ARCH - zielonagora.sarp.org.pl - Stowarzyszenie ArchitektÃ³w Polskich

Dwumiesięcznik stowarzyszenia architektów Polskich / www.archsarP.Pl 

styczeń / luty 2012 

#10 

issn 2081-8092

2 

W numerze: 

5 / Kalendarium 

8 / Wydarzenia 

10 / Honorowa nagroda sarp 2011 

22 / Architektura czyli sztuka budowania rzeczy 

26 / Polski Cement w Architekturze – konkurs 

46 / Dalmor – konkurs 

58 / muzeum Polaków ratujących Żydów… – konkurs 

72 / 125 lat Stowarzyszeń Architektów Wielkopolskich 

77 / ask 

79 / 5 Westival Architektury 

81 / Trzeba się dziwić 

84 / Przed pół wiekiem – odc. 2. 

86 / Filtry Warszawskie 

89 / nowości książkowe 

58 

46 

10 

26 

| # 10 | styczeń / luty | 2012 | # 10 | styczeń / luty | 2012 

72 

81 

86 

84 

wydawca 

stowarzyszenie architektów polskich | sarp 

00-950 warszawa ul. foksal 2 

tel. (22) 827 87 12, fax (22) 827 87 13 

redaktor naczelna 

agnieszka bulanda 

e-mail: agnieszkabulanda@sarp.org.pl 

tel. (22) 826 39 31 

przygotowanie wydania 

zarząd główny sarp 

reklama 

tel. (22) 827 75 39 

e-mail: marketing@sarp.org.pl 

opieka merytoryczna 

arch. tomasz studniarek 

projekt graficzny pisma 

roman kaczmarczyk 

e-mail: romkaczmarczyk@wp.pl 

rysunki 

artur oleś 

druk 

drukarnia c.u.d – druk w rudzie śląskiej 

nakład 

6 000 egz. 

redakcja zastrzega sobie prawo do wprowadzania skrótów w nadsyłanych 

materiałach oraz do niepublikowania tych materiałów bez podania przy- 

czyn. redakcja zastrzega sobie prawo adiustacji nadesłanych tekstów. 

redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń. Wszy- 

stkie materiały publikowane w arch są objętę ochroną prawa autorskiego. 

okładka: wyższe seminarium duchowne zgromadzenia 

księży zmartwychwstańców, autorzy: dariusz kozłowski, 

maria misiągiewicz, wacław stefański 

3

Edytorial 

rok 2012, w który właśnie wkroczyliśmy, to również dla naszego środowiska wielka 

niewiadoma – czy i w jakim stopniu – zapowiadany kryzys ekonomiczny przełoży 

się na architekturę. 

Tę najlepszą staramy się promować. Kolejne pracownie architektoniczne własnym 

sumptem wydają książki, albumy dokumentujące swój dorobek. To dobrze. 

To przecież poza istniejącymi budynkami zapis historii architektury, która 

tworzy się na naszych oczach. Portale architektoniczne poza swoją codzienną 

obecnością w wirtualnej przestrzeni internetu, również starają się uwiecznić na 

papierze powstającą architekturę, jak choćby znakomity album 101 najciekawszych 

polskich budynków dekady, który opracowała redaktor naczelna portalu 

Bryla.pl (patrz. str. 90) 

Czasopisma architektoniczne o tak ugruntowanej pozycji, jak zaprzyjaźnione 

z nami „Architektura & Biznes” czy „Architektura-murator” zmieniają swój 

layout podnosząc tym samym atrakcyjność pisma. To dobrze, bo rywalizacja 

o czytelników jest zdrowa. Bo promocja architektury w każdym wymiarze jest 

potrzebna. 

na 2012 rok dostałam 3 bardzo piękne ścienne kalendarze. Jeden – wydany 

przez opolski oddział sarp z interesującą prezentacją realizacji z ostatnich lat 

tego regionu. Drugi to znakomita dokumentacja fotograficzna zrealizowanych 

obiektów szczecińskiej pracowni architektonicznej mellon Architekci. Trzeci 

wydany przez jednego z naszych Partnerów firmę mercor, prezentuje zastosowanie 

swojej oferty w przedstawionych obiektach architektonicznych w Polsce i na 

świecie (zabrakło mi w nim jedynie autorstwa opublikowanych budynków…). 

Te kalendarze, to również promocja architektury. mam więc nadzieję, że tak jak 

będą cieszyć moje oczy przez najbliższych 12 miesięcy, tak – gdy zawisną w gabinetach 

włodarzy miast, gmin, instytucji odpowiedzialnych za ład przestrzenny 

– będą im uświadamiać znaczenie dobrej architektury w ich środowisku. 

2012 rok to czekające nas w październiku w Krakowie XII międzynarodowe 

Triennale Architektury, a dwa miesiące później – Walny zjazd Delegatów sarp 

i wybory nowych władz Stowarzyszenia. Czeka nas zatem rok pełen wydarzeń. 

Wspomnianej wyżej redakcji „A&B”, która w tym roku obchodzi 20 lecie 

istnienia, życzymy wielu sukcesów i satysfakcji z tak znakomicie prowadzonej 

działalności wydawniczej. 

Agnieszka Bulanda 

1 13 biennale architektury w wenecji 

termin: 27.08.2012 – 25.11.2012 

miejsce: wenecja 

13. edycja tego uznanego w świecie wydarzenia poświęcona będzie „relacjom jakie 

łączą ze sobą uznanych architektów i młodą generację, która do nich się odwołuje”. 

Kuratorem międzynarodowej wystawy na 13 Biennale Architektury w Wenecji 

w 2012 roku wybrany został uznany brytyjski architekt – David Chipperfield. 

Chipperfield zapowiada: Uczestnicy będą zachęcani do współpracy z innymi autorami 

i innym pracami. Współpraca ta może obejmować wspólne propozycje albo 

dialog między projektami, także w postaci prowokacji. W ten sposób chcemy pokazać 

obecność bogatej kultury architektonicznej praktyki i badań, stymulowanej 

przez osiągnięcia innych dyscyplin i definiowanej przez wspólny entuzjazm i wysiłki, 

w czasie gdy znane są pojedyncze prace wybranych architektów, a rola naszej 

profesji i jej miejsce w społeczeństwie są nieustannie kwestionowane. 

Paolo Baratta, prezydent Biennale, wyjaśniał wybór kuratora: Po szeregu wystaw, 

które ilustrowały wiele różnych sposobów podejścia do problemów współczesnej 

architektury (socjologicznych, technologicznych, urbanistycznych), warto 

zwrócić się ku architektowi, który okazuje wielkie zainteresowanie architekturą 

jako dyscypliną i stawia pytania o elementy, które się na nią składają, cele, do 

których dąży, ograniczenia, które na nią wpływają i narzędzia, jakimi się posługuje 

by nadać kształt miejscom, przestrzeniom i budynkom. Kolejna wystawa architektoniczna 

będzie kładła nacisk na bogactwo relacji, które łączą wielkich architektów 

i młodsze pokolenia, które się do nich odnoszą. oprac. ab 

2 

międzynarodowe biennale architektury wnętrz 

termin: 09.03.2012 – 25.03.2012 

miejsce: bunkier sztuki, kraków, pl. szczepański 3a 

miasta – ogrody przyszłości, to temat tegorocznej edycji II międzynarodowego 

Biennale Architektury Wnętrz organizowanego przez Akademię Sztuk Pięknych 

im. Jana matejki w Krakowie, pod patronatem ministerstwa nauki i Szkolnictwa 

Wyższego, Prezydenta miasta Krakowa oraz rektora asp w Krakowie. Biennale odbywać 

się będzie w setną rocznicę „Wystawy architektury i wnętrz w przestrzeni 

ogrodowej”, Kraków 1912. Do udziału w Biennale zaproszeni są projektanci, pedagodzy 

i studenci wyższych uczelni artystycznych i projektowych w kraju i za gra- 

nicą. W ramach Biennale organizowana jest konferencja naukowa skierowana do 

twórców, naukowców, projektantów oraz instytucji naukowych. Konferencja ma 

objąć refleksją dzisiejsze „budowanie”, które określa miejsca do mieszkania i definiuje 

przyszłe relacje człowieka do jego przestrzeni i rzeczy. 

Tegorocznemu Biennale towarzyszy również konkurs na projekt koncepcyjny 

przestrzeni do zamieszkania. Idea powinna zakładać rozwiązania niestereotypowe, 

wnosić nowe spojrzenie na habitat, kreując tym samym wizjonerskie rozwiązania. 

miejsce jako przestrzeń idei uchwycona wyobraźnią. miejsce wyobrażone 

posiadające przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, to co realne, nierealne i abstrakcyjne. 

Topografia substancji intymnej, substancji nadziei, substancji szczęścia, 

substancji „oswojonej” i substancji „bezdomności”. ab, więcej: www.inaw.pl 

3 

xxi mistrzostwa architektów w narciarstwie alpejskim – 

ski archi cup 2012 

termin: 09.03.2012 – 11.03.2012 

miejsce: zakopane (harenda) 

W tegorocznych mistrzostwach w narciarstwie alpejskim architekci będą musieli 

się mierzyć na doskonale przygotowanym, zamkniętym stoku w kategoriach: slalom 

gigant mężczyźni open, mężczyźni 45+, kobiety open, kobiety 45+ oraz snowboard 

gigant. Dopełnieniem wydarzenia będzie niezwykle bogaty program towarzyszący, 

włącznie z treningami prowadzącymi przez profesjonalistów, intensywną 

akademią narciarską, spotkaniami z zaproszonymi gośćmi, wieczorem góralskim 

i oficjalnym bankietem zawodów. 

Sponsorami głównymi imprezy są firmy Hauraton, Kingspan, reynaers, efaflex, 

Guardian Częstochowa, Fakro i ergon, natomiast patronat honorowy sprawują 

małopolska Okręgowa Izba Architektów rP, zarząd Główny Stowarzyszenia 

Architektów Polskich i Klub Architektów narciarzy i Tenisistów Klan przy zarządzie 

Głównym sarp. Do udziału w zawodach zapraszamy architektów z całej Polski. 

więcej: Formularz rejestracyjny i szczegółowy program Mistrzostw na stronie 

www.skiarchicup.pl 

4 

wystawa – „boris podrecca. architekt” 

termin: 15.12.2011 – 19.02.2012 

miejsce: muzeum architektury, wrocław, ul. bernardyńska 5 

Wystawa poświęcona Borisowi Podrecca, jednemu z najwybitniejszych austriackich 

architektów, daje okazję spojrzenia na współczesną twórczość w europie Środkowej. 

europa Środkowa, rozumiana inaczej niż „mitteleuropa” w sentymentalnej, 

nostalgicznej interpretacji dawnego imperium Habsburgów przez Claudio magrisa, 

oznacza dla Borisa Podrecca znacznie więcej, niż tylko życie i pracę w Wiedniu. 

Jego architektura jest kontynuacją całego dziedzictwa, z którego czerpała wielonarodowa 

sztuka Austrii: pełna jest śródziemnomorskiego słońca i widoków na 


5

6 7 

/kalendarium/ /kalendarium/ 

bezkresną dal Adriatyku, północnego racjonalizmu, tradycji sztuki angielskiej 

i francuskiej. na niepoślednim miejscu można w niej dostrzec także odległą melodię 

Bliskiego Wschodu. 

Podrecca najbardziej lubi działać w środowisku europejskim i nie przepada za 

pracą gdzie indziej. W ten sposób stał się jednym z ostatnich klasycznych architektów 

europejskich. Jest zagorzałym czytelnikiem, uwielbia podróżować, a przede 

wszystkim jest miłośnikiem piękna. 

Jego korzenie są w Trieście, gdzie świat Słowian spotyka się ze światem rzymskim. 

Jako student w Wiedniu odkrył także inną, niezbyt popularną wśród Austriaków 

w latach sześćdziesiątych prawdę, że większość ich czołowych artystów 

wywodziła się ze słowiańskich obszarów Czech, moraw, Śląska, a nawet Słowenii, 

z którą on sam był związany od strony ojca. 

Kiedy zaczął się intensywnie interesować architektem Jože Plečnikiem, natychmiast 

popadł w konflikt ze swoim profesorem – rolandem reinerem, który był 

zdecydowanym zwolennikiem funkcjonalizmu i nie uznawał nieortodoksyjnych 

wariacji Plečnika na temat tradycyjnej sztuki. Dla europy zachodniej wydawało 

się nie istnieć, nic co znajdowało się za żelazną kurtyną. Tylko nieliczni wiedzieli 

o dziełach Adolfa Loosa czy Josepha Hoffmana w Czechach, a kubizm czy funkcjonalizm 

na tych terenach były wyjątkowymi zjawiskami, znanymi tylko kilku znawcom 

historii europejskiej architektury. 

Pierwsza wyprawa badawcza Borisa Podrecca zaprowadziła go za Plečnikiem, 

Loosem i Bohuslavem Fuchsem do dawnej Czechosłowacji. W Pradze odwiedził 

wdowę po Františku mullerze – miladę, która wówczas wciąż mieszkała w willi 

zaprojektowanej prze Loosa, mimo, że w tym czasie budynek funkcjonował jako 

archiwum partii komunistycznej i nie był ogólnie dostępny. Podrecca odwiedził 

także Otto rothmayera i rozmawiał z nim o Plečniku. W Brnie był u Fuchsa, który 

otworzył mu oczy na wysoką klasę morawskiego przedwojennego funkcjonalizmu. 

Po powrocie do Wiednia opisał swoje odkrycia w słoweńskim magazynie „most”, 

który ukazywał się we włoskim Trieście. najwięcej uwagi poświęcił oczywiście 

Plečnikowi w Pradze, a kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa na Vinohradach 

uznał za jego najwybitniejsze dzieło w Czechach. Artykuł Borisa Podrecca z 1964 

roku prezentował zupełnie nowatorskie podejście do dzieł Plečnika i do dzisiaj 

pozostaje interesującym, wciąż aktualnym studium twórczości architektonicznej. 

z taką samą przenikliwością Podrecca przeprowadził analizę willi Loosa w Pradze. 

Polemizując z biografem Loosa – Ludwigiem münzem, podkreślił, że jej „raumplan” 

nie wynikał z oszczędności budowlanej, lecz z odmiennej modernistycznej 

koncepcji rozwiązania przestrzennego. Wskazał też na związki Loosa z klasycyzmem, 

które w tym czasie nie były jeszcze dostatecznie zbadane. 

Wizyta w Czechach i na morawach była dla Borisa Podrecca ogromnie ważna 

i wracał do tej tematyki w innych tekstach, w których pisał głównie o Plečniku 

i Loosie. Być może jego najważniejszym studium był artykuł poświęcony Fuchsowi, 

opublikowany w znaczącym francuskim czasopiśmie „L’Architecture d’Aujourd’hui”. 

Do tego czasu nazwisko Bohuslava Fuchsa prawie nie było znane na zachodzie. 

To dzięki Borisowi Podrecca stał się znanym europejskim architektem, 

a zainteresowanie jego pracami osiągnęło poziom międzynarodowy. 

Trzy lata później Podrecca zorganizował pierwszą wystawę prac Plečnika w Wiedniu, 

którą później można było zobaczyć w Trieście, a następnie trafiła do Pragi. Sytuacja 

polityczna po Praskiej Wiośnie spowodowała jednak, że nigdy nie doszło do 

otwarcia, a sama wystawa zaginęła na zawsze gdzieś w Czechach. 

Dzięki Vladimírowi Šlapecie i jego zagranicznym wykładom, młodzi wiedeńscy 

architekci z kręgu Gesellschaft für Architektur, wśród nich także Podrecca, dowiadywali 

się więcej o przedwojennej architekturze w Czechosłowacji, a po części także 

we Wrocławiu, gdzie działali ojciec i stryj Šlapety. Szły za tym kolejne wyjazdy 

do Pragi i poznawanie czeskiej architektury modernistycznej. został jednym 

z najbardziej interesujących architektów austriackich 

W połowie lat dziewięćdziesiątych Podrecca zrealizował wnętrza Instytutu Kultury 

Austriackiej przy placu Jungmanna w Pradze. Przystąpił do tej pracy z ogromną 

pasją i entuzjazmem. Był świadomy, że działa w centrum Pragi, w bliskim sąsiedztwie 

Mozarteum Jana Kotěry i pałacu Adria Pavla Janáka. Instytut Kultury Austriackiej 

i Galeria Oskara Kokoschki w Pradze pozostają jak dotąd jedynymi realizacjami 

Borisa Podrecca w Czechach. Trzeba także wspomnieć o jego monograficznej wystawie 

w terezjańskim skrzydle Praskiego zamku, która odbyła się u schyłku minionego 

stulecia, a później była prezentowana w Bratysławie, Trieście i Wiedniu. 

Damjan Prelovšek, więcej: ma.wroc.pl 

5 

doroczna nagroda im. zbyszka zawistowskiego – 

dyplom roku 

termin: 28.03.2012–30.03.2012 

miejsce: pawilon wystawowy sarp, warszawa, ul. foksal 2 

nagroda za najlepszy projekt dyplomowy wyższej uczelni w Polsce przyznawana 

jest od 1964 roku. Do nagrody zgłaszane są projekty zakwalifikowane przez komisje 

powołane przez właściwe zarządy Oddziałów sarp w porozumieniu z Wydziałami 

lub Instytutami Architektury. Głównym kryterium oceny projektów zgłaszanych 

do nagrody są wartości architektoniczne i urbanistyczne opracowanego 

zadania, rozwiązanego z pełną świadomością znaczenia procesu przestrzennego 

kształtowania środowiska człowieka. 

W ostatnich dniach marca absolwenci wyższych uczelni architektonicznych rywalizować 

będą w konkursie na najlepszy dyplom, który uzyskał w danym roku 

tytuł magistra inżyniera architekta na polskich uczelniach architektonicznych. 

z prac nadsyłanych na Dyplom roku, dokonana zostanie również selekcja do nagrody 

bda-sarp pod warunkiem, że tematyka projektu dyplomowego wpisze się 

w założenia polsko-niemieckiej nagrody. więcej: www.sarp.org.pl oraz Dział Wydawnictw 

i Promocji Architektury SARP tel. (22) 826 39 31. 

6 

xiii edycja konkursu studenckiego – „bezpieczniej w mieście” 

termin: 01.10.2011 – 04.04.2012 

miejsce: „architektura-murator”, ul. dęblińska 6, warszawa 

miesięcznik „Architektura-murator” ogłasza XIII edycję Konkursu Studenckiego 

w tym roku pod hasłem „Bezpieczniej w mieście”. Konkurs ma charakter ogólnopolski 

i jest otwarty dla studentów wydziałów architektury, architektury krajo- 

brazu, wzornictwa przemysłowego (form przemysłowych) oraz architektury wnętrz, 

państwowych i prywatnych szkół architektonicznych i artystycznych. 

Wzrost bezpieczeństwa w mieście utożsamiany jest przede wszystkim z przeciwdziałaniem 

przestępczości, stosowaniem solidnych i wytrzymałych drzwi i okien. 

Ale poczucie zagrożenia mogą wywoływać źle zaplanowane przejścia dla pieszych, 

brak barier w miejscach, które by tego wymagały, złe oświetlenie, nie zabezpieczone 

place zabaw. W tym kontekście niebezpieczna może być pozbawiona oświetlenia 

brama, ale również nieużywany wiadukt, zaniedbany skwer, opuszczona działka, 

które dzięki odpowiedniemu projektowi mogą zmienić się z zapomnianej i groźnej 

przestrzeni w miejsce niekonwencjonalnego odpoczynku. W tej edycji konkursu 

szukamy odpowiedzi na pytanie: w jakim stopniu mała architektura może wpływać 

na poczucie bezpieczeństwa mieszkańców miasta? 

zadanie konkursowe polega na: zdefiniowaniu niebezpieczeństwa – czyli na znalezieniu 

konkretnego zjawiska i miejsca, które zdaniem uczestnika stanowi zagrożenie, 

a następnie znalezieniu architektonicznego rozwiązania problemu – czyli 

zaprojektowaniu elementów małej architektury, służących podniesieniu bezpieczeństwa 

w sposób trwały lub czasowy. 

