³/h.15 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-201816IbidemPolkowice, grudzień 2012 29Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 104

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowiceNa obszarze gminy Polkowice występuje jedna struktura hydrogeologicznatworząca Główny Zbiornik Wód Podziemnych. W południowej części gminy w okolicyJędrzychowa występuje zbiornik GZWP nr 316 zwany Subzbiornikiem Lubińskim, którygromadzi wody piętra trzeciorzędowego. Wydajność studni eksploatujących wodyomawianej struktury na obszarze gminy wynosi ok. 350 m³/h.5.5.2. Wody powierzchniowe 17Południowo-zachodnia część gminy objęta jest dorzeczem Szprotawy, a północneobrzeża gminy należą do dorzecza Rudnej. Sieć rzeczna w środkowej części gminy jestsłabo rozwinięta. Większymi ciekami na terenie gminy są:- Szprotawa na odcinku 750 m,- Kalina, prawostronny dopływ Szprotawy, o długości 9,5 km, powierzchni zlewni37,3 km 2 i średnim spadku 1,5 ‰,- Skłoba, prawostronny dopływ Szprotawy, o długości 13,0 km, powierzchni zlewni19,3 km 2 i średnim spadku 1,5 ‰,- Sucha Górna będąca lewostronnym dopływem Kłębanówki,- Moskorzynka - lewostronny dopływ Rudnej, o długości 15,3 km i powierzchnizlewni 84,17 km².- Żdżerowita, prawostronny dopływ Moskorzynki, o długości 7,1 km, której źródłaznajdują się w pobliżu wsi Dąbrowa. Potok odwadnia przedpole zapory zachodniejzbiornika odpadów flotacyjnych „Żelazny Most”.Oprócz naturalnych cieków na terenie gminy istnieje gęsta sieć rowówodwadniających, będąca częścią systemu melioracji, który został przebudowanyi odnowiony w ramach zapobiegania i usuwania skutków eksploatacji górniczej.5.6. Powietrze 18Źródłem danych dotyczących jakości powietrza na terenie gminy jest ocena stanuzanieczyszczania powietrza dokonywana przez Wojewódzki Inspektorat OchronyŚrodowiska we Wrocławiu, w ramach monitoringu środowiska.Gmina Polkowice zastała sklasyfikowana do strefy lubińsko-polkowickiej do celówoceny jakości powietrza pod kątem zawartości SO 2 , NO 2 , CO, benzenu, PM10, As, Cd,Ni, Pb, i B(a)P dla kryteriów ochrony zdrowia oraz pod kątem zawartości SO2 i NO x , dlakryteriów ochrony roślin. Do celów oceny jakości powietrza pod kątem zawartości ozonugmina została zaliczona do strefy województwo dolnośląskie. W klasyfikacji strefy17 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-201818 IbidemPolkowice, grudzień 2012 30Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 105

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicelubińsko-polkowickiej i strefy województwo dolnośląskiej zastosowano następująceoznaczenia:- klasa A: poziom stężeń nie przekraczający poziomu dopuszczalnego lub poziomudocelowego,- klasa C: poziom stężeń powyżej poziomu dopuszczalnego, powiększonegoo margines tolerancji lub poziomu docelowego,- klasa D1: poziom stężeń nie przekraczający poziomu celów długoterminowych,- klasa D2: poziom stężeń powyżej celów długoterminowych.Pod kątem ochrony zdrowia strefę lubińsko-polkowicką dla SO 2 , NO 2 , benzenui tlenku węgla zaliczono do klasy A. Dla pyłu zawieszonego PM10 - do klasy C. Dlaołowiu, arsenu, kadmu oraz niklu w 2009 r. została zaliczona do klasy A, natomiast dlabenzo(a)pirenu – do klasy C. Strefa dolnośląska pod kątem ochrony zdrowiaw odniesieniu do poziomu docelowego ozonu w 2009 r. została zaliczona do klasy C.W odniesieniu do poziomu celów długoterminowych strefa dolnośląska zaliczona zostałado klasy D2.Ze względu na kryterium ochrony roślin strefa polkowicko-lubińska dla SO 2i tlenków azotu została zaliczona do klasy A. Strefa dolnośląska pod kątem ochrony roślinw odniesieniu do poziomu docelowego dla ozonu w 2009 r. została zaliczona do klasy C.W odniesieniu do poziomu celów długoterminowych dla ozonu w 2009 r. strefędolnośląską zaliczono do klasy D2.5.7. Powierzchnia ziemi 19Gmina Polkowice jest gminą o leśno-rolniczo-przemysłowym charakterzeużytkowania terenu. Powierzchnia użytków rolnych wynosi 5.899 ha (35%), w tympowierzchnia gruntów ornych – 4.437 ha (26%) 20 . Z kolei lesistość Gminy wynosi 49%(GUS, 31 grudnia 2011 r.) 21W dolinach rzecznych wykształciły się gleby murszowe i torfowe. Na piaszczystymlub gliniastym podłożu polodowcowym dominują gleby rdzawe, którym towarzyszą glebybielicowe i brunatne, natomiast w części północno-wschodniej gminy przeważają glebypłowe, którym towarzyszą gleby brunatne właściwe, opadowo-glejowe i rdzawe. Podwzględem bonitacyjnym gleby należą do klas IVa, IVb i V, a w północnowschodniej częścigminy do klasy III.19 Ibidem20 Dane Urzędu Gminy w Polkowicach21 Bank Danych LokalnychPolkowice, grudzień 2012 31Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 106

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice5.8. Klimat 22Pod względem klimatycznym gmina Polkowice należy do subregionunadodrzańskiego wrocławsko-legnickiego. Średnia roczna temperatura wynosi ponad8 °C, a okres wegetacyjny trwa dłu żej niż 100 dni. Roczna suma opadówatmosferycznych na tym obszarze przeciętnie nie przekracza 550 mm, przy czym 60-65%tej ilości przypada na okres kwiecień-wrzesień. Dominują wiatry z kierunków zachodniegoi północno–zachodniego. Średnio rocznie występuje od 120 do 140 dni pochmurnych.Na terenie gminy Polkowice dominują wilgotne masy powietrza polarno-morskiego(46% w ciągu roku), podczas gdy powietrze polarno-kontynentalne stanowi przeciętnie38%. Napływ chłodnych mas arktycznych obserwuje się tylko 10% dni w roku. Wysokiudział mas polarno-morskich sprawia, że klimat jest dość ciepły i łagodny. Ciśnienieatmosferyczne jest wyrównane przez cały rok, a jego maksymalne wartości przypadają naokres zimowy.Znaczny wpływ na klimat w regionie ma sąsiedztwo Sudetów, które ograniczająswobodny południkowy przepływ mas powietrza, lub też wpływają na jego ogrzaniei osuszenie.5.9. Zasoby naturalne 23Na obszarze gminy występują złoża rud miedzi, złoża gipsu i anhydrytu, solikamiennej oraz surowce energetyczne na znacznych głębokościach. Złoża kruszywnaturalnych, piasków oraz złoża energetyczne w postaci torfów występują na powierzchnibądź pod niewielkim nakładem.Na obszarze gminy występują rudy miedzi w złożach Sieroszowice, Polkowice,Rudna i Lubin-Małomice na niemal całym obszarze gminy oraz prowadzona jesteksploatacja w obrębie tych złóż. Złoża rud miedzi należą do złóż typu pokładowego ozróżnicowanej miąższości. Rudy miedzi wstępują w skałach wapiennych, dolomitach,łupkach oraz piaskowcach wraz z licznymi pierwiastkami współwystępującymi (srebro,złoto, nikiel, wanad, molibden, ołów, kobalt, platyna, pallad, cynk, kadm, ren, arsen). Skałypo eksploatacji rudy miedzi i odzyskaniu z niej srebra, złota, ołowiu i platynowców poprocesie przeróbczym deponuje się w Obiekcie Unieszkodliwiania OdpadówWydobywczych „Żelazny Most”.22 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-201823 ibidemPolkowice, grudzień 2012 32Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 107

