Trybunał Konstytucyjny Warszawa Wniosek Rzecznika Praw ...

2Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 20 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2012 r., poz. 1169).UzasadnienieI. Na tle nadsyłanych do Rzecznika Praw Obywatelskich skarg wyłonił się problemnierównego traktowania osób niepełnosprawnych, ubiegających się o uprawnienia dokierowania pojazdami kategorii B. Wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego, realizującezadania publiczne, zostały zwolnione z obowiązku posiadania w swojej dyspozycjipojazdu, którym osoba niepełnosprawna będzie zdawała część praktyczną państwowegoegzaminu na prawo jazdy. To osoba niepełnosprawna została zobowiązana do dostarczeniapojazdu na państwowy egzamin praktyczny, jeśli chce uzyskać uprawnienia do kierowaniapojazdami. Podkreślić należy, że osoba niepełnosprawna kurs - naukę jazdy, odbywa napojeździe ośrodka szkolenia kierowców - podmiotu prywatnego. Ośrodki te są bowiemzobowiązane posiadać pojazdy przystosowane do rodzaju niepełnosprawności, jeżeliszkolą osoby niepełnosprawne. W praktyce zatem wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego,organizując część praktyczną państwowego egzaminu na prawo jazdy, zostały zwolnione zobowiązku zapewnienia pojazdu przystosowanego do egzaminowania osóbniepełnosprawnych. Nie posiadają one więc tego typu pojazdów, zaś osobyniepełnosprawne, chcąc zapewnić sobie mobilność, muszą zaopatrzyć się samew samochody, aby przystąpić do egzaminu państwowego. Pozostałym kandydatom nakierowców, wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego mają obowiązek zapewnić pojazd, naktórym te osoby będą zdawać państwowy egzamin praktyczny na prawo jazdy.Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym(Dz. U. z 2012, poz. 1137 ze zra., dalej zwana: Prawem o ruchu drogowym), wojewódzkiośrodek ruchu drogowego jest tworzony przez sejmik województwa, po uzgodnieniuz ministrem właściwym do spraw transportu. Ośrodek jest samorządową wojewódzkąosobą prawną (art. 116 ust. 1 i ust. 2 Prawa o ruchu drogowym). Do zadań ośrodka należy,miedzy innymi, organizowanie egzaminów państwowych sprawdzających kwalifikacje

3osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami oraz kierujących pojazdami(art. 117 ust. 1 pkt 3 Prawa o ruchu drogowym). O wojewódzkich osobach prawnychstanowi art. 47 ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U.z 2013 r., poz. 596). Zgodnie z jego treścią takimi osobami, poza województwem, sąsamorządowe jednostki organizacyjne, którym ustawy przyznają wprost taki status, oraz teosoby prawne, które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw wyłącznie przezwojewództwo. W doktrynie przedmiotu podkreśla się, że „samorządowe osoby prawne sąpodmiotami, które -jak sama nazwa wskazuje -posiadają osobowość prawną i realizujązadania publiczne''' (J. Jagoda [w:] Ustawa o samorządzie województwa. Komentarz podred. B. Dolnickiego, Lex 2012).Zasady i tryb uzyskiwania uprawnień do kierowania pojazdami zostałyuregulowane w ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. Nr 30,poz. 151 ze zm., dalej zwana: ustawą o kierujących pojazdami). W myśl art. 3 ust. 1ustawy o kierujących pojazdami, kierującym pojazdem może być osoba, która osiągnęławymagany wiek i jest sprawna pod względem fizycznym i psychicznym oraz spełnia jedenz następujących warunków:1) posiada umiejętność kierowania pojazdem w sposób niezagrażającybezpieczeństwu, nieutrudniający ruchu drogowego i nienarażający kogokolwiek naszkodę oraz odpowiedni dokument stwierdzający posiadanie uprawnienia dokierowania pojazdem;2) odbywa w ramach szkolenia naukę jazdy;3) zdaje egzamin państwowy.Zaznaczyć również należy, że ustawodawca wśród osób uprawnionych dokierowania pojazdami wymienił osoby niepełnosprawne pod względem fizycznym, o iletakie osoby uzyskały orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych dokierowania pojazdem (art. 3 ust. 3 ustawy o kierujących pojazdami).W rozdziale 9 ustawy o kierujących pojazdami, zatytułowanym „Sprawdzaniekwalifikacji i przeprowadzanie egzaminów państwowych" zostały wskazane zasadyuzyskiwania uprawnień do kierowania pojazdami. Zgodnie z art. 51 ustawy o kierującychpojazdami, egzamin państwowy przeprowadzany jest w celu sprawdzenia kwalifikacjiegzaminowanej osoby pod kątem jej wiedzy z zakresu ruchu drogowego i umiejętności

4poruszania się pojazdem silnikowym. Egzamin składa się z części teoretyczneji praktycznej, przy czym ta ostatnia przeprowadzana jest na placu manewrowym orazw ruchu drogowym na drogach publicznych. Warunkiem przystąpienia do częścipraktycznej jest uzyskanie pozytywnego wyniku z części teoretycznej egzaminu (art. 52ust. 1 ustawy o kierujących pojazdami). W myśl art. 56 ust. 1 ustawy o kierującychpojazdami, egzamin państwowy jest organizowany przez wojewódzki ośrodek ruchudrogowego, który jest samorządową wojewódzką osobą prawną.Stosownie do art. 53 ust. 1 ustawy o kierujących pojazdami, praktyczną częśćegzaminu państwowego, w zakresie uzyskiwania uprawnienia do kierowaniamotorowerem lub pojazdami silnikowymi, przeprowadza się na pojazdach pozostającychw dyspozycji wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego. Zgodnie z art. 53 ust. 4 ustawyo kierujących pojazdami, przepisu ust. 1 nie stosuje się do pojazdów: 1) o których mowaw art. 54 ust. 5; 2) którymi prowadzi się egzamin w zakresie uprawnień prawa jazdykategorii BI, Cl, Cl+E, C, C+E, Dl, Dl+E, D lub D+E.Art. 54 ust. 1 ustawy o kierujących pojazdami, stanowi zaś, że przebieg praktycznejczęści egzaminu państwowego w zakresie uprawnień prawa jazdy kategorii B jestrejestrowany za pomocą urządzenia technicznego służącego do zapisu obrazu i dźwięku.Zapis z praktycznej części egzaminu przechowuje się przez okres 21 dni od dniaprzeprowadzenia egzaminu (art. 54 ust. 2 ustawy o kierujących pojazdami). Art. 54 ust. 3ustawy o kierujących pojazdami dopuszcza rejestrowanie przebiegu praktycznej częściegzaminu państwowego w zakresie innych uprawnień prawa jazdy niż kategorii B przyzastosowaniu urządzenia, o którym mowa w ust. 1. Natomiast art. 54 ust. 5 ustawyo kierujących pojazdami wskazuje, że przepisów ust. 1-3 nie stosuje się jeżeli egzamin jestprzeprowadzany pojazdem:1) osoby niepełnosprawnej wymagającej przystosowania pojazdu do rodzajuschorzenia;2) bez pedału sprzęgła, jeżeli nie jest to pojazd będący w dyspozycjiwojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego.Nadto, na pisemny wniosek osoby, o której mowa w ust. 5 pkt 1 (osobyniepełnosprawnej), w egzaminie uczestniczy dodatkowo egzaminator, który nadzoruje ten