Jury oceniać będzie trafną odpowiedź na zadany temat, oryginalność pomysłów 

oraz techniczne możliwości realizacji projektu. Autor ma obowiązek przedstawienia 

wizualizacji rozwiązania w konkretnym, istniejącym w rzeczywistości terenie, 

a nie w lokalizacji abstrakcyjnej. Jury zwróci uwagę na wybór miejsc i adekwatność 

projektu do sytuacji w przestrzeni. 

skład jury: 

• Jan Kubec – architekt, pracowania RAr-2 Laboratorium Architektury, wykładowca 

na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej, autor Centrum nauki Kopernik; 

• Maciej Miłobędzki – architekt, współzałożyciel pracowni jems Architekci; 

• Ewa P. Porębska – architekt, redaktor naczelna miesięcznika „Architektura-murator”; 

• Lech Rowiński – architekt z pracowni Beton, współtwórca drewnianego kościoła 

we wsi Tarnów – nominowanego do nagrody miesa van der rohe, a także projektant 

ubrań, mebli, scenografii; 

• Monika Komorowska – socjolog, architekt, działająca w Stowarzyszeniu Odblokuj, 

dla którego miasto jest polem analiz i interwencji wpływających na poprawę 

jakości życia – sędzia referent sponsor konkursu. 

Sponsor XIII edycji Konkursu Studenckiego, Drutex s.a., ufunduje pozaregulaminową 

nagrodę specjalną dla uczestnika, który w swoim projekcie w sposób twórczy 

wykorzysta produkt Drutex s.a. Sponsor dostarczy wszystkim zainteresowanym 

informacji na temat swoich wyrobów i stosowanych w nich materiałów. 

więcej informacji: 

• Małgorzata Makowska – tel. 22 590 55 46, faks: 22 590 52 89, 

mmakowska@murator.com.pl; 

• Krzysztof Zięba – tel. 22 590 50 26, faks: 22 590 52 89, 

e-mail: architektura_org@murator.com.pl 

Karta rejestracyjna, regulamin, numer konta oraz bieżące informacje o konkursie 

na stronie www.architektura.muratorplus.pl /studenci. Bardzo prosimy o uważne 

zapoznanie się z regulaminem i warunkami konkursu! 

7 konkurs na kuratorski projekt wystawy w polskim pawilonie 

na 13. międzynarodowej wystawie architektury w 

wenecji 29.08.–25.11.2012 

termin: 27.02.2012 

miejsce: zachęta narodowa galeria sztuki, pl. małachowskiego 3, 

warszawa 

Konkurs organizują minister Kultury i Dziedzictwa narodowego oraz zachęta narodowa 

Galeria Sztuki. 

Projekt kuratorski powinien zawierać scenariusz wystawy dotyczącej architektury, 

dostosowany do warunków Polskiego Pawilonu, wraz z propozycją uczestniczących 

w wystawie artystów, architektów bądź instytucji, oraz kosztorys jej realizacji. 

kurator projektu, a w przypadku zespołu kuratorskiego przynajmniej 

jedna osoba musi posiadać: 

• wykształcenie wyższe pełne; 

• dobrą znajomość zagadnień współczesnej architektury, doświadczenie kuratorskie 

i w organizowaniu wystaw; 

• dobrą znajomość języka angielskiego. 

projekt należy nadesłać bez umieszczonego na nim nazwiska kuratora 

projektu. na projekcie należy umieścić godło, a następnie powtórzyć je na 

załączonej kopercie, w której należy umieścić następujące informacje: 

• powtórzenie godła; 

• imię i nazwisko kuratora; 

• adres kuratora; 

• cv kuratora; 

• pisemne oświadczenie, że projekt jest dziełem kuratora i wszystkie prawa autorskie 

należą do niego. 

zainteresowane osoby prosimy o przesłanie projektu do dnia 27.02.2012 roku (decyduje 

data stempla pocztowego, z tym że graniczną datą nadejścia projektów do 

rozpatrzenia jest termin posiedzenia Jury konkursu w dniu 14.03.2012) na adres: 

zachęta narodowa Galeria Sztuki pl. małachowskiego 3, 00-916 Warszawa z dopiskiem 

„13 Biennale Architektury w Wenecji” 

Szczegółowe plany Polskiego Pawilonu dostępne są na ftp.zacheta.art.pl login: 

prasa hasło: wystawa folder: Plany Polski Pawilon. Dodatkowe informacje 

o konkursie: Joanna Waśko – j.wasko@zacheta.art.pl więcej: www.zacheta.art.pl 

| # 10 | styczeń / luty | 2012 | # 10 | styczeń / luty | 2012

8 

1/rozstrzygnięcie konkursu na projekt 

budynku ambasady rp w berlinie 

2 stycznia 2012 roku rozstrzygnięty został konkurs architektoniczny zorganizowany 

przez ministerstwo Spraw zagranicznych – na koncepcję architektoniczno-budowlaną 

budynku Ambasady rP w Berlinie. Do konkursu zgłosiło się 35 zespołów, 

z których do udziału dopuszczono 9. 

I nagrody nie przyznano. II nagrodę otrzymała praca konsorcjum: Artur Jasiński 

i Wspólnicy Biuro Architektoniczne Sp. z o.o. i Atelier Loegler Sp. z o.o. z Krakowa. 

Autorami nagrodzonego projektu są: dr inż. arch. Artur Jasiński; dr inż. arch. 

romuald Loegler z zespołem współpracowników: arch. Bartłomiejem Gowinem, 

arch. rafałem Jaśkowcem, arch. Katarzyną Leśnodorską oraz autorem filmowej 

animacji: arch. michałem nesselem. 

Wyróżnienia otrzymali: Konsorcjum Josef Kiszka, Pelčák a partner, s.r.o., Jojko 

+ nawrocki Architekci s.c., Katowice oraz Konsorcjum Staab Architekten GmbH, 

Caba Groszek Architekci Sp.J., osd GmbH & Co. KG, Winkels, Behrens Pospich Ingenieure 

für Haustechnik GmbH, Berlin. ab 

2/przekraczając granice – v4 family houses 

W dniach 10–30 stycznia br. oddział krakowski sarp w swojej siedzibie przy Placu 

Szczepańskim, zaprezentował piątą już edycję wystawy ukazującej przykłady 

realizacji architektury domów jednorodzinnych na terenach krajów Grupy Wyszehradzkiej. 

W ramach wystawy zakwalifikowano do prezentacji polskie rea- 

lizacje z Krakowa, Komorowa, Olsztyna, Poznania, Torunia i innych… Pokazane zostały 

projekty zespołów: D.W. Bagińscy Architekci (Warszawa), Pracowni caa /Sławomir 

Hryniewicz (Olsztyn), Barycz & Saramowicz (Kraków), medusa Group (Bytom), 

Arch Deco (Gdynia). Publikacja tych domów prezentowana była w #7 „Arch”. 

Podczas wystawy można się było także zapoznać z przykładami domów jednorodzinnych 

z pozostałych krajów Grupy Wyszehradzkiej, co niewątpliwie było interesującym 

doświadczeniem porównawczym. ab 

3/mistrzostwa architektów w maratonie 

16 października ub. r. odbyły się w ramach poznańskiego maratonu Pierwsze mistrzostwa 

Polski Architektów w tej dyscyplinie. Poznański maraton od lat dzierży 

palmę pierwszeństwa pod względem frekwencji, znany jest z dobrej organizacji 

władz miasta sprzyjających biegaczom, stąd wybór Poznania, jako miejsca 

pierwszego maratonu architektów był oczywisty. W gronie prawie pięciu tysięcy 

maratończyków wystartowała skromna grupa 27. architektów. Wszyscy w komplecie 

zameldowali się na mecie. 

zwycięzcami Pierwszych mistrzostw Polski Architektów w maratonie zostali 

Hanna michalak-Tomczak wśród kobiet i Bartosz Grzegorczyk wśród mężczyzn. 

W kategorii +40 zwyciężyli Julia Kalenberg (trzecia wśród kobiet) i Jacek Gorczyca 

(piąty wśród mężczyzn). W maratonie zwycięzcami są wszyscy, którzy dotrą 

do mety królewskiego dystansu 42.195 m, a więc należy wymienić kolejnych 

maratończyków. A byli nimi Joanna Kapturczak, Ilona Werla, Aleksandra Blazy- 

-Wolska, Joanna Szukała, mariusz Seweryn, maciej Cierniewski, Łukasz michalak, 

Seweryn Gruczelak, rafał Blazy, Artur Sokołowski, Krystian mazurkiewicz, roman 

Ofierzyński, Piotr Wachułka, Wojciech Antoni Ochocki, Grzegorz Kmiecik, 

maciej Staśkowiak, Jewgienij Lapajew, Paweł Jońca, marek Kula, michał Kapturczak, 

maciej Światowy, Sławomir nowicki i michał niziołek-Belotti. Dla wielu 

z nich był to debiut w maratonie, dla niektórych – pierwsze zawody biegowe. Po 

zawodach wszyscy uczestnicy maratonu spotkali się na podium, by odebrać pamiątkowe 

nagrody – puchary dla najlepszych i statuetki dla bardziej wytrwałych, 

którzy trochę dłużej delektowali się urokami trasy poznańskiego maratonu. Po 

skromnym debiucie można liczyć na kontynuowanie maratońskich mistrzostw 

architektów. Antoni Domicz 

4/70 rysunków – retrospekcja czterech pór 

roku 

Od 3 do 14 grudnia w Pawilonie Wystawowym sarp przy ul. Foksal w Warszawie 

miała miejsce retrospektywna wystawa prac rysunkowych i malarskich prof. Konrada 

Kucza-Kuczyńskiego. 

Podczas wernisażu otwierającego wystawę można było kupić prezentowane prace, 

wspomagając tym samym zakład dla niewidomych w Laskach pod Warszawą, 

bowiem kwoty uzyskane ze sprzedaży zostały przez Autora w całości przeznaczone 

na ten cel. 

Była to więc wyjątkowa okazja, ponieważ Profesor z zasady nie sprzedaje swoich 

prac. W ciągu dosłownie pierwszej godziny wernisażu licznie zgromadzeni goście 

zakupili 30 z 40 przeznaczonych do sprzedaży prac (pozostałe wystawione 

prace pochodziły z prywatnych kolekcji, głównie zbiorów rodziny i przyjaciół). 

W katalogu towarzyszącym wystawie na zadane sobie samemu pytanie – dlaczego 

rysuję? – Profesor tłumaczy, że „[…] rysowanie i malowanie architekta ma co 

najmniej trzy formy relacji z autorem. Po pierwsze czasem może stać się jego zawodem. 

najczęściej bywa jednak wspomaganiem uprawianego zawodu architekta. 

Wreszcie wydaje się być przyjemnością tworzenia, samą dla siebie. Dla praktykującego 

architekta – to najczęściej możliwość drugiej i trzeciej relacji. Kiedyś 

wydawało mi się, że to przede wszystkim cenne i potrzebne dopełnienie zawodu, 


fot. michał Woźniak 

/wydarzenia/ 

a mniej przyjemność. Teraz, z dystansu lat i setek, może tysięcy rysunków, zmieniła 

się ta kolejność: to przede wszystkim potrzebne oderwanie się od zawodowej 

codzienności, to odpoczynek i jeśli wzbogacenie profesji to tylko przez zapis 

analizy i syntezy jakiejś przestrzeni. […]” 

Pretekstem do zorganizowania tej wystawy była 70 rocznica urodzin Konrada 

Kucza-Kuczyńskiego, który zdecydował sie na nią dla przyjemności podzielenia 

się z przyjaciółmi wieloletnią, zatrzymaną w zapisie graficznym pamięcią piękna 

świata. ab 

fot. Biś Lisowski 

5/architekt obok architektury – marek leja 

W Galerii sarp w Krakowie od dnia 6 grudnia 2011 do 9 stycznia 2012 prezentowana 

była wystawa twórczości arch. marka Lei, absolwenta Wydziału Architektury 

Politechniki Krakowskiej, który wykonując zawód architekta jednocześnie zajmuje 

się fotografią artystyczną, projektowaniem i produkcją mebli, grafiką, fotomontażem, 

rzeźbą, ilustracją, rysunkiem politycznym i karykaturą. 

na wystawie mogliśmy podziwiać prace wykonane w technice: fotografii, grafiki 

komputerowej, fotomontażu i fotomanipulacji. Artysta stosuje też rysunek, 

pastele i techniki mieszane. 

Tematyka zaprezentowanych prac zbliżona jest do surrealizmu i ekspresjonizmu 

figuratywnego (dark, conceptual, fantasy, sci-fi). Jak dowiedzieliśmy się na wernisażu 

twórczość artystyczna marka Lei jest wynikiem zainteresowań autora religioznawstwem, 

alternatywną psychologią, fizyką cząstek elementarnych, sztuką 

i zwyczajami ludów prymitywnych. Grafiki oparte są w większości na własnych 

fotografiach i przetransponowanych rysunkach odręcznych. 

Wernisaż zgromadził liczne grono wielbicieli i przyjaciół autora, a wystawa towarzyszyła 

również i była tłem dla tradycyjnego spotkania świąteczno-noworocznego 

w Galerii sarp. Krystyna Łyczakowska 

9

Honorowa 

SarP 

nagroda 

2011 


12 

17 grudnia 2011 roku w siedzibie Stowarzyszenia Architektów Polskich 

przy ul. Foksal w Warszawie, odbyła się uroczystość wręczenia najwyższego 

architektonicznego wyróżnienia za całokształt twórczości 

zawodowej – Honorowej nagrody sarp. 

W 2011 roku Kapituła w składzie: Jerzy Grochulski – prezes sarp oraz 

laureaci nagrody z lat ubiegłych: ryszard Jurkowski, marian Fikus, Jacek 

ewý i Bolesław Stelmach przyznała Honorową nagrodę sarp – 

prof. Dariuszowi Kozłowskiemu. 

w uzasadnieniu przyznania nagrody czytamy: 

Stowarzyszenie Architektów Polskich sarp przyznaje Honorową nagrodę 

w 2011 roku Dariuszowi Kozłowskiemu za wybitne zasługi dla architektury 

polskiej w dziedzinie twórczości architektonicznej, wielki wkład 

w proces kształcenia architektów i stworzenie płaszczyzny merytorycznej 

dyskusji na temat trwałych wartości definiujących pryncypia kreacji 

architektonicznej. 

Wieloletnia i konsekwentna działalność na rzecz definiowania i uświadamiania 

odbiorcom wartości przestrzennych projektowanych obiektów 

i obszarów oraz umiejętne wyzwolenie u innych twórców podobnego 

stosunku do rozumienia roli architektury w życiu publicznym stanowią 

wyróżnik zawodowej aktywności Laureata. 

Jego szacunek dla profesjonalizmu przekazywany młodym adeptom 

zawodu, otwartość i koleżeńska postawa wobec innych, stanowiące 

o środowiskowej akceptacji postawy Laureata, wskazują nieprzemijające 

wzorce zachowań architekta. 

en | The ceremony of awarding the highest architectural award for the 

lifetime career achievement (sarp’s Honorable Award) took place on 

17th December 2011 in the sarp seat in Warsaw, Foksal st. 

In 2011 the Chapter: Jerzy Grochulski – President of sarp and the former 

laureates: Ryszard Jurkowski, Marian Fikus, Jacek Ewý and Bolesław 

Stelmach awarded the sarp Honorable Award to professor Dariusz 

Kozłowski. 

the grounds are as follow: 

Association of Polish Architects (sarp) awards the Honorable Award of 

2011 to Dariusz Kozłowski for outstanding achievements in his architectural 

career, great input in educating architects and creating a space 

for meritorical discussion about the ever-lasting values which define the 

principals of the architectural creation. 

Long-lasting and consequent activity to define and educating the 

audience of the spatial values of the designed objects and areas and 

a skilful passing his understanding of the architecture’s role to others 

are characteristics of the laureate’s activity. His respect for profes- 

/nagrody/ /nagrody/ 

sionalism passed on to the young generation of architects, open mind 

and a friendly attitude towards others, which laid the grounds for wide 

acceptance, are the ever-lasting behaviour models for all architects 

Honorowa nagroda sarp 2011 dla Dariusza Kozłowskiego, to powód 

zadowolenia i refleksji. 

znamy się od 1967 roku, kiedy zafascynował mnie architekturą 

i sobą - jako twórca i pedagog, nieco starszy i wesoły kolega – pomagał 

w pierwszych krokach, asystować w projektach i wstąpić do sarp. 

Po wielu latach, „architektura prenatalna” wystawiona w pawilonie 

przy Foksal, to powód olśnienia. 

retrospektywa własnych projektów; namalowanych, w kolorze i osobliwą 

deformacją, zawsze głęboko osadzonych w klasyce. mistrzowska 

świadomość formy, bogatej w literackie narracje i dźwięki muzyki, jakiej 

słucha. Wiem, że inspiracje jakich dostarcza, potrafi wesprzeć rozległą 

wiedzą, ze znajomością życia i humorem, bo Profesor to osobowość kompletna, 

jakie we współczesnej architekturze trudno już spotkać. Ja mia- 

łem ten zaszczyt, za co dziękuję i podziwiam Guciu. 

Krzysztof Bojanowski 

prof. Dariusz Kozłowski – Profesor Dariusz Kozłowski jest kierownikiem 

Katedry Projektowania Architektury mieszkaniowej oraz dziekanem 

Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej. Prowadzi przedmioty 

z Projektowania architektury mieszkaniowej oraz wykłady z Teorii i zasad 

projektowania architektonicznego i urbanistycznego. W latach 1993–1997 

wykładał w szkołach architektury w Las Palmas, Sewilli, Wenecji. 

Od 2001 roku przewodniczy radzie naukowej międzynarodowej Konferencji 

naukowej ipa wa pk „Definiowanie przestrzeni architektonicznej”. 

Jest również przewodniczącym Sekcji Architektury Komitetu Architektury 

i urbanistyki Polskiej Akademii nauk. Podczas IX i X międzynarodowego 

Biennale Architektury w Krakowie był jego kuratorem. 

Do ważniejszych realizacji Profesora należy zaliczyć:Dom Alchemików, 

Wytwórnia kosmetyków hean, Kraków, 1988; Droga Czterech Bram – Wyższe 

Seminarium Duchowne zgromadzenia XX zmartwychwstańców w Krakowie 

1983–93; Willa Bateau-Bateau, Kraków 1996; Casa Olajossy, Lublin 2006. 

Do sztandarowych projektów Profesora Kozłowskiego należą: Villa Forteza, 

Turek k. Konina 1995; Bunkier Sztuki – Galeria Sztuki Współczesnej 

w Krakowie, 2001; Biblioteka Politechniki Krakowskiej 2006. 

Profesor Kozłowski brał udział w wielu wystawach zarówno w kraju, jak 

i poza jego granicami. Do najważniejszych zaliczyć należy: International 

exhibition of Architektural Drawings, The max Protech Gallery, new York, 

1988; Polnische Architekturzeichnungen der Gegenwart, Aedes – Galerie 

für architektur und raum – Berlin 1989; Poza obrazem – bwa Kraków 

1990; Baustelle: Polen, Akademie der Künste zu Berlin, 1994; 

La Biennale Di Venezia, VI mostra Internazionale di Architettura – 1996; 


fot. Paweł Łucenko 

13

14 

klasztor na peryferiach (klasztor w krakowie), 1989, olej, 100 x 90 cm 

Qvo Vadis Architektura?, Internationale exhibition of Architecture, 

muzeum Architektury we Wrocławiu, 1995–1996; 7 bram do Krakowa 

(7 Gates to Cracow), Kraków 2001; Architektura Krakowa około 2000, 

Kraków 2004; Icons of Polish Architecture / Ikony polskiej architektury, 

Warszawa, Berlin, Düsseldorf, Luxemburg, Amsterdam, Bukareszt 2007; 

Architektura Krakowa około 2012, Kraków 2008. 

