Regionların sosial-iqtisadi inkişafı

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsiPREZİDENT KİTABXANASIRegionların inkişafıAzԥrbaycan Respublikası XX ԥsrin sonlarında dövlԥt müstԥqilliyini bԥrpa etdiyi vaxtdan keçԥn dövrԥrzindԥ ölkԥnin ictimai-siyasi vԥ sosial-iqtisadi hԥyatında köklü dԥyiúikliklԥr baú vermiúdir. 1993-cü ildԥnbaúlayaraq Azԥrbaycan Respublikasının Prezidenti Heydԥr liyevin hԥyata keçirdiyi mԥqsԥdyönlüsiyasԥt müstԥqilliyin ilk illԥrindԥ ölkԥdԥ baú alıb gedԥn siyasi vԥ iqtisadi böhranı aradan qaldırmıú,Azԥrbaycanın demokratik dövlԥt quruculuğu vԥ bazar iqtisadiyyatı yolu ilԥ irԥlilԥmԥsinԥ geniú yolaçmıúdır.Keçԥn ԥsrin 90-cı illԥrinin ortalarından baúlanmıú demokratik dövlԥt quruculuğu sahԥsindԥgeniúmiqyaslı islahatlar nԥticԥsindԥ ölkԥdԥ iqtisadi vԥ siyasi sabitlik tԥmin edilmiú, beynԥlxalq alԥmdԥAzԥrbaycan Respublikasının nüfuzu ԥhԥmiyyԥtli dԥrԥcԥdԥ yüksԥlmiú, iqtisadiyyatın dinamik inkiúafınınԥsası qoyulmuúdur. Hԥyata keçirilԥn islahatların baúlıca mԥqsԥdi demokratik vԥ güclü iqtisadiyyata malikmüstԥqil dövlԥtin qurulmasından ibarԥt olmuúdur. Ġqtisadi sahԥdԥ hԥyata keçirilԥn tԥdbirlԥr bazariqtisadiyyatı mexanizmlԥri ԥsasında sahibkarlıq fԥaliyyԥtinin geniúlԥndirilmԥsinԥ, yerli vԥ xariciinvestisiyaları, müasir texnologiyaları cԥlb etmԥk vԥ qabaqcıl idarԥetmԥ tԥcrübԥsindԥn faydalanmaqlarԥqabԥtԥ davamlı mԥhsul istehsal edԥn müԥssisԥlԥrin, yeni iú yerlԥrinin yaradılmasına vԥ nԥticԥ etibarilԥölkԥnin iqtisadi qüdrԥtinin artırılmasına yönԥlmiúdir.1994-cü ildԥ imzalanmıú vԥ Azԥrbaycan Respublikasının tarixindԥ yeni mԥrhԥlԥnin ԥsasını qoyansrin“‏ müqavilԥsi”nin icrasına baúlanılması xarici investisiyaların ölkԥyԥ cԥlb olunmasına güclü tԥkanvermiúdir. Uğurlu neft strategiyasının hԥyata keçirilmԥsi nԥticԥsindԥ ilbԥil artan neft vԥ qaz gԥlirlԥriniqeyri-neft sektoruna yönԥltmԥklԥ iqtisadiyyatın tarazlı inkiúafına nail olmaq son illԥr Azԥrbaycandövlԥtinin qarúısında duran ԥn mühüm vԥzifԥlԥrdԥn biri olmuúdur. Bu baxımdan regionların inkiúafınınsürԥtlԥndirilmԥsi dövlԥtin iqtisadi siyasԥtinin baúlıca hԥdԥflԥrindԥn biri kimi müԥyyԥnlԥúdirilmiúdir.Regionlarda mövcud olan ԥmԥk ehtiyatlarından, tԥbii vԥ iqtisadi potensialdan sԥmԥrԥli istifadԥetmԥk, iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunun inkiúafını sürԥtlԥndirmԥk vԥ aqrar sektorda islahatlarıdԥrinlԥúdirmԥk, ԥhalinin mԥúğulluğunu artırmaq, yoxsulluğun sԥviyyԥsini azaltmaq, infrastrukturuyenilԥúdirmԥk, ԥlveriúli investisiya úԥraiti, müasir tipli müԥssisԥlԥr, yeni iú yerlԥri yaratmaq istiqamԥtindԥsistemli tԥdbirlԥrin hԥyata keçirilmԥsi mԥqsԥdilԥ Azԥrbaycan Respublikası Prezidentinin 2004-cü il 11fevral tarixli Fԥrmanı ilԥ “Azԥrbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkiúafı Dövlԥt Proqramı(2004-2008-ci illԥr)” icra edilmiúdir. Eyni zamanda, Quba-Xaçmaz, ùԥki-Zaqatala, Dağlıq ùirvan,Lԥnkԥran, Aran, Gԥncԥ-Qazax vԥ Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonlarına daxil olan úԥhԥr vԥ rayonlarınsosial-iqtisadi inkiúafının sürԥtlԥndirilmԥsinԥ dair ԥlavԥ olaraq 17 sԥrԥncam imzalanmıúdır.Regionların sosial-iqtisadi inkiúafı ilԥ yanaúı, Bakı úԥhԥrinin ԥtraf qԥsԥbԥlԥrini abadlaúdırmaq,onların resurslarından daha sԥmԥrԥli istifadԥni tԥmin etmԥk mԥqsԥdilԥ Azԥrbaycan RespublikasıPrezidentinin 2006-cı il 27 fevral tarixli 1338 nömrԥli Sԥrԥncamı ilԥ “Bakı úԥhԥrinin qԥsԥbԥlԥrinin 2006-2007-ci illԥr üzrԥ sosial-iqtisadi inkiúafının sürԥtlԥndirilmԥsinԥ dair Tԥdbirlԥr Proqramı” tԥsdiqolunmuúdur. Bu Proqramda hԥr