Broj 5, proleće 2012. - PALGO centar

(odnosno ukidanja i spajanja postojećih) autonomnihpokrajina 6 i jedinica lokalne samouprave 7 , ali ne govorio mogućnosti uspostavljanja drugih teritorijalnih jedinica,kakve bi, na primer, bili regioni ili teritorijalne jedinicedrugog naziva (okruzi, srezovi, županije ili sl.).Za sada su, dakle, jedini regioni koje poznaje naš ustavniporedak, autonomne pokrajine, sa suštinskom i onomdrugom autonomijom. Ponovni letimični pogled na regionalizacijuu evropskim državama pokazaće nam da ona– bila statistička ili ne – pokriva čitavu teritoriju države.Da bi u Srbiji došlo do političke regionalizacije na celojnjenoj teritoriji, izlaz bi se mogao tražiti u osnivanju novihautonomnih pokrajina. Međutim, kako bi i to zahtevaloisti postupak kao za promenu Ustava, verovatno bi bilobolje izmeniti Ustav i uspostaviti „prave“ regione. Tako bise na adekvatniji način mogli garantovati pravo građana igrađanki na regionalnu samoupravu, koje Ustav trenutnoni ne pominje, odnosno otkloniti brojne do sada identifikovanenedoslednosti. 8Pod pretpostavkom da je uspostavljanje regiona potrebno,naravno.Država se regionalizuje iz istihrazloga zbog kojih postoji ilokalna samouprava: da bise određeni poslovi obavljalibolje, brže, efikasnije – bližegrađanima i građankamaPri tom, ako se u regionalizaciju krene, jedan od polaznihkriterijuma bi morala da bude politipnost. Dakle, činjenicada regioni postoje na čitavoj teritoriji određene države neznači da oni imaju isti status, odnosno iste nadležnosti ilida se na isti način razvijaju. Geografske, istorijske, kulturne,a posebno ekonomske različitosti (koje su u Srbiji verovatnoi najviše izražene) moraju se odraziti i na regionalizaciju.Uostalom, preovlađujuće mišljenje stručnjaka jeste da jemonotipnost jedna od najvećih slabosti domaćeg sistemalokalne samouprave 9 , te ne treba dozvoliti da slična nefleksibilnostod početka ugrozi uspešnost regionalizacije.Interesantno, „regione“ i „regionalno“ Ustav pominje uTrećem delu (Ekonomsko uređenje i javne finansije), u članu94. (Ujednačavanje razvoja): „Republika Srbija stara seo ravnomernom i održivom regionalnom razvoju, u skladusa zakonom.“ I otuda Zakon o regionalnom razvoju.Smeštanjem ove odredbe u poglavlje o javnim finansijamaUstav nesumnjivo smanjuje domašaj ideje o regionalnomrazvoju 10 , a moje je mišljenje da posredno pokazuje istav ustavotvoraca o potrebi političke regionalizacije.A zakonodavac? Isto to, samo malodrugačijeZakon o teritorijalnoj organizaciji Republike Srbije 11 jepravni tekst kojim je u potpunosti uređena sadašnja teritorijalnaorganizacija, te predstavlja i fokus ovog teksta.Dosta se očekivalo od ovog zakona i njegov nacrt je izazvaoznatnu pažnju stručne javnosti. 12 Očekivalo se, naime,da će novi zakon izmeniti teritorijalnu organizaciju.Umesto toga, ona je praktično ostala ista uz, sa današnjegstanovišta može se reći, minorne razlike u statusu nekihteritorijalnih jedinica.Zapravo, osnovna razlika u odnosu na prethodni zakon oteritorijalnoj organizaciji, iz 1991. godine, jeste u tome štosu neke bivše opštine postale gradovi, što opet, zbog nekihdrugih zakonskih rešenja, nije donelo veće promene unjihovom funkcionisanju.Osnovne promene u samom zakonskom tekstu odnosese na novi način utvrđivanja kriterijuma za sticanje statusaopštine ili grada. Čini se da je namera zakonodavca bilada ove kriterijume objektivizuje, te da se vrsta teritorijalnejedinice pre svega veže za broj stanovnika, kao osnovnikriterijum. Objektivno posmatrano, može se reći da topredstavlja pozitivni pomak u odnosu na prethodni zakon,koji je status grada garantovao jedinicama koje su u svomsastavu imale dve ili više gradskih opština! Ipak, dajući statusgrada konkretnim jedinicama, sam Zakon je napravioznačajan broj izuzetaka od pravila koje je postavio.Po slovu zakona, opština predstavlja jedinicu (i to osnovnujedinicu u kojoj se ostvaruje lokalna samouprava), kojaje sposobna da preko svojih organa samostalno vrši svaprava i dužnosti iz svoje nadležnosti i koja ima najmanjeAGENDA, broj 5, 2012. |Teritorijalna organizacija|5