Wybrane publikacje prof. Dariusza Kozłowskiego to: Dawny dom iracki, 

Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, monografia 99, Kraków 1990; 

Projekty i budynki 1982–1992 – Figuratywność i rozpad formy w architekturze 

doby postfunkcjonalnej, ipa wa pk, Kraków 1992 r.; Architektura 

– sztuka budowania rzeczy, Teka Komisji Architektury i Urbanistyki, tom 

XXX, 1998; How to find a new text? – or rational and a poetic pretext, 

[w:] A. dal Fabbro, Cracovia Arx and Forum con un scritto / with an 

assay by Dariusz Kozlowski, Venezia 1999; Architektura betonowa, (red. 

i wprowadzenie), Kraków 2000; 7 bram do Krakowa / 7 Gates to Cracow, 

(red., wprowadzenie, i Brama Katowicka – Znaki przydrożne albo Les 

desmoiseles de Cracovie). Architektura betonowa, (red. i wprowadzenie), 

Kraków 2007. 

ukazało się również sporo ważnych publikacji o twórczości Dariusza 

Kozłowskiego. Do najistotniejszych zaliczyć należy: J. Sepioł, Oblicza 

postmodernizmu w: Sztuka polska po 1945 roku, Warszawa 1987; 

K. Kucza-Kuczyński, Architektura narracji i fikcji, Seminarium Księży 

Zmartwychwstańców w Krakowie, „Architektura” 1995, nr 3; Sir Banister 

Fletcher’s, A History of Architecture, Twentieth edition, London 1996; 


pyramis (dom pogrzebowy w krakowie), 1993, akryl 100 x 70 cm 

P. Trzeciak, Sztuka drugiej połowy XX wieku, Architektura polska, [w:] 

Sztuka Świata, t.10, Warszawa 1996. m. misiągiewicz, Przestrzeń Magiczna, 

albo odnajdywanie rzeczywistości [w:] O prezentacji idei architektonicznej, 

Kraków 1998; K. Kucza-Kuczyński, Sakralizacja betonu – Wyższe 

Seminarium Księży Zmartwychwstańców w Krakowie [w:] Architektura 

betonowa, Kraków 2000. 

Profesor Dariusz Kozłowski w 1996 roku otrzymał nagrodę Indywidualną 

ministra edukacji narodowej, a w 1997 medal Komisji edukacji 

narodowej. W tym samym roku macierzysty Oddział sarp w Krakowie 

przyznał mu Honorową nagrodę sarp o / Kraków. W 2011 roku odznaczony 

został Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski a pod 

koniec tego samego roku otrzymał Honorową nagrodę Stowarzyszenia 

Architektów Polskich 

miasto nieśmiertelnych, 1990, tempera, 100 x 100 cm 

dom w masce kamienica w krakowie, 1989, akryl, 100 x 100 cm 

droga czterech bram (wyższe seminarium 

duchowne w krakowie) 1988, akryl 100x100 cm 

austeria (zajazd), 1990, akryl 100 x 100 cm 


15

16 



17

18 

dom jednorodzinny, włosań, 2010, autorzy: dariusz kozłowski, 

tomasz kozłowski 

wyższe seminarium duchowne zgromadzenia księży zmartwychwstańców 

– droga czterech bram, ul. ks. pawlickiego / zielna, kraków; 

autorzy: dariusz kozłowski, maria misiągiewicz, wacław stefański 

(str. 20) fabryka kosmetyków hean, kraków, ul. mochnackiego, 1998, 

autor: dariusz kozłowski 

(str. 21) wyższe seminarium duchowne zgromadzenia księży zmartwych- 

wstańców – droga czterech bram, ul. ks. pawlickiego / zielna, kraków, 




19

22 

/esej/ 

/esej/ 

23 

ARCHITEKTURA CZYLI 

SZTUKA BUDOWANIA 

RZECZY 

tekst: Dariusz Kozłowski 

1. architektura albo przestrzeń uwięziona 

Wneuss-Holzheim w nadrenii, poza terenami zabudowanymi, 

na obszarze kilkudziesięciu hektarów jest park – Park Inny 

– Insel Hombroich. na ogrodzonej przestrzeni pozwolono 

drzewom, krzewom, trawom i wodorostom żyć zgodnie z naturą, bez 

korygującej ręki ogrodnika czy pomysłów architekta. Park rozcinają ścieżki 

demonstru jące swoją naturalność, podobnie jak nieliczne budowle, 

świecąc murem z rozbiórkowej cegły próbują wyjaśnić widzowi, że należą 

do tego świata. 

rzeczy zbudowane są to kompozycje prostych kubicznych form, pozba- 

wione widocznych otworów okiennych. Do środka prowadzą małe otwory 

z drzwiami. Wnętrze puste, białe, całkowicie obywającą się bez wyposażenia; 

przestrzeń rozjaśnia światło płynące skądś z góry, nakazujące 

domyślać się tam okien, których brakowało na elewacjach. Dla odwiedza- 

jącego pozostaje zabawa w odgadywanie znaczenia rzeczy, kontemplacja 

harmonii kształtów i doświadczenia z echem, niespodzie wanie zwielokro- 

tniającym głosy w pustce. 

Są budowle, które można określić wielkością kubatury, stwierdzić z ja- 

kiego materiału zostały skonstruowane, opisać kształt, ale forma 

(zewnętrzna, a także wnętrze) nie zapowiada przeznaczenia; odczuwamy 

„przyjemny kształt budowli”, i próbujemy brać udział w zabawie odgadując 

– do czego rzecz służy, jakie jest jej przeznaczenie? A rzecz nie służy 

niczemu, albo raczej – służy czystej przyjemności; jest zupełnie bezinteresowna 

w swoim braku jakiejkolwiek funkcji. Czy jest więc to obiekt 

architektoniczny? Czy może istnieć architektura bez użyteczności? 

Przychodzi tu na myśl opowieść ze staroindyjskiego eposu mahabharata, 

przedstawiająca jedną z tych baśniowych sytuacji, kiedy bohater musi 

odgadnąć zagadkę, by uwolnić od zaklęcia swoich towarzyszy. Otóż, 

zapytano Judisztirę: co to jest przestrzeń? Heros odpowiedział rozstawiając 

szeroko dłonie, jak gdyby obejmował niewidzialny przedmiot – oto jest 

przestrzeń! Odpowiedź była trafna. Przestrzeń wyznaczana jest przez 

jej ograniczenie, przynajmniej ta przestrzeń, która wyobrażalna jest 

dla człowieka. Poza ograniczeniami też rozpościera się przestrzeń, ale 

owe dwie kategorie rozległości świata bez zrozumienia sensu granic są 

trudne do pojęcia. 

Jeżeli istnieje rzecz architektoniczna – owa budowla wśród zieleni – 

która jedynie ścianami ogranicza przestrzeń, więzi ją i nadaje jej kształt 

estetyczny, to może tak rozumiana użyteczność wystarczy by rzeczy 

można było nazwać architekturą. 

2. architektura albo imaginacja twórcy i przechodnia 

Każde działanie artystyczne wymaga nakładów finansowych, ale wiele 

z nich można prowadzić na własne ryzyko; architektura potrzebuje 

inwestora: nikt nie tworzy architektury, nawet w postaci jej intencjonalnej 

formy, projektu – „do szuflady”. Architekturę wykonuje się wyłącznie na 

konkretne zamówienie, bardzo konkretnego zleceniodawcy. uprawia się 

ją z nasta wienia zawodowego, komercyjnego, estetycznego i ideologi- 

cznego. niezależnie od podejścia architekta do swojej profesji rola zlece- 

niodawcy, inwestora, słowem zamawiającego projekt, w architekturze 

zawsze była znacząca, lecz w historycznej perspektywie uległa przemianom. 

W przeszłości bywał nim mecenas – osoba obdarzona przez los lub 

własną zapobiegliwość majętnością i, co tu jest istotne, posiadająca 

określony, nierzadko wybitny smak artystyczny, a speł nienie jego 

wymagań estetycznych stanowiło podstawowe zadanie najętego twórcy; 

panowało też przekonanie, że budując świątynię, pałac lub operę winna 

to być rzecz piękna, zadziwiająca lub wzruszająca. z biegiem czasu 

mecenas został zastąpiony przez – sponsora – osobę lub częściej firmę, 

organizację lub instytucję, dla których warstwa artystyczna rzeczy ma 

znaczenie drugorzędne, a najczęściej nie ma wcale znaczenia. Ważniejsza 

jest użyteczność, ale najważniejsze pozostają sprawy ekonomiczności. 

estetyka jest więc dodatkiem, dodatkiem niechcianym, który twórca 

zazwyczaj oferuje ekstra. Komu oferuje? Odbiór estetyczny przejmu je 

przechodzień, widz anonimowy, masowy. Architektura staje się rodzajem 

środka masowego przekazu. 

W dociekaniach istoty architektury myślimy o niej, jako o sztuce. 

Obecnie utrwaliła się różnica między architekturą-sztuką a architekturą 

popularną rozumianą jako sztuka oczywiście komercyjna (analogicznie 

do komercyjnego kina, literatury, muzyki). 

Poprzestańmy na stwierdzeniu, że wszystkie rodzaje architektury tworzy 

– architekt, pamiętając, że „aby otrzymać dzieło sztuki należy nająć artystę”. 

To proste stwierdzenie może być podstawą do kolejnego. Architektura to 

jest coś, co jedni tworzą, podczas gdy inni zajmują się jej oglądaniem, 

„zamieszkiwaniem”, kopiowaniem, teoretyzowaniem (także zastanawianiem 

się, co to jest architektura?), niekiedy chlubieniem się, że się ją posiada 

(architekturę – a nie „dom”). Architektura nie jest niczym więcej, niż 

rzeczami zbudowanymi: ścianami, stropami, schodami, kolumnami…, 

lub może tylko płaszczyznami, kierunkami, bryłami – rzeczami, które 

stanowią powód pewnych ludzkich zachowań, napełniając wyobraźnię 

mieszkańca, przechodnia lub podróżnego. Architektura jest więc światem 

wymyślonym, istniejącym w imaginacji – twórcy i przechodnia. 

3. architektura albo budowanie na papierze 

mówimy o budowaniu rzeczy: architekt nie buduje, architekt tworzy 

– wymyśla i zapisuje swoje wizje na papierze tworząc „utwór architektoniczny” 

– zapis przestrzeni, pomysłu, myśli, idei, nie zawsze prowadzący 

ku realizacji dzieła. Takim zapisem jest projekt techniczny, bywa, że jest 

to jedyny zapis myśli – utwór architektoniczny pozwalające je zmateria- 

lizować; innym razem projekt techniczny jest „rozpisaniem na głosy” 

wcześniej napisanego utworu lub po prostu instrukcją wykonawczą. 

Właściwym zapisem pomysłu formy budynku jest „projekt koncepcyjny”, 

ideowy jednoznaczny zapis kształtu przestrzeni, zawierającym wszystkie 

informacje o kształcie budynku i jego użyteczności, ale niekiedy także 

o idei zamysłu. Projekt koncepcyjny może być przedstawiony językiem 

konwencjonalnym lub indywidualnym, osobistym, ale zawsze zrozumia- 

łym bez tłumacza. Inną kategorią takiego utworu są plastyczne przedsta 

wienia architektury rozpięte między jednoznacznością realizmu rysunków 

komercyjnych i głębią obrazów artysty. mogą istnieć jako autonomiczne 

dzieła sztuki. 

utworem architektonicznym najpierwszym jest zapis idei, lub ślad 

pomysłu – szkic: sztuką gestu i znaczenia, ślad ruchu ręki na papierze, 

zanim świadomość umysłu ogarnie celowość. Pokład znaczenia możliwy 

do zrozumienia przede wszystkim przez autora; dla widza pozostawia 

otwartość interpretacji. 

Innym rodzajem zapisu idei, dojrzałej, lub wciąż gry z przestrzenią inten- 

cjonalną, są przedstawienia-obrazy mające na celu okazanie owej idei 

widzowi; niekiedy bywają uzupełniane słowem-tytułem, lub słowem – 

– komentarzem. Trud przełożenia tych utworów architektonicznych na 

jednoznaczny zapis przestrzeni autor zastrzega tu dla siebie, widzowi 

pozostawiając odczytywanie intencji kształtu i tajemnic znaków i obcowanie 

z poezją swojej architektury. 

utworami architektonicznymi są także zapisy pretekstów i motywacji 

architektonicznych. Także – zapisy teorii; „narysowana” fasada Hansa 

Holleina na Strada Novissima w Corderia dell’Arsenale na Biennale 

w Wenecji. Także zapisy – dociekań, poszukiwań idei formy architektonicznej, 

rysowana filozofia architektury. Takie utwory tworzy massimo 

Scolari; rysowanie dla niego jest zajęciem pierwszym. zajmuje się odnaj- 

dywaniem rzeczywistości architektury tworząc swoje obrazki; to co 

przedstawia inni nazywają architekturą wątpliwości. rysowane przedmioty 

Scolariego nie są reprezentacją czegokolwiek – poza ideą twórcy. 

Podobnie jak obrazy Lebeusa Woodsa, który, być może kieruje architekturę 

ku nieosiągalnemu stanowi bycia samej sobą: ku całkowitej bezinteresowności. 

Architektura może być także zapis poezji przestrzeni, jak książka – 

Soundings – napisana i narysowana przez Johna Hejduka: architektura 

istniejąca w wyobraźni pisarza-architekta-rysownika, oraz poetycka 

i mityczna przestrzeń architektoniczna do odkrywania przez czytelnika. 

rzecz napisana językiem własnych form elementarnych, które dotknięte 

ręką architekta tworzą opowieść o bycie architektury. 

Architekturę – ideę przestrzeni architektonicznej należy rozumieć jako 

całość idei, zapisów, rysunków i obrazów, teorii i budowli. 

4. architektura albo budowanie rzeczy bezużytecznych 

Architektura jest najmniej bezinteresowną ze sztuk. ryzykując podejście 

analityczne można by rzec, że architektura składa się z dwóch warstw: 

użyteczności i kształtu przestrzennego, czyli rzecz dotyczy funkcji i formy. 

Architektura należy więc do zbioru rzeczy użytecznych. Godzenie użyteczności 

i kształtu przestrzeni, tych dwóch struktur wytworów ludzkiej 

działalności jest trudne, albo – jak chce W. H. Auden – z góry jest skazane 

na niepowodzenie. W dziedzinie sztuki bezinteresownej, jak poezja, 

malarstwo, muzyka, nasze stulecie nie ma powodu wstydzić się swoich 

osiągnięć, jeśli zaś idzie o produkcję przedmiotów czysto użytkowych jak 


24 

/esej/ 

/esej/ 

25 

samoloty, zapory wodne, instrumenty chirurgiczne, bije wszystkie poprzednie 

epoki na głowę. Ilekroć jednak usiłuje połączyć bezinteresowne 

z użytecznym, zrobić coś co ma być zarazem funkcjo nalne i piękne, ponosi 

zupełną porażkę. Nigdy w przeszłości nie stworzono czegoś tak ohydnego, 

jak przeciętny nowoczesny abażur lub budynek, obojętnie – mieszkalny 

czy publiczny. Czy może być większa potworność niż nowoczesny biurowiec? 

zapytuje poeta. Listę Audena można uszczegółowić, przywołując 

na myśl dowolny element miejskiego krajobrazu: osiedle mieszkaniowe, 

tzw. pawilon handlowy, szkołę, kościół, dom jednorodzinny… 

Jeżeli wypadnie zgodzić z tą opinią, ku czemu skłania obraz współczesnego 

miasta, to jednak istnieją wyjątki nie zaprzeczające regule. Istnieje 

w ronchamp pielgrzymia kaplica – Notre-Dame-du-Haut, był przecież, 

opisywany przez rolanda Barthesa – Citroen ds 19, jest produkowana 

przemysłowo lampa – Tizio zaprojektowana przez richarda Sapera, rzeczy 

trudne do odnalezienia bez przewo dnika, w gmatwaninie i natłoku 

użytecznych i estetycznych zarazem wytworów ludzkiej działalności. Bez 

przewodnika nie sposób także odnaleźć Insel Hombroich. 

użyteczność tych rzeczy – samochodu, kaplicy, lampy – pozostaje oczy- 

wista i niekwestionowana. Ale zanim ktokolwiek ją dostrzega, widzi najpierw 

kształty, recenzuje ich estetykę, wyraża sąd o ich urodzie. użyteczność 

nie pozostaje niewidzialna, ale pozostaje całkowicie przeźroczysta. 

Trzeba więc umieć zgodzić się z Livio Vaccinim, który pisał: …architektura 

pojawia się wówczas, gdy człowiek odczuwa potrzebę, która skłania 

go do spojrzenia na rzecz »w pewien sposób«; gdy stawia racje ogólne 

nad wymaganiami osobistymi; gdy wybiega dalej niż wymagałaby tego 

zwykła przydatność […]. Architektura jest rzeczą bezużyteczną. 

5. architektura albo budowanie światów. 

Ongiś Francesco di Giorgio martini podawał szczegółowe wymiary kościoła 

San Francesco di Vigna w Wenecji, oparte na greckiej skali muzycznej, 

i porównywał wielką kaplicę do głowy ludzkiej, a współcześni nie 

okazali zdziwienia w obliczu takiego ezoterycznego symbolizmu. Próby 

budowania światów mitycznych bądź realnych w przeszłości archi tektury 

spotykamy wielokrotnie. Potrzeba oparcia w ideologii, znalezienia punktu 

odniesienia w idei – potwierdza historia. 

Dziś również architektura – by istnieć, może bardziej niż inne sztuki, 

potrzebuje pretekstu, uzasadnienia, teorii, idei czy ideologii usprawiedliwiających 

poczynania twórcy we własnych oczach i w oczach publiczności. 

Jeżeli jest to idea panująca, szeroko zrozumiała i akceptowana, 

poruszanie się w jej ramach, w znacznej mierze, zwalnia od odpowiedzialności 

za poczynania artystyczne. uzupełniona pewnym zasobem 

gotowych form estetycznych pozwala architektowi, także innemu 

artyście, poruszać się w tym świecie swobodnie, a z pewnością spokojnie. 

W innym wypadku, jak to pisze umberto eco w Glosie do Imienia Róży: 

Zanim przystąpi się do opowiadania, trzeba skonstruować sobie świat 

urządzony w możliwie najdrobniejszych szczegółach. […] Świat stworzony 

sam dyktuje nam dalszy ciąg opowiadania […]. 

Budowaniu światów służą preteksty: urbanistyczne, architektoniczne 

i inne. motywacje urbanistyczne (czyli zapis właściwości miasta, 

i architektury, możliwych do opisania i przeanalizowania) uznaje się 

jako podstawową kategorii pretekstu poszukiwania wskazówek dla 

odkrywania formy kolejnej architektury. Taki pretekst może być także 

rodzajem inspiracji romantycznej, bez analizy przestrzeni miasta, 

lecz jako nakładanie się powidoków, wspomnień, wyobrażeń. za pretekst 

budowy formy może posłużyć kontekst rozumiany jako gra z otoczeniem 

i inny: kontekst kulturowy, czyli także problem archetypów, 

także zagadnienie interwencji w strefie kontekstu, a nie tekstu. 

Pretekst można odnaleźć odkrywając księgi przeszłości: mapy, obrazy, 

ryciny. Lista pretekstów architektonicznych – dla budowania światów – 

jest rozległa: najpierw pretekstem bywa użyteczność. Do innej ka- 

tegorii może należeć gra w symbolikę przestrzeni, rozumiana zgodnie 

z potrzebą twórcy. Oczywistym pretekstem jest naśladowanie mistrzów. 

Innych dostarcza Światowe muzeum Wyobraźni: nie ma ksiąg 

zakazanych – świat Piranesiego, i świat malewicza jako zbiór pierwo- 

wzorów można przywołać do teraźniejszości. Czy jest to sfera pretekstów 

architektonicznych, czy może już dotyka poezji? Pretekstami 

poetyckimi posługują się poeci i nie sposób dokonać krótkiej kla- 

syfikacji. Granica między pretekstami „racjonalnymi” i „poetyckimi” 

zaciera się, wszystkie są tyleż poetyckie, co racjonalne. Tak rozumiany 

pretekst jest początkiem tworzenia archite ktury, początkiem budowania 

świata, który podpowie (twórcy) dalszy ciąg opowiadania, jest 

także sztucznym światem, w którym z przyjemnością zagłębić się 

może widz-erudyta, który zamieniony na rzeczywistość uczynić ją 

może światem sztuki. 

Po narysowaniu, lub zbudowaniu – architektura sama staje się pretekstem 

– forma lub znaczenie tego Świata może stać się początkiem 

narodzin kolejnych kształtów. 