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowiceW nadkładzie złoża rud miedzi Sieroszowice w utworach cechsztynu znajdują sięzłoża soli kamiennej. Zasoby bilansowe wymienionego złoża znajdują się na obszarze4 500 ha i stanowią 3,65% łącznych zasobów soli kamiennej w Polsce. Łączne zasobysoli kamiennej towarzyszące złożom rud miedzi: Sieroszowice, Radwanice Zachódi Rudna określono na 25 mld ton.Surowcami energetycznymi są pokłady węgli brunatnych w utworachtrzeciorzędowych na całym obszarze gminy na głębokościach od 100 do 250 m ppt.Warstwy mają małe miąższości, zalegają głęboko i są zawodnione, co powoduje, że niesą eksploatowane. W obniżeniach dolinnych w pobliżu Jędrzychowa występują torfy. Naobszarze gminy złoża te nie są eksploatowane.5.10. Zabytki i walory krajobrazowe 24Na terenie gminy funkcjonują dwie ścieżki przyrodnicze:- Ścieżka przyrodnicza Jędrzychowskie Krajobrazy położona jest na północnywschódod Jędrzychowa. Długość ścieżki wynosi 3,4 km. Tematem przewodnimjest mozaika środowisk.- Ścieżka przyrodnicza Meandry Guzickiego Potoku Ścieżka przyrodniczaMeandry Guzickiego Potoku położona jest na południowy zachód od Guzic.Długość ścieżki wynosi 1,5 km. Tematem przewodnim jest meandrujący strumień.Na terenie Gminy Polkowice występują godne uwagi obiekty kształtujące jejkrajobraz kulturowy, wśród których znajdują się m.in.:- historyczny oraz nowożytny układ urbanistyczny Polkowic,- kościół pw. św. Michała Archanioła,- kościół św. Barbary,- młyn – Wiatrak Holenderski,- willa Morgenrothów,- historyczne układy ruralistyczne miejscowości: Polkowice Dolne, Sobin, SuchaGórna, Szklary Górne, Tarnówek.5.11. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacjiprojektowanego dokumentuBrak realizacji Programu w przyjętym zakresie prowadzić może do szeregunegatywnych zjawisk. Uwidaczniać się będą one w następujących zakresach:1. negatywnego wpływu na zdrowie i życie ludzi zamieszkujących i wykorzystujących24 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-2018Polkowice, grudzień 2012 33Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 108

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowiceobiekty gdzie jako materiał izolacyjny wykorzystany został azbest. Oddziaływaniew tym zakresie nasilać się będzie na skutek:− braku odpowiedniej wiedzy i świadomości o zagrożeniach związanych z azbestem,− braku odpowiedniej wiedzy, w zakresie właściwego sposobu postępowaniaz wyrobami zawierającymi azbest,− zwiększeniem narażenia ludności na skutek powstawania „dzikich” wysypisk,na których składowany będzie azbest,− negatywnego wpływu na obszary chronione, na skutek powstawania „dzikich”wysypisk, na których składowany będzie azbest, w tym w szczególnościna obszary cenne przyrodniczo rozpoznane w trakcie inwentaryzacji przyrodniczejw 2012 r.,2. negatywnego wpływu na powierzchnię ziemi, na skutek powstawania „dzikich”wysypisk, na których składowany będzie azbest,3. zanieczyszczenia powietrza włóknami azbestowymi, na skutek nieodpowiedniegoprowadzenia prac polegających na usuwaniu azbestu oraz jego nieprawidłowymskładowaniu.Nie bez znaczenia są również oddziaływania inne niż środowiskowe, choć jednakmające wpływ na stan ochrony środowiska w sposób pośredni. Przewiduje się, żew przypadku braku realizacji omawianego dokumentu może dojść do następującychskutków:1. braku możliwości wykonania spójnej bazy danych w zakresie gospodarowaniaodpadami a w konsekwencji sprawnego i skutecznego monitorowania gospodarkiodpadami w gminie Polkowice,2. wzrastania kosztów związanych z koniecznością usuwania „dzikich” wysypiskodpadów zawierających azbest, a w konsekwencji ograniczenie wydatkowaniaśrodków na inne niezbędne cele w zakresie ochrony środowiska,3. obniżania wartości nieruchomości (negatywny wpływ na dobra materialne).Polkowice, grudzień 2012 34Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 109

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice6. Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzeniarealizacji projektowanego dokumentuPoniżej przedstawiono istniejące główne problemy ochrony środowiska istotnez punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu:Jedno ogólnodostępne składowisko w gminie Polkowice o stosunkowoniewielkiej pojemności przyjmujące odpady azbestowePo zapełnieniu składowiska, w którym na odpady azbestowe pozostało 1.050m³ 25wolnej pojemności wymuszona będzie konieczność wywożenia odpadów zawierającychazbest na znaczne odległości (co najmniej 70 km), przez co wystąpi zwiększona emisjazanieczyszczeń do powierza z procesu spalania paliw, a także zwiększenie oddziaływańakustycznych (wzmożony ruch drogowy). Ze względu na dostępność i odległośćskładowiska, co przekłada się również na niższe koszty oraz zmniejszenie emisjizanieczyszczeń, najbardziej dogodnym miejscem unieszkodliwiania odpadówniebezpiecznych zawierających azbest i powstałych w wyniku realizacji Programuusuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice jest składowiskow Trzebczu.Na terenie województwa dolnośląskiego zlokalizowane są jeszcze dwaskładowiska: Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Marcinowie,przyjmujące odpady z terenu gminy Trzebnica oraz ogólnodostępne SkładowiskoOdpadów Przemysłowych w Wałbrzychu, którego wolna pojemność wynosi 18 902 m 3 .Jednym z głównych celów w zakresie gospodarki odpadami zawierającymi azbest,zakładanym w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami dla WojewództwaDolnośląskiego 2012 jest zapewnienie na terenie województwa wystarczającejpojemności składowisk do składowania odpadów zawierających azbest.Lokalizację pozostałych składowisk odpadów, które mogą być wykorzystywane doskładowania odpadów z terenu gminy Polkowice przedstawiono na mapie nr 3.25 Strona internetowa Bazy Azbestowej: www.bazaazbestowa.plPolkowice, grudzień 2012 35Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 110

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowiceMapa 3 Lokalizacja składowisk odpadów, które potencjalnie mogą być wykorzystywane doskładowania odpadów, które powstaną na skutek realizacji postanowień Programu.Polkowice, grudzień 2012 36Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 111

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowiceMożliwość występowania chronionych gatunków zwierząt w budynkach,w których wykorzystano azbestNieodpowiednio prowadzone prace modernizacyjne mogą nie tylko powodowaćniszczenie chronionych gatunków zwierząt, ich lęgów lub miejsc gniazdowania, alerównież przeprowadzone prace modernizacyjne mogą uniemożliwiać im późniejszewykorzystywanie tych obiektów jako miejsce gniazdowania lub też miejsce odpoczynku.Występowanie terenów cennych przyrodniczo na terenie i wokół gminyWystępowanie terenów cennych przyrodniczo o ograniczonym zagospodarowaniuna obszarze i w sąsiedztwie gminy w połączeniu ze stosunkowo niską świadomościąśrodowiskową mieszkańców Polski, predestynować mogą te miejsca do organizowania naich terenie nielegalnych dzikich wysypisk odpadów (także tych niebezpiecznych,zawierających azbest).Stwierdzone podczas inwentaryzacji:a) stosunkowo duża ilość wyrobów zawierających azbest na terenie GminyPolkowice,b) wykorzystywanie płyt abzestowo-cementowych falistych i płaskich,stanowiących pokrycia dachów i elewacji,c) struktura własności obiektów, w których stwierdzono występowanieazbestu (przewaga własności prywatnej)powodować mogą pewne problemy przy realizacji Programu z uwagi na koniecznośćponoszenia znacznych kosztów na usunięcie azbestu (głównie przez osoby prywatne).7. Przewidywane oddziaływania skutków realizacji Programu naśrodowisko wraz z oceną znaczności7.1. Oddziaływanie na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000Na obszarze Gminy Polkowice nie występują obszary Natura 2000. Natomiastw odległości 20 kilometrów od granic gminy znajduje się 12 ostoi. Brak monitoringuusuwania wyrobów zawierających azbest może powodować, że odpady niebezpiecznez gospodarstw domowych w połączeniu ze stosunkowo niską świadomościąśrodowiskową mieszkańców mogą czynić ostoje Natura 2000 miejscami, gdzie będąpowstawać nielegalne dzikie wysypiska odpadów zawierających azbest. Na terenie gminyPolkowice odpady zawierające azbest powinny być frakcją odpadów, które należyunieszkodliwiać ze szczególnym zachowaniem warunków ochrony środowiska.Polkowice, grudzień 2012 37Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 112

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowicePrace modernizacyjne, które zostaną nieodpowiednio przeprowadzone mogąprzyczyniać się do niszczenia chronionych gatunków zwierząt, ich lęgów lub miejscgniazdowania i bytowania, a także do uniemożliwienia późniejszego wykorzystywania tychobiektów jako miejsce gniazdowania lub też miejsce odpoczynku, lecz realizacjapostanowień Programu w tym zakresie będzie miała dość ograniczone oddziaływanie,ponieważ działania związane z realizacją postanowień Programu dotyczą terenówzabudowanych położonych poza obszarami objętymi siecią Natura 2000.Ponadto transport odpadów zawierających azbest może powodować emisjęzanieczyszczeń do powietrza oraz emisję hałasu, które mogą mieć wpływ na przedmiotyochrony na terenie obszarów Natura 2000. Oddziaływanie takie ma pomijalną wielkość.Realizacja postanowień Programu nie będzie powodowała negatywnychoddziaływań na wody powierzchniowe, jak i podziemne w porównaniu do oddziaływań,jakie obecnie występują w tym zakresiePozytywne oddziaływanie związane może być z ograniczeniem ryzykapowstawania „dzikich” składowisk odpadów w przypadku prawidło realizowanychpostanowień Programu.7.2. Oddziaływanie na różnorodność biologicznąRealizacja postanowień Programu będzie miała dość ograniczone oddziaływaniena różnorodność biologiczną. Podkreślenia wymaga również fakt, że działania związanez realizacją postanowień Programu dotyczą terenów zabudowanych (a w zasadziebudynków) w odniesieniu, do których trudno mówić o bioróżnorodności.Pewne oddziaływania wystąpić mogą w odniesieniu do gatunków zwierząt (por.7.4 Oddziaływanie na zwierzęta) jednak, z uwagi na zakres działań koniecznych dopodjęcia oraz założone działania minimalizujące, nie można rozpatrywać ich w kontekściewpływu na bioróżnorodność, a jedynie w kontekście oddziaływania na gatunki chronione.Można dopatrywać się pośrednich oddziaływań związanych z emisjązanieczyszczeń do powietrza i emisją hałasu od środków wykorzystywanych dotransportu wyrobów azbestowych) na bioróżnorodność. Jednak oddziaływanie takie mapomijalną wielkość.Pewne pozytywne oddziaływanie związane może być z ograniczeniem ryzykapowstawania „dzikich” składowisk odpadów.Polkowice, grudzień 2012 38Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 113