5egzamin, wyznaczony przez dyrektora wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego (art. 54ust. 6 ustawy o kierujących pojazdami).Powyższe oznacza, że obowiązek przeprowadzenia egzaminu, pojazdempozostającym w dyspozycji wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego, nie odnosi się dopojazdów osób niepełnosprawnych wymagających przystosowania pojazdu do rodzajuschorzenia. To osoby niepełnosprawne, chcące zdobyć uprawnienia do kierowaniapojazdami kategorii B, zobowiązane są dostarczyć pojazd dostosowany do ich stopnianiepełnosprawności na praktyczną część państwowego egzaminu na prawo jazdy.II. Wskazana wyżej regulacja budzi wątpliwości natury konstytucyjnej. Dotycząone zgodności obowiązującego stanu prawnego ze standardami konstytucyjnymi,wynikającymi z zasady sprawiedliwości społecznej, wywodzonej z art. 2 Konstytucji,zasady równości i zakazu dyskryminacji, wyrażonymi w art. 32 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji,z art. 69 Konstytucji, gwarantującego szczególną ochronę, jaka przysługuje osobomniepełnosprawnym oraz z art. 20 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych (Dz. U. z2012 r., poz. 1169, zwana dalej: Konwencją), stanowiącym o prawie do mobilności osóbniepełnosprawnych.Stosownie do art. 2 Konstytucji, Rzeczpospolita Polska jest demokratycznympaństwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.Zgodnie z art. 32 ust. 1 Konstytucji wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mająprawo do równego traktowania przez władze publiczne. Natomiast w myśl art. 32 ust. 2Konstytucji, nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lubgospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.W myśl natomiast art. 69 Konstytucji osobom niepełnosprawnym władze publiczneudzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu dopracy oraz komunikacji społecznej.Artykuł 20 Konwencji zatytułowany „Mobilność" stanowi, że Państwa Stronypodejmą skuteczne środki celem umożliwienia osobom niepełnosprawnym mobilnościosobistej i możliwie największej samodzielności w tym zakresie, między innymi poprzez:(a) ułatwianie mobilności osób niepełnosprawnych, w sposób i w czasie przez niewybranym i po przystępnej cenie,

6(b) ułatwianie osobom niepełnosprawnym dostępu do wysokiej jakości przedmiotówułatwiających poruszanie się, urządzeń i technologii wspomagających oraz do pomocyi pośrednictwa ze strony innych osób lub zwierząt, w tym poprzez ich udostępnianie poprzystępnej cenie,(c) zapewnianie osobom niepełnosprawnym i wyspecjalizowanemu personelowipracującemu z osobami niepełnosprawnymi szkolenia w zakresie umiejętności poruszaniasię,(d) zachęcanie jednostek wytwarzających przedmioty ułatwiające poruszanie się,urządzenia i technologie wspomagające, do uwzględniania wszystkich aspektówmobilności osób niepełnosprawnych.Zasada sprawiedliwości społecznej, wyrażona w art. 2 Konstytucji, oznaczapowinność państwa do sprawiedliwego traktowania podmiotów prawa. Państwo ma staćna straży sprawiedliwości społecznej, między innymi, poprzez niestanowienie prawa, którepozostawałoby z tymi zasadami w sprzeczności lub godziło w nie. Zasada sprawiedliwościspołecznej odnosi się z jednej strony do jej rozumienia i stosowania w praktyce, z drugiejzaś do treści tworzonego prawa i w tym zakresie adresowana jest do organów legislatywy.Na państwie prawa spoczywa wymóg urzeczywistniania sprawiedliwości społecznejwprawie, poprzez prawo i na drodze prawnej (zob. W. Sokolewicz, KonstytucjaRzeczypospolitej Polskiej. Komentarz do art. 2, Warszawa 2007, s. 12). Sprawiedliwośćspołeczna ma przede wszystkim ograniczać drastyczne różnicowanie członkówspołeczeństwa należących do określonych grup społecznych oraz realizować postulatudzielania pomocy Państwa osobom pozostającym w krytycznej sytuacji (zob.W. Sokolewicz, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz do art. 2, Warszawa2007, s. 68).Z art. 32 ust. 1 Konstytucji wynika zasada równości, zaś z art. 32 ust. 2 Konstytucji,zakaz dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiekprzyczyny.Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego, zasada równości,wynikająca z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP rozumiana jest w ten sposób, że „Wszystkiepodmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną)powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań

7zarówno dyskryminujących jak i faworyzujących. Oceniając regulację prawną z punktuwidzenia zasady równości należy rozważyć, czy można wskazać wspólną cechę istotnąuzasadniającą równe traktowanie podmiotów prawa, biorąc pod uwagę treść i cel danejregulacji prawnej (wyrok z dnia 6 maja 1998 r., sygn. akt K 37/97, OTK z 1998 r. Nr 3,poz. 33; por. wyrok z dnia 7 marca 2012 r, sygn. akt K 3/10, OTK ZU nr 3/A/2012, poz.25; orzeczenie z dnia 9 marca 1988 r., sygn. akt U 7/87, OTK z 1988 r., poz. 1; wyrokz dnia 21 czerwca 2001 r„ sygn. akt SK 6/01, OTK ZU nr 5/A/2001, poz. 121).Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, że z zasady równegotraktowania wynika dyrektywa różnego traktowania różnych podmiotów, które niecharakteryzują się cechą relewantną (zob. np. wyrok z dnia 3 marca 2011 r., sygn. aktK 23/09, OTK ZU 2/A/2011, poz. 8). „Zasada równości zakłada jednocześnie różnetraktowanie podmiotów różnych, tj. podmiotów, które nie posiadają wspólnej cechyistotnej. Równość wobec prawa to zasadność wyboru takiego, a nie innego kryteriumróżnicowania. Aby odpowiedzieć na pytanie, czy dane kryterium może stanowić podstawęróżnicowania podmiotów prawa, należy rozstrzygnąć: czy kryterium to pozostajew racjonalnym związku z celem i treścią danej regulacji; czy waga interesu, któremuróżnicowanie ma służyć pozostaje w odpowiedniej proporcji do wagi interesów, którezostaną naruszone w wyniku wprowadzonego różnicowania; czy kryterium różnicowaniapozostaje w związku z innymi wartościami, zasadami, czy normami konstytucyjnymi,uzasadniającymi odmienne traktowanie podmiotów podobnych (orzeczenia: z 3 września1996 r., K 10/96, OTK ZU Nr 4(7)/1996, s. 280-281, z 16 grudnia 1996 r., U 1/96, OTKZU Nr 6(9)/1996, s. 530 i n.)" - tak TK w wyroku z dnia 6 maja 1998 r., sygn. akt K37/97, OTK z 1998 r. Nr 3, poz. 33).Zasada równości zakłada zatem jednakowe traktowanie podmiotów podobnych,wyodrębnionych ze względu na cechę relewantną w określonej sferze stosunkówspołecznych, natomiast zasada sprawiedliwości ujawnia czy przyjęte kryteriumwyróżniające jest prawidłowe i odpowiednie do sytuacji danej osoby (zob. wyrok TKz dnia 24 maja 2006 r., sygn. akt K 5/05, OTK ZU 5/A/2006, poz. 59).Zakaz dyskryminacji, wynikający z art. 32 ust. 2 Konstytucji, oznacza zakazwprowadzania różnicowań o nieuzasadnionym charakterze. Stanowi on konsekwencjęzasady równości, właśnie z tego powodu, że oznacza zakaz wprowadzania różnicowań

8niezasadnych i arbitralnych. Zakazane jest wprowadzanie regulacji pogarszającychsytuację określonych podmiotów podobnych (dyskryminacja sensu stricto) orazunormowań polepszających sytuację określonych podmiotów (uprzywilejowanie). W myślstanowiska doktryny, zakaz dyskryminacji ma charakter uniwersalny w aspekciepodmiotowym, gdyż odnosi się do każdego, kto może być podmiotem praw i wolności,oraz w aspekcie przedmiotowym, z uwagi na to, że zakaz dotyczy życia politycznego,społecznego lub gospodarczego (L. Garlicki, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.Komentarz do art. 32, t. III, Warszawa 2003, s. 17).Zgodnie z ustalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, "zakazdyskryminacji wynikający z art. 32 ust. 2 Konstytucji nie jest tożsamy z zakazemróżnicowania sytuacji podmiotów prawa. Jest to natomiast zakaz nieuzasadnionego,różnego kształtowania sytuacji podobnych podmiotów prawa, w procesie stanowienia orazstosowania prawa. Dyskryminacja oznacza zatem nienadające się do zaakceptowaniatworzenie różnych norm prawnych dla podmiotów prawa, które powinny być zaliczone dotej samej klasy (kategorii), albo nierówne traktowanie podobnych podmiotów prawaw indywidualnych przypadkach, gdy zróżnicowanie nie znajduje podstaw w normachprawnych. Tak więc dla oceny danej sytuacji jako dyskryminacji, albo jej braku, istotnejest określenie kryterium zróżnicowania, a także ocena zasadności jego wprowadzenia.W przypadku podmiotów podobnych, należących do tej samej klasy (kategorii) istotnej,domniemanie przemawia za brakiem zróżnicowania." (wyrok z dnia 15 lipca 2010 r. sygn.akt K 63/07, OTK ZU 6/A/2010, poz. 60).Artykuł 69 Konstytucji formułuje natomiast zasadę polityki państwa wobec osóbniepełnosprawnych. Nie kreuje przy tym prawa podmiotowego, a zatem z treści tegoprzepisu nie można wywodzić roszczeń przysługujących jednostce. Wynikające z art. 69Konstytucji obowiązki państwa polegają na udzielaniu pomocy osobomniepełnosprawnym, aby mogły one prowadzić życie w społeczeństwie. W doktryniepodkreśla się, że prowadzenie życia w społeczeństwie jest konieczną przesłankąposzanowania godności człowieka (B. Banaszak, M. Jabłoński [w:] KonstytucjeRzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 r., (red. J. Boć), Wrocław1998, s. 128). Udzielanie tej pomocy powinno dotyczyć trzech dziedzin życia:zabezpieczenia egzystencji, przysposobienia do pracy oraz komunikacji społecznej.