6. architektura czyli wspaniałe kłamstwo 

Wiem już teraz, że sztuka nie jest prawdą. Sztuka jest kłamstwem, 

które nam pozwala zbliżyć się do prawdy, przynajmniej do tej prawdy, 

która jest dla nas rozpoznawalna – to stwierdzenie Pabla Picassa 

jest aktualne. nie bardzo wiadomo co jest ową prawdą, kłamstwo 

zyskało nową barwę – Wspaniałego Kłamstwa Sztuki. 

Dzieło architektoniczne nie jest wypowiedzią, która może być pra- 

wdziwa albo fałszywa. Jest wypowiedzią, która nie poddaje się 

weryfikacji, i stawianie takiej kwestii nie ma sensu: to jest status 

fikcji. Demonstracyjne ogłoszenie fikcji jako zabawy a Wspaniałego 

Kłamstwa jako konwencji, może być kolejnym pretekstem dla 

tworzenia rzeczy: efekt końcowy zależy od artysty. Przyjęcie takiej 

ideologii zakłada, że sztukę należy oglądać poprzez zamgloną szybę 

świadomości, że oto oglądamy świat sztuki – świat sztuczny. 

możliwość użycia takiej szyby, lub okularów z odpowiednimi szkłami, 

ochronić nas może od szaleństwa potraktowania rzeczy lub akcji ar- 

tystycznej, jako rzeczywistości, a architektury – łatwiej niż innej sztuki 

– jako trywialnej codzienności. W owym zamgleniu należy szukać głębi 

i rozległości poszerzających odbiór przedmiotu artystycznego. Poruszamy 

się dziś w obrębie estetyki, która epatuje swoją kategorią fikcyjności. 

Architektura postfunkcjonalizmu zwróciła się najpierw w poszukiwaniu 

języka ku mitycznej przeszłości: „tradycji”, „historii” i bezużytecznej 

„klasy czności”. z upodobaniem odkry wa się semantyki przestrzeni miasta 

i budowli, przypomina zapomniane znaczenia architektur. Formy przeszłości 

bywają przekształcane; pierwowzory ulegają dewastacji. Dezintegracja 

form tworzy nową jakość elementów i kompozycji – zacierając oczywistość 

przedmiotu inspiracji, i nowego dzieła sztuki. Przeszłość służy jako 

materia dla tworzenia nowych języków architektury przedstawiającej: 

wszystkie formy coś oznaczają. można uzyskać alibi dla aplikacji rzekomych 

cytatów architektury i tworzenia nowych eklektyzmów, także modernisty- 

cznych, wywodzących się z początków tego kierunku. Inni twórcy obsesyjnie 

kontynuują starą grę w oczywistą już, i mityczną, super nowoczesność. 

równocześnie jakby w obawie przed odpowiedzialnością nastąpiła 

ucieczka w krainę niejednoznaczności, niekonsekwencji, nieoczywistości. 

nowa architektura cho wała się za grubą zasłonę zabawy, scenograficzności, 

i wszelkich innych zasłon, wszystkiego tego co demonstracyjnie głosi swoją 

sztuczność a ironiczny podtekst kieruje na rodzaje sztuk i na ich historię, 

lecz także na ogólny stan kultury. 

nie ma kierunków architektury, bywa tylko oryginalność wielkich 

twórców. Każdy z nich robi to na swój sposób i nie widać jakiejś jednej 

teorii architektury, czy nawet prób porozumienia się w tym zakresie: nie 

ma porozumienia mówiącymi różnymi językami (zdezorientowani pozostają 

naśladowcy). naczelną wartością stała się nie tyle sama sztuka 

zwana architekturą, co „konwencja” umożli wiająca przychylne zaakceptowanie 

nowych kształtów i ich przyjazny odbiór: jeżeli widz zaakceptuje 

konwencję, dalsza zabawa staje się przyjemnością, lecz do końca nie 

jesteśmy pewni: opera seria to, czy buffo. 

7. architektura – budowanie rzeczy 

Co będzie jednak, gdy barwy wyblakną, wyjaśnienia, teorie, idee przewo- 

dnie zostaną zapomniane, język architektury stanie się niezrozumiały, 

a konwencje uznane za dziwaczne i zbyteczne? Jeżeli pozostaną „budowle”, 

„bramy”, „wieże”, „świątynie”, albo tylko bryły widniejące w świetle, 

i w mroku, i w ciemności – pozostanie architektura. Co być może 

potwierdzi tezę, że: architektura jest sztuką budowania rzeczy fikcyjnych 

tak, by wyglądały jak prawdziwe. 

na podstawie: D. Kozłowski, Architektura czyli sztuka budowania 

rzeczy [w:] Definicje architektury, Wrocław 1996 

wyższe seminarium duchowne zgromadzenia księży zmartwych- 

wstańców – droga czterech bram, ul. ks. pawlickiego / zielna, kraków, 



Pol 

Ski ¬ 

cEm 

Ent / 

w arcHitEk / 

turzE 

/ 

info pl | en 

nazwa konkursu / polski cement w architekturze na najlepszą realizację architektoniczną z użyciem technologii żelbetowej, 

competition title wykonaną i przekazaną do użytku do końca 2010 r. (xv edycja). ¾ polish cement in architecture for the 

best architectural realization with the use of ferroconcrete technology, accomplished 

and handed over to use until the end of 2010 (xv edition). 

organizator / organizer stowarzyszenie architektów polskich, stowarzyszenie producentów cementu. 

¾ association of polish architects, polish cement association. 

cel konkursu / pokazanie możliwości twórczego użycia technologii betonowej w budownictwie. 

competition objective cel ten realizuje się poprzez coroczny wybór najlepszych realizacji wykonanych z użyciem żelbetu. 

¾ to demonstrate a creative use of a ferroconcrete technology in building construction. 

this aim is realized by annual choice of the best accomplishments which use ferroconcrete. 

jury / jury composition arch. krzysztof bojanowski – przewodniczący jury | wiceprezes sarp ¾ chairman | vice-president sarp 

dr inż. jan deja | stowarzyszenie producentów cementu ¾ polish cement association 

arch. jacek lenart – przewodniczący zksk 

arch. zbigniew reszka – wiceprezes sarp 

nagroda główna budynek administracyjno-biurowy sejmu, al. na skarpie 16 w warszawie / stelmach i partnerzy biuro 

równorzędna / architektoniczne sp. z o.o. lublin / bolesław stelmach, współpraca autorska: marek zarzeczny, 

main prize ex aequo zbigniew wypych, rafał szmigielski, sławomir kłos. ¾ office-administration building of parliament, 

warsaw, 16 na skarpie av. 

nagroda główna nowy budynek główny muzeum lotnictwa polskiego w krakowie / pysall.ruge architekten 

równorzędna / oraz bartłomiej kisielewski, berlin,kraków / justus pysall, peter ruge, bartłomiej kisielewski, 

main prize ex aequo współpraca autorska: katarzyna ratajczak, mateusz rataj, alicja kępka-guerrero 

¾ new main building of the polish aviation museum in kraków. 

wyróżnienie / mention fabryka industrie maurizio peruzzo comfort sp. z o.o., świdnica / biuro projektów lewicki łatak, kraków / 

piotr lewicki, kazimierz łatak / współpraca: marcin augustyn, konrad glos, karol kaczmarek, 

mateusz manecki, tomasz moskal, wojciech pawlik, bartosz pionka, łukasz podczaszy, kinga raczak, 

adam twardowski, agnieszka zajączkowska. ¾ factory industrie maurizzio peruzzo comfort, świdnica 

wyróżnienie / mention miejska biblioteka publiczna w opolu ul. minorytów 4 / architop andrzej zatwarnicki, opole / 

andrzej zatwarnicki, małgorzata zatwarnicka / współpraca: dagmara czernecka / architektura wnętrz 

w zakresie mediateki i pokoju bajek współpraca: arch. plast. iwona marciniak. ¾ city public library in opole. 

wyróżnienie / mention dom jednorodzinny warszawa-wilanów / jems architekci, warszawa / marcin sadowski, justyna sadowska, 

maciej miłobędzki, olgierd jagiełło, jerzy szczepanik-dzikowski. ¾ single-family house in warszawa-wilanów 

nagroda specjalna spbt / osiedle książęce, katowice ul. piotrowicka-książęca / air jurkowscy architekci, katowice / 

special award ryszard jurkowski – główny projektant, anna jurkowska, agata adamaszek, łukasz niewiara, 

wojciech polko / współpraca autorska: łukasz brandys, anna piekarek ¾ książęce housing estate, 

katowice, piotrowicka-książęca st. 


28 

foto. marcin Czechowicz 

nagroda główna równorzędna / stelmach 

i partnerzy biuro architektoniczne 

opinie jury 

stelmach i partnerzy biuro architektoniczne | 

nagroda główna równorzędna 

nagrodę przyznano: 

• za twórcze podejście w kształtowaniu monumentalnych wnętrz obiektu 

Sejmu rp; 

• za wrażliwe i kunsztowne użycie techniki formowania betonu pozwalające 

odkryć nowe obszary jego stosowania. 


pysall.ruge architekten oraz bartłomiej kisielewski | 

nagroda główna równorzędna 

nagrodę przyznano: 

• za intrygującą formę obiektu dobrze oddającą jego funkcję i relacje z lotnictwem; 

• za twórcze użycie betonu jako podstawowego tworzywa, manifestującego 

jego zaawansowane technologicznie zalety i możliwości formowania. 

biuro projektów lewicki łatak | wyróżnienie 

Wyróżnienie przyznano za twórczą próbę użycia koloru jako środka humanizacji 

środowiska przemysłowego oraz trudnego tworzywa, jakim są prefabrykaty 

betonowe, które pragmatycznie w swych różnych odmianach zastosowano 

w realizacji całej hali. 

architop andrzej zatwarnicki | wyróżnienie 

Wyróżnienie przyznano za staranne zaprojektowanie obiektu biblioteki 

miejskiej, powściągliwość i elegancję w zestawianiu różnych materiałów, 

a zwłaszcza umiejętność uzyskania szlachetnych efektów na powierzchniach 

betonowych. 

jems architekci | wyróżnienie 

Wyróżnienie przyznano za piękną architekturę jednorodzinnego domu 

mieszkalnego, w którym płaszczyzny betonowe pozostają w idealnej harmonii 

z innymi zastosowanymi materiałami, tworząc eleganckie i współczesne 

przestrzenie, przyjazne mieszkańcom domu. 




air jurkowscy architekci | nagroda specjalna spbt 

nagrodę przyznano za udaną próbę stworzenia zespołu mieszkaniowego 

świetnie nawiązującego do dorobku lokalnej kultury materialnej, za świadome 

użycie technologii betonowej, jako podstawowego tworzywa w realizacji 

jego „plastyki”; formy architektonicznej o zróżnicowanych wymaganiach 

funkcjonalnych i gabarytach. 

opis autorski | stelmach i partnerzy… 


konkurs 

Obiekt jest jednym z czterech, które zaprojektowano w ramach ogólnopolskiego 

konkursu w 2001 r. na rozbudowę Sejmu rp. Projekt konkursowy 

autorstwa Bolesława Stelmacha i Biura Architektonicznego Stelmach 

i Partnerzy, jest w istocie próbą uporządkowania przestrzeni genialnie pomyślanej 

przez Bohdana Pniewskiego i niszczonej przez kolejne pokolenia. 

najważniejszym pomysłem projektu było utworzenie podłużnego, dwupoziomowego 

placu, o wymuszonej przez istniejącą zabudowę geometrii, pomiędzy 

podcieniowym wejściem do Sejmu, przedłużonym do budynku Senatu, 

i projektowanym budynkiem biblioteki. Jego nadziemna przestrzeń 

dawałaby szansę na integrację przestrzeni publicznej przed obydwoma budynkami. 

Wytworzony plac o randze odpowiedniej dla funkcji, przedzielony 

ulicą Wiejską, dawałby budynkom właściwą ekspozycję. W tym obszarze, 

pod ziemią, proponowano wielofunkcyjną przestrzeń, która połączyłaby 

wszystkie budynki sejmowe w jeden, funkcjonalny organizm. Obok biblioteki 

i budynku Komisji Sejmowych projekt zawierał też koncepcję budynku 

administracyjnego przy Alei na Skarpie. 

idea 

zupełnie odmiennym problemem od sprawy przestrzeni publicznych, którego 

próbę rozwiązania podjęto w projekcie urbanistycznym, jest konflikt 

lokalizacji nowego budynku Administracji Sejmowej w parku, przy Alei 

na Skarpie. Teren przeznaczony na ten cel zamyka kompleks sejmowy od 

wschodu i należy już do obszaru Parku im. Józefa Piłsudskiego. Działka 

o przypadkowym kształcie leży między drzewami. Obiekt musiał zniknąć 

w parku. Jest bardziej częścią krajobrazu, aniżeli budynkiem. 

dom 

Osiem dziesiątych kubatury znajduje się pod ziemią. Istniejące drzewa 

określiły kształt części podziemnej. Przy realizacji nie wycięto żadnego 

drzewa, a ściany szczelinowe głębokości 20 m wpisały się pomiędzy bryły 

29

30 

systemów korzeniowych kęp drzew w parku. Część nadziemna jest całkowicie 

transparentna, głównie ze względu na ułatwienie rozprzestrzenienia 

się fali uderzeniowej w wypadku wybuchu. Ta strefa ma się rozpaść, jak domek 

z papieru. Potężna żelbetowa ściana, najistotniejszy element struktury, 

oddziela strefę wybuchu od sąsiednich budynków mieszkalnych i strefy 

ewakuacyjnej. Doświetlenie pomieszczeń biurowych poprzez patio. 

elewacje od strony Alei na Skarpie i parku ukształtowano jako parawany 

ze szklanych, pionowych żyletek. Pną się po nich bluszcze i w zależności od 

kąta patrzenia, Ściany stają się bardziej materialne poprzez nawarstwienia 

lub znikają dzięki transparentności czy też odbiciom. Dają one efekt 

rozmycia, rozedrgania widocznej części obiektu, zamazując jego granice. 

funkcja 

Budynek mieści funkcje administracyjno-biurowe. Część nadziemna mieści 

hall wejściowy z komunikacją pionową i pomieszczenie skanera przesyłek, 

które jest narażone na eksplozję. W części podziemnej, na trzech kondygnacjach, 

znajdują się pomieszczenia administracji, magazyny i pomieszczenia 

techniczne. na kolejnej kondygnacji zaprojektowano garaż. Przyjęty 

program został skorygowany po przeanalizowaniu chłonności terenu. 

materlały, detal 

zastosowano trzy naturalne, najtańsze materiały: beton, szkło I czarną stal. 

Budynek miał być wykonany w technologii żelbetowej, monolitycznej, 

z zastosowaniem nowych deskowań i pozostawieniem betonu architektonicznego. 

Wykonane przez wykonawcę żelbety nie nadawały się do pozostawienia 

po rozszalowaniu. Widoczny był przypadkowy, niezgodny z projektem rysunek 

szalunków, zacieki na łączeniach blatów, trwale zanieczyszczone powierzchnie 

i użycie betonu o różnych odcieniach. nie można było pozostawić 

tych powierzchni bez ingerencji. Konieczne stały się modyfikacje. 

Wprowadzono ich fakturowanie poprzez nacinanie betonu mechanicznymi 

dłutami. zastosowano pięć różnych faktur uzyskiwanych ręczną, kamieniarską 

obróbką betonu. Od obrabianej jak skała ściany szczelinowej 

po kamieniarskie prążkowanie podobne do tego zastosowanego na elewacjach 

budynków sejmowych. Takie prążkowanie zastosował na wapiennych 

płytach Bohdan Pniewski. 

opis autorski | pysall.ruge architekten oraz 

bartłomiej kisielewski 

na terenie należącym do muzeum Lotnictwa Polskiego, znajdującym się 

przy al. Jana Pawła II 39 w Krakowie, wzniesiono nowy budynek główny mu- 


zeum, który będzie także pełnił funkcję obiektu wejściowego na teren kom- 

pleksu, usytuowanego na terenie dawnego lotniska rakowice-Czyżyny 

w Krakowie. nowy budynek spełnia funkcje reprezentacyjne i mieści głównie 

pomieszczenia biurowe, naukowo-konferencyjne oraz część ekspozycyjną, 

będąc wizytówką całego kompleksu muzeum. 

nowy budynek w symboliczny i jednocześnie atrakcyjny sposób łączy 

w sobie niemal wszystkie typologiczne i ideowe cechy tego miejsca, a więc 

samą istotę latania, atmosferę i strukturę lotniska oraz fascynację historią 

techniki. 

Koncepcja architektoniczna autorstwa zespołu Pysall.ruge Architekten 

oraz Bartłomiej Kisielewski zdobyła w kwietniu 2005 r. główną nagrodę 

w otwartym międzynarodowym konkursie architektonicznym. 

koncepcja urbanistyczna 

i relacje z otoczeniem 

Powstała przestrzeń twórczo nawiązuje do historycznego krajobrazu dawnego 

lotniska. 

za podstawę kompozycji nowego budynku przyjęto obrys kwadratu, o wielkości 

odpowiadającej wymiarom rzutu historycznego hangaru z 1929 roku 

usytuowanego w centralnej części terenu muzeum. 

na kwadratowej, betonowej platformie o wielkości 62,5 x 62,5 metra zakomponowano 

trzy skrzydła budynku głównego. Dzięki zakomponowaniu 

bryły w postaci trzech skrzydeł, nowy budynek nie dominuje nad istniejącą 

historyczną zabudową, a przez swoją transparentność pozwala na wzrokowy 

kontakt między poszczególnymi elementami otoczenia. 

koncepcja przestrzenna 

i architektoniczna 

Architektura projektowanego obiektu jest propozycją współczesnych rozwiązań 

projektowych, wyróżniającą się z otoczenia, ale jednocześnie respektującą 

charakter otaczającego krajobrazu. 

Budynek swoim kształtem przypomina potężny wiatrak lub śmigło. 

Wnętrza trzech skrzydeł budynku mieszczą różne funkcje odpowiadające 

założeniom i potrzebom Inwestora. Dwa z nich, zarezerwowane dla potrzeb 

ekspozycji, posiadają przestrzenie wysokości 10 metrów, co pozwala na podwieszanie 

w nich obiektów latających oraz toczenie się „życia ekspozycji” 

na kilku poziomach. Skrzydło zachodnie mieszczące część naukowokonferencyjną 

i biurową posiada 3 kondygnacje o wysokości 3,5 metra. 

Skrzydła zbiegają się w centralnym punkcie. Ta część, pomyślana jako 

główny węzeł, mieści funkcje najbardziej publiczne (hall wejściowy na parterze, 

foyer sali wielofunkcyjnej oraz restaurację na 1. piętrze). 

Jako niezwykle ważną zasadę przyjęto wzrokowe powiązanie poszczególnych 

części budynku ze sobą. 

Osoba zwiedzająca obiekt lub uczestnik konferencji, dzieki licznym przeszkleniom, 

będzie miała kontakt wzrokowy z eksponowanymi samolotami. 

podział funkcjonalny 

W budynku przyjęto logiczne rozplanowanie poszczególnych funkcji, związane 

z zapewnieniem komfortu różnym jego użytkownikom oraz odpowiednie 

dla różnej aktywności planowanej w obiekcie. 