bir qԥsԥbԥ üzrԥ müxtԥlif sahԥlԥri ԥhatԥ edԥn konkret tԥdbirlԥr müԥyyԥnedilmiúdir.Hԥr iki proqramda nԥzԥrdԥ tutulmuú vԥzifԥlԥrin yerinԥ yetirilmԥsi nԥticԥsindԥ ölkԥdԥ qeyri-neftsektorunun davamlı inkiúafı, yeni müԥssisԥlԥrin vԥ iú yerlԥrinin yaradılması, regionlarda, elԥcԥ dԥ ölkԥpaytaxtında kommunal xidmԥt vԥ sosial infrastruktur tԥminatının hԥcminin vԥ keyfiyyԥtinin yüksԥldilmԥsi,sahibkarlıq mühitinin daha da yaxúılaúdırılması, ԥhalinin mԥúğulluq sԥviyyԥsinin artırılması, yoxsulluğunazaldılması sahԥsindԥ ԥhԥmiyyԥtli nailiyyԥtlԥr ԥldԥ olunmuúdur. Odur ki, “Azԥrbaycan Respublikasıregionlarının sosial-iqtisadi inkiúafı Dövlԥt Proqramı (2004-2008-ci illԥr)”, elԥcԥ dԥ “Bakı úԥhԥrinin1

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsiPREZİDENT KİTABXANASIqԥsԥbԥlԥrinin 2006-2007-ci illԥr üzrԥ sosial-iqtisadi inkiúafının sürԥtlԥndirilmԥsinԥ dair TԥdbirlԥrProqramı” çԥrçivԥsindԥ baúlanmıú iúlԥrin davam etdirilmԥsi mԥqsԥdilԥ “Azԥrbaycan Respublikasıregionlarının 2009-2013-cü illԥrdԥ sosial-iqtisadi inkiúafı Dövlԥt Proqramı” tԥsdiq edilmiúdir.Dövlԥt Proqramının Tԥdbirlԥr Planı aúağıdakı bölmԥlԥr üzrԥ tԥrtib edilmiúdir:1. Ölkԥ ԥhԥmiyyԥtli tԥdbirlԥr.2. Bakı úԥhԥrinin rayon vԥ qԥsԥbԥlԥri üzrԥ tԥdbirlԥr.3. Ölkԥnin iqtisadi rayonları üzrԥ tԥdbirlԥr:3.1. Abşeron iqtisadi rayonu (Abúeron, Xızı rayonları, Sumqayıt úԥhԥri);3.2. Aran iqtisadi rayonu (Ağcabԥdi, Ağdaú, Beylԥqan, Bԥrdԥ, Bilԥsuvar, Göyçay, Hacıqabul,Ġmiúli, Kürdԥmir, Neftçala, Saatlı, Sabirabad, Salyan, Ucar, Zԥrdab rayonları, ùirvan, Mingԥçevir, Yevlaxúԥhԥrlԥri);3.3. Dağlıq Şirvan iqtisadi rayonu (Ağsu, Ġsmayıllı, Qobustan, ùamaxı rayonları);3.4. Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu (Ağstafa, Daúkԥsԥn, Gԥdԥbԥy, Goranboy, Göygöl, Qazax,Samux, ùԥmkir, Tovuz rayonları, Gԥncԥ vԥ Naftalan úԥhԥrlԥri);3.5. Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu (Dԥvԥçi, Xaçmaz, Quba, Qusar, Siyԥzԥn rayonları);3.6. Lənkəran iqtisadi rayonu (Astara, Cԥlilabad, Lerik, Masallı, Yardımlı, Lԥnkԥran rayonları);3.7. Naxçıvan iqtisadi rayonu (Naxçıvan úԥhԥri, Babԥk, Culfa, Ordubad, Sԥdԥrԥk, ùahbuz,Kԥngԥrli, ùԥrur rayonları);2

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsiPREZİDENT KİTABXANASI3.8. Kəlbəcər-Laçın iqtisadi rayonu (Kԥlbԥcԥr, Laçın, Zԥngilan, Qubadlı rayonları);3.9. Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu (Balakԥn, Qax, Qԥbԥlԥ, Oğuz, Zaqatala, ùԥki rayonları);3.10. Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonu (Ağdam, Tԥrtԥr, Xocavԥnd, Xocalı, ùuúa, Cԥbrayıl, Füzulirayonları, Xankԥndi úԥhԥri).Qeyd: Kəlbəcər-Laçın və Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonlarına daxil olan inzibati rayonlar erməniişğalından azad edildikdən sonra həmin rayonların sosial-iqtisadi inkişafı ilə bağlı xüsusi proqramhazırlanaraq həyata keçiriləcəkdir.Dövlԥt Proqramının icraçıları müvafiq mԥrkԥzi vԥ yerli icra hakimiyyԥti orqanlarıdır. Onun icrasınınԥlaqԥlԥndirilmԥsi Azԥrbaycan Respublikasının Ġqtisadi Ġnkiúaf Nazirliyi tԥrԥfindԥn hԥyata keçirilir.“Azԥrbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkiúafı Dövlԥt Proqramının (2004-2008-ciillԥr)” vԥ “Bakı úԥhԥrinin qԥsԥbԥlԥrinin 2006-2007-ci illԥr üzrԥ sosial-iqtisadi inkiúafının sürԥtlԥndirilmԥsinԥdair Tԥdbirlԥr Proqramı”nın icrasının ԥsas yekunları aúağıdakılardan ibarԥtdir.“Azԥrbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkiúafı Dövlԥt Proqramı (2004-2008-ciillԥr)”nın uğurlu icrası nԥticԥsindԥ ölkԥdԥ makroiqtisadi göstԥricilԥrin sԥviyyԥsindԥ yüksԥk artım ԥldԥedilmiú, sosial-iqtisadi inkiúaf sahԥsindԥ nԥzԥrdԥ tutulmuú tԥdbirlԥrin hԥyata keçirilmԥsi ԥhalinin hԥyatsԥviyyԥsinin yüksԥlmԥsindԥ mühüm rol oynamıúdır. Ötԥn beú ildԥ ×mumi Daxili Mԥhsulun (×DM) realhԥcmi 2,6 dԥfԥ artaraq 38 milyard manata çatmıú, ×DM-in adambaúına düúԥn nominal hԥcmi 5 dԥfԥartaraq 4440 manat tԥúkil etmiúdir. Qeyri-neft sektoru 1,8 dԥfԥ artmıú, 2008-ci ilin yekunlarına görԥ ×DMdԥqeyri-dövlԥt sektorunun payı 84,5 faiz tԥúkil etmiúdir. Qeyri-neft sektoruna qoyulan investisiyanınhԥcmi son beú ildԥ 6,2 dԥfԥ artmıú vԥ ümumi investisiyaların strukturunda onun xüsusi çԥkisi 2003-cüildԥki 26,8 faizdԥn 2008-ci ildԥ 69 faizԥ çatmıúdır. Ölkԥ sԥnayesindԥ 2,5 dԥfԥ, kԥnd tԥsԥrrüfatında isԥ25,2 faiz artım olmuúdur.Ġqtisadiyyatın sürԥtli inkiúafı ilԥ yanaúı, son illԥr ԥhalinin rifahını sԥciyyԥlԥndirԥn göstԥricilԥrdԥ dԥyüksԥk artım dinamikası müúahidԥ edilmiú, 2003-cü illԥ müqayisԥdԥ 2008-ci ildԥ ԥhalinin gԥlirlԥri 4 dԥfԥartmıúdır. Bu dövrdԥ muzdla iúlԥyԥnlԥrin orta aylıq ԥmԥk haqqı 3,5 dԥfԥ artaraq inflyasiya sԥviyyԥsini 1,7dԥfԥ üstԥlԥmiú vԥ 268 manata çatmıúdır. 2008-ci ilin sentyabrından minimum ԥmԥk haqqının vԥpensiyanın minimum mԥblԥğinin hԥddi 75 manata çatdırılmıúdır. 2003-cü ildԥ ölkԥ ԥhalisinin tԥxminԥn 45faizi yoxsulluq úԥraitindԥ yaúayırdısa, 2008-ci ilin sonuna bu kateqoriyaya ԥhalinin yalnız 13,2 faizi aidolunur.Azԥrbaycanda hԥyata keçirilԥn çevik iqtisadi siyasԥt dövlԥt büdcԥsinԥ, onun gԥlir vԥ xԥrclԥrinindinamikasına vԥ strukturuna öz tԥsirini göstԥrmiúdir. Aparılan uğurlu islahatlar vԥ ardıcıl iqtisadi siyasԥtnԥticԥsindԥ dövlԥt büdcԥsinin gԥlir vԥ xԥrclԥrinin ×DM-ԥ nisbԥti ilbԥil dԥyiúmiúdir. Büdcԥ-vergi siyasԥti,ԥsasԥn, makroiqtisadi sabitliyin möhkԥmlԥndirilmԥsinԥ, iqtisadi inkiúafın sürԥtlԥnmԥsinԥ, ԥhalinin sosialvԥziyyԥtinin daha da yaxúılaúmasına vԥ büdcԥ kԥsirinin minimuma endirilmԥsinԥ yönԥldilmiúdir. Hԥyatakeçirilԥn çevik büdcԥ-vergi siyasԥti nԥticԥsindԥ dövlԥtin iqtisadi qüdrԥtinin daha da artırılması,regionların, qeyri-neft sektorunun vԥ sahibkarlığın inkiúaf etdirilmԥsi, istehsal vԥ infrastrukturun müasirtԥlԥblԥrԥ uyğun yenidԥn qurulması, xalqın rifah halının yaxúılaúdırılması istiqamԥtindԥ iúlԥr davametdirilmiú, dövlԥt büdcԥsi sosial vԥ investisiya yönümlü, inkiúaf vԥ quruculuq büdcԥsinԥ çevrilmiú, iqtisadiislahatların vԥ dövlԥt proqramlarının maliyyԥlԥúmԥ mԥnbԥyi kimi çıxıú etmiúdir.Ölkԥ iqtisadiyyatının inkiúafına bütün maliyyԥ mԥnbԥlԥri hesabına ԥsas kapitala qoyulmuúinvestisiyanın hԥcmi son beú ildԥ 33,5 milyard manat tԥúkil etmiú, bunun 53,2 faizi daxili, 46,8 faizi isԥxarici investisiyalar olmuúdur. 2008-ci ildԥ istifadԥ edilmiú investisiyanın hԥcmi 2003-cü il sԥviyyԥsini 3dԥfԥ üstԥlԥmiú, adambaúına düúԥn investisiyanın hԥcmi 2003-cü illԥ müqayisԥdԥ 605,8 manat çox3

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsiPREZİDENT KİTABXANASIolmuúdur. 2003-cü ildԥ ümumi investisiyaların hԥcmindԥ daxili investisiyaların payı 24,8 faiz olduğuhalda, 2008-ci ildԥ bu göstԥrici 78,6 faiz tԥúkil etmiúdir.