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice7.3. Oddziaływanie na ludziRealizacja postanowień Programu może powodować dwojakie oddziaływaniena zdrowie i życie ludzi w zależności od analizowanej grupy narażenia.Jeżeli pod uwagę zostanie wzięty wpływ na zdrowie ludzi mieszkających,pracujących lub też wykorzystujących do innych celów obiekty, w których wykorzystywanesą materiały zawierające azbest, to wpływ realizacji Programu ocenić należyzdecydowanie pozytywnie. Przeprowadzona inwentaryzacja wykazała, że zdecydowanawiększość wyrobów zawierających azbest wykorzystywanych w budynkach wymagaponownej oceny w ciągu jednego roku. W momencie prowadzenia prac związanychz usuwaniem azbestu z poszczególnych obiektów, zagrożenie dla okolicznychmieszkańców może wzrastać, jednak z uwagi na krótkotrwałość występowanianarażenia 26 oraz fakt, że przy prowadzeniu prac konieczne jest zachowanie odpowiednichstandardów w zakresie minimalizacji negatywnego oddziaływania (wymaganychodpowiednimi przepisami) oddziaływanie takie ma charakter pomijalny.Jeżeli pod uwagę zostanie wzięta grupa osób, która zajmuje sięprzeprowadzaniem prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest,stwierdzić należy zwiększenie ryzyka związanego z możliwością wystąpienianegatywnych oddziaływań związanych z narażeniem na kontakt z wyrobamizawierającymi azbest. Należy jednak podkreślić, że:− zgodnie z obowiązującymi przepisami działalność w takim zakresie prowadzićmogą jedynie wykwalifikowane firmy,− firmy te zatrudniają personel, który nie tylko wyposażony jest w odpowiednieśrodki ochrony osobistej, ale również świadomy jest zagrożeń związanychz prowadzonymi pracami (wysoka świadomość zagrożenia),− w ramach prowadzenia prac zgodnie z obowiązującymi przepisami stosowany jestszereg środków minimalizujących wystąpienie negatywnego oddziaływania(zarówno w odniesieniu do pracowników jak i osób zewnętrznych).7.4. Oddziaływanie na zwierzętaOddziaływanie skutków realizacji postanowień analizowanego dokumentuw większości przypadków analizy możliwych oddziaływań prowadzi do podobnych26 Przeprowadzone badania i dostępne dane zamieszczone w publikacjach wskazują, że narażenie związane z ryzykiemwystąpienia negatywnych oddziaływań w związku z kontaktem z wyrobami zawierającymi azbest wrasta wraz z długościączasu narażenia na negatywne oddziaływania.Zanieczyszczenie środowiska azbestem. Skutki zdrowotne. Raport z badań. Instytut Medycyny Pracy im prof. J. Nofera,Łódź, 2008Azbest. Ekspozycja zawodowa i środowiskowa.”, pod red. Neonili Szeszeni-Dąbrowskiej, Łódź, 2004Polkowice, grudzień 2012 39Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 114

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicewniosków jak przedstawionych w rozdziale 7.2 Oddziaływanie na różnorodnośćbiologiczną. W zasadzie realizacja analizowanego dokumentu nie będzie miałanegatywnego wpływu na większość gatunków zwierząt, gdyż na terenachzurbanizowanych i wokół zabudowań występują one w ograniczonej ilości i zakresie(szczególnie w odniesieniu do zwierząt dziko żyjących).Specyficzna sytuacja występuje w odniesieniu do gatunków (często rzadkichi chronionych), które dostosowały się do życia w warunkach miejskich i wykorzystująistniejące budynki jako miejsca rozrodu bądź odpoczynku. Dotyczy to w szczególnościptaków, które zakładają gniazda w obrębie budynków (jaskółki, jerzyki, rudziki, szpaki), atakże nietoperzy, które bardzo często wykorzystują nieużytkowane części obiektówbudowlanych jako miejsce odpoczynku i których wszystkie gatunki są chronione. Wśródwszystkich gatunków nietoperzy występujących na terenie gminy Polkowice dozwiązanych z osiedlami ludzkimi należą: gacek brunatny, gacek szary, karlik malutki,karlik większy, mroczek późny, nocek duży, nocek Natterera, nocek rudy. Zakładają onekolonie rozrodcze na strychach i szczelinach budynków.Realizacja w takich obiektach prac remontowych w nieodpowiednich okresach ibez poszanowania odpowiednich przepisów w tym zakresie powodować może niszczenielęgów (w ramach prowadzenia prac) lub też osobników młodocianych, które nie potrafiąjeszcze latać, lub też prowadzić do porzucenia lęgów przez osobniki rodzicielskie, a przezto śmierć osobników młodocianych. Dodatkowo przeprowadzone prace remontowepowodować mogą, że dane obiekty nie będą nadawały się do wykorzystania przezwystępujące tam wcześniej gatunki, gdyż przeprowadzone zmiany uniemożliwią założeniegniazd. Biorąc pod uwagę charakter obiektów, na których stwierdzono użycie wyrobówzawierających azbest (duży udział budynków i obiektów gospodarczych, wiele budynkówstarych), oraz fakt, że okres lęgowy ptaków jest w zasadzie najlepszym czasem doprzeprowadzania prac remontowych na wolnym powietrzu (wiosna, lato), lokalniewystąpić może negatywne oddziaływanie na ww. gatunki ptaków.Takie oddziaływanie negatywne łatwo jest zminimalizować, najczęściej wybierającodpowiedni okres prowadzenia prac oraz przez stosowanie rozwiązań sprzyjającychzakładaniu gniazd (np. budki lęgowe w odniesieniu do jerzyków). W pewnym stopniupozytywnie wpływać będzie na to również fakt, że z reguły właściciele/ zarządcy obiektów,posiadają informacje na temat wykorzystywania określonych budynków jako miejscgniazdowania lub też odpoczynku przez chronione gatunki ptaków, dzięki czemu możnaz wyprzedzeniem zastosować odpowiednie tryby postępowania.W celu minimalizacji negatywnego oddziaływania na gatunki chronione koniecznejest wprowadzenia w ramach planowanych akcji podnoszącej świadomość środowiskowąPolkowice, grudzień 2012 40Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 115

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowiceoraz informujących o zagadnieniach związanych z usuwaniem azbestu, także zagadnieńzwiązanych z ochroną gatunkową zwierząt. Niezależnie od tego przy przeprowadzeniupracpolegających na usuwaniu azbestu należy zastosować następujący trybpostępowania:− prace powinny być tak prowadzone, aby uniknąć występowania negatywnegooddziaływania na gatunki chronione, tzn. unikać ich płoszenia, zabijania,niszczenia siedlisk, gniazd i jaj, przenoszenia w inne miejsce,− przed rozpoczęciem prac należy przeprowadzić rozpoznanie czy w rejonieprowadzenia prac (także w strefie bezpośredniego oddziaływania) występujągatunki chronione na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 237, poz.1419),− w przypadku stwierdzenia występowania takich gatunków konieczne jestuzyskanie właściwego zezwolenia od organu ochrony środowiska (określonegow art. 56 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2004, nr 92,poz. 880), w którym określone będą terminy i warunki wykonywania pracremontowo-budowlanych,− jeżeli nie jest możliwe odpowiednie dostosowanie harmonogramu i sposobuprowadzenia prac, aby uniknąć zabijania poszczególnych osobników, niszczyć ichsiedliska, gniazda, jaja, lub wystąpi konieczności ich przeniesienia, lub teżprowadzenia innych zakazanych działań, konieczne jest uzyskanie zgodywłaściwego organu ochrony środowiska (określonego w art. 56 ustawy z dnia16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2004 nr 92 poz. 880) nawykonywanie czynności zabronionych w stosunku do gatunków chronionych,− o ile jest to możliwe, po przeprowadzeniu prac remontowych w obiektach,w których wcześniej gniazdowały ptaki należy umożliwić im dalsze gniazdowanie ibytowanie. Jeżeli nie będzie to możliwe naturalne wykorzystanie szpar i szczelinnależy dążyć do zapewnienia odpowiednich miejsc zastępczych, (np. budeklęgowych) w rejonie remontowanego budynku tak, aby skompensować utraconemiejsca siedliskowe dla danych gatunków. Charakter zastosowanych miejsczastępczych, ich lokalizacja, parametry techniczne i zagęszczenie powinna byćdobrana odpowiednio do preferencji gatunków, które występowały tam wcześniej.7.5. Oddziaływanie na roślinyNa terenie gminy występują licznie gatunki objęte całkowitą lub częściową ochronąprawną. Do tej grupy zalicza się m.in. 8 gatunków porostów nadrzewnych (włostkabrązowa, mąkla tarniowa, pustułka rurkowata, popielak pylasty, płaskotka rozlana,płaskotka reglowa, mąklik otrębiasty, brodaczka kępkowa, złotlinka jaskrawa) oraz 11gatunków roślin naczyniowych (kruszczyk połabski, szafirek miękkolistny, buławnikPolkowice, grudzień 2012 41Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 116