Trzy poziomy budynku odzwierciedlają trzy podstawowe jego funkcje: 

muzealną, naukowo-konferencyjną i biurową. 

na parterze usytuowano strefę wejściową z ogólnodostepną powierzchnią 

wystaw czasowych, salką kinową, sklepem muzealnym oraz warsztatami 

modelarskimi. W hallu znajduje się wejście do części ekspozycyjnej, usytuowanej 

w dwóch skrzydłach. największe skrzydło przeznaczone jest na 

ekspozycję samolotów. Jego wielkość została zdeterminowana gabarytami 

eksponatów. Skrzydło ekspozycji samolotów styka się ze skrzydłem 

ekspozycji edukacyjnej. 

na pierwszym piętrze usytuowano salę wielofunkcyjną na 150 osób wraz 

z foyer, bar muzealny, bibliotekę z czytelnią. na najwyższej kondygnacji 

zaplanowano część biurową. 

użycie betonu jako materiału wiodącego i budującego 

tło dla eksponatów 

Budynek w przeważającej części wykończony jest przy użyciu eksponowanego 

betonu architektonicznego, w dwóch kolorach: jasnej szarości oraz 

kolorze antracytu. z eksponowanego betonu o jakości sb4 (Sichtbetonklasse 

4) wykonane są zewnętrzne ściany elewacyjne, wszystkie ściany nośne 

wewnątrz budynku, główny trzon z klatką schodową, stropy międzykondygnacyjne 

oraz pokryty jest dach. 

zgodnie z założeniami autorów projektu, monochromatyczne wielkowymiarowe 

powierzchnie betonowe mają być tłem dla umieszczonych wewnątrz 

budynku eksponatów i detali architektonicznych. 

koncepcja klimatyczna budynku 

Budynek został zaprojektowany respektując zasady budownictwa zrównoważonego. 

rozplanowanie poszczególnych funkcji oraz umiejscowienie skrzydeł budynku 

zaprojektowano mając na uwadze kierunki stron świata oraz przebieg 

linijki słońca. 

Budynek „otula“ betonowa „skorupa“ definiująca kształt obiektu. Odpowiednie 

ukształtowanie formy tej struktury chroni przestrzeń ekspozycyjną 

przed bezpośrednią ekspozycją promieni słonecznych, jednocześnie pozwalając 

na zapewnienie dostępu odpowiedniej ilości światła i otwarcie 

wnętrza budynku na otaczający krajobraz. 

został on podzielony na dwie strefy temperaturowe. Pierwszą strefę, o niższych 

wymaganiach temperaturowych, która traktowana jest jako wielkoprzestrzenna 

stanowią dwa skrzydła ekspozycyjne o 10-metrowej wysokości. 

Drugą strefę stanowi skrzydło zachodnie mieszczące biura i część naukowo- 

-konferencyjną. W okresie letnim obydwie strefy zostają połączone w jedną 

poprzez otwarcie przegród między nimi. Taki podział na „strefy klimatyczne“ 

budynku w znaczącym stopniu zwiększa ekonomikę jego eksploatacji. 

Duża ilość naturalnego światła penetrująca wnętrza budynku sprawia, 

że do minimum została ograniczona konieczność użycia w godzinach pracy 

muzeum światła sztucznego 


foto. Wojciech Kryński 

nagroda główna równorzędna / pysall.ruge architekten 

oraz bartłomiej kisielewski 

31

32 






nagroda główna równorzędna / pysall.ruge architekten 

oraz bartłomiej kisielewski 



foto. Wojciech Kryński foto. Wojciech Kryński foto. Wojciech Kryński 

33

34 




35

36 




foto. Archiwum Biura Architop 

foto. Archiwum Biura Architop 

wyróżnienie / biuro projektów lewicki łatak wyróżnienie / architop andrzej zatwarnicki 


37

38 

foto. Juliusz Sokołowski 



wyróżnienie / jems architekci 

wyróżnienie / jems architekci 



39

40 



wyróżnienie / jems architekci foto. archiwum Biura Air Jurkowscy 

nagroda specjalna / air jurkowscy 

architekci 


foto. archiwum Biura Air Jurkowscy 


41

42 


foto. Tomasz zakrzewski foto. Tomasz zakrzewski foto. Tomasz zakrzewski 

nominacja / medusa group – budynek biurowo-usługowy w gliwicach 


43

44 

foto. archiwum biura Konior Studio 

foto. archiwum biura Konior Studio 


nominacja / konior studio – sąd rejonowy w rzeszowie 

foto. archiwum biura Architekci Dawidczyk & Partnerzy 

nominacja / architekci dawidczyk & partnerzy – 

centrum przetwarzania danych ministerstwa 

finansów w radomiu 

foto. archiwum biura Architekci Dawidczyk & Partnerzy 


45

konkurS 

dalmor 

info pl | en 

nazwa konkursu / opacowanie koncepcji urbanistyczno-architektonicznej dla terenu „dalmor” sa. 

competition title ¾ developing an urban-architectural conception for “dalmor” plc terrain. 

organizator / organizer dalmor s.a. dalmor sa, gdynia, we współpracy z oddziałem sarp wybrzeże. 

¾ dalmor plc gdynia, in cooperation with sarp wybrzeże. 

cel konkursu / uzyskanie najlepszej koncepcji tj. optymalnego rozwiązania architektonicznego, programowego 

competition objective i funkcjonalnego zgodnego z zapisami planu miejscowego z uwzględnieniem intencji zamawiającego 

do uzyska nia możliwie jak największej powierzchni przeznaczonej pod funkcję mieszkaniową. 

¾ achieving the best conception such as an optimal architectural solution-curricular and functional 

– in accordance with the local regulations. it should take into consideration the client’s intention to 

obtain the biggest possible space aimed for housing purposes. 

jury / jury composition arch. ryszard jurkowski – przewodniczący | sarp katowice ¾ chairman 

arch. stefan ciecholewski | sarp wybrzeże 

arch. konrad pławiński | sarp wybrzeże 

arch. marek stępa | przedstawiciel gminy miasta gdyni ¾ rep. of gdynia administrative district 

arch. marek karzyński | przedstawiciel gminy miasta gdyni ¾ rep. of gdynia administrative district 

krzysztof rychlicki – prezes zarządu | dyr.generalny „dalmor sa” ¾ ceo, general dierector “dalmor plc” 

i nagroda / first prize arch deco, gdynia / zbigniew reszka, michał baryżewski, paulina czurak, jakub bladowski, 

piotr rodziewicz, joanna ryłko, marta kos, oskar berent, dominik becmer / 

wnętrza: małgorzata szymkowiak-zbozień, barbara jawień, anna trzcińska 

ii nagroda / second prize p.p.w. fort sp. z o.o., gdańsk / piotr mazur, antoni taraszkiewicz, wojciech targowski, 

paweł czarzasty, katarzyna czajko, michał grabowski, kalina juchnevic, robert juchnevic, paulina kisiel, 

małgorzata kowalczyk, małgorzata skrzypek-łachińska, ewa staniszewska, jakub szych, 

agnieszka walulik, tomasz zalewski 

iii nagroda / third prize atelier loegler sp. z o.o., kraków / romuald loegler, tomasz folwarski, wojciech haluch, 

krzysztof siuta, bartłomiej gowin 

opinie jury 

arch-deco | i nagroda 

Praca w twórczy sposób uwzględnia zapisy miejscowego Planu zagospodarowania 

Przestrzennego dla obszarów: 05, 07, 10 i 11. 

zespół autorski, prezentując wysoki warsztat projektowy, zaproponował 

w swojej pracy interesująco uformowaną dominantę przestrzenną, zlokalizowaną 

na północ od budynków Sea Towers. 

za walor pracy uznaje się ukształtowanie obu pierzei, północnej i południowej, 

uwzględniających głębokie wglądy w obszar wody i pirsu. 

Proponowana estetyka nawiązuje do stylistyki architektonicznej zapoczątkowanej 

przez wieże Sea Towers, kontynuując idee waterfrontu w nowoczesnym 

języku architektonicznym – cytując gdyńskie hasło – „Gdynia 

tradycyjnie nowoczesna”. 

zalecenia jury: 

• zaleca się zróżnicowanie elewacji budynków na nabrzeżu Kutrowym; 

• w dalszych pracach projektowych należy rozważyć możliwość adaptacji 

budynku d. „śledziowni” w postaci wiaty wkomponowanej w styk nabrzeża 

Kutrowego i nabrzeża Prezydenta; 

• zaleca się pozostawienie na stałe żurawi portowych i innych urządzeń portowych, 

jako elementu uatrakcyjniającego przestrzeń pirsu; 

Ponadto zdaniem jury, władze miasta winny rozważyć możliwość wprowadzenia 

korekty do miejscowego Planu zagospodarowania Przestrzennego, 

umożliwiającej projektowanie funkcji mieszkaniowych w budynkach przy 

nabrzeżu Kutrowym, także na kondygnacjach II, III i IV. 


48 49 

/konkursy/ /konkursy/ 

p.p.w. fort sp. z o.o. | ii nagroda 

Praca uwzględnia zapisy miejscowego Planu zagospodarowania Przestrzennego 

między innymi w zakresie dyspozycji funkcjonalnych. 

Wyróżnia się spośród innych uhonorowaniem starego budynku „śledziowni”. 

Interesującą wydaje się propozycja przekształcenia obu „chłodni” na współczesne 

funkcje biur i mieszkań. 

mankamentem pracy, zdaniem jury, jest uformowanie akcentu wysokościowego 

w postaci dwóch wież – pomimo dobrych dyspozycji funkcjonalnych 

(oddzielenie biur i hoteli od mieszkań) – nie dających jednak wyrazistego 

akcentu przestrzennego. 

atelier loegler sp. z o.o. | iii nagroda 

Praca respektując zapisy miejscowego Planu zagospodarowania Przestrzennego, 

wyróżnia się indywidualnym ukształtowaniem akcentu wysokościowego 

i trafnym, zdaniem jury, uformowaniem pierzei północnej i południowej. 

mankamentem pracy jest dość silna ingerencja w strukturę konstrukcji 

budynków „chłodni”, jak również za dyskusyjne uważa się lokowanie parkingów 

pod ziemią na czterech poziomach – kosztownego w styku z wodą. 

Wadą pracy, miejscami słaba czytelność projektu. niezgodność z mpzp 

w zakresie dyspozycji funkcjonalnej na obszarze 11 (lokalizowanie funkcji 

mieszkaniowej poniżej V kondygnacji) można skorygować zachowując zaproponowane 

rozwiązania architektoniczno-przestrzenne. 

opis autorski 

tekst: Michał Baryżewski 

Gdynia, u której podstaw leży dostęp do szlaków morskich i powstałą w tym 

celu bogatą infrastrukturą przemysłową zlokalizowaną w bezpośrednim styku 

śródmieścia, w związku z dynamicznymi przemianami i ogólnoświatowymi 

tendencjami otwiera swoje tereny poprzemysłowe na nowe funkcje 

miastotwórcze, domykając od północy najliczniej uczęszczaną przestrzeń 

publiczną w Gdyni. Teren objęty opracowaniem położony jest u nasady 

mola rybackiego w bezpośrednim sąsiedztwie mola Południowego i Skweru 

Kościuszki. Od południa przylega on do istniejącego budynku Sea Towers, 

a dalej, po drugiej stronie Basenu Prezydenta stoją przycumowane znane 

atrakcje turystyczne – Dar Pomorza i orp Błyskawica. Od północy granicę 

stanowi nabrzeże Angielskie i nabrzeże rybne, od południa nabrzeże Kutrowe 

i nabrzeże Prezydenta. Od wschodu granicę wyznacza oś biegnąca 

przez budynek Sea Towers, a w dalszej perspektywie nabrzeże Islandzkie. 

Teren ten, pod nazwą Pirs Dalmoru, uznawany jest za jedną z najlepszych 

lokalizacji w kraju. Jego właścicielem jest przedsiębiorstwo połowowe Dalmor 

s.a., będące równocześnie organizatorem tego konkursu. 

Projektowane założenie urbanistyczne częściowo oparto na zachowaniu 

istniejącego ciągu pieszego, przebiegającego przez centrum Gemini, przez 

planowany zespół hotelowo-biurowy Nordea-Mariott oraz istniejące Sea 

Towers. zwieńczeniem ciągu są budynki biurowe będące zakończeniem osi 

widokowej. Podstawy budynków ukształtowano w sposób akcentujący wejścia 

oraz zapraszający do zwiedzenia platformy widokowej na trzecim piętrze 

wysokich budynków biurowych i kawiarni z widokiem na ostatniej kondygnacji. 

Programowo dążono do zachowania równowagi pomiędzy funkcjami 

usługowymi, biurowymi oraz mieszkalnymi, wprowadzając ciągi piesze 

i tereny zielone w celu wykreowania przyjaznych przestrzeni publicznych. 

zaprojektowano dwa rodzaje przestrzeni publicznej. Od strony nabrzeża 

Kutrowego wykreowano przestrzeń bulwarową, natomiast od strony nabrzeża 

Angielskiego przestrzeń rekreacyjno-wystawienniczą. 

Przy poszukiwaniu formy dla reprezentacyjnych budynków założenia, kierowano 

się ideą uzyskania, jak najlepszego doświetlenia światłem dziennym 

powierzchni biurowych i mieszkalnych, oraz uzyskaniem najlepszego 

widoku na malowniczy krajobraz Gdyni i zatoki Gdyńskiej. rozchylające 

się ponad 90. metrowe wieże budynków biurowych otwierają się ku morzu 

w geście powitania. 

zaprojektowana sylweta zabudowy widoczna z morza i lądu w powiązaniu 

z istniejącą zabudową podkreśla morski i nowoczesny charakter Gdyni. 

Pierzeja od strony nabrzeża Kutrowego otwiera się zielonymi wnętrzami 

łącząc z morzem drugą linię zabudowy wzdłuż ulicy Hryniewieckiego. 

Południowa ekspozycja pierzei w połączeniu z dużą ilością indywidualnie 

zaprojektowanej zieleni i małej architektury, tworzy przyjazną przestrzeń 

w skali człowieka jednocześnie utrzymując reprezentacyjny charakter przestrzeni. 

Pomiędzy istniejącym budynkiem Sea Towers, a projektowanymi 

wysokimi budynkami planuje się utworzenie terenu rekreacyjnego z założeniem 

parkowym, wodnym i fontannami. 

Adaptowana i rewaloryzowana do nowych funkcji istniejąca zabudowa od 

strony nabrzeża Angielskiego uzupełniona została nowymi obiektami o nowoczesnej 

architekturze eksponując budynki o wartościach historycznych. 

Północna ekspozycja na morze stwarza atrakcyjne warunki wystawiennicze. 

niezwykle atrakcyjna jest południowa strona pirsu przyległa do Basenu 

Prezydenta. zlokalizowano tu budynki apartamentowe z usługami w parterach. 

zabudowa poprzeczna w stosunku do linii nabrzeża wpuszcza głęboko 

do wnętrz między budynkami – słońce oraz wspaniały widok na Basen 

Prezydenta, gdzie projektowana jest nowa marina jachtowa. Teren ten 

jest niezwykle atrakcyjny, nie tylko ze względu na jakość mieszkania, ale 

też jako atrakcja spacerowo-turystyczna. 

W projekcie utrzymano i podkreślono wszystkie osie kompozycyjne i widokowe 

oraz wykreowano przestrzeń, która w naturalny sposób powiększa 

obszar przestrzeni publicznej Gdyńskiego forum morskiego. nowoprojektowana 

architektura harmonizuje skalą i formą z istniejącą zabudową, delikatnie 

podkreśla walory otaczającej przestrzeni, a jednocześnie uwzględnia 

wymogi uzyskania pożądanych wskaźników powierzchni. 

Budynki zaprojektowano kierując się hasłem green technology, celem 

uzyskania maksymalnej energooszczędności obiektów. Powyższy efekt 

osiągnięto poprzez szereg zabiegów i rozwiązań technologicznych. Jed- 

nym z nich jest pozyskiwanie energii z promieni słonecznych (zastosowanie 

baterii słonecznych do podgrzewania ciepłej wody użytkowej). 

efektywnie wykorzystano systemy solarne od strony południowej, otwierając 

możliwości wykorzystania energii do zasilania niektórych systemów 

w budynku: np. hybrydowej wentylacji, chłodzenia czy oświetlenia. Wykorzystanie 

nocnego chłodzenia budynku poprzez automatyczne otwarcie 

pojedynczych okien. 

maksymalnie wykorzystano naturalne oświetlenie poprzez wprowadzenie 

świetlików i przeszkleń. Systemy oświetlenia z zaawansowanym sterowaniem: 

czujniki ruchu, ściemnianie. recyrkulacja wody: użycie tzw. 

szarej wody po biologicznym oczyszczeniu do spłukiwania toalet. Odzyskiwanie 

wody deszczowej poprzez zbiorniki retencyjne do nawadniania 

zielonych dachów. 

Architektura budynków jest wynikiem poszukiwań optymalnego rozwiązania 

architektonicznego, programowego i funkcjonalnego celem uzyskania 

możliwie jak największej powierzchni przeznaczonej pod funkcję mieszkaniową, 

a zarazem zgodnego z zapisami planu miejscowego. zaletą przyjętych 

rozwiązań jest możliwość elastycznej konfiguracji i łatwej zmiany 

funkcji przez nabywców. 

Podstawowe materiały elewacyjne to szkło, siatka stalowa. Obiekty adaptowane 

poddane zostaną kompleksowej renowacji z zachowaniem rodzaju 

istniejących materiałów. Podstawowa kolorystyka elewacji utrzymana 

została w odcieniach bieli i szarości. 

na koniec trzeba dodać, iż ten niezwykle atrakcyjny teren położony w centrum 

Gdyni i otoczony morzem, pomimo prób prywatyzacji w przeszłości, 

pozostaje w kręgu kapitału polskiego, a obecnie kończą się dynamiczne procesy 

unifikacji właścicielskiej, gdzie Dalmor s.a., decyzją rządową wprowadzony 

zostaje w skład Polskiego Holdingu nieruchomości, dla którego to 

atrakcyjne zamierzenie inwestycyjne jest niewątpliwie przedmiotem szczególnej 

troski. może to być jedna z najbardziej atrakcyjnych realizacji w skali 

kraju. rokuje to naprawdę konkretne perspektywy realizacji tego zamierzenia, 

które rozpocznie się już wkrótce w I kwartale 2012 roku od realizacji 

dwóch 90. metrowych wież biurowych w sąsiedztwie istniejącego Sea Towers. 

zamierzenia realizacyjne kolejnych etapów są obecnie konkretyzowane 

i nagroda / arch deco 


50 51 



przekroje 

elewacje 

sytuacja 

0 5 10 15 m 

0 15 m 


52 53 



ii nagroda / p.p.w. fort 


elewacje 

sytuacja

54 55 


ii nagroda / p.p.w. fort 


56 57 


sytuacja 

przekroje 

iii nagroda / atelier loegler 


72 73 

/prezentacje/ /prezentacje/ 

125 LAT STOWARZYSZEŃ 

ARCHITEKTÓW 

WIELKOPOLSKI (CZ. 2) 

tekst: Olga Bogucewicz 

Rok 2011 w Poznańskim Oddziale Stowarzyszenia Architektów Polskich 

upłynął pod znakiem obchodów jubileuszu 125 lat tradycji 

stowarzyszania się architektów w Poznaniu i Wielkopolsce. 

z tej okazji Oddział przygotował dla mieszkańców miasta cykl otwartych 

spotkań i wykładów oraz towarzyszących im wystaw dotyczących prze- 

szłości, teraźniejszości i przyszłości stolicy Wielkopolski i całego 

regionu. motywem przewodnim obchodów było hasło: „Architekci i ich 

miasta. Architekci i ich domy”. 

Druga część spotkań organizowanych przez Poznański Oddział sarp 

rozpoczęła się 26 maja ub. r. wykładem zatytułowanym „miasto-ogród”, 

przygotowanym przez studentów Wydziału Architektury Politechniki 

Poznańskiej pod kierunkiem dr inż. arch. Grażyny Kodym-Kozaczko. 

W swoim wystąpieniu przybliżyła ona historyczne założenia miasta- 

-ogrodu ebenezera Howarda oraz pierwsze próby wprowadzenia zieleni 

w obręb murów miejskich Poznania, pojawiające się na przełomie XIX 

i xx wieku, kiedy to miasto zamknięte dawniej w fortyfikacjach pruskiej 

twierdzy powiększono o nowe dzielnice. mówiła o założeniach miasta 

rezydencjonalnego Josepha Stubbena: malowniczych kompozycjach ringu, 

otwarciach zieleni w stronę nowych dzielnic oraz zaprojektowanej 

przez niego w miejscu zachodniego pierścienia umocnień tzw. dzielnicy 

zamkowej, traktowanej jako śródmiejska jednostka krajobrazowa, 

a także o założeniach opracowanego w latach 30-tych ub. wieku systemu 

klinów zieleni Władysława Czarneckiego, nawiązującego do układu 

idealnego miasta opartego na liniowo-obwodowym systemie zieleni. 

miał on scalić stare (lewobrzeżne) i nowe (prawobrzeżne) dzielnice miasta, 

poprzez tereny zielone przeznaczone do czynnej rekreacji, łączące 

ze sobą przestrzenie publiczne poszczególnych fragmentów Poznania. 

Według późniejszych planów rozbudowy miasta (plan faszystowski 

z okresu II wojny światowej oraz polskie plany powojenne) udało się 

zrealizować na terenach klinów budowę sztucznych zbiorników 

wodnych – Jeziora maltańskiego oraz Jeziora rusałka, do dziś służących 

poznaniakom. 

niestety druga połowa XX i początek XXI wieku przyniosły powolną 

degradację wielu założeń zieleni miejskiej. W latach 60-tych ub. wieku 

zasypano stare koryto Warty i wybudowano trasę szybkiego ruchu 

rozcinającą spójne założenie przestrzenne najstarszych dzielnic Poznania. 

miasto odwróciło się plecami do rzeki, zaniedbując zieleń terenów 

nadrzecznych, a na obszary klinów zielonych i nabrzeża Warty powoli 

wprowadzana zostaje zabudowa deweloperska, blokująca mieszkańcom 

miasta swobodny dostęp do rzeki i terenów rekreacyjnych. Parki miejskie 

i zieleń osiedlowa ulegają powolnej degradacji. Sposobów poprawy tego 

stanu poszukiwali zaproszeni do prezentacji studenci, którzy pokazali 

najnowsze projekty i realizacje światowej architektury krajobrazu, 

mogące stanowić inspiracje dla przestrzeni publicznych Poznania oraz 

przedstawili własne pomysły na poprawę wyglądu najbardziej zaniedbanych 

terenów. Jednakże realną walkę o miejskie obszary zielone rozpoczęli 

już sami poznaniacy. mieszkańcy rataj, od lat walczący z władzami 

miasta i prywatnymi inwestorami o wybudowanie parku na terenie swojej 

mtp, hala wystawowa nr17, proj. j. jędrzejczak, a. mizera, w. lemański (archiwum mtp) 

dzielnicy, wiosną tego roku doczekali się decyzji najwyższego Sądu 

Administracyjnego, potwierdzającej, iż warunki zabudowy wydane dewe- 

loperowi, do którego należy znaczna część spornych terenów, są niezgodne 

z prawem. Teraz walczą dalej, aby park, który ma powstać spełniał 

oczekiwania mieszkańców i był rzeczywiście terenem rekreacyjnym, 

a nie komercyjnym, jak chcą tego władze miasta. 

Wykład, który odbył się 16 czerwca ub. r., zatytułowany „miasto targowe” 

poświęcony został obrazowi Poznania jako organizatora międzynaro- 

dowych imprez targowych. Pierwsza część spotkania, przygotowana przez 

historyka sztuki, dr Hannę Grzeszczuk-Brendel dotyczyła wystaw 

historycznych. W swojej prezentacji dr Grzeszczuk-Brendel omówiła zor- 

ganizowaną przez pruskiego zaborcę w 1911 roku Ostdeutsche Ausstellung 

– Wschodnioniemiecką Wystawę Przemysłu, rzemiosła i rolnictwa, 

która miała zaprezentować światu wizerunek Poznania i Wielkopolski 

jako jednej z odwiecznych prowincji Prus. Temu celowi sprzyjały zabiegi 

urbanistyczne i architektoniczne zastosowane w rozplanowaniu nowo 

powstałej dzielnicy zamkowej oraz samych terenów targowych. 

najbardziej rozpoznawalnym elementem wystawy była Wieża Górnośląska 

arch. Hansa Poelziga, która mimo braku akceptacji ideologicznego 

wymiaru wystawy przez polskie społeczeństwo, na długie lata stała się 

symbolem Poznania. Wydźwięk budowli był dla poznaniaków jednak 

na tyle negatywny, że Wieża Górnośląska, mimo swojej unikatowości 

i obiektywnych walorów architektonicznych, po zniszczeniach II wojny 

światowej nie została odbudowana. 

Światowy rozgłos przyniosła natomiast stolicy Wielkopolski Powszechna 

Wystawa Krajowa, przygotowana w 1929 roku z okazji dziesiątej 

rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. PeWuKa miała pokazać 

światu dorobek odrodzonego państwa Polskiego i stała się nie tylko 

okazją do prezentacji wystawców, ale przede wszystkim była polem do 

popisu dla ówczesnych osiągnięć techniki budowlanej. zajęła powierzchnię 

65 hektarów i była największą wystawą targową zorganizowaną 

w Polsce po dzień dzisiejszy. nad jej wyrazem przestrzennym i architektonicznym 

czuwał architekt roger Sławski. Jednak inwestycje, jakie 

wykonano w związku z PeWuKą nie ograniczyły się jedynie do terenów 

targowych – zmodernizowano główne arterie komunikacyjne, wybudowano 

wiele nowych budynków, centrum miasta zyskało nocną iluminację 

elektryczną, a Poznań dostał oblicze miasta europejskiego. 

Druga część wykładu poświęcona została dziejom obchodzących w tym 

roku 90-tą rocznicę powstania międzynarodowych Targów Poznańskich. 

Dr hab. inż. arch. Piotr marciniak z Politechniki Poznańskiej mówił o odbudowie 

terenów targowych ze zniszczeń II wojny światowej oraz o wznoszonych 

ówcześnie pawilonach będących świadectwem zaawansowania 

polskiej myśli technologicznej. Pierwszym naczelnym architektem 

mtp oraz autorem koncepcji wielu pawilonów, m.in. Iglicy wzniesionej 

w miejscu dawnej Wieży Górnośląskiej, był arch. Bolesław Szmidt i to 

pod jego okiem podnoszono zabudowę targową z powojennych ruin. 

nowe hale reprezentowały trendy modernistycznej architektury na naj- 

wyższym poziomie. Obszar targów stał się swoistym „poligonem do- 


74 75 

/prezentacje/ /prezentacje/ 

świadczalnym” dla nowych technologii budowlanych, a kolejne wystawy 

były dla polskie- 

go społeczeństwa „oknem na świat” w komunistycznej rzeczywistości. 

Dziś międzynarodowe Targi Poznańskie są nadal świetnie prosperującą 

instytucją, ciągle modernizującą swoją infrastrukturę i prowadzącą 

szereg nowych inwestycji. O współczesnych Targach oraz ich planach na 

przyszłość opowiedział film redaktora marcina Januszkiewicza zaprezentowany 

na zakończenie spotkania. 

Tematem ostatniego wykładu z drugiej serii spotkań, który miał miejsce 

7 lipca ub. r. było „miasto odzyskane”. Debatę rozpoczęła dr inż. arch. 

Gabriela Klause, która opowiedziała o planach i realizacji powojennej 

odbudowy poznańskiego Starego miasta według koncepcji zbigniewa 

zielińskiego, opartej na założeniu powrotu do wyglądu zabudowy rynkowej 

z końca XVIII wieku, kiedy to osiągnęła ona swój „idealny kształt”. 

Do głównych założeń planu odbudowy należały: rekonstrukcja i odbudowa 

sprzed zniszczeń obiektów zabytkowych, brak odbudowy obiektów 

powstałych po 1850 roku, odbudowa kamienic według dokumentacji 

przedwojennej oraz kreacja konserwatorska dla obiektów, dla których 

brak było ikonografii. W ten sposób odtworzono prawie cały Stary rynek. 

Jednakże z braku wystarczającej ilości przekazów historycznych oraz 

decyzji władz konserwatorskich odnośnie kształtu odbudowy, przez ponad 

60 lat z ruin nie podniesiono najważniejszej dominanty Starego miasta 

– piastowskiego zamku Królewskiego na Wzgórzu Przemysła. W latach 

50-tych ub. wieku odtworzono jedynie osiemnastowieczne skrzydło ra- 

międzynarodowe targi poznańskie, widok terenów targowych 

z lotu ptaka w kierunku północnym, lata 1971–1977 roku, 

fot. j.korpal (źródło: archiwum mtp) 

detal elewacji – nawiązanie w pracy bwp 

wizualizacja – pracownia bwp 

widok z ratusza, widok z wieży – widoki z wieży ratuszowej oraz 

wieży kościoła oo. franciszkanów w kierunku wzgórza przemysła, 

pokazujące bryłę odbudowywanego zamku w sylwecie miasta 

czyńskiego, będące obecnie siedzibą muzeum Sztuk użytkowych. Dopiero 

konkurs zorganizowany w 2003 roku przez Komitet Odbudowy zamku 

Królewskiego w Poznaniu wyłonił koncepcję, która po licznych perypetiach 

doczekała się rozpoczęcia prac budowlanych. 

O realizowanym obecnie historyzującym projekcie odbudowy zamku 

Królewskiego, nawiązującym do budowli z przełomu XVI / XVII wieku 

opowiedział jego autor, arch. Witold milewski, który przybliżył przede 

wszystkim problemy decyzyjne dotyczące kształtu i stylu odbudowywanego 

obiektu. Brak dostatecznej wiedzy na temat rzeczywistego 

wyglądu zabudowań na Wzgórzu Przemysła przez lata dzielił władze 

i mieszkańców miasta na zwolenników dokończenia odbudowy według 

historyzującej koncepcji zielińskiego oraz zwolenników wznoszenia 

nowoczesnych form, nie fałszujących historii i odpowiadających czasom, 

w których żyjemy. niestety powstający obecnie budynek nie załagodził 

społecznych sporów. 

Drugim obiektem budzącym liczne kontrowersje dotyczące kształtu od- 

budowy były budynki dawnych sukiennic zlokalizowanych w bloku 

centralnym Starego rynku. Historyzująca propozycja zielińskiego przed- 


76 

stawiona w modelu Starego miasta z 1949 roku nie zyskała aprobaty 

władz konserwatorskich, a po upadku socrealizmu, na fali nowej doktryny 

konserwatorskiej, w miejscu tym wzniesiono modernistyczne, żelbetowe 

pawilony, będące obecnie siedzibą Galerii miejskiej „Arsenał” oraz 

Wielkopolskiego muzeum Wojskowego. Jak pokazał czas, nie wpisały się 

one harmonijnie w otoczenie podniesione z ruin jako kreacja konserwatorska, 

pozostając obce w tkance staromiejskiej. W czerwcu 2010 roku 

Poznański Oddział sarp na zlecenie Galerii „Arsenał” ogłosił konkurs na 

opracowanie projektu przebudowy i rozbudowy modernistycznych 

pawilonów. Pierwszą nagrodę zdobyła nowoczesna propozycja architektów 

z poznańskiej pracowni bwp: arch. Barbary Walkiewicz, arch. mikołaja 

Cendlaka i arch. Wojciecha Polaka, którzy podczas wykładu pokrótce 

omówili założenia funkcjonalno-przestrzenne swojego projektu. Podstawą 

ideologiczną pracy był zaś fakt, iż dzisiaj te modernistyczne pawilony 

same w sobie stanowią zabytek epoki, w której powstały, w dodatku 

zabytek w pełni udokumentowany. Jego zaniedbanie doprowadziło 

do stanu, w którym centrum poznańskiego Starego rynku stało się jego 

peryferią, wymagającą ożywienia poprzez stworzenie wielowymiarowego 

centrum kulturalno-oświatowego, dającego możliwość dowolnej 

reorganizacji przestrzeni i wtapiającego się w sąsiadujące otoczenie za 

pomocą detali nawiązujących do istniejącej zabudowy. Projekt ten, mimo 

iż konkurs w założeniu był realizacyjny, prawdopodobnie nie doczeka 

się powstania ze względu na negatywne nastawienie prezydenta miasta. 

/prezentacje/ 

widok z ratusza, widok z wieży – widoki z wieży ratuszowej oraz 

wieży kościoła oo. franciszkanów w kierunku wzgórza przemysła, 

pokazujące bryłę odbudowywanego zamku w sylwecie miasta 

Wykład zakończyła prezentacja dr inż. arch. Jakuba Szczepańskiego 

z Politechniki Gdańskiej, dotycząca głównych problemów odbudowy 

powojennej Gdańska, jako miasta-muzeum, którego najcenniejsze zabytki 

zostały zniszczone w czasie II wojny światowej. Jako podstawową wytyczną 

do odbudowy przyjęto koncepcję zachowania struktury urbanistycznej 

miasta w jego historycznej formie oraz rewaloryzację i odbudowę najcen- 

niejszej dzielnicy śródmieścia – Głównego miasta. zachowano zabytkowe 

budowle sakralne, obronne i użyteczności publicznej, budynkom 

mieszkalnym nadano natomiast nowe, historyzujące fasady, ukrywające 

obiekty pobudowane w nowoczesnej technologii i z nowoczesnych 

materiałów. zabiegi te zostały zastosowane świadomie, by miasto podnieść 

z ruin piękniejsze, niż było kiedykolwiek. I jak się okazuje, kreacja 

ta w dużo większym stopniu zafałszowała obraz Gdańska sprzed II wojny 

światowej, niż odbudowa Starówki w Poznaniu 

ARCHITECTURE 

FOR SOCIETY OF 

KNOWLEDGE 

tekst: dr arch. Krzysztof Koszewski – prodziekan wydziału architektury politechniki warszawskiej 

Miło nam poinformować, iż studenci nowej anglojęzycznej specjal- 

ności Architecture for Society of Knowledge na studiach ma- 

gisterskich na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej 

odnieśli w grudniu ub.r. dwa poważne sukcesy, przedstawiając projekty 

wykonane w ramach studiów (więcej o specjalności w dalszej części tekstu). 

Studenci zuzanna Kołtowska i Krzysztof marciszewski otrzymali nagrodę 

Publiczności w międzynarodowym konkursie re:Connect w Vancouver 

na projekt – ideę zagospodarowania wschodniej części miasta. Praca 

jest projektem kursowym w ramach Design Studio 1 na pierwszym semestrze 

studiów ask. Projekt wykonano pod kierunkiem dr arch. Jana Słyka 

oraz architekta Piotra Kusia. 


re:connect 

miasto Vancouver ogłosiło konkurs re:Connect, chcąc nadać międzynaro- 

dowy wymiar debacie dotyczącej przekształceń terenów sąsiadujących 

od wschodu ze ścisłym centrum miasta, włączając False Creek Flats. nies- 

pójność urbanistyczna i architektoniczna wywołuje niekorzystne dla miasta 

skutki, których eliminacja była zadaniem uczestników startujących w trzech 

kategoriach: Connecting the Core, Visualizing the Viaducts i The Wildcart. 

nagrodzona praca została zgłoszona w pierwszej kategorii, dotyczącej 

całościowych koncepcji modernizacyjnych. Autorzy zainspirowani his- 

torią i krajobrazem Vancouver koncentrują uwagę na przywróceniu roli 

współdziałania organizmu urbanistycznego z wodą. Proponują przewią- 

zanie kanałami najwęższego odcinka półwyspu (pozwalając opłynąć 

downtown). na terenach poprzemysłowych tworzą wizję nowej dzielnicy, 

z kanałami umożliwiającymi transport wodny, o intensywnej, choć 

średniowysokiej zabudowie, przeplatanej terenami zieleni miejskiej 

i rekreacji (więcej: http: // vancouver.ca / commsvcs / planning / reconnect /, 

nagrodzona praca: http:z // www.viaductscomp.ca / view_submission. 

php?id=34) 

przetwór roku 2011 

zwycięzcą nagrody Przetwór roku 2011 na szóstej edycji festiwalu Przetwory 

został Shelter for a Striker – projekt Aleksandry Siłuch i michała 

Wiaka opracowany podczas kursu Experimental Project 1 prowadzonego 

na studiach ask przez profesora Jerzego Wojtowicza oraz architektów 

natalię Paszkowską i marcina Strzałę. 

To druga edycja Przetworów w której ask bierze czynny udział. W nawią 

zaniu do tegorocznego tematu „Co design może zrobić dla Ciebie” 

zadaniem postawionym przed studentami było zaprojektowanie jednoosobowego 

schronienia, które w swojej warstwie materialnej podejmowałoby 

temat recyclingu w architekturze. 

zwycięski projekt jest propozycją schronienia dla strajkujących. W założeniu, 

obiekt ma być zarówno schronieniem jak i silnym narzędziem

manifestu, równie ekspresyjnym jako jednostka jak i cała grupa obiektów. 

zaprojektowana jednostka jest też lekka, łatwa do transportu przez 

jedną osobę i prosta do złożenia. Konstrukcja składa się z 6 lekkich, 

ale wytrzymałych bambusowych tyczek. między nimi rozpięte są stare 

banery reklamowe, które układają się w kształt trójkątnego hamaka oraz 

rozpiętego nad nim zadaszenia. 

użytkownik ma wiele możliwości wyrażania swoich poglądów, chociażby 

przyczepiając do konstrukcji emblematy z hasłami protestacyjnymi. 

nawarstwione w ten sposób elementy tworzą dodatkową zewnętrzną 

powłokę – drugą skórę schronienia. Sam obiekt dzięki swojej formie 

i gabarytom, po złożeniu mierzy ok. 4,5 metra wysokości, jest doskonale 

widocznym narzędziem manifestu, o czym można było przekonać się na 

hali festiwalu Przetwory 2011. 

Dodatkowo, po rozłożeniu obiekt zamienia się w plecak, do którego 

spakować można wszystkie części schronienia. W tej formie bambusowe 

elementy konstrukcji wystają pionowo z plecaka, a przyczepione do nich 

transparenty powiewają ponad głowami uczestników manifestacji. 

(informacje: http: // www.przetworydesign.com / 2011 / 12 / 12 /werdykt-jury/ ) 

ask 

Architecture for Society of Knowledge (ask) jest międzynarodowym pro- 

gramem studiów magisterskich prowadzonym w języku angielskim, 

wdrożonym w 2010 r. na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. 

Program koncentruje się na problematyce projektowej w kontekście 

społecznym i kulturowym przy jednoczesnym wykorzystaniu najnowszych 

technologii. Studenci poznają nowoczesne sposoby projektowania, 

jak również innowacyjne metody komunikacji będące fundamentem 

architektonicznych działań XXI wieku. 

striker shelter 

W czasie studiów analizowane są m.in. nowe techniki powstawania archi- 

tektury wspomaganej cyfrowo, algorytmicznej i parametrycznej, 

cyfrowego prototypowania i fabrykacji, symulacji, optymalizacji, tworzenia 

zintegrowanych środowisk wiedzy, systemów informacji o budynku, 

mobilności, struktur robotycznych. Studia realizowane są we współpracy 

z Wydziałem mechatroniki oraz Wydziałem elektroniki i Technik Informacyjnych 

Politechniki Warszawskiej, jak również z wybitnymi specjalistami 

– praktykami. 

Współczesna, globalna, oparta o wiedzę gospodarka w coraz większym 

stopniu bazuje na obrocie i upowszechnianiu informacji oraz na szeroko 

pojętym know-how. Projektowanie jednocześnie w różnych miejscach 

i czasie staje się dominującą formą praktyki architektonicznej. Te współ- 

czesne warunki wymagają, aby metodologia oraz przestrzeń nauczania 

architektury wykorzystywały możliwości i potencjał zdalnego przekazywania 

wiedzy w globalnym kontekście. założenia te, wprowadzone 

w praktyce, zaowocowały nowymi formami zajęć, podczas których studenci 

kontaktowali się m.in z biurem zahy Hadid oraz mvrdv, a także 

wykonywali projekt kursowy na Goa, poprzedzony wyjazdem studialnym 

do Indii. 

z drugiej strony kluczową rolę w świecie zdominowanym przez projektowanie 

sieciowe pełni identyfikacja i określenie unikalnej wartości 

lokalnego kontekstu, a także uwarunkowań płynących z kulturowego 

osadzenia każdego studenta. Wartości te stanowią istotny składnik 

programu ask. 