Ötԥn beú il ԥrzindԥ hԥyata keçirilmiú mԥqsԥdyönlü tԥdbirlԥr nԥticԥsindԥ ölkԥdԥ 766 mindԥn çoxyeni, o cümlԥdԥn 547,5 min daimi iú yeri açılmıúdır. Ölkԥdԥ 27,5 mindԥn çox yeni müԥssisԥ yaradılmıúdırki, bunun da 40 faizԥ qԥdԥri regionlarda fԥaliyyԥt göstԥrir. Yeni yaradılmıú müԥssisԥlԥrin 88 faizdԥnçoxunu xüsusi mülkiyyԥtli müԥssisԥlԥr tԥúkil edir.Azԥrbaycan Respublikasında investisiya mühitinin daha da yaxúılaúdırılması, sahibkarlığın inkiúafetdirilmԥsi, qeyri-neft sektorunun inkiúafının vԥ yeni iú yerlԥrinin yaradılmasının sürԥtlԥndirilmԥsimԥqsԥdilԥ fiziki úԥxslԥrin gԥlirlԥrindԥn tutulan vergilԥrin dԥrԥcԥlԥrinin maksimum hԥddi 35 faizԥ, mԥnfԥԥtvergisinin dԥrԥcԥsi vԥ sosial sığorta ayırmaları 22 faiz sԥviyyԥsinԥ endirilmiú, vergilԥrin ümumi sayı 9-dԥk azaldılmıú, kԥnd tԥsԥrrüfatı mԥhsulları istehsalçıları, torpaq vergisi istisna olmaqla, digԥr vergilԥrdԥnazad edilmiúdir. Ölkԥdԥ mövcud olan lisenziyalaúdırma sistemi köklü surԥtdԥ dԥyiúdirilmiú,lisenziyalaúdırılan fԥaliyyԥt növlԥrinin sayı xeyli dԥrԥcԥdԥ azaldılmıú, lisenziyaların müddԥti isԥuzadılmıúdır. Yeni lisenziyalaúdırma sisteminin tԥtbiqi azad rԥqabԥtin inkiúafını, istehsal olunanmԥhsulun, göstԥrilԥn xidmԥtlԥrin keyfiyyԥtinin yüksԥlmԥsinԥ tԥkan vermiúdir. Bununla yanaúı, ölkԥdԥixrac rüsumları lԥğv edilmiú, idxalda rüsumların 15 faizlik maksimal hԥddi müԥyyԥnlԥúdirilmiúdir.Dövlԥt Proqramının icrası dövründԥ sahibkarlığa dövlԥt dԥstԥyinin mühüm istiqamԥtlԥrindԥn biri dԥsahibkarların güzԥútli kreditlԥrlԥ tԥmin edilmԥsi mexanizmi olmuúdur. Sahibkarlıq fԥaliyyԥtinindԥstԥklԥnmԥsi vԥ bu sahԥyԥ dövlԥt qayğısının artırılması mԥqsԥdilԥ 2004-2008-ci illԥr ԥrzindԥAzԥrbaycan Respublikası Ġqtisadi Ġnkiúaf Nazirliyi nԥzdindԥ fԥaliyyԥt göstԥrԥn Sahibkarlığa Kömԥk MilliFondunun vԥsaitlԥri hesabına ölkԥ üzrԥ 6991 sahibkarlıq subyektinԥ 323,4 milyon manat kreditverilmiúdir.Ötԥn müddԥt ԥrzindԥ sahibkarların maliyyԥ mԥnbԥlԥrinԥ çıxıúının sadԥlԥúdirilmԥsi mԥqsԥdilԥölkԥnin müxtԥlif bölgԥlԥrindԥ 567 filial vԥ 99 bank úöbԥsi fԥaliyyԥt göstԥrmiúdir. Bank filiallarının 47 faizi,bank úöbԥlԥrinin isԥ 57 faizi regionların payına düúür. Müntԥzԥm olaraq tԥúkil edilmiú biznes forumlarıyerli vԥ müxtԥlif ölkԥlԥrdԥn olan iú adamlarını, elԥcԥ dԥ rԥsmi dairԥlԥri bir araya gԥtirmԥklԥ, sahibkarlararasında maariflԥndirmԥ iúinin tԥúkili vԥ onların mԥlumat ԥldԥ etmԥ imkanlarının geniúlԥndirilmԥsinԥ, ölkԥregionlarının mövcud tԥbii vԥ ԥmԥk resurslarından sԥmԥrԥli istifadԥ edilmԥsi, habelԥ xariciinvestisiyaların cԥlb edilmԥsi prosesinin dԥstԥklԥnmԥsinԥ müsbԥt tԥsir göstԥrmiúdir. Sahibkarlıqfԥaliyyԥtinin inkiúafının daha da sürԥtlԥndirilmԥsi mԥqsԥdilԥ Azԥrbaycan Respublikası Prezidentinin”Sahibkarlıq fԥaliyyԥti subyektlԥrinin fԥaliyyԥtinin “bir pԥncԥrԥ” prinsipi üzrԥ tԥúkilinin tԥmin edilmԥsitԥdbirlԥri haqqında” 25 oktyabr 2007-ci il tarixli 2458 nömrԥli Sԥrԥncamı qԥbul edilmiúdir. Sԥrԥncamaԥsasԥn ölkԥdԥ biznes mühitinin ԥlveriúliliyinin daha da artırılması vԥ biznesԥ baúlama prosedurlarınınsadԥlԥúdirilmԥsi üçün zԥruri tԥdbirlԥrin görülmԥsi mԥqsԥdilԥ “bir pԥncԥrԥ” prinsipinin tԥtbiqi nԥzԥrdԥtutulmuúdur.Sahibkarlığın inkiúafı vԥ biznes mühitinin tԥkmillԥúdirilmԥsi istiqamԥtindԥ ölkԥdԥ aparılan islahatlarbeynԥlxalq tԥúkilatlar tԥrԥfindԥn dԥ yüksԥk qiymԥtlԥndirilmiúdir. 2008-ci ildԥ açıqlanan Dünya Bankı vԥBeynԥlxalq Maliyyԥ Korporasiyası tԥrԥfindԥn hazırlanan vԥ biznes mühitinin ԥlveriúliliyi üzrԥqiymԥtlԥndirmԥni özündԥ ԥks etdirԥn nüfuzlu “Doing Business” hesabatında Azԥrbaycan biznes mühitinintԥkmillԥúdirilmԥsi sahԥsindԥ dünya üzrԥ n Ġslahatçı Ölkԥ elan edilmiúdir.Azԥrbaycan Respublikasında ԥhalinin zԥruri ԥrzaq mԥhsulları ilԥ tԥmin edilmԥsi mԥqsԥdilԥ aqrarbölmԥdԥ aparılan köklü islahatlar bu sahԥnin daha sürԥtlԥ inkiúafına ԥlveriúli zԥmin yaratmıúdır. Dövlԥttԥrԥfindԥn kԥnd tԥsԥrrüfatı istehsalçılarına vԥ emal müԥssisԥlԥrinԥ geniú texniki vԥ maliyyԥ dԥstԥyi aqrarbölmԥnin inkiúafında mühüm rol oynayır. “Kԥnd tԥsԥrrüfatı mԥhsulları istehsalçılarına dövlԥt dԥstԥyi4

