<strong>Lokalna</strong> <strong>Strategia</strong> <strong>Rozwoju</strong> <strong>LGD</strong> <strong>Zielony</strong> Pierścieńrodów w osiemnastowiecznej Polsce. Wówczas to Puławy stały się ważnym ośrodkiemopozycji antykrólewskiej oraz centrum kulturalnym konkurującym z Warszawą. Tereny tezostały ponownie zniszczone przez wojny w okresie rozbiorów oraz pierwszych lat XIX w.W XIX w. między innymi Puławy, Kazimierz Dolny, Końskowola, Kurów, Pożóg,Wąwolnica i Włostowice były prężnymi ośrodkami działalności konspiracyjnej. W czasiePowstania Styczniowego oddział powstańców tzw. „Puławiaków” po zajęciu KazimierzaDolnego utworzył w tej miejscowości tzw. „republikę powstańczą” – wolny od zaborcówskrawek wolnej Polski. Natomiast pod Żyrzynem powstańcy zadali Rosjanom największąpowstańczą klęskę, o której głośno było w całej Europie. Po upadku powstania zaborcaodebrał prawa miejskie licznym miasteczkom, w tym także takim jak: Baranów, Janowiec,Kazimierz Dolny, Kurów, Końskowola, Markuszów czy Wąwolnica.Od 1869 r. w Puławach ulokowano Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa.Aktywizacji życia gospodarczego na analizowanym obszarze sprzyjało uruchomienie koleiłączącej Warszawę z Lublinem w 1877 r. Na przełomie XIX i XX w. bardzo popularnymuzdrowiskiem stał się Nałęczów. Kurort stał się miejscem wypoczynku, pracy twórczej ikształtowania idei dla elit kulturalnych Królestwa Polskiego. W czasie I Wojny ŚwiatowejPuławy wraz z przylegającym regionem zostały znacznie zniszczone z racji prowadzonychdziałań wojennych. W okresie międzywojennym region ten miał charakter rolniczy zfunkcjonującym w Puławach Państwowym Instytutem Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego.Ważnymi zakładami były wówczas: stocznia i warsztaty portowe w Puławach.W czasie II Wojny Światowej okupanci podporządkowali całe życie zajętych terenówpotrzebom gospodarczym III Rzeszy. Nałożono na ludność wiejską obowiązek dostarczaniażywności w ramach tak zwanych „kontyngentów”. Opornych więziono między innymi wKazimierzu Dolnym, zsyłano do obozów koncentracyjnych na Majdanku, w Oświęcimiu iinnych. Nad wypełnianiem obowiązków wobec III Rzeszy i przestrzeganiem „porządku”czuwał od lutego 1940 r. aż do końca okupacji starosta Alfred Brandt. Zniszczono strukturęInstytutu i przekształcono go w Rolniczy Zakład Badawczy Generalnego Gubernatorstwa wPuławach – Landwirtschaftliche Forschungsanstalt Generalgouvernements in Pulawy.Przeprowadzono „ostateczne rozwiązanie” kwestii żydowskiej. Już 28 grudnia 1939 r.przestała istnieć żydowska społeczność Puław. Następnie zlikwidowano getta w pozostałychmiejscowościach: w Kazimierzu Dolnym i Końskowoli.Podobnie jak w innych rejonach okupowanej Polski podjęto nierówną walkę zNiemcami. Wkrótce teren analizowany w niniejszej strategii stał się prawdziwym ośrodkiemkonspiracji. W samych Puławach dominował Związek Walki Zbrojnej, który potemprzekształcił się w Armię Krajową. Na terenach wiejskich bardzo silną pozycję obok ArmiiKrajowej miały Bataliony Chłopskie.18 listopada 1942 r. na Powiślu miała miejsce pacyfikacja wsi leżących pomiędzyPuławami, a Kazimierzem. Data ta przeszła do historii jako „krwawa środa”. Zamordowanowtedy około 100 osób, w tym mieszkańców Kazimierza i Bochotnicy. 22 listopada tegoż rokuwymordowano 84 mieszkańców Kolonii Zbędowice, w tym starców, kobiety i dzieci. 