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicemieczolistny, śnieżyca wiosenna, widłak jałowcowaty, rosiczka okrągłolistna, wiciokrzewpomorski, centuria pospolita, śniedek baldaszkowaty, kosaciec syberyjski, przylaszczkapospolita i paprotka zwyczajna).Gatunki pod ochroną częściową stwierdzone na terenie gminy Polkowice to:bluszcz pospolity, barwinek pospolity, wilżyna ciernista, przytulia wonna, pierwiosneklekarski i pierwiosnek wyniosły, kocanki piaskowe, kruszyna pospolita, kalina koralowa,konwalia majowa i porzeczka czarna.Analogicznie jak w przypadku wpływu na obszary Natura 2000 i bioróżnorodność(opisane w rozdziałach 7.2 Wpływ na bioróżnorodność) ocenić można, że realizacjaProgramu nie będzie powodowała negatywnych oddziaływań na rośliny, gdyżzlokalizowane są one przede wszystkim w zbiorowiskach leśnych i łąkowych,niezabudowanych.7.6. Oddziaływanie na wodęRealizacja postanowień Programu nie będzie powodowała negatywnychoddziaływań na wody zarówno powierzchniowe, jak i podziemne w odniesieniu dooddziaływań jakie obecnie występują w tym zakresie. Przy wykonywaniu niniejszej ocenyoddziaływania na środowisko przyjęto założenie, że wszelkie prace związanez usuwaniem azbestu będą wykonywane w odpowiednim reżimie technologicznymi z poszanowaniem obowiązującego prawa. Dlatego też oceniono, że prace te nie będąwpływały negatywnie na wody powierzchniowe i podziemne.7.7. Oddziaływanie na powietrzeOddziaływanie na powietrze atmosferyczne postanowień zawartychw analizowanym Programie można rozpatrywać w dwóch aspektach:− oddziaływania związanego z usuwaniem azbestu z budynków, w których jeststosowany, polegającego na zwiększeniu stężenia włókien azbestu w powietrzu,− oddziaływania pośredniego związane z emisją zanieczyszczeń do powietrzawywołanych transportem usuniętych materiałów na składowisko.W zakresie analizy oddziaływania w pierwszym aspekcie należy stwierdzić, żemoże wystąpić takie oddziaływanie o charakterze krótkotrwałym i lokalnym. Przyuwzględnieniu odpowiedniego reżimu robót oddziaływanie to będzie skutecznieograniczone.Jedynym potencjalnym negatywnym oddziaływaniem związanym z realizacjąPolkowice, grudzień 2012 42Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 117

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy PolkowiceProgramu może być pośrednie oddziaływanie związane z transportem usuniętychz budynków materiałów na składowiska odpadów. Lokalizację składowisk odpadów, któremogą być wykorzystywane przedstawiono na mapie nr 3. Należy jednak stwierdzić z całąpewnością, że oddziaływanie w tym zakresie nie będzie miało charakteru znaczącego,ponieważ biorąc pod uwagę ilość obiektów, z których konieczne będzie usuwanieazbestu, w stosunku do okresu czasu, w którym te prace będą wykonywane wzrostnatężenia ruchu wywołany realizacją postanowień Programu będzie pomijalnyW kontekście wykonanych analiz można stwierdzić, że realizacja postanowieńProgramu nie będzie powodowała pogorszenia jakości powietrza w gminie Polkowice.7.8. Oddziaływanie na powierzchnię ziemiRealizacja zapisów analizowanego dokumentu nie będzie w sposób bezpośrednioddziaływała na powierzchnię ziemi. Pewne oddziaływania jednak mogą wystąpićw kontekście oddziaływań pośrednich.Do pośrednich, negatywnych oddziaływań, średniookresowych, związanychw pewien sposób z realizacją Programu, zaliczyć można oddziaływanie związanez koniecznością zorganizowania nowych składowisk odpadów niebezpiecznychw województwie dolnośląskim - tak, aby możliwe było gromadzenie tych odpadów z tegorejonu. Należy jednak zauważyć, że konieczność realizacji takiego obiektu nie wynikaz zapisów Programu, ale z dokumentów strategicznych wyższego rzędu.7.9. Oddziaływanie na krajobrazRealizacja przedmiotowego Programu nie będzie w sposób bezpośredni wpływałana krajobraz. Pozytywne efekty jego wdrożenia będą wpływały natomiast na krajobrazw sposób pośredni. Usuwanie wyrobów zawierających azbest wymuszać będzie równieżprzeprowadzanie innych prac remontowych na budynkach (elewacji, termomodernizacji,prac dekarskich) przez co poprawione zostaną ich walory estetyczne, co z kolei będziewpływało pozytywnie na krajobraz i estetykę Gminy Polkowice. Pozytywnie na krajobrazbędzie także wpływała działalność edukacyjna przewidziana w ramach realizacjiprogramu, która będzie się przyczyniała do ograniczenia liczby dzikich wysypisk.Ewentualnym pośrednim negatywnym oddziaływaniem na krajobraz związanymw pewien sposób z realizacją Programu może być oddziaływanie związanez koniecznością zorganizowania nowych składowisk odpadów niebezpiecznychw województwie dolnośląskim. Należy jednak zauważyć, że konieczność realizacji takiegoobiektu nie wynika z zapisów Programu, ale z dokumentów strategicznych wyższegoPolkowice, grudzień 2012 43Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 118

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicerzędu. Podkreślenia wymaga również fakt, że zgodnie z obowiązującymi przepisamii zasadami w zakresie budowy i likwidacji składowisk odpadów, po zakończeniuużytkowania takiego obiektu wykonywana jest jego rekultywacja, dzięki czemu możliwebędzie skuteczne zminimalizowanie negatywnego oddziaływania na krajobraz.7.10. Oddziaływanie na klimatRealizacja postanowień analizowanego dokumentu nie będzie powodowałaoddziaływania na klimat. Co prawda skutkiem jego realizacji może być zmniejszenie ilościzanieczyszczeń emitowanych do atmosfery w wyniku prac termomodernizacyjnych,jednak efekt ten w pewien sposób będzie niwelowany przez dodatkową emisjęzanieczyszczeń do powietrza z pojazdów transportujących azbest na składowiska.7.11. Oddziaływanie na zasoby naturalneW ujęciu bezpośrednim realizacja postanowień Programu nie będzie miała wpływuna zasoby naturalne. Pewne niewielkie oddziaływania na zasoby naturalne związanemogą być jednak z koniecznością pozyskania dodatkowych materiałów niezbędnych doprzeprowadzenia prac inwestycyjnych i remontowych oraz wytworzenia materiałów, któremogą być niezbędne do zastąpienia usuniętych wyrobów zawierających azbest. Będą tojednak oddziaływania bez znaczenia w kontekście wykorzystywania zasobów naturalnychna inne cele. Pogląd taki potwierdzają także zapisy Prognozy oddziaływania naśrodowisko dla „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032”, gdzie takżedla programu obejmującego cały kraj nie stwierdzono możliwości wystąpienia takiegooddziaływania.7.12. Oddziaływanie na zabytkiWyniki przeprowadzonej w ramach realizacji Programu inwentaryzacji wyrobówzawierających azbest wykazały, że wyroby azbestowe mogą być także wykorzystywanew obiektach zabytkowych jako pozostałości po prowadzonych pracach remontowychw okresie ostatnich kilkudziesięciu lat. W takim ujęciu, efekty realizacji Programu należyocenić zdecydowanie pozytywnie, gdyż dzięki jego realizacji możliwe będziezastosowanie pierwotnie używanych materiałów (lub ich zamienników), dzięki czemuobiekty te odzyskają swój pierwotny charakter.7.13. Oddziaływanie na dobra materialneRealizacja postanowień Programu w odniesieniu do oddziaływań na dobramaterialne będzie dwojakiego rodzaju. Z jednej strony, konieczne będzie poniesieniePolkowice, grudzień 2012 44Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 119