Jedną z najważniejszych umiejętności absolwenta jest zastosowanie 

współczesnych technologii przy jednoczesnym odniesieniu się do 

sprawdzonych metod pracy, których nauczanie jest tradycją Wydziału 

Architektury Politechniki Warszawskiej. Tym samym, wybiegając w przyszłość, 

program osadzony jest w blisko stuletniej tradycji warszawskiej 

szkoły architektury. → więcej: www.asknow.eu 

Coroczny cykl imprez organizowanych po raz piąty przez szczeciński 

oddział sarp miał w tym roku skromniejszy programowo 

i czasowo wymiar niż w latach ubiegłych. Wynikało to częściowo 

z ograniczonych w tym roku możliwości lokalowych i konieczności 

organizacji imprez westivalowych poza Willą Lenza. zmusił nas do tego 

zły stan techniczny tego cennego, wzniesionego pod koniec XIX wieku 

na szczecińskim West Endzie, obiektu. Jego wnętrza wymagają niestety 

remontu i szybkiej interwencji konserwatorskiej. 

na program siedmiu wieczorów, od 4 do 19 listopada, złożyły się werni- 

saże wystaw, projekcje filmowe, wykłady i dyskusje oraz koncerty muzyczne. 

Inauguracja Westivalu, połączona z otwarciem wystawy laureata 

Honorowej nagrody sarp 2010 – Bolesława Stelmacha, odbyła się 

w przestronnym westybulu muzeum narodowego na Wałach Chrobrego. 

zdyscyplinowana architektura Stelmacha zdawała się doskonale korespondować 

z klasycystycznym wnętrzem muzeum oraz z ekspozycją 

największego w europie zbioru rekonstrukcji antycznych posągów. 

Dopełnieniem wystawy była autorska prezentacja trzech wybranych 

realizacji. Cieszący się sporym zainteresowaniem wykład i zakończył się 

trwającym do późnego wieczoru spotkaniem kuluarowym. 

Stałym punktem Westivalu jest promocja szczecińskiej architektury. 

Tym razem do foyer Filharmonii zaprosiliśmy na wernisaż prac projektowych 

Grupy Domino. Ta młoda, istniejąca od 2000 roku pracownia 

architektoniczna, kierowana przez Wojciecha Dunaja może się pochwalić 

znaczącymi osiągnięciami konkursowymi i realizacyjnymi zarówno 


/reportaż/ 

5 WESTIVAL 

ARCHITEKTURY – 

SZCZECIN 2011 

tekst: Marek Czyński 

w skali regionalnej, jak ogólnokrajowej. zaduszki Architektoniczne w Galerii 

Forma na Wydziale Budownictwa i Architektury poświęcone były 

pamięci zmarłego w tym roku architekta Kazimierza Stachowiaka, 

byłego Prezesa Oddziału sarp oraz wieloletniego wykładowcy szczecińskiej 

uczelni. Wystawa Jego znakomitych szkiców i rysunków architektonicznych, 

prac graficznych i modelarskich była okazją do spotkania 

dwóch pokoleń absolwentów, pierwszej powojennej i drugiej odrodzonej 

w latach 70. szkoły architektury. Wspomnieniowy charakter miała 

również ostatniego dnia Westivalu uroczystość nadania zabytkowej 

Sali Kominkowej w Klubie 13 muz imienia Heleny Kurcyusz, nestorki 

środowiska architektonicznego, a także poetki, malarki, animatorki życia 

towarzyskiego w powojennym Szczecinie. Odsłonięcia pamiątkowego 

napisu umieszczonego nad wejściem do Sali dokonała Pani Profesorowa 

renata Latour. 

Kolejna wystawa towarzyszyła plebiscytowi „Skarby Architektury 

Szczecina”, który przeprowadziliśmy wspólnie z lokalną redakcją 

Gazety Wyborczej. zaprezentowaliśmy na niej obiekty zgłoszone przez 

czytelników, a następnie nominowane przez jury do nagród w trzech 

kategoriach: obiektów użyteczności publicznej, obiektów mieszkalnych 

i przestrzeni publicznych z podziałem na obiekty, które powstały przed 

i po 1945 roku. zależało nam szczególnie na zwróceniu publicznej uwagi 

na te obiekty, które nie są i długo jeszcze nie będą chronione statusem 

obiektów zabytkowych, ale ze względu na swe walory przestrzenne 

powinny wejść do kanonu architektury Szczecina, a także zostać objęte 

79

80 

szczególną troską, a niekiedy działaniami przywracającymi ich dawną 

świetność. W głosowaniu na stronach internetowych Gazety wzięło 

udział ok. 1500 osób. uroczyste wręczenie dyplomów obecnym zarządcom 

i projektantom wyróżnionych obiektów nastąpiło w trakcie Gali 

Westivalowej w Klubie 13 muz. na liście wyróżnionych obiektów znalazły 

się m.in. gmach dawnej Królewskiej Szkoły Budowy maszyn (obecnie 

Wydziału elektrycznego zut), nowa Książnica Pomorska autorstwa Barbary 

i zbigniewa Paszkowskich, przedwojenny zespół modernistycznej 

zabudowy mieszkaniowej Cegłówka, wzniesiony według projektu Adolfa 

Thesmachera, jednego z najwybitniejszych architektów tego okresu 

w Szczecinie oraz współczesny zespół mieszkaniowy w Szczecinie-Dąbiu 

zaprojektowany przez Biuro makowski – Sołdek. W kategorii przestrzeni 

publicznych wyróżniono unikalny, poddawany stopniowo rewitalizacji 

kompleks Lasu Arkońskiego oraz nową zrealizowaną w 1979 roku 

aranżację fragmentu Parku Kasprowicza z pomnikiem Czynu Polaków 

autorstwa artysty rzeźbiarza Gustawa zemły. 

/reportaż/ 

Każdy tego typu plebiscyt jest pewną formą społecznej konsultacji. 

Wyraża skalę zainteresowania sprawami architektury i przestrzeni miasta. 

Jesteśmy dopiero na początku budowy społeczeństwa obywatelskiego 

oraz tworzenia infrastruktury społecznej partycypacji w procedurach 

planistycznych i projektowych. uznaliśmy, że warto ten problem uczynić 

wiodącym hasłem tegorocznego Westivalu oraz poświęcić mu jeden 

z wieczorów. W jego programie znalazła się zatem m.in. prezentacja wy- 

ników warsztatów studenckich, pomyślanych jako swoisty sondaż 

możliwości wpływu mieszkańców na przestrzeń miasta. niezamierzonym 

komentarzem, współgrającym z pesymistycznym na ogół przesłaniem 

tych warsztatów był specjalnie zamówiony na Westival film krótkometrażowy. 

Jego autor Andrzej Fader zadał wybranym mieszkańcom 

Szczecina: architektowi, przewodnikowi miejskiemu, artystom, naukowcom, 

przedstawicielowi urzędu miasta podobne pytania, dotyczące wpływu 

stanu spraw miasta na poziom emocjonalnej identyfikacji z miastem. 

na zagrożenia związane z brakiem dialogu między uczestnikami „gry 

o miasto” zwrócił uwagę w swoim wystąpieniu marek Czyński. zaprezen- 

towane przypadki ingerencji w nowo projektowane przestrzenie 

mieszkalne świadczą o dramatycznym rozejściu się intencji architektów 

i oczekiwań użytkowników. Ich nieobecność w procesach projektowych, 

ale także brak zrozumienia dla społecznego i kulturowego kontekstu 

architektury pociągają za sobą wzrost liczby samowolnych i najczęściej 

destrukcyjnych dla jakości architektury ingerencji mieszkańców. 

W zestawie filmów o architekturze znalazły się tym razem m.in. pozycje 

poświęcone związkom tradycyjnej i współczesnej architektury japońskiej, 

a także jej wpływom na architekturę skandynawską. O ciągłości 

fińskiej kultury architektonicznej od ratusza Alvara Aalto w Säynätsalo 

do centrum kulturalno-kongresowego w Hämeenlinna autorstwa 

biura jkmm Architekt opowiadał w jednym z filmów arch. Hannu Tikka. 

z tradycją skandynawskiego designu mogliśmy się zapoznać na przykładzie 

twórczości meblarskiej Bruno mathssona. Wieczory filmowe były 

okazją do dyskusji o kulturowych korzeniach architektury oraz transferach 

idei architektonicznych, ale także, jak to często bywa o lokalnych 

problemach ochrony dziedzictwa kulturowego i architektury okresu 

przedwojennego. Szczególną atrakcją programu Westivalu była relacja 

filmowa z odbywającego się prawie równolegle w Barcelonie 4 World 

Architecture Festiwal. W filmie wykonanym na specjalne zamówienie 

organizatorów Westivalu przez Andrzeja Fadera (jedyną z Polski 

akredytowaną ekipę filmową) zaprezentowano rozmowy z architektami 

uczestniczącymi w konkursach oraz organizatorami festiwalu, a także 

z jego zwycięzcą, e. ruiz-Geli, jednym z autorów „najlepszego budynku 

świata” – ekologicznego biurowca media-ict w Barcelonie. 

Tradycyjnie imprezom westivalowym towarzyszyły również koncerty 

muzyczne. na otwarciu Westivalu gościliśmy działający przy zamku 

Książąt Pomorskich Szczeciński Chór Kameralny. Koncert jazzowy w wykonaniu 

Sylwestra Ostrowskiego towarzyszył zaduszkom architektonicznym, 

a niezwykłych doznań artystycznych dostarczył na zakończenie 

Westivalu występ michała zygmunta, gitarzysty akustycznego z Wrocławia. 

→ więcej: www. szczecin.sarp.org.pl / westival_2011 

tekst: Václav Havel 

tłum. Andrzej S. Jagodziński. Śródtytuły pochodzą od redakcji gw 

źródło: Gazeta Wyborcza 

foto: Oldřich Škácha 

Znam co prawda wiele poważniejszych problemów związanych z ludz- 

kimi siedzibami na tej planecie – poczynając od nędznych slumsów 

otaczających azjatyckie czy południowoamerykańskie miasta 

molochy, aż po osady dotknięte trzęsieniami ziemi czy zalane przez 

powodzie – ale niech mi będzie wolno zacząć od trochę osobistej nuty. 

Kiedy przed wielu laty jechałem samochodem z Pragi do naszego wiejskiego 

domku na wschodzie Czech, to droga z centrum miasta do tablicy 

oznaczającej jego koniec trwała około piętnastu minut. Potem zaczynały 

się łąki, lasy, pola i wioski. Dziś tą samą drogą wyjeżdżam z Pragi dobre 

czterdzieści minut i wciąż nie potrafię się zorientować, czy już opuści- 

łem miasto, czy nie. To, co jeszcze do niedawna było wyraźnie określonym 

miastem, dziś traci swoje granice, a wraz z nimi także swoją tożsamość. 

Jest otoczone ogromnym wieńcem czegoś, czego nie potrafię nazwać. 

nie jest to bowiem miasto – przynajmniej w moim rozumieniu 

tego słowa – nie jest to też przedmieście i już zupełnie nie jest wioska. 

miasta zalewające krajobraz 

To „coś” nie ma ani ulic, ani placów, są tam natomiast przypadkowo 

rozrzucone ogromne parterowe magazyny, są parki przemysłowe pozbawione 

przemysłu, supermarkety i hipermarkety, salony samochodowe 


/esej/ 

TRZEBA SIĘ 

DZIWIĆ 

i meblowe, stacje benzynowe, zakłady gastronomiczne, ogromne parkingi, 

samotne wysokie domy z biurami do wynajęcia, różnego rodzaju 

składy, a między nimi grupki jakichś domków, które stoją co prawda blisko 

siebie, ale mimo to wyglądają na straszliwie samotne. najbardziej zaś 

mi przeszkadza, że wszystko to otaczają wielkie połacie ziemi, które nie 

są niczym: ani łąką, ani polem, ani lasem czy puszczą, ani jakimś sensownym 

miejscem ludzkiego osiedlenia. Od czasu do czasu w tej trudnej 

do opisania przestrzeni można dostrzec jakiś piękny czy oryginalny pod 

względem architektonicznym dom, ale wygląda on tu jak kołek w płocie: 

nie jest umieszczony w żadnym kontekście, w żadnej harmonii czy dialogu 

i po prostu tylko sterczy. 

Ktoś nieustająco pozwala na to, aby nasze miasta w niekontrolowany 

sposób niszczyły krajobraz, przyrodę, tradycyjne ścieżki, aleje, wioski, 

młyny, kręte strumyki czy potoki, żeby zamiast tego wszystkiego 

budowano jakąś gigantyczną aglomerację, która sprawia, że życie staje 

się anonimowe, zrywa sieci naturalnych więzi społecznych i swym 

internacjonalistycznym uniformizmem atakuje wszelką wyjątkowość, 

tożsamość czy różnorodność. A jeśli nawet ktoś usiłuje nawiązać do czegoś 

miejscowego czy oryginalnego, to i tak wygląda to podejrzanie, bo 

można natychmiast rozpoznać, że chodzi o zwykłą podróbkę stworzoną 

w oczywistym celu. Powstaje nowy typ już wcześniej opisanego zjawiska: 

bezbrzeżna wspólnota konsumpcji rodzi nowy typ samotności. 

81

82 

/esej/ 

/esej/ 

83 

pycha ateistycznej cywilizacji 

z czego się rodzi i dlaczego coraz bardziej upowszechnia się ten fatalny 

stan rzeczy? Jak to w ogóle możliwe, że człowiek tak nierozumnie obchodzi 

się nie tylko z otaczającą go przyrodą, ale też z samą planetą, którą 

przyszło mu zamieszkiwać? Wiemy, że zachowujemy się jak samobójcy, 

a mimo to nadal tak postępujemy. Jak to jest możliwe? 

Żyjemy w pierwszej naprawdę globalnej cywilizacji. To znaczy, że cokolwiek 

się gdzieś zrodzi, może bardzo szybko i łatwo opanować cały świat. 

Żyjemy też jednak również w pierwszej cywilizacji ateistycznej, czyli 

w cywilizacji, która utraciła związek z nieskończonością i wiecznością. 

Dlatego przeważa w niej zawsze korzyść krótkotrwała nad długotrwałą. 

Ważne jest, czy jakaś inwestycja zwróci się w ciągu dziesięciu albo pię- 

tnastu lat, a mniej ważne, jak wpłynie na życie naszych potomków za lat sto. 

najniebezpieczniejszym rysem tej globalnej, ateistycznej cywilizacji 

jest jednak jej pycha. Pycha kogoś, kogo sama logika jego bogactwa prowadzi 

do tego, żeby przestał szanować dzieła natury i naszych przodków, 

żeby je przestał poważać dla samej swej zasady, a miał dla nich respekt 

najwyżej jako dla dalszych możliwych źródeł zysku. 

no oczywiście, dlaczego deweloper miałby się męczyć, budując piętrowy 

magazyn, z czym są tylko same kłopoty, skoro może mieć ziemi, ile 

zapragnie i zbudować na niej tyle parterowych magazynów, ile tylko mu 

się podoba? Dlaczego miałby się zastanawiać, czy jego obiekt pasuje 

do otoczenia, skoro prowadzi tędy najkrótsza droga i można przy niej 

zbudować wielki parking? Co to dla niego za problem, że pomiędzy jego 

obiektem a sąsiednimi rozpościera się stepowa pustka? Czemu miałby 

się martwić, że z samolotu miasto coraz bardziej wygląda jak rozrastająca 

się na wszystkie strony tkanka rakowa (do czego on też się skutecznie 

przyczynia)? Dlaczego miałby się przejmować kilkudziesięcioma hektarami, 

które odkrawa z ziemi rolnej będącej dla wielu ludzi wciąż jeszcze 

przynajmniej naturalnym elementem rodzimego krajobrazu? 

Czuję, że kryje się za tym wszystkim nie tylko globalnie rozpowszechnia- 

jąca się krótkowzroczność, ale także nadęta pewność siebie tej cywiliza- 

cji, u której podstaw leży pełne pychy przekonanie, że wszystko już wiemy, 

a tego, czego nie wiemy, wkrótce się dowiemy, bo przecież wiadomo, jak to 

zrobić. Jesteśmy przekonani, że ta nasza rzekoma wszechwiedza, wzrasta- 

jąca wraz z zawrotnym rozwojem nauki i techniki oraz w ogóle racjonal- 

nego poznania, uprawnia nas do służenia czemukolwiek, co po prostu przy- 

nosi namacalną, wymierną korzyść. Co prowadzi do wzrostu, do wzrostu 

wzrostu i wzrostu wzrostu wzrostu, w tym także do wzrostu aglomeracji. […] 

w świecie designu nie da się żyć 

Współczesna pycha, o której mówię, nie pojawiła się dziś. Już przecież 

w okresie międzywojennym wielu skądinąd znakomitych, awangardowych 

architektów było przekonanych, że jakieś racjonalne teorie mogą być 

kluczem do nowego spojrzenia na kwestię osiedlenia ludzi. mając takie 

przekonanie zaczęli planować różne szczęśliwe miasta z oddzielonymi 

strefami zamieszkania, sportu, rozrywki, handlu czy restauracji – wszystko 

logicznie połączone infrastrukturalnie. Ci architekci ulegli błędnym 

wyobrażeniom, że w siłach oświeconego rozumu leży wymyślenie idealnego 

miasta. Jednak nic takiego nie powstało. Okazało się, że śmiałe wizje 

i projekty urbanistyczne to jedna sprawa, a życie to druga i że samo 

życie bardzo często domaga się czegoś zupełnie innego, niż proponują 

architekci: na przykład dzielnicy będącej przedziwną plątaniną różnych 

funkcji, gdzie obok budynku rządowego jest boisko, a obok niego knajpka, 

dalej budynek mieszkalny, a jeszcze dalej na przykład jakiś skwerek. 

Przez całe wieki ludzkość żyła w cywilizacjach kulturotwórczych, co ozna- 

czało, że sposób osiedlenia był zgodny z naturalnym i powszechnym 

odczuciem tego okresu, dzięki czemu każdy niegramotny, średniowieczny 

kowal, jeśli miał wykuć klamrę, to nieomylnie wykuł klamrę gotycką 

i wcale nie potrzebował do tego nauczycieli czy gotyckich designerów. 

Cywilizacja designerów, w jakiej żyjemy, jest jednym z wielu drugorzędnych 

efektów owej współczesnej pychy, kiedy człowiek myśli sobie, że wszystko 

zrozumiał, więc potrafi doskonale zaplanować otaczający go świat. 

zdziwienie i świadomość nieoczywistości to moim zdaniem jedyne 

możliwe drogi wyjścia z niebezpiecznego świata cywilizacyjnej pychy. Bo 

czyż w ogóle istnieje coś oczywistego? 

zdziwienie nieoczywistością wszystkiego, co tworzy nasz świat, jest 

zresztą również pierwszym impulsem do postawienia sobie pytania, jaki 

to wszystko ma sens i po co coś w ogóle istnieje. Tego nie wiemy i nigdy 

się nie dowiemy. nie jest wykluczone, że wszystko jest tylko po to, 

żebyśmy mieli się czemu dziwić. I że my jesteśmy tylko po to, żeby ktoś 

się mógł dziwić. A właściwie dlaczego potrzeba, żeby ktoś się czemuś 

dziwił? Jaką alternatywę ma sam byt? Przecież gdyby nie było niczego, 

nie byłoby też nikogo, kto by to zauważył. A gdyby nie było nikogo, kto 

by to zauważył, to rodzi się pytanie, czy w ogóle istniałby też sam niebyt. 


katastrofa 

może kilkaset lat świetlnych od naszej ziemi ktoś patrzy na nas przez 

doskonałą lornetkę. Co widzi? Widzi wojnę trzydziestoletnią. Bo przecież 

wszystko jest trwale obecne – nic, co się stało, nie może się „odstać”, 

a każdym naszym słowem czy gestem sprawiamy, że Kosmos jest już na 

zawsze inny, niż był chwilę przedtem. 

Tak czy inaczej jestem przekonany, że naszą cywilizację czeka katastrofa, 

jeśli współczesna ludzkość się nie opamięta. A może się opamiętać 

tylko wtedy, gdy zacznie zwalczać swoją krótkowzroczność, swoje głupie 

przekonania o własnej wszechwiedzy, swoją nadętą pychę, które tak 

głęboko zakorzeniły się w naszych myślach i działaniach. 

Trzeba się wciąż dziwić i zastanawiać się nad nieoczywistością rzeczy. 