9 lipca1943 r. spacyfikowano wieś Barłogi. Głęboko wbiła się w pamięć dokonana 17 stycznia 1944r. na wale wiślanym w Puławach egzekucja 35 więźniów przywiezionych z zamku w Lublinie.Po wejściu wojsk sowieckich na analizowany obszar terrorowi próbowało sięprzeciwstawić podziemie niepodległościowe. Na terenie powiatu puławskiego działały dwazgrupowania Wolności i Niepodległości, na południu „Zapory” Hieronima Dekutowskiego, ana północy „Orlika” Mariana Bernaciaka. Ten ostatni 24 kwietnia 1945 r. rozbił więzieniePUBP w Puławach, uwalniając 107 więźniów.To samo zgrupowanie stoczyło miesiąc później, 24 maja, jedną z największych, jeśli nienajwiększą, bitwę niepodległościowego podziemia z siłami „nowego porządku” składającymisię z jednostek NKWD (Narodnyj Komissariat Wnutriennyh Dieł – Ludowy Komisariat SprawWewnętrznych), oddziałów wydzielonych z 4. Dywizji Piechoty, grup operacyjnych UrzęduBezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej w Lesie Stockim w okolicach tragicznej KoloniiZbędowice. Starcie to zakończyło się całkowitą klęską oddziałów „władzy ludowej”. „Orlik”Strona 40 z 95
<strong>Lokalna</strong> <strong>Strategia</strong> <strong>Rozwoju</strong> <strong>LGD</strong> <strong>Zielony</strong> Pierścieńuszedł z pułapki. W starciu zginęło 10 funkcjonariuszy UB i MO oraz 62 oficerów i żołnierzyNKWD.Przełomem w życiu gospodarczym powiatu i terenów do niego przyległych byłowybudowanie Zakładów Azotowych. W marcu 1966 r. uruchomiono pierwsze instalacjetechnologiczne. W Nałęczowie obok największego Państwowego PrzedsiębiorstwaUzdrowiskowego „Nałęczów” powstają kolejne jednostki uzdrowiskowe jak: SanatoriumZwiązku Nauczycielstwa Polskiego oraz Uzdrowisko dla Rolników.2.3.2. Uwarunkowania kulturoweAnalizując uwarunkowania kulturowe obszaru objętego <strong>LGD</strong> „<strong>Zielony</strong> Pierścień”wpierw skupimy się na analizie kultury w aspekcie historycznym a następnie na kulturze jakozespole działań podejmowanych w celu zachowania i przekazania dziedzictwa kulturowegozwiązanego z obszarem objętym niniejszą strategią.2.3.2.1. Dziedzictwo kulturoweKrajobraz kulturowy analizowanego obszaru, pod względem nasycenia obiektami izespołami zabytkowymi, zaliczany jest do stosunkowo bogatych w skali województwalubelskiego. Na szeroko rozumiany krajobraz kulturowy składają się następujące elementy:− historyczne układy urbanistyczne,− architektura sakralna,− budowle obronne,− architektura rezydencjonalna,− zieleń komponowana (parki, aleje),− architektura przemysłowa (zabytki techniki),− cmentarze i miejsca pamięci narodowej,− krajobraz przyrodniczy jako element stanowiący otoczenie obiektów zabytkowych orazenklawy naturalnego krajobrazu.Na 1695 zabytków ogółem w całym województwie lubelskim wpisanych do rejestru,na obszarze działania <strong>LGD</strong> „<strong>Zielony</strong> Pierścień” znajduje się 181 takich obiektów, a więcblisko 11%. Stąd należy wnioskować, że obszar objęty <strong>LGD</strong> jest w dużym stopniu nasyconycennymi zabytkami. To wpływa także na jego atrakcyjność turystyczną.Dodatkowo należy wspomnieć, że Kazimierz Dolny wpisany został na listę pomnikówhistorii Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej 20 .Poniższy wykres ilustruje nasycenie zabytkami (w liczbach zarejestrowanychzabytków) poszczególnych gmin objętych zasięgiem <strong>LGD</strong> „<strong>Zielony</strong> Pierścień”.20Zob. Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 08.09.1994, Monitor Polski nr 50 z 1994 r., poz. 417.Strona 41 z 95