9Sposób, formy oraz zakres pomocy określać ma ustawa, przy czym ustawodawcyprzysługuje swoboda wyboru środków zmierzających do realizacji wskazanych celów.W świetle utrwalonego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, „artykuł 69Konstytucji stanowi o zapewnieniu ze strony władz publicznych pomocy osobomniepełnosprawnym, w zakresie zabezpieczenia egzystencji, przysposobienia do pracy orazkomunikacji społecznej. Powołany przepis stwierdza istnienie obowiązków władzypublicznej do wykreowania stosownych mechanizmów legislacyjnych, umożliwiającychrealizację tego zadania i odsyła do ustawy, zarówno jeśli chodzi o poziom zaspokajaniapotrzeb osób niepełnosprawnych, jak i przedmiot regulacji w tym zakresie" (wyrok z dnia15 listopada 2010 r., sygn. akt P 32/09, OTK ZU 9/A/2010, poz. 100). Wskazanymechanizm musi zapewniać efektywne osiągnięcie celu (wyrok TK z 23 października2007 r., sygn. akt P 28/07, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 106).III. Zasada sprawiedliwości społecznej, wynikająca z art. 2 Konstytucji,funkcjonuje w powiązaniu z innymi wartościami konstytucyjnymi. Stanowi podlegająceszczególnej ochronie prawo do sprawiedliwego traktowania. Prawu temu odpowiadająobowiązki państwa, polegające przede wszystkim na zaniechaniu tworzenia takich aktównormatywnych, które byłyby sprzeczne lub godziłby w tę zasadę (zob. wyrok TK z dnia12 grudnia 2001 r., sygn. akt SK 26/01).Przypomnieć należy, że w myśl art. 56 ust. 1 ustawy o kierujących pojazdami,egzamin państwowy jest organizowany przez wojewódzki ośrodek ruchu drogowego,który jest samorządową wojewódzką osobą prawną. Praktyczną część egzaminupaństwowego, w zakresie uzyskiwania uprawnienia do kierowania motorowerem lubpojazdami silnikowymi, przeprowadza się na pojazdach pozostających w dyspozycjiwojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego (art. 53 ust. 1 ustawy o kierujących pojazdami).Powyższa zasada nie ma jednak zastosowania do pojazdu, o którym mowa w art. 54 ust. 5ustawy o kierujących pojazdami, mianowicie pojazdu osoby niepełnosprawnejwymagającej przystosowania pojazdu do rodzaju schorzenia.Zaznaczyć należy przede wszystkim, że wymagania odnośnie zapewnienia pojazdu,którym jest przeprowadzana praktyczna część egzaminu państwowego w zakresieuzyskiwania uprawnienia do kierowania pojazdami silnikowymi, adresowane są do

10podmiotów prowadzących egzaminy, a nie do osób egzaminowanych. Egzamin na prawojazdy jest przecież egzaminem państwowym. A skoro tak, to dostawcą pojazdu na egzaminpowinien być podmiot przeprowadzający ten egzamin. Z powyższego wynika, żeprzeprowadzenie państwowego egzaminu sprawdzającego kwalifikacje osób ubiegającychsię o uprawnienia do kierowania pojazdami kategorii B jest zadaniem wojewódzkichośrodków ruchu drogowego. A zatem to te ośrodki powinny dysponować takimwyposażeniem, które zapewni należyte wypełnienie powierzonej im funkcji.Obowiązek nałożony na osoby niepełnosprawne przeczy urzeczywistnianiukoncepcji sprawiedliwości wyrównawczej. To na organach państwa spoczywa powinnośćpodejmowania działań, których cel ukierunkowany ma być na usuwanie barier, międzyinnymi, w dostępie osób niepełnosprawnych do komunikacji czy dóbr kultury, na rynkupracy, a w konsekwencji - podwyższenia standardu ich życia codziennego. Zasadasprawiedliwości społecznej nakłada na państwo powinność tworzenia takich regulacjinormatywnych, które nie prowadzą do pogorszenia położenia osób słabszych, jakimi sąosoby niepełnosprawne. Państwo powinno realizować sprawiedliwość wyrównawcząpoprzez tworzenie stosownych regulacji prawnych (mechanizmów legislacyjnych), dopierowówczas demokratyczne państwo prawne urzeczywistnia zasadę sprawiedliwościspołecznej. Celem regulacji prawnej do nabywania uprawnień do kierowania pojazdamipowinno być stworzenie takich warunków egzaminowania osób niepełnosprawnych, któreusuną bariery w dostępie do uzyskania wskazanego uprawnienia. Ustawodawca powinienzatem zmierzać do kreowania rozwiązań urzeczywistniających wytyczne odnośnie dążeniado samodzielności osób niepełnosprawnych. Zasady egzaminowania na kierowców osóbniepełnosprawnych nie spełniają wskazanych standardów. Ustawodawcaw kwestionowanych przepisach, nie dość, że nie traktuje równo wszystkichprzystępujących do egzaminów, to na osoby niepełnosprawne nakłada obowiązekdostarczenia pojazdu, którego nie muszą spełniać osoby sprawne. Obciążenieobowiązkami osób wymagających dodatkowej troski ze strony państwa nie znajduje zaśuzasadnienia na gruncie zasady sprawiedliwości społecznej, wręcz przeciwnie pogłębianiesprawiedliwe traktowanie osób niepełnosprawnych. Zaznaczyć przy tym należy, że niejest wymagane tworzenie przywilejów, lecz wyrównanie szans w dostępie osóbniepełnosprawnych do państwowych przecież egzaminów praktycznych kategorii B.

11W świetle powyższego, Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stanowisku, żezaskarżone przepisy art. 53 ust. 4 pkt 1 w związku z art. 54 ust. 5 pkt 1 ustawyo kierujących pojazdami nie przeszły testu zgodności ze sprawiedliwością społeczną.Kwestionowane przepisy, w ocenie Rzecznika, naruszają zasadę sprawiedliwościspołecznej.IV. Zasada równości oznacza równe traktowanie podmiotów podobnych.Podstawową uznania, że ustawodawca nie dopuszcza się naruszenia tej zasady jestustalenie cechy istotnej (relewantnej). W przypadku przeprowadzania państwowychegzaminów na prawo jazdy kategorii B, wszystkie osoby przystępujące do egzaminówpraktycznych powinny spełniać kryteria wymienione w ustawie o kierujących pojazdami.Przede wszystkim ich zdrowotne cechy nie mogą wykluczać uzyskania uprawnień dokierowania pojazdami. Osoby przystępujące do praktycznej części egzaminu powinnywcześniej zdać egzamin teoretyczny. Ustawodawca za jedyną cechę rozróżniającą osobyprzystępujące do praktycznej części egzaminu przyjął niepełnosprawność. Należywskazać, że wprowadzone różnicowanie nie ma uzasadnionego charakteru. WedługTrybunału Konstytucyjnego, tylko łączne spełnienie trzech kryteriów pozwala nastwierdzenie konstytucyjności wprowadzonego różnicowania. Kryteria te muszą mieć:- „po pierwsze, charakter relewantny, a więc pozostawać w bezpośrednim związkuz celem i zasadniczą treścią przepisów, w których zawarta jest kontrolowana normaoraz służyć realizacji tego celu i treści. Innymi słowy, wprowadzane zróżnicowaniamuszą mieć charakter racjonalnie uzasadniony. Nie wolno ich dokonywać wedługdowolnie ustalonego kryterium (orzeczenie z 12 grudnia 1994 r., sygn. K 3/94, OTKw 1994 r., cz. II, s. 141).- po drugie, argumenty te muszą mieć charakter proporcjonalny, a więc wagainteresu, któremu ma służyć różnicowanie sytuacji adresatów normy, musipozostawać w odpowiedniej proporcji do wagi interesów, które zostaną naruszonew wyniku nierównego potraktowania podmiotów podobnych.- po trzecie, argumenty te muszą pozostawać w jakimś związku z innymi wartościami,zasadami czy normami konstytucyjnymi, uzasadniającymi odmienne traktowaniepodmiotów podobnych (np. orzeczenie z 23 października 1995 r., sygn. K. 4/95,