Przemówienie wygłoszone 10 października 2010 roku w Pradze podczas 

otwarcia konferencji Forum 2000

86 

/architektura krajobrazu/ 


87 

FILTRY 

WARSZAWSKIE 

tekst: Magdalena Kazulo-Kleyff – architekt krajobrazu 

Na terenie unikatowego w skali europejskiej XIX w. zespołu zabytków 

architektury przemysłowej z wciąż działającymi filtrami powol- 

nymi, u zbiegu ulic Filtrowej i raszyńskiej powstał nowy budynek 

ozonowania i filtracji na węglu aktywnym. 

z zewnątrz, zgodnie z zaleceniami konserwatora zabytków nawiązuje on 

do wcześniejszej zabudowy zabytkowego zespołu filtrów Lindley’owskich, 

jednak wewnątrz mieści w sobie najnowocześniejszą technologię, dzięki 

której ponad połowa mieszkańców Warszawy może cieszyć się smaczną 

i dobrej jakości wodą. 

Projekt był jednym z kontraktów kolejnej fazy „Projektu Warszawskiego 

zaopatrzenie w wodę i oczyszczanie ścieków w Warszawie’’ realizowane 

go przez miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w m.st. 

Warszawie, a współfinansowanym przez ue w ramach Funduszu Spójności. 

realizacja tak dużego i ważnego strategicznie obiektu niosła za sobą 

również ogromne wyzwanie projektowe, którego podjęła się Seen Technologie 

– firma innowacyjnych technologii, realizująca kompleksowo 

obiekty ochrony środowiska od ponad 20 lat. 

za wpisanie w tkankę miejską obiektu odpowiedzialny był zespół architektów, 

z arch. ryszardem Sobolewskim na czele i arch.kraj. magdaleną 

Kazulo-Kleyff, którzy wspólnie starali się, aby obiekt harmonizował 

z otaczającym krajobrazem śródmiejskim oraz stanowił spójny element 

z XIX-wiecznym kompleksem zaprojektowanym przez Wiliama Lindleya 

i jego syna Wiliama Heerleina Lindleya. Stanowiło to podstawowe 

założenie dla projektantów. 

Projekt powstawał w latach 2007–2009, a już w styczniu 2008 r. zaczęto 

jego realizację. Powstawanie obiektu w formule „projektuj i buduj” 

było dużym wyzwaniem ze względu na konieczność koordynowania na 

bieżąco projektów z pracami budowlanymi, jednak dzięki determinacji 

i pasji kierownik projektu Jolancie Bartosik i pozostałym osobom 

z zespołu udało się zdążyć na czas z wykonaniem inwestycji. Otwarcie 

„nowych filtrów” odbyło się w październiku 2010 r. 

teren zieleni 

Projekt zieleni wokół powstałego budynku, projekt ogrodu na dachu, 

małej architektury i iluminacji ogrodu przygotowała arch. kraj. magdalena 

Kazulo-Kleyff z pracowni Landshape. Projektowanie i konsulting. 

Budynek oraz jego otoczenie zostały zaprojektowane w duchu założenia 

Lindleya, aby zachować tożsamość tego miejsca. 

Duże przestrzenie trawiaste z pojedynczymi drzewami świetnie wpisały 

się w krajobraz „filtrów warszawskich”. 

Budynek, mimo iż ma 6 kondygnacji (!) i 12,5 tys m² powierzchni nie 

sprawia wrażenia tak potężnej kubatury. Osiągniecie tego było możliwe 

dzięki wykonaniu dwóch kondygnacji podziemnych i zastosowaniu 

pokrytych krzewami i pnączami skosów części przyziemnej. 

Powstałe skarpy pokryto roślinnością okrywową, której systemy korzeniowe 

w pewnym stopniu dodatkowo umocniły stoki. W przyszłości będą 

one w stanie zabezpieczyć je przed erozją i degradacją. zaletą krzewów 

okrywowych jest ich długotrwałość przy minimalnych nakładach pielęgnacyjnych 

i walory estetyczne. 

rośliny tworzą „zielony” kobierzec, przeciwdziałając rozwojowi chwastów, 

co z kolei znacząco zmniejsza koszty związane z pielęgnacją. 

Po obu stronach dłuższych boków budynku (na całej ich długości), na 

wysokości dwóch kondygnacji zostały zaprojektowane donice z irgami 

Dammera, które przewisając z donic będą opływać budynek z obu jego 

boków. Dzięki temu budynek „przysiądzie” w przestrzeni, zatopi się 

w niej i będzie sprawiał wrażenie niższego. 

Część obiektu od strony ul. Filtrowej zyskała charakter reprezentacyjny. 

na tarasie wejściowym, pod którym znajdują się zbiorniki technologiczne, 

na dwóch dużych rabatach zastosowano symetryczne kompozycje 

kilkugatunkowe, dzięki czemu zachowano czystą formę całości założenia 

i podkreślono jego charakter. Posadzone zostały sosny górskie „mops”, 

kwitnące na biało i silnie pachnące róże pomarszczone „ritausma”, 

zimozielone trzmieliny „Fortune’a” odm. „Coloratus”, cisy w topiarycznej 

formie kulistej i niskie żywopłoty formowane z bukszpanu. Skarpy części 

wejściowej okrywają zimozielone jałowce nadbrzeżne i sabińskie, wzbogacone 

kwitnącymi również w kolorze białym pigwowcami pośrednimi 

odmiany „Jet Trail”. 

ogród na dachu 

Inspiracją do projektu ogrodu dachowego były dla architekt krajobrazu 

kilometry rur i innych instalacji rozmieszczonych na sześciu kondygnacjach 

budynku, zaopatrujące w wodę ponad milion warszawiaków. 

Współczesny akcent w całej realizacji stanowi ogród na dachu. 

Jego kompozycja to przeplatający się ze sobą system ciągów traw 

ozdobnych i ciągów komunikacyjnych, przypominające swym przebiegiem 

uporządkowane układy rur. 

Wyginające się różnej szerokości „rury” z traw ozdobnych o zróżnicowanej 

wysokości – od 60 cm Imperata cylindrica „red Baron” do prawie 2 

m wysokości Miscanthus sinensis „Kleine Fontaine” o pięknych białych 

kłosach pozwoliły na utworzenie kilku ciekawych wnętrz ogrodowych, 

w których można odnaleźć albo chwilę spokoju, albo porozmawiać 

w większej grupie. Sprzyjają temu zlokalizowane tam elementy małej 

architektury, które spełniają dwie podstawowe funkcje – są siedziskami, 

a jednocześnie istotnymi elementami iluminacji ogrodu. 

Siedziska zaprojektowane zostały w formie kubików, o nieco dłuższej 

od wysokości podstawie, aby mogły na nich wygodnie spocząć dwie 

osoby. zostały wykonane z transparentnej żywicy epoksydowej barwionej 

na kolor czerwony. Wewnątrz nich umieszczono źródła światła, dzięki 


88 

czemu nocą stanowią świecący element rzeźbiarski. W ciągu dnia kolorystycznie 

współgrają z elewacjami z czerwonego klinkieru. Konstrukcja 

dachu pozwoliła na umieszczenie w miejscach posadowienia słupów nośnych 

„cięższych” elementów w postaci donic z betonu architektonicznego. 

Posadzono w nich duże krzewy sosny górskiej i hortensji bukietowej 

odmiany „Kyushu”. Donice są iluminowane od dołu czerwonym światłem. 

Białe światło podkreśla ciągi komunikacyjne i wysokie pasy traw. 

Istnieje duże prawdopodobieństwo, że użyte gatunki roślin przetrwają 

trudne warunki panujące na dachu. Tak zaaranżowany ogród stał się 

nie tylko fragmentem powierzchni biologicznie czynnej, ale także 

atrakcyjnym motywem krajobrazu stolicy. Technologia zielonego dachu 

intensywnego została zastosowana na ponad 5000 m² tarasów i ogrodu 

dachowego. Generalny wykonawca dachów zielonych oraz skarp, firma 

Hadart, przygotowała hydroizolację, warstwy zielonego dachu i nasadzenia 

roślin oraz ułożyła nawierzchnię typu terrazzo. Podczas tworzenia 

tego ogrodu wykorzystano dodatkowy program badania szczelności 

hydroizolacji, który na bieżąco monitorował prace. Jakość izolacji była 

zatem kontrolowana podwójnie przez wspomniany system oraz próbę 

wodną. realizacja zielonego dachu trwała od marca do października 2010 r. 

Cieszy mnie, że Inwestor zaufał mi i zgodził się na „zatopienie” w zieleni 

budynku przemysłowego. Życzyłabym sobie i wszystkim moim 


kolegom projektantom, aby takie podejście do projektowania budynków 

przemysłowych było już w naszym kraju standardem 

autorzy projektu kubatury: 

arch. ryszard Sobolewski, arch. maria Lipińska 

autorzy projektu zieleni: 

arch.kraj. magdalena Kazulo-Kleyff 

jednostka projektowa: 

Seen Technologie; 

Landshape. Projektowanie i konsulting 

dane o obiekcie: 

– położenie: ul.Koszykowa / ul. raszyńska w Warszawie 

– pow. opracowania: 1,2 ha (ogród na dachu 6000 m²) 

zamawiający/inwestor: 

mpwik w Warszawie 

wykonawca generalny: 

mostostal 

wykonawca terenu zieleni: 

Hadart 

data projektu: 

2008 / 2009 

data realizacji: 

2010 

100 idei, które zmieniły architekturę – 

richard weston 

wydawnictwo: tmc (koedycja z laurence king publishing), 

data publikacji: wrzesień 2011, isbn: 978 83 

925 890 44, format: 27 x 21 cm, ilość stron: 216, miękka 

oprawa 

Gdyby zadać sobie pytanie bez jakiego elementu architektura 

nie mogłaby istnieć, naprawdę ciężko byłoby 

znaleźć na nie odpowiedź. Jak pokazuje richard 

Weston, architektura nie powinna kojarzyć się nam 

tylko z takimi tworzywami jak beton, stal czy szkło, 

lecz także z prądami filozoficznymi i artystycznymi. 

nurty takie jak humanizm, dekonstrukcja czy postmodernizm 

znacząco wpłynęły na architektów. Autor 

książki zatytułowanej 100 idei, które zmieniły architekturę 

potwierdza tezę jednego z nich, że architektura 

to pragnienie epoki przeniesione na przestrzeń, 

sposób życia, zmienianie się i nowość. Książka zajmuje 

się podstawowymi zagadnieniami architektonicznymi, 

opisuje konkretne elementy konstrukcyjne i omawia 

ich zastosowanie – niegdyś i obecnie. Ale w publikacji 

znajdziemy również wiele odniesień do dzieł napisanych 

przez słynnych architektów i ich poglądów, 

co nadaje lekturze kształt bardziej refleksyjny i na- 

ukowy. richard Weston jest architektem, projektantem 

krajobrazu oraz profesorem w Welsh School of 

Architecture na uniwersytecie w Cardiff. Jest również 

autorem kilku monografii, m.in. publikacji na 

temat Alvara Aalto uhonorowanej nagrodą Sir Banister 

Fletcher. Jego pozostałe książki to: The house in 

the Twentieth Century (2001), Materials, Form and Architecture 

(2003) oraz Key Buildings of the Twentieth 

Century, 2nd Edition (2010). 

Album dostępny jest w księgarni w-a.pl Kraków, 

Pl. Szczepański 6 oraz on-line: www.w-a.pl 

Kazimierz Kwasek 

stefan müller. wynurzenia, czyli nic. 

praca zbiorowa 

język: polski wydawnictwo: muzeum architektury 

oprawa: miękka, isbn: 978-83-89262-56-1; 978-83- 

928209-7-0, liczba stron: 260 

Publikacja prezentuje postać i dorobek wrocławskiego 

architekta, urbanisty i teoretyka architektury najnowszej. 

Jej część wstępna zawiera tekst Tadeusza zipsera 

o projektach, pracach teoretycznych i działalności 

dydaktycznej Stefana müllera, esej Andy rottenberg 

poświęcony jego fascynacji sztuką konceptualną oraz 

zapis rozmowy z Tadeuszem złotorzyckim i komiks 

Pawła Jaszczuka, prezentujący w rysunkach i fotografiach 

najważniejsze wydarzenia i ludzi w jego życiu. 

W bogato ilustrowanej części poświęconej projektom 

architektonicznym zaprezentowano zrealizowa- 

ne i nie zrealizowane prace powstałe na przestrzeni 

ponad pół wieku. Ważnym dopełnieniem prezentacji 

dorobku Stefana müllera jest ostatnia część katalogu, 

zawierająca jego teksty pisane w latach 1971–2009. 

więcej: www.sztuka-architektury.pl 

european architecture since 1890 – 

hans ibelings 

wydawnictwo: sun, amsterdam 2011, ilośc stron: 240 

stron; wymiary: 170 x 240 mm, isbn: 9789085068815 

Autorem książki jest Hans Ibelings, światowej sławy 

historyk i krytyk architektury, redaktor naczelny magazynu 

o architekturze – „a10”. Autor takich publikacji 

jak: Supermodernism, Architecture in the Age of Globalization 

czy The New Tradition. 

European Architecture Since 1890 to jedna z najważniejszych 

publikacji, która ukazała się w 2011 roku. 

Książka składa się z 4 rozdziałów tematycznych (Architecture 

and City, State and society, Connections 

and parallels, History and historiography) i 4 chronologicznych 

(Until 1914, 1917–1939, 1945–1989, After 

1989). W swojej książce Ibelings stawia zasadnicze pytanie 

– czy istnieje coś takiego jak europejska architektura 

i – jeśli tak – to jak, gdzie i dlaczego taki rodzaj 

architektury powstaje. 

Pracownia kwk Promes jest jedynym polskim biurem, 

o którym Ibelings wspomina w części dotyczącej 

architektury po 1989 roku. Według Ibelingsa, pracownia 

roberta Koniecznego reprezentuje konceptualne 


90 

podejście na zasadzie concept–follows–programme 

i stawiane jest na równi z tak znakomitymi pracowniami, 

jak mansilla-Tunón czy Lacaton & Vassal. 

więcej: www.sunarchitecture.nl 

„arch-deco” biuro architektoniczne 

1989 – 2011 

wybór i opracowanie: michał baryżewski, zbigniew 

reszka, wydawca: arch-deco, pod patronatem stowarzyszenia 

architektów polskich; rok wydania: grudzień 

2011; liczba stron: 131 oprawa: oprawa miękka; 

wymiary: 200x200mm; isbn 978-83-934140-9-3. cena: 

50 zł (5% vat). 

Pod koniec ubiegłego roku ukazała się kolejna publikacja 

dokumentująca tym razem dorobek znanej gdyńskiej 

pracowni Arch-Deco założonej w 1989 roku przez 

zbigniewa reszkę i michała Baryżewskiego. 

zbigniew reszka po współzałożeniu spółdzielni 

„Twórczość Architektoniczna” i michał Baryżewski po 

powrocie z usa po stypendium Fullbrighta, wnieśli do 

wspólnej działalności różne doświadczenia, co zaowocowało 

dynamicznym rozwojem nowo powstałej firmy 

i bardzo silnym związku projektów z otoczeniem nadmorskim 

większości realizacji Arch-Deco. 

Pretekstem do wydania tej publikacji jest ponad 

20-letnia twórczość architektoniczna obu wspólników 

w firmie Arch-Deco oraz prezentacja wybranych realizacji 

pod kątem nagród, publikacji oraz konkursów. 

z oczywistych względów większość realizacji Arch- 

-Deco związanych jest z morzem i jego linią brzegową. 

znakomite wyczucie charakteru miejsca i przestrzeni 

to znak rozpoznawczy projektów Baryżewskiego i reszki 

takich, jak choćby zrealizowany zespół budynków 

apartamentowych, czy projekt Hotelu neptun w Jura- 

/nowości książkowe/ 

cie, w obu przypadkach usytuowanych bezpośrednio 

przy brzegu zatoki Puckiej. również większe kubaturowo 

obiekty nowego ratusza w Gdyni czy zwycięskiego 

projektu konkursowego na zagospodarowanie terenów 

Dalmor (w bieżącym numerze) z wysoką zabudową 

nadmorską, to przykłady projektów doskonale wpisujących 

się w kontekst miejsca. 

Ta nieduża kwadratowa książka to zaledwie fragment 

bogatej twórczości pracowni Arch-Deco. za trzy lata 

25lecie biura… Przy tak intensywnej działalności tej 

pracowni i wygranych ostatnio dużych konkursach 

urbanistyczno-architektonicznych może to być okazja 

do wydania kolejnej publikacji…Agnieszka Bulanda 

p.s. Premiera tej interesującej publikacji odbyła się 

przy okazji uroczystości wręczenia Honorowej nagrody 

sarp w grudniu 2011. Dochód z jej sprzedaży przeznaczony 

został przez założycieli firmy Arch-Deco na 

Fundusz Pomocy Koleżeńskiej sarp. 

101 najciekawszych polskich budynków 

dekady 

wybór i opracowanie: agnieszka rumińska; wydawca: 

agora sa miejsce i rok wydania: warszawa, grudzień 

2011; liczba stron: 216 oprawa: oprawa miękka ze 

skrzydełkami; wymiary: 230x230mm cena: 29 zł (5% vat) 

Album zatytułowany 101 najciekawszych polskich budynków 

dekady to unikalny przewodnik po najciekawszych 

budynkach w Polsce, wybudowanych po roku 

2000. Pośród 101 realizacji renomowanych pracowni 

architektonicznych, znalazły się zarówno ekskluzywne 

wille, jak i domy wybudowane za nieduże pieniądze. 

Album jest bogato ilustrowany – na blisko 300 fotografiach 

zaprezentowano nowoczesne muzea, przyjazne 

uczniom szkoły, piękne ambasady, wieżowce, stadiony 

i wiele innych. W albumie nie zabrakło też najlepszych 

przykładów pieczołowicie odnowionych zabytków 

i poddanych przeróbkom reliktów czasów prl-u 

Wydawca serwisu Bryla.pl Cezary Jęksa zdecydował 

się na publikację albumu, którego na rynku jeszcze nie 

było. Koncepcję książki, wybór i opracowanie przygotowała 

redaktor naczelna serwisu Bryła.pl – Agnieszka 

rumińska. Większość z wybranych budynków była 

już prezentowana w serwisie, pojawiło się także kilka 

zupełnie nowych i nie prezentowanych dotąd budynków. 

Wybór poprzedzony był długimi dyskusjami 

z architektami, teoretykami i miłośnikami architektury. 

Powstało unikalne kompendium dobrych przykładów 

polskiej architektury. 

Głównym celem publikacji jest pokazanie, że w Polsce 

powstało i wciąż powstaje wiele dobrych przykładów 

współczesnej architektury. Wśród wytypowanych 

obiektów wiele to chwalone w środowisku obiekty, 

które doczekały się międzynarodowych nagród 

i publikacji, a także uznania przez Stowarzyszenie 

Architektów Polskich. 

W swoim założeniu album stanowić ma zachętę do 

wycieczek szlakiem nowoczesnych budynków i rozbudzić 

nią zainteresowanie - każdą prezentację opatrzono 

dokładnym adresem obiektu oraz tekstem informacyjnym, 

w którym czytelnicy dowiedzą się o jego 

architekturze, ciekawostkach i poznają autora projektu. 

Całość stanowi barwny obraz współczesnej polskiej 

architektury. 

Album powstał z myślą o ludziach, którzy cenią sobie 

dobrą przestrzeń, lubią oglądać ładne budynki, 

zdjęcia, są ciekawi świata. W środku zobaczą zupełnie 

inną Polskę. nie tę oklejoną reklamami czy styropianem, 

lecz przestrzeń przyjazną, estetyczną, zaprojektowaną 

przez najlepszych polskich i zagranicznych 

architektów. Kiedy pierwszy raz pokazałam album 

znajomym, nie mogli oderwać oczu od kolorowych 

zdjęć, ta książka hipnotyzuje i przenosi w inny świat. 

Publikacja nie jest skierowana do branży, lecz do 

zwykłych ludzi, jednak z pewnością po książkę sięgną 

także profesjonaliści, bo to pierwszy tak obszerny 

przegląd polskiej architektury współczesnej na 

rynku księgarskim. 

Album można kupić w salonach prasowych na terenie 

całej Polski, a także za pośrednictwem internetu 

na www.kulturalnysklep.pl 

styczeń / luty | 2012

ARCH - zielonagora.sarp.org.pl - Stowarzyszenie ArchitektÃ³w Polskich

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?