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicepewnych kosztów na usunięcie azbestu oraz zastąpienie go innym materiałem, copowodować może znaczne obciążenia budżetu (szczególnie w odniesieniu do osóbprywatnych). W Programie określono sposoby uzyskania środków na usunięcie azbestu.Należy jednak pamiętać, że środki te obejmują proces usunięcia, transportui unieszkodliwienia wyrobów zawierających azbest, a także konieczność poniesienia przezwłaściciela kosztów zastosowania nowych materiałów (izolacyjnych, dachowych).Z drugiej strony, przeprowadzone prace modernizacyjno-remontowe pozwolą nietylko zwiększyć walory krajobrazowe przestrzeni wokół modernizowanych obiektów, alerównież zwiększyć ich wartość. W efekcie może to powodować uzyskiwanie dodatkowychdochodów przez właścicieli obiektów (oprócz oczywistych zysków, przy sprzedażynieruchomości), np. na skutek intensyfikacji turystyki.W przypadku przeprowadzania prac termomodernizacyjnych (polegających nawymianie materiału izolującego) możliwe będzie uzyskanie dodatkowych korzyściwynikających z późniejszych oszczędności związanych z mniejszym zużyciem energiiniezbędnej do ogrzewania zmodernizowanego budynku. Korzyści takie dotyczyć będąnajprawdopodobniej także prac związanych z wymianą pokryć dachowych, gdyż przyprowadzeniu prac modernizacyjno-remontowych z reguły wymieniane są materiałyizolacyjne, co ograniczać będzie straty energii przy ogrzewaniu budynku.7.14. Oddziaływanie z uwzględnieniem zależności między elementami środowiskai między oddziaływaniami na te elementyRealizacja przedmiotowego projektu Programu może powodować następującepowiązane oddziaływania:1. Prace polegające na usuwaniu azbestu pociągać będą za sobą z regułykonieczność przeprowadzenia prac remontowych innych części budynku (elewacji,termoizolacji), co powodować będzie poprawę walorów krajobrazowych, wzrostwartości zmodernizowanych nieruchomości, zmniejszenie ilości zużywanegopaliwa do ogrzewania budynków, a także potencjalnie negatywny wpływ nagatunki zwierząt wykorzystujących dane obiekty jako miejsce odpoczynku bądźgniazdowania.2. Konieczność unieszkodliwienia usuniętego azbestu, która spowoduje zwiększenieemisji zanieczyszczeń do powietrza z pojazdów transportujących usunięty azbest.W przyszłości może zaistnieć sytuacja, w której odpady azbestowe będątransportowane poza teren Gminy, a przez to zwiększy się emisja zanieczyszczeńdo powietrza. Konieczność utworzenia nowych składowisk odpadówniebezpiecznych, które mogą znacząco negatywnie oddziaływać na środowiskowynika z zapisów dokumentów strategicznych wyższego rzędu).Polkowice, grudzień 2012 45Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 120

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice8. Możliwość wystąpienia oddziaływań transgranicznychBiorąc pod uwagę opisane powyżej lokalne charaktery możliwych do wystąpienianiekorzystnych oddziaływania na środowisko, odległość Gminy Polkowice od granic kraju,obostrzenia związane z wykonywaniem prac związanych z usuwaniem azbestu(wynikających również z ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U.2004 nr 92 poz. 880)) oraz obostrzenia wynikające z przepisów w zakresie transportuodpadów niebezpiecznych poza granice kraju, należy stwierdzić, że realizacja Programunie będzie skutkowała możliwością wystąpienia oddziaływań transgranicznych, wobecczego dokument ten nie musi być poddawany procedurze transgranicznej ocenyoddziaływania na środowisko.9. Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lubkompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko,mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentuW zdecydowanej większości przypadków, środki minimalizujące, jakie należyzastosować, aby ograniczyć negatywne oddziaływanie związane z realizacjąprzedmiotowego dokumentu wynikają wprost z przepisów prawa (jest to szczegółowoopisane w projekcie Programu).W niniejszym opracowaniu przedstawiono propozycję zastosowania określonychśrodków minimalizujących w podziale na następujące grupy:1. Minimalizujące negatywne oddziaływanie na środowisko na etapie prowadzeniaprac związanych z usuwaniem azbestu – w kontekście zagrożenia związanegoz azbestem (por. Obowiązki wykonawcy prac, polegających na usuwaniu wyrobówazbestowych w rozdziale 2. Programu).2. Minimalizujące negatywne oddziaływanie azbestu dla pracownikówprzeprowadzających prace polegające na usuwania materiałów zawierającychazbest (por. Obowiązki wykonawcy prac, polegających na usuwaniu wyrobówazbestowych w rozdziale 2. Programu).3. Minimalizujące negatywne oddziaływanie ze strony azbestu podczas transportu(por. Transport wyrobów i odpadów zawierających azbest w rozdziale2. Programu).4. Minimalizujące negatywne oddziaływanie ze strony azbestu dla środowiskana etapie jego składowania (por. Składowanie odpadów zawierających azbestw rozdziale 2. Programu).5. Minimalizujące negatywne oddziaływanie prac polegających na usuwaniu azbestuPolkowice, grudzień 2012 46Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 121

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicena zabytki i walory zabytkowe Gminy Polkowice (przestrzeganie przepisówokreślonych w ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nadzabytkami, w rozporządzeniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 27lipca 2011 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich,robót budowlanych, badań konserwatorskich, badań architektonicznych i innychdziałań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznychoraz zapisów umieszczonych w Studium odnośnie zakazów, nakazów i zaleceńw odniesieniu do dziedzictwa kulturowego Gminy).6. Minimalizujące negatywne oddziaływanie prac polegających na usuwaniu azbestuna gatunki chronione, gdzie konieczne jest wprowadzenia w ramach planowanychakcji podnoszącej świadomość środowiskową oraz informujących o zagadnieniachzwiązanych z usuwaniem azbestu, także zagadnień związanych z ochronągatunkową zwierząt.10. Wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych do rozwiązań zawartychw projektowanym dokumencieKwestie rozwiązań alternatywnych w odniesieniu do analizowanego Programumożna rozpatrywać na dwóch poziomach:I. analizy prawidłowości sformułowania celów i ich ewentualnych modyfikacji,II. analizy doboru sposobów i środków osiągania tak określonych celów.Przeprowadzona w ramach Prognozy analiza celów Programu, a w szczególnościjego spójności z innymi dokumentami programowymi w zakresie gospodarki odpadamii usuwania azbestu wskazuje, że są one w pełni zgodne z postanowieniami tychdokumentów, a także wynikają wprost z postanowień wynikających z tych dokumentóworaz obowiązującego w Polsce prawa.W szczególności trzy cele główne, jakimi są oczyszczenie terenu Gminy Polkowicez wyrobów zawierających azbest (materiałów izolacyjnych i konstrukcyjnych),minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych występowaniemobiektów, w których wykorzystywane są wyroby azbestowo-cementowe na terenie GminyPolkowice oraz likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko należyuznać za bezalternatywne w świetle wiedzy o zagrożeniach zdrowotnych orazw odniesieniu do przyjętych w Polsce rozwiązań prawnych.Alternatywą byłoby jedynie uznanie, że pozostawienie wyrobów azbestowychw miejscach ich obecnego wykorzystywania powoduje mniejsze konsekwencjeśrodowiskowe, niż ich usuwanie pod kontrolą, co w świetle zgromadzonych informacji niePolkowice, grudzień 2012 47Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 122

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowiceznajduje uzasadnienia, ani potwierdzenia, jak również nie byłoby zgodne z założeniamiprzyjętymi w dokumentach strategicznych wyższego rzędu.Wariantowaniu mogłyby podlegać zagadnienia opisane w pkt. II – sposoby i środkiosiągania określania w Programie celów w kontekście sposobów unieszkodliwianiaazbestu, gdyż w ramach analizowanego Programu proponowane jest jedynie jegoskładowanie na przeznaczonych do tego składowiskach odpadów niebezpiecznych.Należy jednak zauważyć, że istnieją inne sposoby unieszkodliwiania tego rodzajuodpadów, nie są one jednak na tyle rozpowszechnione i efektywne ekonomicznie, abymożliwe było ich zastosowanie na dużą skalę w Polsce w najbliższych latach.Zagadnienie to szczegółowo było analizowane w Prognozie oddziaływania na środowiskodla „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032”, czyli dla Programuo nadrzędnym charakterze w stosunku do analizowanego Programu.Należy jednocześnie zauważyć, że w analizowanym Programie zamieszczone sąwyraźne zalecenia w zakresie konieczności przeprowadzenia jego aktualizacji (w latach2013-2022 i 2023-2032). Dlatego też, jeżeli rozwój techniki oraz prawnych uwarunkowań,umożliwi zastosowanie innych metod unieszkodliwienia tej grupy odpadów – możliwebędzie uwzględnienie tego w kolejnych aktualizacjach Programu.Jako dodatkowy argument potwierdzający brak potrzeby przedstawiania rozwiązańalternatywnych w ramach niniejszej Prognozy są wyniki przeprowadzonych analiz, którepozwalają stwierdzić, że realizacja zamieszczonych w Programie rozwiązań mazdecydowanie pozytywny wpływ na środowisko, oraz że realizacja jego postanowień niepowoduje występowania znaczących negatywnych oddziaływań na środowisko (w tym naobszary Natura 2000).11. Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutkówrealizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwościjej przeprowadzaniaW analizowanym projekcie Programu przedstawiono założenia w zakresiemonitoringu jego realizacji (rozdział 8 Monitoring procesu realizacji Programu).Monitoring realizacji pozwoli na bieżącą analizę oraz kontrolę zgodnościzałożonego harmonogramu realizacji z faktycznymi działaniami podejmowanymi przezwłaścicieli poszczególnych obiektów. Kontrolowanie zmian w skali gminy w odniesieniu doposzczególnych budynków pozwoli na zaplanowanie i weryfikację działań związanychz terminami usuwania azbestu. W celu efektywnego monitorowania zaproponowanoPolkowice, grudzień 2012 48Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 123