12OTK w 1995 r., cz. II, s. 93). (...) jedną z takich zasad konstytucyjnych jest zasadasprawiedliwości społecznej (...). Różnicowanie sytuacji prawnej podmiotówpodobnych ma więc znacznie większe szanse uznania za zgodne z Konstytucją, jeżelipozostaje w zgodzie z zasadami sprawiedliwości społecznej lub służyurzeczywistnieniu tych zasad. Zostaje ono natomiast uznane za niekonstytucyjnądyskryminację (uprzywilejowanie), jeżeli nie znajduje podtrzymania w zasadziesprawiedliwości społecznej" (orzeczenie z dnia 3 września 1996 r., sygn. akt K10/96, OTK ZU 1996, Nr 4, poz. 33).Analiza zaskarżonej regulacji prowadzi do wniosku, że ustawodawcaw kwestionowanym przepisie art. 53 ust. 4 pkt 1 ustawy o kierujących pojazdami,dotyczącym egzaminowania w zakresie uprawnień kategorii B, mimo pozornieneutralnego wyłączenia, mającego charakter wyłączenia przedmiotowego („przepisu ust. 1nie stosuje się do pojazdów: I) o których mowa w art. 54 ust. 5"), w rzeczywistościzastosował kryterium podmiotowe wyłączenia obowiązków wojewódzkich ośrodkówruchu drogowego. Pozostałe regulacje odnoszą się wprost do wyłączeń przedmiotowych -dotyczących pojazdów, którymi prowadzi się egzamin na prawa jazdy kategorii B1, Cl,Cl+E, C, C+E, Dl, Dl+E, D lub D+E oraz w zakresie uprawnień do kierowaniatramwajami (art. 53 ust. 4 pkt 2 i ust. 2 ustawy o kierujących pojazdami). Przyjętekryterium wyłączenia, w odniesieniu do (pojazdów) osób niepełnosprawnych, nosiznamiona nierównego traktowania i dyskryminacji osób niepełnosprawnych, szczególniew kontekście pozostałych wyłączeń, w których wszystkie osoby traktowane są jednakowo.Zastosowane kryterium nie znajduje uzasadnienia ani w związku z celem, aniz treścią ustawy o kierujących pojazdami. Celem ustawy w związku z przeprowadzanymiegzaminami jest przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa drogowego, które mazostać osiągnięte poprzez dopuszczenie do ruchu kierowców dających rękojmiębezpiecznego prowadzenia pojazdów. Skoro według ustawodawcy, osobyniepełnosprawne mogą zdobyć uprawnienia do kierowania pojazdami, o czym wproststanowi art. 3 ust. 3 ustawy o kierujących pojazdami, to nieracjonalne wydaje siępozbawienie takich osób tej możliwości wyłącznie z powodu niemożności zapewnieniaodpowiedniego pojazdu na egzamin.

13Na gruncie ustawy o kierujących pojazdami trudno też wskazać interes, któremuróżnicowanie przystępujących do egzaminu ma służyć. Za taki nie sposób uznać trudnościwojewódzkich ośrodków ruchu drogowego w posiadaniu pojazdów przystosowanych dorodzaju niepełnosprawności. Zauważyć należy, że przepis art. 53 ust. 1 ustawy okierujących pojazdami nie zobowiązuje wojewódzkich ośrodków ruchu drogowego doposiadania na własność pojazdów do przeprowadzania egzaminów. Ustawa wskazuje tylkona konieczność dysponowania takimi pojazdami, co oznacza, że wojewódzkie ośrodkiruchu drogowego na egzamin osoby niepełnosprawnej mogą wynajmować odpowiedniepojazdy z innych ośrodków będących dysponentami takich aut lub od innych podmiotów.Zapewnienie pojazdu przystosowanego do rodzaju niepełnosprawności osoby zdającejegzamin nie powinno rodzić problemów, tym bardziej, że obowiązek posiadaniaodpowiedniego pojazdu został nałożony na ośrodki szkolenia kierowców, będącepodmiotami prawa prywatnego. Stosownie bowiem do art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy okierujących pojazdami, ośrodek szkolenia kierowców jest to jednostka organizacyjnaprzedsiębiorcy wpisanego do rejestru przedsiębiorców prowadzących ośrodek szkoleniakierowców, uprawniona do szkoleń osób ubiegających się o uzyskanie uprawnienia dokierowania motorowerem lub pojazdem silnikowym. W myśl zaś art. 24 ust. 2 ustawy okierujących pojazdami nauka jazdy w przypadku szkolenia osoby niepełnosprawnejprowadzona jest pojazdem odpowiednio przystosowanym do rodzaju niepełnosprawności.Wykonanie powyższego obowiązku w zakresie szkolenia osób niepełnosprawnychobwarowane jest sankcją w postaci zakazu wykonywania działalności gospodarczej wzakresie prowadzenia ośrodka szkolenia kierowców, jeżeli przedsiębiorca wielokrotnieprowadził szkolenia pojazdami niespełniającymi wymagań, o których mowa w art. 24ustawy o kierujących pojazdami.Skoro ustawodawca nałożył na przedsiębiorców - podmioty prywatne - obowiązekposiadania pojazdów przystosowanych do szkolenia osób niepełnosprawnych, to tymbardziej organ publiczny - wojewódzki ośrodek ruchu drogowego - winien respektowaćobowiązki nałożone na władze publiczne wobec osób niepełnosprawnych.W tej sytuacji z pewnością waga interesu wojewódzkich ośrodków ruchudrogowego nie pozostaje w odpowiedniej proporcji do wagi interesów, które zostałynaruszone w wyniku wprowadzonego różnicowania. Tworząc regulacje utrudniające