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsiPREZİDENT KİTABXANASIhaqqında” Azԥrbaycan Respublikası Prezidentinin 2007-ci il 23 yanvar tarixli Sԥrԥncamına uyğun olaraqkԥnd tԥsԥrrüfatı mԥhsulları istehsalçılarının istifadԥ etdiklԥri yanacağın, motor yağının vԥ mineralgübrԥlԥrin dԥyԥrinin orta hesabla 50 faizinin dövlԥt tԥrԥfindԥn ödԥnilmԥsi kԥnd tԥsԥrrüfatı istehsalınagüclü tԥkan vermiúdir. 2003-cü illԥ müqayisԥdԥ 2008-ci ildԥ taxıl istehsalı 21,4 faiz, kartof - 40,1 faiz,tԥrԥvԥz - 17,4 faiz, bostan mԥhsulları - 14,3 faiz, meyvԥ vԥ gilԥmeyvԥ - 24,6 faiz, üzüm - 78,1 faizartmıúdır. Bu müddԥt ԥrzindԥ diri çԥkidԥ ԥt istehsalı 30,6 faiz, süd istehsalı 18,3 faiz, yumurta istehsalı47,9 faiz, yun istehsalı isԥ 22,3 faiz artmıú, kԥnd tԥsԥrrüfatının ümumi mԥhsulu isԥ 25,2 faiz artmıúdır.Ölkԥdԥ aparılan aqrar siyasԥtin tԥrkib hissԥsi kimi lizinq münasibԥtlԥrinin inkiúafı mԥqsԥdilԥ“Aqrolizinq” ASC yaradılmıú vԥ ötԥn müddԥt ԥrzindԥ Sԥhmdar Cԥmiyyԥtinin nԥzdindԥ müxtԥlif bölgԥlԥrdԥfԥaliyyԥt göstԥrԥn Aqroservis filialları tԥrԥfindԥn kԥnd tԥsԥrrüfatı mԥhsulları istehsalçılarına sifariúlԥrԥsasında 20 növ aqrotexniki xidmԥt göstԥrilmiúdir. Fԥaliyyԥtԥ baúladığı 2005-ci ildԥn ötԥn dövr ԥrzindԥ“Aqrolizinq” ASC tԥrԥfindԥn 7299 ԥdԥd kԥnd tԥsԥrrüfatı texnikası, 27 dԥst texnoloji avadanlıq, 236,9 minton mineral gübrԥ, 7 adda 294,3 ton pestisid gԥtirilmiúdir.Dövlԥt Proqramı çԥrçivԥsindԥ regionlarda infrastrukturun bԥrpası vԥ inkiúafı, ԥhalinin kommunalxidmԥtlԥrlԥ, o cümlԥdԥn elektrik enerjisi, qaz vԥ su ilԥ tԥchizatının yaxúılaúdırılması, sԥhiyyԥ vԥ tԥhsilmüԥssisԥlԥrinin tikintisi, ԥhalinin sosial vԥziyyԥtinin daha da yaxúılaúdırılması istiqamԥtindԥ mühümtԥdbirlԥr hԥyata keçirilmiú, bu sahԥyԥ irihԥcmli dövlԥt investisiyaları yönԥldilmiúdir. Mԥhz ölkԥiqtisadiyyatına geniú miqyaslı investisiya qoyuluúu uzunmüddԥtli perspektivdԥ qeyri-neft sektorundayüksԥk iqtisadi artım tempinin dayanıqlığını tԥmin edԥcԥkdir.Azԥrbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi inkiúafında yanacaq-enerji kompleksinin müstԥsna roluvardır. Regionun lider ölkԥsi kimi, Azԥrbaycan artıq tԥkcԥ özünün deyil, bütövlükdԥ bölgԥnin Avropaya,elԥcԥ dԥ onun enerji tԥhlükԥsizliyi sisteminԥ qoúulmasına çalıúır. Vaxtilԥ Rusiya vԥ Ġrandan qaz idxaledԥn Azԥrbaycan Respublikası son 5 ildԥ qaz ixrac edԥn ölkԥyԥ çevrilmiúdir. Bu müddԥt ԥrzindԥ ölkԥnininkiúafında mühüm rolu olan Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft vԥ Bakı-Tbilisi-rzurum qaz kԥmԥrlԥrinin inúası,úimal-cԥnub vԥ úԥrq-qԥrb nԥqliyyat dԥhlizlԥrinin yaradılması kimi möhtԥúԥm layihԥlԥrin baúa çatdırılması,Bakı-Tbilisi-Qars dԥmir yolunun inúasına baúlanılması ölkԥnin regional ԥhԥmiyyԥtini artırmaqla yanaúı,bölgԥlԥrdԥ yaúayan ԥhalinin infrastruktura vԥ bazarlara çıxıú imkanlarını yaxúılaúdıraraq sahibkarlıqfԥaliyyԥtinin geniúlԥndirilmԥsi üçün ԥsaslı zԥmin yaratmıúdır.Ölkԥnin regionlarında yeni elektrik stansiyalarının tikintisi ԥhalinin elektrik enerjisinԥ olan tԥlԥbatınıtԥmin etmԥklԥ, energetika sisteminin dayanıqlığında mühüm rol oynayır. Ötԥn 5 il ԥrzindԥ ölkԥdԥ 9elektrik stansiyası tikilmiúdir ki, bunun 7-si regionlarda fԥaliyyԥt göstԥrir. Astara, ùԥki, Xaçmazrayonlarında modul tipli elektrik stansiyalarının, Naxçıvan Muxtar Respublikasında 3 elektrikstansiyasının, Sumqayıt úԥhԥrindԥ yeni istilik elektrik stansiyasının tikintisi baúa çatdırılmıú vԥ istifadԥyԥverilmiúdir. Bundan baúqa, ùirvan úԥhԥrindԥ, Dԥvԥçi, Quba vԥ Füzuli rayonlarında yeni elektrikstansiyaları tikilmԥkdԥdir. Paytaxt ԥhalisinin elektrik enerjisinԥ olan tԥlԥbatını tam tԥmin etmԥk mԥqsԥdilԥBakı úԥhԥrindԥ 110 MVt-lıq vԥ Qaradağ rayonunda 300 MVt-lıq “Sԥngԥçal” modul tipli elektrikstansiyaları tikilib istifadԥyԥ verilmiúdir. “Bakıelektrikúԥbԥkԥ” vԥ “Sumqayıtelektrikúԥbԥkԥ” sԥhmdarcԥmiyyԥtlԥrinin müstԥqil fԥaliyyԥti bԥrpa edilmiúdir.Tԥbii qazla tԥchizatın yaxúılaúdırılması sahԥsindԥ görülmüú iúlԥrin nԥticԥsi olaraq 13 illik fasilԥdԥnsonra Naxçıvan Muxtar Respublikasına tԥbii qazın verilmԥsi bԥrpa olunmuú, Lerik, Yardımlı rayonları vԥFüzuli rayonunun Horadiz úԥhԥri ilk dԥfԥ, habelԥ Ağcabԥdi, Beylԥqan rayonları, Ağdam rayonununQuzanlı qԥsԥbԥsi vԥ s. rayonlar tԥbii qazla tԥmin edilmiúdir. Hazırda regionların, xüsusilԥ dԥ kԥnd vԥqԥsԥbԥlԥrin qazlaúdırılması sahԥsindԥ iúlԥr davam etdirilir.5

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsiPREZİDENT KİTABXANASI2004-2008-ci illԥrdԥ regionlarda istilik sisteminin yenidԥn qurulması ilԥ ԥlaqԥdar 75 yeni qazanxanatikilmiú vԥ 72 qazanxana ԥsaslı tԥmir olunmuúdur. Mԥrkԥzlԥúmiú qaydada istiliklԥ tԥmin edilmԥsi nԥzԥrdԥtutulan obyektlԥrin istilik tԥminatını yaxúılaúdırmaq mԥqsԥdilԥ ötԥn dövr ԥrzindԥ Bakı úԥhԥrindԥ onlarlaqazanxana tikilib istifadԥyԥ verilmiú, ԥhalinin qaz tԥchizatını yaxúılaúdırmaq üçün Sabunçu, Binԥqԥdi,Suraxanı, Sԥbail, Qaradağ, Nizami, Xԥtai, zizbԥyov rayonlarının qԥsԥbԥlԥrindԥ yeni qaz xԥtlԥri çԥkilmiú,mövcud qaz kԥmԥrlԥrindԥ ԥsaslı tԥmir vԥ yenidԥnqurma iúlԥri aparılmıúdır.Ötԥn müddԥt ԥrzindԥ su vԥ kanalizasiya sistemlԥrinin tԥkmillԥúdirilmԥsi mԥqsԥdilԥ dövlԥtinvestisiya xԥrclԥri hesabına, eyni zamanda beynԥlxalq maliyyԥ tԥúkilatlarını cԥlb etmԥklԥ müvafiqlayihԥlԥr, o cümlԥdԥn Oğuz-Qԥbԥlԥ-Bakı su kԥmԥrinin tikintisi, Gԥncԥ, ùԥki, Ağdaú vԥ Göyçayúԥhԥrlԥrinin, habelԥ ölkԥdԥki kiçik úԥhԥrlԥrin su tԥchizatı vԥ kanalizasiya sistemlԥrinin yenidԥn qurulmasıilԥ bağlı iúlԥr davam etdirilmiúdir.halinin su tԥminatının yaxúılaúdırılması üçün Oğuz-Qԥbԥlԥ-Bakı su kԥmԥrinin inúası böyükԥhԥmiyyԥtԥ malikdir. Su kԥmԥri istifadԥyԥ verildikdԥn sonra Oğuz vԥ Qԥbԥlԥ ԥrazisindԥki yeraltı sumԥnbԥlԥri hesabına Bakı úԥhԥrinԥ saniyԥdԥ 5 kubmetr hԥcmindԥ su nԥql edilԥcԥk vԥ ԥhali yüksԥkkeyfiyyԥtli su ilԥ tԥmin olunacaqdır. Taxtakörpü su anbarının vԥ su elektrik stansiyasının inúası Bakı,Sumqayıt úԥhԥrlԥrinin, ümumԥn Abúeron yarımadasının içmԥli su, suvarma suyu vԥ texniki su ilԥtԥminatını 2 dԥfԥ yaxúılaúdıracaq, bu obyektlԥrin istifadԥyԥ verilmԥsi nԥticԥsindԥ ildԥ 15 milyon manatlıqelektrik enerjisinԥ qԥnaԥt olunacaqdır.Ölkԥnin dinamik sosial-iqtisadi inkiúafı zԥruri infrastrukturun, o cümlԥdԥn etibarlı nԥqliyyatsisteminin inkiúaf etdirilmԥsini labüd etmiúdir. Nԥqliyyat sisteminin inkiúaf etdirilmԥsindԥ baúlıca vԥzifԥԥhalinin nԥqliyyat xidmԥtlԥrinԥ artan tԥlԥbini ödԥmԥklԥ hԥyat sԥviyyԥsinin yüksԥldilmԥsi vԥ dayanıqlıiqtisadi artıma xidmԥt etmԥk üçün ԥlveriúli nԥqliyyat siyasԥtinin hԥyata keçirilmԥsindԥn ibarԥtdir. Odur ki,5 il ԥrzindԥ regionlarda 1000 km-dԥn çox magistral yol çԥkilmiú vԥ ya ԥsaslı tԥmir edilmis, 600 kmrespublika ԥhԥmiyyԥtli vԥ 2700 km yerli ԥhԥmiyyԥtli yollarda tԥmir iúlԥri aparılmıú, 69 yeni körpü tikilmiú,34 körpü tԥmir edilmiúdir.Son beú il ԥrzindԥ Naxçıvan, Gԥncԥ, Lԥnkԥran vԥ Zaqatala úԥhԥrlԥrindԥ müasir standartlara uyğunyeni hava limanları tikilԥrԥk istifadԥyԥ verilmiúdir.Bakı úԥhԥrindԥ nԥqliyyat sisteminin tԥkmillԥúdirilmԥsi vԥ sԥrniúindaúıma xidmԥtinin keyfiyyԥtinindaha da