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicenastępujące wskaźniki, służące ocenie wdrażania Programu.Tabela 4 Propozycja wskaźników oceny wdrażania ProgramuLp. Wskaźniki oceny Jednostka Częstotliwość1234Ilość wyrobów zawierających azbest na 1 km 2powierzchni gminyIlość unieszkodliwionych odpadówniebezpiecznych zawierających azbestNakłady poniesione na usunięcie odpadówzawierających azbestLiczba „dzikich wysypisk” z odpadamiazbestowymiMg/km 2Mg/rokzł/rokszt.Co rokCo rokCo rokCo rokNa podstawie bazy danych o lokalizacji i powierzchni pokryć dachowychwykonanych z płyt azbestowo-cementowych oraz proponowanych powyżej wskaźnikówoceny wdrażania Programu, możliwe będzie monitorowanie realizacji Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice, jak również realizacja zadańokreślonych w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032.Wskaźnik ilości wyrobów zawierających azbest na 1 km 2 powierzchni gminypowinien ulegać zmniejszeniu w każdym roku realizacji Programu, począwszy od wartościbazowej w 2012 r. wynoszącej 3,4 Mg/km 2 .Wskaźnik ilości „dzikich wysypisk” z odpadami azbestowymi na terenie gminyw roku bazowym wynosi 0. Jest to szczególnie wrażliwy wskaźnik w monitorowaniubezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest. Należy zwrócić szczególnąuwagę, m.in. poprzez akcje informacyjno-edukacyjne, aby po zdemontowaniu wyrobyazbestowe trafiły na uprawnione składowisko.12. Informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu PrognozyW niniejszym opracowaniu dokonano analizy oddziaływań na środowisko zarównow oparciu o dane literaturowe, jak i wizje lokalne i analizy przeprowadzone bezpośredniow terenie. Zgromadzone dane literaturowe zarówno w zakresie danych dotyczących:− właściwości azbestu,− wpływu na zdrowie ludzi,− wpływu na inne elementy środowiska,− sposobów jego unieszkodliwiania,− obowiązujących przepisów w zakresie jego unieszkodliwienia, przewozu,Polkowice, grudzień 2012 49Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 124

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowiceskładowania i oznaczania,− zapisów wynikających z innych dokumentów strategicznych,były następnie analizowane w kontekście lokalnych uwarunkowań i specyfikiprzyrodniczej analizowanego terenu, tak aby możliwe było określenie realnegooddziaływania związanego z realizacją Programu.W ramach analiz wykorzystywane były także dane pozyskane podczas wizjiterenowych. Uzyskane dane na temat lokalizacji i ich ilości analizowane były następniez wykorzystaniem narzędzi geoinformatycznych.13. Napotkane trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk wewspółczesnej wiedzyGłównymi problemami napotkanymi zarówno przy opracowywaniu projektuProgramu, jak i Prognozy były:− niedostatki w wiedzy w zakresie oddziaływań azbestu na zwierzęta i rośliny,− problemy z określeniem występowania „azbestów miękkich” w przeprowadzanej wramach Programu inwentaryzacji,− niedostatki w wiedzy w zakresie alternatywnych sposobów unieszkodliwieniaazbestu (brak udokumentowanych i utrwalonych poprzez powszechne stosowaniedoświadczeń stosowania innych sposobów unieszkodliwienia azbestu),− brak precyzyjnych metodyk prognozowania stężenia zanieczyszczeń włókienazbestowych w powietrzu, glebie oraz wodzie,− brak informacji na temat lokalizacji nowych planowanych do realizacji składowiskodpadów niebezpiecznych zawierających azbest w rejonie Gminy Polkowice.Polkowice, grudzień 2012 50Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 125

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice14. Streszczenie w języku niespecjalistycznym, podsumowanie i wnioskiPodsumowując należy stwierdzić, że realizacja przedmiotowego Programu będziemiała pozytywny wpływ na stan środowiska, w szczególności na zdrowie człowieka.Stwierdzone w ramach opracowywania Prognozy negatywne oddziaływania są nielicznei w większości mają charakter lokalny. Istnieje także bardzo duża szansa wyeliminowanianegatywnych oddziaływań poprzez stosowanie odpowiednich standardów wykonywaniaprac polegających na usuwaniu azbestu, jego transporcie i składowaniu. Należyjednocześnie zauważyć, że obowiązki te wynikają wprost z obowiązujących przepisów.Ponadto można założyć, że zalecane/wskazywane w ramach Programu:− działania w zakresie edukacji oraz popularyzacji wiedzy w zakresie szkodliwościi możliwości sposobów usuwania azbestu,− możliwe sposoby finansowania tych działań polegających na usuwaniu azbestu,− aktualizowanie Programu oraz inwentaryzacji wyrobów zawierających azbestw gminie Polkowice,pozwolą ograniczyć powstawanie dzikich wysypisk odpadów azbestowychpochodzących najczęściej z nielegalnej rozbiórki i modernizacji obiektów budowlanych.Realizację Programu należy pozytywnie ocenić w odniesieniu do kwestiizwiązanych z ochroną zabytków oraz wzrostu walorów krajobrazowych Gminy Polkowice.Dodatkowo należy podkreślić, że przeprowadzenie prac polegających na usuwaniuazbestu (a przez to wymuszenie prac remontowych) nie tylko będzie powodowałopodnoszenie wartości modernizowanych budynków, ale także w wielu przypadkachpoprawiony zostanie ich stan techniczny jak również podwyższone zostaną ich standardytermoizolacyjne, co pozwoli ograniczyć wydatki energetyczne niezbędne do ichogrzewania.Stwierdzone w ramach Prognozy możliwe potencjalne oddziaływanie na zdrowieosób zajmujących się usuwaniem, transportem i składowaniem azbestu przy zachowaniuodpowiednich standardów prowadzenia tych prac (wymaganych obowiązującymiprzepisami) oraz uwzględnieniu faktu, że prace takie wykonywać mogą tylko uprawnionepodmioty (posiadające odpowiednie zgody właściwych organów) będzie bardzoograniczone. Realizacja Programu nie powinna także powodować zwiększenia ryzykawystąpienia wypadku/urazu w odniesieniu do osób wykonujących prace remontowe,ponieważ wzrost intensywności przeprowadzania prac remontowych na skutek realizacjipostanowień Programu ma ograniczony wymiar.Zakładać należy, że realizowana zgodnie z założeniami Programu koncepcjaprowadzenia edukacji ekologicznej skutecznie ograniczy podejmowanie pracPolkowice, grudzień 2012 51Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 126

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowiceremontowych i rozbiórkowych przez osoby do takich prac nieuprawnione.Na podstawie wykonanych analiz nie stwierdzono możliwości występowaniaoddziaływań transgranicznych związanych z realizacją Programu. Nie stwierdzono takżemożliwości występowania znaczących negatywnych oddziaływań na środowiskoprzyrodnicze.Z uwagi na brak w chwili obecnej w Polsce stosowania na skalę powszechnąinnych metod unieszkodliwienia azbestu niż składowanie, w Prognozie i Programieprzyjęto, że w chwili obecnej nie ma innych alternatywnych metod jego unieszkodliwienia.Nie jest jednak wykluczone, że w ramach postępu techniki zostaną opracowanei wdrożone do stosowania inne metody jego unieszkodliwienia, będzie to jednak dopieromożna stwierdzić w ramach następnych aktualizacji Programu.Polkowice, grudzień 2012 52Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 127

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice15. Bibliografia15.1. Przepisy prawne1. Oświadczenie rządowe z dnia 23 marca 2007 r. w sprawie wejścia w życie zmian dozałączników A i B Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowegotowarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r., Dz.U. nr99, poz. 667,2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 10 października 2005 r. zmieniającerozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynnikówszkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, Dz.U. Nr 212, poz. 1769,3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasadbezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierającychazbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów,Dz.U. nr 216, poz. 1824,4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie wsprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierającychazbest, Dz.U. nr 162, poz. 10895. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresiewykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczaniainstalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest,Dz.U. z 2011 r., Nr 8, poz.31,6. Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 27 lipca 2011 r. w sprawieprowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, robót budowlanych, badańkonserwatorskich, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym dorejestru zabytków oraz badań archeologicznych, Dz.U. nr 165 poz. 987,7. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie wzorów dokumentówstosowanych na potrzeby ewidencji odpadów, Dz.U. Nr 249, poz. 1673,8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lutego 2009 r. zmieniające rozporządzenie wsprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia,jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów, Dz.U. nr 39, poz. 320,9. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów,Dz.U. nr 112, poz. 1206,10. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochronygatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 237, poz. r).11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2009r. w sprawie sposobu przedkładaniamarszałkowi województwa informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancjistwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska, Dz.U. nr 124, poz. 103312. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz.U. 2004 nr 92 poz. 88013. Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, Dz.U.z 2004 r. nr 3, poz. 20 z późn. zm.,14. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. Nr 162, poz.1568 z późn. zm.Polkowice, grudzień 2012 53Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 128