14osobom niepełnosprawnym dostęp do jednej z podstawowych w obecnych czasachumiejętności, ustawodawca przyczynia się do pogorszenia sytuacji osóbniepełnosprawnych przede wszystkim na rynku pracy, która prowadzi do ubóstwai w konsekwencji wykluczenia społecznego. Co więcej, narusza zasadę godności, przez to,że ogranicza te osoby w możliwości decydowania o własnym życiu i podejmowaniadecyzji o samodzielnym, bez pomocy osób trzecich, przemieszczaniu się.Ustawodawcy wprawdzie przysługuje swoboda określenia cech relewantnych,według których dokonuje klasyfikacji i różnicowania sytuacji prawnej poszczególnychadresatów, lecz nie może dokonywać tego w sprzeczności z przyjętymi w Konstytucjiwartościami nadrzędnymi, przede wszystkim zasadą sprawiedliwości społecznej.Natomiast określając w ustawie o kierujących pojazdami jako cechę istotnąniepełnosprawność, ustawodawca przekroczył tę swobodę regulacyjną. Z kontekstuaksjologii przyjętej przez ustawodawcę konstytucyjnego wynika przede wszystkimobowiązek poszanowania przez organy państwowe godności ludzkiej, zasaddemokratycznego państwa prawnego i urzeczywistniania sprawiedliwości społecznej.Ustawodawca zwykły w ustawie o kierujących pojazdami, obciążając osobyniepełnosprawne obowiązkiem dostarczenia pojazdu na egzamin, pominął, żeróżnicowanie podmiotów podobnych dopuszczalne jest przede wszystkim w celuniwelowania czy łagodzenia istniejących różnic społecznych. Natomiast obciążając osobysłabsze dodatkowymi obowiązkami, którymi nie zostały obarczone osoby zdrowe,ustawodawca w sposób oczywisty, rażący i drastyczny naruszył koncepcjęsprawiedliwości wyrównawczej.W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, przy ocenie konstytucyjnościkwestionowanych rozwiązań, nie ma znaczenia okoliczność, że obniżone zostały kosztyegzaminu, w sytuacji, gdy jazda odbywa się pojazdem osoby niepełnosprawnej. Obniżeniewysokości opłaty za egzamin nie może stanowić podstawy zwolnienia wojewódzkichośrodków ruchu drogowego z obowiązku dysponowania pojazdami przystosowanymi dopotrzeb osób niepełnosprawnych. Zgodnie z § 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Transportu,Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 16 stycznia 2013 r. w sprawie wysokości opłatza przeprowadzenie egzaminu państwowego oraz stawek wynagrodzenia związanychz uzyskiwaniem uprawnień przez egzaminatorów (Dz. U. z 2013 r., poz. 78 ze zm.), za

15część praktyczną egzaminu państwowego przeprowadzanego w stosunku do osóbniepełnosprawnych posiadających orzeczenie lekarskie z adnotacją, że mogą prowadzićpojazd silnikowy po przystosowaniu go do rodzaju schorzenia, w przypadku gdy jazdaegzaminacyjna odbywa się pojazdem tych osób, opłatę zmniejsza się o 50%. Jednakżeobniżone koszty egzaminu nie rekompensują trudności oraz kosztów ponoszonychw związku z egzaminem. Zauważyć należy, że osoba niepełnosprawna musi pokryć nietylko ewentualne koszty wynajmu samego pojazdu, lecz również opłaty związane z jegodostarczeniem na egzamin. Z zebranych przez Rzecznika Praw Obywatelskich w 2009roku informacji wśród Marszalków kilku wybranych województw wynikało, że kosztwypożyczenia pojazdu na egzamin praktyczny na terenie np. województwamazowieckiego kształtował się pomiędzy 100 a 260 zł. Mimo zatem obniżenia kosztuegzaminu do 50% opłaty (przy jej regularnej wysokości w kwocie 140 zł; § 3 ust. 1 pkt 4wskazanego rozporządzenia), biorąc pod uwagę koszt najmu pojazdów, to i takw rzeczywistości osoba niepełnosprawna poniesie wyższą opłatę za egzamin państwowy.Możliwość skorzystania przez osoby niepełnosprawne z różnych programówpomocowych, w tym Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,również nie rekompensuje osobom niepełnosprawnym trudności w uzyskaniu uprawnieńdo kierowania pojazdami kategorii B.Mając na względzie powyższe, trudno uznać, że wprowadzone kryteriumrozróżnienia - niepełnosprawność, ma racjonalne uzasadnienie, tym bardziej, że pozostajeono w sprzeczności z innymi wartościami, zasadami czy normami konstytucyjnymi,uzasadniającymi odmienne traktowanie podmiotów podobnych, w tym przede wszystkimzasadą godności i sprawiedliwości społecznej.Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, z analizy kwestionowanej regulacji,odnoszącej się do egzaminowania osób niepełnosprawnych, można wyprowadzić wniosek,iż nosi ona znamiona dyskryminacji bezpośredniej. Zgodnie bowiem z definicjąpowoływaną w wielu unijnych aktach prawnych oraz krajowych ustawach (np. art. 2 ust. 2dyrektywy Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiająca ogólne warunkiramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy; Dz.U.UE.L.2000.303.16;art. 2 ust. 2 dyrektywy Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzająca

16w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lubetniczne; Dz.U.UE.L.2000.180.22; art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r.o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania;Dz. U. Nr 254, poz. 1700 ze zm.), pod pojęciem dyskryminacji bezpośredniej należyrozumieć taką sytuację, w której osoba fizyczna, ze względu na niepełnosprawność, jesttraktowana mniej przychylnie niż jest, była lub byłaby traktowana inna osobaw porównywalnej sytuacji.Wprawdzie przepisy Konstytucji nie wskazują katalogu cech tzw. zakazanych, zewzględu na które nie można różnicować sytuacji prawnej adresatów norm prawnych, tokatalog takich cech można wywodzić choćby z regulacji prawa międzynarodowego.Ogólny zakaz dyskryminacji wprowadza art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowiekai Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1993 Nr 61, poz. 284 ze zm.). Wprawdzie wewskazanym przepisie nie została wprost wymieniona dyskryminacja ze względu naniepełnosprawność, lecz orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowiekapotwierdza, że ochrona przed tego typu dyskryminacją wchodzi w zakres stosowaniaomawianego przepisu (wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 10 marca2011 r., Kiyutin v. Rosja, 2700/10).Aktem prawa międzynarodowego wprost zakazującym dyskryminacji ze względuna niepełnosprawność jest Konwencja z dnia 13 grudnia 2006 r. o prawach osóbniepełnosprawnych. Konwencja nakłada na Państwa Strony pozytywne obowiązkizapewnienia pomocy i ochrony osobom niepełnosprawnym. Oznacza to, że uchwalanei obowiązujące przepisy powinny byc dostosowane do Konwencji, w taki sposób, aby nietylko nie stanowiły norm naruszających postanowienia tego aktu prawamiędzynarodowego, lecz także, aby prowadziły do wyrównania sytuacji osóbniepełnosprawnych. Wskazać również należy, że Konwencja w preambule potwierdzapotrzebę zagwarantowania osobom niepełnosprawnym pełnego korzystania z prawczłowieka i podstawowych wolności, bez jakiejkolwiek dyskryminacji. Dyskryminacjakogokolwiek ze względu na niepełnosprawność jest bowiem pogwałceniem przyrodzonejgodności i wartości osoby ludzkiej (motyw 8 preambuły). Podkreślane jest także, jakznaczną rolę odgrywa samodzielność i niezależność osób niepełnosprawnych (motyw14 preambuły) oraz znaczenie dostępności, między innymi, do środków komunikacji,

17celem umożliwienia korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności(motyw 22 preambuły).Zakazane jest różnicowanie sytuacji prawnej podmiotów na podstawie cechy, jakąjest niepełnosprawność. W zakresie przeprowadzania praktycznej części egzaminupaństwowego na prawo jazdy, odmienny i mniej korzystny sposób traktowania osóbniepełnosprawnych, jest faktem, który nie znajduje wystarczającego uzasadnienia aniw świetle prawa unijnego, ani międzynarodowego. Trudno zaakceptować decyzjęustawodawcy prowadzącą do stworzenia norm prawnych różnicującą podmioty prawa(osoby sprawne i niepełnosprawne), które powinny być zaliczane do tej samej kategorii.Ponownie należy podkreślić, że wymogi, jakie powinny spełnić osoby przystępujące dopraktycznej części państwowego egzaminu w zakresie uprawnień do kierowaniapojazdami kategorii B, są takie same dla osób sprawnych i niepełnosprawnych.Z tego też względu, nie sposób uznać, że kwestionowana regulacja nie naruszazakazu dyskryminacji, skoro w odmienny sposób kształtuje sytuację prawną podmiotów,które powinny być zaliczane do tej samej klasy. Tym bardziej, że kryterium rozróżnieniajest niepełnosprawność, która w świetle regulacji międzynarodowych i ogólnych zasadpolskiego porządku prawnego, stanowi cechę tzw. zakazaną.Przedstawione powyżej uwagi prowadzą do wniosku, że zaskarżona regulacjanarusza zasadę równości oraz niedyskryminacji osób niepełnosprawnych.V. Stosownie do art. 69 Konstytucji osobom niepełnosprawnym władze publiczneudzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu dopracy oraz komunikacji społecznej.W niniejszej sprawie szczególne znaczenie spełnia pomoc państwa w zapewnieniukomunikacji społecznej oraz przysposobieniu do pracy. Na ustawodawcy ciąży nakaztworzenia takich regulacji prawnych, które umożliwiają, a w każdym razie nie ograniczająosobom niepełnosprawnym ruchowo przemieszczanie się, podejmowanie pracy czynawiązywanie kontaktów społecznych. Natomiast obowiązek zapewnienia przez osobyniepełnosprawne pojazdu na egzamin wprost pozostaje w sprzeczności z powinnościąwładz publicznych udzielenia pomocy tym osobom.

18W ocenie Rzecznika, ustawodawca dysponujący swobodą regulacyjną w zakresieustalenia poziomu zaspokajania potrzeb osób niepełnosprawnych, jak i przedmioturegulacji, w niniejszej sprawie przekroczył jej granice. Przerzucając na osobyniepełnosprawne ciężar dostarczenia pojazdu na egzamin ustawodawca wręcz całkowiciezwolnił się z obowiązku działań zmierzających do udzielania pomocy osobomniepełnosprawnym w zakresie, między innymi, komunikacji społecznej czy rynku pracy.Istniejące programy pomocy PEFRON czy też obniżone opłaty za egzamin, niekompensują dolegliwości wynikającej z brzmienia art. 53 ust. 4 pkt 1 w związku z art. 54ust. 5 pkt 1 ustawy o kierujących pojazdami. Przypomnieć natomiast należy, że zadanieudzielania pomocy osobom niepełnosprawnym związane jest z przyrodzoną i niezbywalnągodnością człowieka (art. 30 Konstytucji). Pomoc ma prowadzić do stworzenia godnychwarunków życia osobom niepełnosprawnym. Zwolnienie wojewódzkich ośrodków ruchudrogowego - samorządowych osób prawnych, z obowiązku dysponowania pojazdamidostosowanymi do potrzeb osób niepełnosprawnych, prowadzi do obarczenia wskazanejgrupy obywateli problem związanym z dostarczeniem pojazdu na egzamin.Niejednokrotnie takie osoby, nie tylko z powodów finansowych (wyższych kosztówszkolenia i egzaminu) lecz również innych problemów (np. dojazdów do ośrodkaszkolenia, dojazdu na egzamin), rezygnują z tej formy poprawy życia codziennego.Ostateczną zaś, wielce niepożądaną z punktu widzenia społeczeństwa, konsekwencjąwycofania się tej grupy z życia jest wykluczenie społeczne.Przedstawione stanowisko prowadzi do wniosku, że ustawodawca w niewłaściwysposób zrealizował ciążące na władzy publicznej obowiązki udzielania pomocy osobomniepełnosprawnym. Należy wręcz podkreślić, że prawodawca nie wywiązał sięz obowiązku stworzenia rozwiązań zapewniających efektywne wsparcie osóbniepełnosprawnych w różnych dziedzinach życia społecznego (wyrok z dnia 19 kwietnia2011 r., sygn. akt P 41/09, OTK ZU 3/A /2011, poz. 25). Z tego też względu należystwierdzić, że art. 53 ust. 4 pkt 1 w związku z art. 54 ust. 5 pkt 1 ustawy o kierującychpojazdami jest niezgodny z art. 69 Konstytucji.VI. Powołane powyżej argumenty za niekonstytucyjnością wskazanej regulacjiprawnej należy zatem odnieść także do naruszenia przepisów Konwencji o prawach osób