yüksԥldilmԥsi mԥqsԥdilԥ ölkԥyԥ iri vԥ orta tutumlu avtobuslar gԥtirilԥrԥk istismara buraxılmıúdır.Eyni zamanda, Bakı úԥhԥrinin sԥrniúin nԥqliyyatında hԥrԥkԥtin tԥnzimlԥnmԥsinin vԥ idarԥ olunmasınıntԥkmillԥúdirilmԥsi mԥqsԥdilԥ nԥqliyyat ԥmԥliyyatlarının intellektual idarԥ edilmԥsi sisteminin yaradılmasınԥzԥrdԥ tutulmuúdur. Bu sistemin tԥtbiqi ilԥ Bakı úԥhԥri üzrԥ sԥrniúin daúınmasında vԥ avtomobilnԥqliyyatı vasitԥlԥrinin hԥrԥkԥtindԥ yaranmıú problemlԥrin aradan qaldırılmasına vԥ sԥrniúindaúımamarúrutlarının optimallaúdırılmasına nail olunacaqdır.Ötԥn müddԥt ԥrzindԥ Bakı úԥhԥrindԥ bir sıra yol qovúağı vԥ piyada keçidi istifadԥyԥ verilmiú,ümumi uzunluğu 43,9 km olan Xırdalan dairԥvi-Binԥqԥdi-Balaxanı avtomobil yolu tԥmir olunmuúdur.Ölkԥnin 3 magistral yolunu birlԥúdirԥn, uzunluğu 21,5 km olan “Bakı dairԥvi yolu”nun, ‏”‏zizbԥyov“‏ metrostansiyası dairԥsindԥn Heydԥr liyev Hava Limanına qԥdԥr (14 km) avtomobil yolunun vԥ 6 zolaqlı Zığ-Binԥ, habelԥ Bilgԥh-Pirúağı avtomobil yolunun tikintisi ölkԥ paytaxtının nԥqliyyat sistemininyaxúılaúdırılmasında mühüm ԥhԥmiyyԥtԥ malikdir. Paytaxt sakinlԥrinin rahat vԥ tԥhlükԥsiz daúınmasındamüstԥsna rol oynayan metro nԥqliyyatı sahԥsindԥ bir sıra iúlԥr aparılmıú, o cümlԥdԥn “Nԥsimi” stansiyasıinúa olunmuú, “Ġçԥriúԥhԥr” vԥ “28 may” stansiyaları yenidԥn qurulmuúdur, “Azadlıq prospekti”stansiyasının inúası isԥ artıq tamamlanmaq üzrԥdir.6

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsiPREZİDENT KİTABXANASIBakı úԥhԥrindԥ ekoloji vԥziyyԥtin yaxúılaúdırılması vԥ çirkli suların dԥnizԥ axıdılmasının qarúısınınalınması mԥqsԥdilԥ Hövsan aerasiya stansiyasının geniúlԥndirilmԥsi vԥ 2 saylı Zığ nasos stansiyasınınyenidԥn qurulması layihԥsi hԥyata keçirilmԥkdԥdir. Bibiheybԥt vԥ Sabunçu rayonu ԥrazisindԥ neftlԥçirklԥnmiú 100 hektara yaxın sahԥ rekultivasiya edilmiú, lay suları axıdılan açıq kanalların 1200 metrlikhissԥsi qapalı dԥmir-beton kanalla ԥvԥz edilmiúdir. Buzovna qԥsԥbԥsindԥ gücü 10 min kubmetr/gün olanbioloji tԥmizlԥyici qurğular kompleksi istifadԥyԥ verilmiúdir.Son dövrdԥ ԥhaliyԥ göstԥrilԥn kommunal xidmԥtlԥrin yaxúılaúdırılması istiqamԥtindԥ xeyli iúlԥrgörülmüú, Almaniya, Rusiya vԥ Yaponiya istehsalı olan ixtisaslaúdırılmıú maúınlar Bakıya gԥtirilmiúdir.Yeni texnika vԥ texnologiyanın tԥtbiqi ilԥ mԥiúԥt tullantılarının mütԥmadi olaraq yığılması vԥ emaledilmԥsi tԥmin edilԥcԥkdir. Azԥrbaycan Respublikası Prezidentinin “Bakı úԥhԥrindԥ mԥiúԥt tullantıları ilԥbağlı idarԥetmԥnin tԥkmillԥúdirilmԥsi haqqında” 2008-ci il 6 avqust tarixli Sԥrԥncamı isԥ bu sahԥdԥ köklüislahatların aparılmasında böyük ԥhԥmiyyԥt kԥsb edir. Sԥrԥncamda qeyd olunan mԥqsԥdlԥrԥ nail olmaqüçün “Tԥmiz ùԥhԥr” ASC-nin yaradılması, Balaxanıda bԥrk mԥiúԥt tullantılarının yandırılması zavodununinúası vԥ Dünya Bankının “Bԥrk mԥiúԥt tullantılarının kompleks idarԥçiliyi” layihԥlԥrinin hԥyata keçirilmԥsinԥzԥrdԥ tutulmuúdur.Müasir dövrdԥ ölkԥdԥ ԥlveriúli biznes mühitinin formalaúmasında vԥ ԥhalinin hԥyat sԥviyyԥsininyaxúılaúdırılmasında rabitԥ xidmԥtlԥri müstԥsna ԥhԥmiyyԥt kԥsb edir. Ötԥn müddԥt ԥrzindԥ regionlardarabitԥ xidmԥtlԥrinin sԥviyyԥsinin yüksԥldilmԥsi mԥqsԥdilԥ müasir tipli avtomat telefon stansiyaları tikilmiúvԥ yenidԥn qurulmuú, yeni poçt binaları istifadԥyԥ verilmiúdir.Dövlԥt Proqramı çԥrçivԥsindԥ sosial tԥminat sahԥsindԥ ԥlillԥrin vԥ úԥhid ailԥlԥrinin mԥnzil úԥraitininyaxúılaúdırılması vԥ ԥlillԥr üçün bԥrpa mԥrkԥzlԥrinin yaradılması ilԥ bağlı zԥruri tԥdbirlԥr hԥyatakeçirilmiúdir. Bu müddԥt ԥrzindԥ regionlarda ԥlillԥr vԥ úԥhid ailԥlԥri üçün 33 yaúayıú binası, ԥlillԥr üçün 7bԥrpa mԥrkԥzi inúa edilmiúdir.Azԥrbaycan Respublikasında tԥhsil ocaqlarının tikintisinԥ, onların maddi-texniki bazasının müasirtԥlԥblԥrԥ uyğun qurulmasına xüsusi diqqԥt yetirilir. Dövlԥt Proqramının qԥbulundan ötԥn beú il ԥrzindԥ1600 yeni tԥhsil müԥssisԥsi vԥ ayrı-ayrı tԥhsil müԥssisԥlԥri üçün ԥlavԥ korpuslar tikilib istifadԥyԥverilmiúdir. Regionlarda 636 yeni mԥktԥb tikilmiú, 192 mԥktԥb ԥsaslı tԥmir olunmuú, ayrı-ayrı mԥktԥblԥrdԥ243 yeni sinif otağı tikilib istifadԥyԥ verilmiúdir. Yalnız Heydԥr liyev Fondunun “Yenilԥúԥn Azԥrbaycanayeni mԥktԥb” proqramı çԥrçivԥsindԥ ötԥn müddԥtdԥ 238 mԥktԥb binası tikilmiú, 39 tԥhsil müԥssisԥsi, ocümlԥdԥn 28 internat mԥktԥbi ԥsaslı tԥmir olunmuú, 8 uúaq bağçası bԥrpa edilmiú, müasir avadanlıqlarlatԥmin olunmuúdur.Azԥrbaycan Respublikasında ԥhalinin sağlamlığının qorunması, tibbi xidmԥtin keyfiyyԥtinin daha dayaxúılaúdırılması hԥyata keçirilԥn sosial-iqtisadi siyasԥtin baúlıca istiqamԥtlԥrindԥn olaraq daim dövlԥtindiqqԥt mԥrkԥzindԥdir. Son illԥr iqtisadiyyatın yüksԥk inkiúafı sԥhiyyԥ sahԥsinԥ dԥ öz tԥsirini göstԥrmiú vԥbu sahԥdԥ aparılan islahatlar nԥticԥsindԥ ԥhalinin sağlamlığının qorunması istiqamԥtindԥ bir sıra mühümiúlԥr görülmüú, o cümlԥdԥn tibb müԥssisԥlԥrinin maddi-texniki bazası ԥhԥmiyyԥtli dԥrԥcԥdԥyaxúılaúdırılmıúdır. Ötԥn müddԥt ԥrzindԥ ölkԥdԥ onlarla xԥstԥxana, poliklinika vԥ diaqnostika mԥrkԥzitikilԥrԥk ԥhalinin istifadԥsinԥ verilmiú, sԥhiyyԥ müԥssisԥlԥri müasir tibbi lԥvazimat vԥ avadanlıqlarla tԥchizedilmiúdir. Lԥnkԥran, Qazax, Zaqatala, Bԥrdԥ, Qԥbԥlԥ rayonlarında, Gԥncԥ, Naxçıvan vԥ ùirvanúԥhԥrlԥrindԥ yeni müasir müalicԥ-diaqnostika mԥrkԥzlԥri fԥaliyyԥtԥ baúlamıú, Sumqayıtda “Real-Med”diaqnostika sağlamlıq mԥrkԥzi, Xaçmazda “N-KAY M Klinik” özԥl klinikası, Sabirabadda “Muğan”klinikası, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Culfa rayonunda Mԥrkԥzi xԥstԥxana, Babԥk rayonunda“Duzdağ” Fizioterapeya mԥrkԥzi vԥ s. sԥhiyyԥ obyektlԥri tikilib istifadԥyԥ verilmiúdir.7

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsiPREZİDENT KİTABXANASIBakının Xocasԥn, hmԥdli vԥ Bülbülԥ qԥsԥbԥlԥrindԥ poliklinikalar, Buzovnada Vԥrԥm leyhinԥDispanser üçün 125 çarpayılıq yeni korpus inúa edilmiúdir. 2008-ci ildԥn Azԥrbaycan RespublikasıSԥhiyyԥ Nazirliyinin tabeliyindԥ olan bütün müalicԥ-profilaktika müԥssisԥlԥrindԥ pullu xidmԥt lԥğvedilmiúdir ki, bu da insanların sağlamlığının qorunması sahԥsindԥ çox mühüm vԥ ԥhԥmiyyԥtli addımolmuúdur.Azԥrbaycan Respublikasının hԥrtԥrԥfli inkiúafı üçün idman potensialının güclԥnmԥsi dԥ çox böyükԥhԥmiyyԥt daúıyır. Çünki hԥyata keçirilԥn gԥnclԥr siyasԥtinin ԥsas istiqamԥtlԥri sırasında gԥnclԥrinsağlamlığının qorunması vԥ fiziki inkiúafı aktual istiqamԥtlԥrdԥn biri kimi müԥyyԥnlԥúdirilmiúdir. Ötԥn dövrԥrzindԥ ölkԥnin regionlarında 18 müasir olimpiya kompleksi tikilib istifadԥyԥ verilmiúdir, 15 belԥkompleksin tikintisi isԥ davam etdirilir.Ölkԥdԥ formalaúmıú ԥlveriúli iqtisadi mühit Dövlԥt Proqramlarının uğurla gerçԥklԥúdirilmԥsinԥ zԥminyaratmıúdır. Bundan sonrakı dövrdԥ dԥ hԥyata keçirilԥcԥk sosial-iqtisadi siyasԥt, yaradılmıú iqtisadipotensial iqtisadi inkiúafın sürԥtlԥndirilmԥsinԥ vԥ keyfiyyԥtcԥ daha yüksԥk sԥviyyԥyԥ qalxmasına,cԥmiyyԥtdԥ orta tԥbԥqԥnin payının artmasına, ԥhalinin hԥyat sԥviyyԥsinin yaxúılaúmasına vԥ yoxsulluqhԥddinin aúağı düúmԥsinԥ sԥbԥb olmaqla, davamlı sosial-iqtisadi inkiúafın tԥmin edilmԥsindԥ mühüm roloynayacaqdır.8