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice15. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, Dz.U. z 2007 r. nr 39 poz. 251 z późn. zm,16. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150,z późn. zm.,17. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawyo odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz.U. nr 100, poz. 1085 z późn. zm.,18. Ustawa z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych,Dz.U. nr 199, poz. 1671 z późn. zm.19. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko,Dz.U. nr 199, poz. 1227 ze zm.15.2. Literatura oraz źródła danych internetowych20. „Azbest. Ekspozycja zawodowa i środowiskowa.”, red. Neonila Szeszenia-Dąbrowska, Łódź,2004,21. „Bezpieczne postępowania z azbestem i materiałami zawierającymi azbest”, red. JerzyDyczka, Materiały specjalistycznego kursu szkoleniowego, AGH, Kraków, 26-27.06.2003,22. „Zbiór przepisów i procedur dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobamizawierającymi azbest”, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001,23. Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl,24. Baza wyrobów i odpadów zawierających azbest, www.bazaazbestowa.pl,25. Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Polkowickiego na lata 2008-2015,26. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata 2011-2014 z perspektywą na lata2015-2018,27. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, Warszawa, 2010,28. Prognoza oddziaływania na środowisko dla „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata2009-2032” - wersja końcowa, CDM Sp. z o.o., Warszawa, październik 2009,29. Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Województwa Dolnośląskiego 2012,30. Serwis internetowy Gminy Polkowice,31. Strona internetowa Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska www.gdos.gov.pl,32. Strona internetowa www.natura2000.gdos.gov.pl,33. Strona internetowa Lasów Państwowych www.lasy.gov.pl.Polkowice, grudzień 2012 54Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 129

Prognoza oddziaływania na środowisko Programu usuwaniawyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice16. Spis tabel i mapSpis tabelTabela 1 Sposób uwzględnienia w analizowanym Programie celów ochrony środowiska 11Tabela 2: Zestawienie zbiorcze ilości wyrobów azbestowo-cementowych na terenie GminyPolkowice w [w m 2 ].............................................................................................16Tabela 3: Wyniki inwentaryzacji w podziale na miejscowości...........................................16Tabela 4 Propozycja wskaźników oceny wdrażania Programu ........................................49Spis mapMapa 1. Rozmieszczenie wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Polkowice...18Mapa 2. Okolice Gminy Polkowice na tle form ochrony przyrody .....................................21Mapa 3 Lokalizacja składowisk odpadów, które potencjalnie mogą być wykorzystywanedo składowania odpadów, które powstaną na skutek realizacji postanowieńProgramu. ..........................................................................................................36Polkowice, grudzień 2012 55Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 130

PodsumowanieProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicewraz z Prognozą oddziaływania na środowisko ww. Programu...PodsumowanieProgramu usuwania wyrobówzawierających azbestz terenu Gminy Polkowicewrazz Prognozą oddziaływania na środowisko ww.Programu…Opracowana przez ZespółWGS84 Polska Sp. z o.o.ul. Białostocka 22 lok. 3003-741 Warszawawww.wgs84.plPolkowice, grudzień 20121Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 131

PodsumowanieProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicewraz z Prognozą oddziaływania na środowisko ww. Programu...SPIS TREŚCI1. Wstęp ............................................................................................................................ 32. Uzasadnienie wyboru przyjętego dokumentu w odniesieniu do rozpatrywanychrozwiązań alternatywnych ............................................................................................. 43. Sposób uwzględnienia w Programie... ustaleń zawartych w Prognozie... ................... 64. Sposób uwzględnienia w Programie… opinii właściwych organów .............................. 75. Sposób uwzględnienia w Programie zgłaszanych uwag i wniosków w ramachprzeprowadzanych konsultacji społecznych ................................................................. 86. Sposób uwzględnienia w Programie… wyników postępowania dotyczącegotransgranicznego oddziaływania na środowisko ........................................................... 97. Sposób uwzględnienia w Programie… propozycji dotyczących metod i częstotliwościprzeprowadzania monitoringu skutków realizacji postanowień dokumentu ................ 108. Załączniki .................................................................................................................... 11Polkowice, grudzień 20122Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 132

PodsumowanieProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicewraz z Prognozą oddziaływania na środowisko ww. Programu...1. WstępNiniejsze Podsumowanie zostało wykonane zgodnie z zapisami wynikającymi z art.55 ust 3 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jegoochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania naśrodowisko (Dz. U. nr 199, poz. 1227 ze zm.), zwanej dalej ustawą ocenową i ma na celuprzedstawienie uzasadnienia wyboru przyjętego dokumentu w odniesieniu do rozpatrywanychrozwiązań oraz wyjaśnienie, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i uwzględnione wopracowywanym i przyjętym Programie... ustalenia wynikające ze sporządzonej Prognozy...,opinii właściwych organów (Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu orazPaństwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego we Wrocławiu), zgłoszonych uwagi wniosków, jak również przedstawienie propozycji dotyczących metod i częstotliwościprzeprowadzania monitoringu skutków realizacji postanowień analizowanego Programu...Opracowanie Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu GminyPolkowice jest związane z realizacją zapisów zawartych w Programie Oczyszczania Krajuz Azbestu na lata 2009-2032, przyjętym przez Radę Ministrów Rzeczpospolitej Polskiejuchwałą nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku (zmienioną uchwałą nr 39/2010 z 15 marca2010 r.), jakimi jest:1. usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest,2. minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnościąazbestu na terytorium kraju,3. likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.Na poziomie lokalnym zadania wynikające z Programu Oczyszczania Krajuz Azbestu na lata 2009-2032 powinny być realizowane m.in. przez samorząd gminny,do zadań którego w szczególności należy przygotowywanie i aktualizacja programówusuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest.Głównym celem opracowania Programu usuwania wyrobów zawierających azbestz terenu Gminy Polkowice jest zaplanowanie bezpiecznego dla zdrowia mieszkańcówi środowiska naturalnego usunięcia wyrobów zawierających azbest z obszaru gminy do końca2032 roku.Dla przedmiotowego dokumentu została, zgodnie z zapisami ustawy ocenowej,sporządzona prognoza oddziaływania na środowisko, której głównym celem było określenieskutków dla środowiska, jakie związane mogą być z realizacją ustaleń Programu…. Zgodniez zapisami ww. przepisów została także przeprowadzona procedura strategicznej ocenyoddziaływania na środowisko dla projektu tego dokumentu.Polkowice, grudzień 20123Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 133

PodsumowanieProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicewraz z Prognozą oddziaływania na środowisko ww. Programu...2. Uzasadnienie wyboru przyjętego dokumentu w odniesieniu dorozpatrywanych rozwiązań alternatywnychW wykonanej na potrzeby postępowania w sprawie oceny strategicznejPrognozie... kwestia rozwiązań alternatywnych została szczegółowo przeanalizowana i napodstawie wykonanych analiz zostało dowiedzione, że w chwili obecnej brak jestrozwiązań alternatywnych do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie.Kwestie rozwiązań alternatywnych w odniesieniu do analizowanego Programu…można generalnie rozpatrywać na dwóch poziomach:I. analizy prawidłowości sformułowania celów i ich ewentualnych modyfikacji;II. analizy doboru sposobów i środków osiągania tak określonych celów;Przeprowadzona w ramach Prognozy... analiza celów Programu…,a w szczególności jego spójności z innymi dokumentami programowymi w zakresiegospodarki odpadami i usuwania azbestu wskazuje, że są one w pełni zgodnez postanowieniami tych dokumentów, a także wynikają wprost z postanowieńwynikających z tych dokumentów oraz obowiązującego w Polsce prawa.W szczególności trzy cele główne: oczyszczenie terenu gminy Polkowice z produktów zawierających azbest(materiałów izolacyjnych i konstrukcyjnych); minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnościąazbestu na terenie gminy Polkowice; likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko;należy uznać za bezalternatywne w świetle wiedzy o zagrożeniach zdrowotnychoraz w odniesieniu do przyjętych w Polsce rozwiązań prawnych.Alternatywą byłoby jedynie uznanie, że pozostawienie wyrobów azbestowychw miejscach ich obecnego wykorzystywania powoduje mniejsze konsekwencjeśrodowiskowe, niż ich usuwanie pod kontrolą, co w świetle zgromadzonych informacji nieznajduje uzasadnienia, ani potwierdzenia, jak również nie byłoby zgodne z założeniamiprzyjętymi w dokumentach strategicznych wyższego rzędu.Wariantowaniu mogłyby podlegać zagadnienia opisane w pkt. II – sposoby i środkiosiągania określonych w Programie… celów w kontekście sposobów unieszkodliwianiaazbestu, gdyż w ramach analizowanego Programu… proponowane jest jedynie jegoskładowanie na przeznaczonych do tego składowiskach odpadów niebezpiecznych.Należy jednak zauważyć, że co prawda istnieją inne sposoby unieszkodliwiania tegoPolkowice, grudzień 20124Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 134

PodsumowanieProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicewraz z Prognozą oddziaływania na środowisko ww. Programu...rodzaju odpadów, nie są one jednak na tyle rozpowszechnione i efektywne ekonomicznie,aby możliwe było ich zastosowanie na dużą skalę w Polsce w najbliższych latach.Zagadnienie to szczegółowo było analizowane w Prognozie oddziaływania na środowiskodla „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032”, czyli dla Programuo nadrzędnym charakterze w stosunku do analizowanego Programu...Polkowice, grudzień 20125Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 135

PodsumowanieProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicewraz z Prognozą oddziaływania na środowisko ww. Programu...3. Sposób uwzględnienia w Programie... ustaleń zawartychw Prognozie...Obydwa dokumenty czyli Program… i Prognoza… powstawały równolegle, tak abymożliwe było prowadzenie spójnych działań w zakresie opracowania skutecznegoi kompletnego Programu... Dlatego też oba te dokumenty są ze sobą spójne,a w szczególności zapisy Programu… zawierają w sobie ustalenia i wyniki analizwynikających z Prognozy…Wykonane w ramach Prognozy... analizy wykazały, że realizacja postanowieńProgramu... ma pozytywny wpływ na środowisko (głównie zdrowie człowieka) a także,że wszystkie negatywne oddziaływania, które mogą być związane z realizacją Programu...mogą, być skutecznie zminimalizowane do poziomu nieistotnego. Przeprowadzoneanalizy wykazały również, że obowiązek zastosowania konkretnych działańminimalizujących wynika w zdecydowanej większości przypadków wprostz obowiązujących przepisów prawa w tym zakresie. Konieczność podjęcia odpowiednichdziałań minimalizujących została zapisana w rozdziale 2 Programu…Prawne aspektyużytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest oraz rozdziale 4.4 Usuwaniewyrobów zawierających azbest.Ze szczególną uwagą potraktowano również zagadnienia związanez monitoringiem skutków realizacji postanowień zarówno w Programie… jak i Prognozie…Przyjęte wskaźniki nie tylko pozwalają analizować stopień realizacji programu, ale takżepewne środowiskowe skutki jego realizacji. Dlatego też w rozdziale 7 Monitoring procesurealizacji Programu..., przedstawiono jego odpowiednią propozycję.Polkowice, grudzień 20126Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 136

PodsumowanieProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicewraz z Prognozą oddziaływania na środowisko ww. Programu...4. Sposób uwzględnienia w Programie… opinii właściwych organówW ramach prowadzenia prac nad opracowaniem projektu Programu… BurmistrzPolkowic w dniu 09.07.2012 r., a także 09.10.2012 r. wystąpił do właściwych organówz prośbą o określenie zakresu oraz stopnia szczegółowości informacji wymaganychdo ujęcia w „Prognozie oddziaływania na środowisko dla projektu ww. Programu” (zgodniez zapisami art. 53, 57 i 58 ustawy ocenowej). W odpowiedzi: Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu pismem z dnia07.08.2012 r. znak WSI.411.281.2012.KM określił zakres Prognozy…, Dolnośląski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny we Wrocławiu pismemz dnia 17.10.2012 r. znak ZNS.9011.1539.2012.DG określił zakres Prognozy...Przygotowana Prognoza… jest zgodna zarówno z obowiązującymi w tym zakresieprzepisami (art. 51 i 52 ustawy ocenowej), jak również z zakresem określonym przezwłaściwe ww. organy.Dodatkowo, zgodnie z obowiązującymi przepisami przygotowany projektProgramu… jak i Prognozy… poddawany był następnie opiniowaniu przez te same ww.organy (zgodnie z art. 54, 57 i 58 ustawy ocenowej). O wydanie takiej opinii wystąpiłBurmistrz Polkowic w dniu 8.11.2012 r. W odpowiedzi: Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu pismem z dnia3.12.2012 r. znak WSI.410.547.2012.KM przedłożył pozytywną opinię na tematprzygotowanych i przedstawionych do opinii projektów dokumentów. Dolnośląski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny we Wrocławiu pismemz dnia 19.11.2012 r. znak ZNS.9011.1712.2012.DG przedłożył pozytywną opinięna temat przygotowanych i przedstawionych do opinii projektów dokumentów.Podsumowując niniejszy rozdział należy stwierdzić, że Organ opracowującyprojekt dokumentu spełnił wszystkie wymagania wynikające z zapisów ustawy ocenowejw zakresie uwzględnienia opinii właściwych organów, gdyż: uzyskał stanowiska odpowiednich organów (RDOŚ, jak i PWIS) w odniesieniu doopiniowanych dokumentów, w przypadku RDOŚ uzyskał opinię pozytywną, w przypadku PWIŚ uzyskał opinię pozytywną.Polkowice, grudzień 20127Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 137

PodsumowanieProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicewraz z Prognozą oddziaływania na środowisko ww. Programu...5. Sposób uwzględnienia w Programie zgłaszanych uwag i wnioskóww ramach przeprowadzanych konsultacji społecznychKonsultacje społeczne w ramach przeprowadzanej procedury oceny strategicznejdla projektu Programu… i Prognozy… (zapewnienie udziału społeczeństwa) odbywały sięw dniach: 08.11.2012 r. – 29.11.2012 r.Informacje o przeprowadzanych konsultacjach ukazały się: na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Gminy Polkowice, w zakładceOchrona Środowiska i Obszary Wiejskie – pod adresem: http://www.bip.ug.polkowice.pl/677,Program-usuwania-wyrobow-zawierajacych-azbest-z-terenu-Gminy-Polkowice-oraz-Prognoza-oddzialywania-na-srodowisko-Programuusuwania-wyrobow-zawierajacych-azbest-z-terenu-Gminy-Polkowice-.htmlUwagi i wnioski składać można było zarówno drogą elektroniczną (na adres:dpelech@ug.polkowice.pl), jak również drogą pocztową na adres: Urząd GminyPolkowice, ul. Rynek 1 lub osobiście w siedzibie Urzędu (w Wydziale OchronyŚrodowiska i Obszarów Wiejskich, ul. Rynek 6, pokój nr 22). Z analizowanymidokumentami można było zapoznać się zarówno w siedzibie Urzędu, jak i pozyskać je zestrony internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Gminy Polkowice, w zakładceOchrona Środowiska i Obszary Wiejskie – pod adresem: http://www.bip.ug.polkowice.pl/677,Program-usuwania-wyrobow-zawierajacych-azbest-z-terenu-Gminy-Polkowice-oraz-Prognoza-oddzialywania-na-srodowisko-Programu-usuwania-wyrobowzawierajacych-azbest-z-terenu-Gminy-Polkowice-.htmlW ramach przeprowadzonych konsultacji społecznych do treści dokumentów niezostały zgłoszone żadne uwagi.Polkowice, grudzień 20128Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 138

PodsumowanieProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicewraz z Prognozą oddziaływania na środowisko ww. Programu...6. Sposób uwzględnienia w Programie… wyników postępowaniadotyczącego transgranicznego oddziaływania na środowiskoZ uwagi na ustalenia wynikające z wykonanej Prognozy… stwierdzające brakmożliwości występowania oddziaływań transgranicznych, nie było przeprowadzanepostępowanie w tej kwestii.Polkowice, grudzień 20129Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 139

PodsumowanieProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicewraz z Prognozą oddziaływania na środowisko ww. Programu...7. Sposób uwzględnienia w Programie… propozycji dotyczących metodi częstotliwości przeprowadzania monitoringu skutków realizacjipostanowień dokumentuZakres i częstotliwość proponowanego monitoringu skutków realizacji postanowieńanalizowanych dokumentów jest w pełni zgodny i wygląda następująco:Lp. Wskaźniki oceny Jednostka Częstotliwość123Ilość wyrobów zawierających azbest na 1 km 2powierzchni gminyIlość unieszkodliwionych odpadówniebezpiecznych zawierających azbestNakłady poniesione na usunięcie odpadówzawierających azbestMg/km 2Mg/rokzł/rokCo rokCo rokCo rok4 Ilość „dzikich wysypisk” z odpadami azbestowymi szt. Co rokPolkowice, grudzień 201210Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 140

PodsumowanieProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicewraz z Prognozą oddziaływania na środowisko ww. Programu...8. Załączniki1. Pismo RDOŚ z dnia 03.12.2012 r. znak WSI.410.547.2012.KM.2. Pismo PWIS z dnia 19.11.2012 r. znak ZNS.9011.1712.2012.DG.Polkowice, grudzień 201211Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 141

PodsumowanieProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicewraz z Prognozą oddziaływania na środowisko ww. Programu...Załącznik 1Polkowice, grudzień 201212Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 142

PodsumowanieProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicewraz z Prognozą oddziaływania na środowisko ww. Programu...Załącznik 2Polkowice, grudzień 201213Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 143

PodsumowanieProgramu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowicewraz z Prognozą oddziaływania na środowisko ww. Programu...Polkowice, grudzień 201214Id: C7143AC9-3F21-4045-A13D-F01C62B06856. Podpisany Strona 144