19niepełnosprawnych. Obowiązki, wynikające z art. 69 Konstytucji, zostały potwierdzoneprzez Państwo Polskie poprzez ratyfikację wskazanego aktu. W art. 4 Konwencji zostaływskazane obowiązki ogólne, nałożone na Państwo, zmierzające do zapewnieniai popierania pełnej realizacji praw człowieka i podstawowych wolności osóbniepełnosprawnych, do których wykonania zobowiązało się Państwo Polskie. Wśród nichwymieniony został obowiązek przyjęcia odpowiednich środków ustawodawczych,administracyjnych i innych w celu wdrożenia praw przewidzianych Konwencją orazpodjęcia działań zmierzających do uchylenia obowiązujących ustaw, przepisówwykonawczych, praktyk i zwyczajów dyskryminujących osoby niepełnosprawne. PrzepisyKonwencji wprowadzają obowiązek poszanowania przez państwo prawa osóbniepełnosprawnych do życia w społeczeństwie i samodzielności w tym zakresie (art. 19),uznania praw osób niepełnosprawnych do pracy (art. 27) i prawa tych osób doodpowiednich warunków życia, w tym prawo do stałego polepszania tych warunków (art.28).Ustawa o kierujących pojazdami, nakładając na osoby niepełnosprawne obowiązekzapewnienia we własnym zakresie pojazdu na egzamin, narusza postanowienia Konwencji,a przede wszystkim prawo do mobilności (art. 20). Państwa Strony zobowiązały siębowiem do podejmowania skutecznych środków, które w szczególności prowadzą domożliwie największej samodzielności osób niepełnosprawnych. Przedsięwzięte środkizamierzać mają do zapewnienia osobom niepełnosprawnym mobilności osobistej, międzyinnymi, poprzez samodzielne poruszanie się, w sposób oraz w czasie przez nie wybranym,a także po przystępnej cenie.Kwestionowana regulacja ustawy o kierujących pojazdami z pewnością nie spełniakonwencyjnych standardów zapewnienia mobilności osobom niepełnosprawnym.Ustawodawca polski, poprzez przerzucony na osoby niepełnosprawne obowiązekdostarczenia pojazdu na egzamin państwowy, ograniczył tym osobom dostęp do uzyskaniauprawnień do kierowania pojazdami. Wyrazem ograniczenia jest nie tylko trudnośćw wynajęciu i dostarczeniu pojazdu na egzamin, lecz również wysoki koszt samegopaństwowego egzaminu. Powyższe prowadzi do konstatacji, że osiągnięcie największejsamodzielności, czego wyrazem jest posiadanie uprawnień do kierowania pojazdamikategorii B, zostało skutecznie ograniczone przez prawodawcę.

20Przepisy regulujące zasady egzaminowania na kierowców osób niepełnosprawnychograniczają prawo tych osób do samodzielnego prowadzenia życia i swobodnegoprzemieszczania się, na takich samych zasadach, z jakich korzystają osoby w pełnisprawne. Stawiają osoby niepełnosprawne w gorszej pozycji na rynku pracy (uprawnieniedo kierowania pojazdami jest przecież jednym z podstawowych wymogów stawianychkandydatom do pracy), a w konsekwencji utrudniają możliwość stałego polepszaniawarunków życia ich samych oraz ich rodzin. Przepisy w zakresie egzaminowania osóbniepełnosprawnych pozostają w sprzeczności również z gwarancją równych szans osóbniepełnosprawnych, skoro osoby niepełnosprawne zostały obciążone obowiązkami,których spełnienia nie wymaga się od osób w pełni sprawnych. Dysonans międzykwestionowaną regulacją, a postanowieniami Konwencji ujawnia się szczególnie napłaszczyźnie deklarowanej przez ustawodawcę polityki społecznej dotyczącej osóbniepełnosprawnych, która zmierzać ma w kierunku włączania problematykiniepełnosprawności w główny nurt polityki państwa. Ustawodawca zapewnia, żerealizacja zasad konwencyjnych „przyczyni się do zwiększania integracji społecznej osóbniepełnosprawnych, w szczególności do zwiększenia dostępu do różnych obszarówspołecznego funkcjonowania, w tym zwłaszcza do sprawowania funkcji publicznych, życiazawodowego, edukacji, kultury, turystyki 1 " (uzasadnienie do projektu ustawy o ratyfikacjiKonwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia13 grudnia 2006 r., Druk sejmowy nr 408).W tym miejscu warto przypomnieć, że do poszanowania postanowień Konwencjio prawach osób niepełnosprawnych wzywała uchwała Sejmu RP z dnia 7 grudnia 2012 r.w sprawie przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu osób niepełnosprawnych.W uchwale Sejm nawiązał do przyjętej wcześniejszą uchwałą Sejmu RP Karty Praw OsóbNiepełnosprawnych z dnia 1 sierpnia 1997 r. (M.P. Nr 50, poz. 475) oraz wskazał, że,,(...) apeluje do wszystkich obywateli oraz instytucji publicznych o podejmowanieróżnorodnych inicjatyw służących realizacji ducha i litery Konwencji o prawach osóbniepełnosprawnych, a w szczególności o tworzenie warunków równego dostępu osóbniepełnosprawnych do dóbr publicznych oraz promowanie postaw aktywizującychi włączających te osoby w główne nurty życia naszego kraju."

21Przedstawione powyżej uwagi prowadzą do wniosku, że art. 53 ust. 4 pkt 1w związku z art. 54 ust. 5 pkt 1 ustawy o kierujących pojazdami w zaskarżonym zakresiejest niezgodny z art. 20 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych.Z tych też względów, wnoszę jak na wstępie.