Cell Counter

فهرست57911121317192427273133343536363838424951545759596164پيشگفتارمقدمهفصل اول:‏ كلياتاصول اولية کار با دستگاههای خودكار شمارندة سلولیشناسنامة دستگاههای خودکار شمارندة سلولینکتههاي مهم در انجام آزمايش CBCفصل دوم:‏ اساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاهايدستگاههاي خودكار شمارندة سلولي1. اساس كار دستگاههاي خودكار شمارندة سلولي2. كاليبراسيون دستگاههاي خودكار شمارندة سلولي3. كنترل كيفيت دستگاههاي خودكار شمارندة سلولي1-3- خون كنترل2-3- آزمون پايداري كاليبراسيون3-3- آزمايش دوتايي4-3- آزمايش بازبيني5-3- آزمايش دلتا6-3- استفاده از نتايج بيماران7-3- بررسی عدم دقت)‏CV‏(‏8-3- بررسی صحت9-3- تطابق نتايج دستگاه با يافتههای ميکروسکوپی يا بالينی4. خطاهای دستگاههای خودكار شمارندة سلولیفصل سوم:‏ روشهاي مرجع انجام آزمايشها1. اندازهگيري هموگلوبين خون به روش سيانمتهموگلوبين2. روش اندازهگيري حجم سلولهای متراکمشده به روش ميکروهماتوكريتکنترل کيفیت و بررسی کاليبراسيون دستگاه ميکروهماتوکريت3. شمارش سلولهای خونی به روش دستیشمارش گلبولهای سفيدشمارش پالکتمنابع

پيشگفتارهستيبخشخالق بهنام كار،كاليبراسيون،‏سلولي)اساس شمارندة خودكار دستگاههاي عنوان تحت پيشرو كتاب زيرسالمت،‏ مرجع آزمايشگاه کارشناسان و استادان همت به خطاها(‏ و كيفيت كنترل اطالعاتآخرين بر استناد با و کل ادارة اين هماتولوژی تخصصی کميتة مستقيم نظر شدهاست.‏تدوين کاربردی تجربيات و معتبر منابع در موجود علمی کيفيتکنترل روند يکساننمودن و استاندارد هدف با که مجموعه اين در و کاربردی دستورالعملهاي ‏به تهيهگرديده،‏ سلولي شمارندة خودكار دستگاههاي آزمايشگاهیمرتبط رشتههای در کارشناسان و همکاران تمام استفادة براي اجرا قابل شدهاست.‏اشاره‏ آزمايشگاهها نياز با متناسب شاهدكتاب،‏ اين در موجود توصيههاي و نكات از بهرهگيري با است اميد باشيم.‏كشور پزشكي آزمايشگاههاي هماتولوژي بخش عملكرد كيفيت ارتقاي مهدویسعيد دکتر سالمتمرجع آزمايشگاه کل مدير

مقدمهدستيابی به نتايج صحيح و دقيق در آزمايشگاههای پزشکی بدون استفاده از برنامههای تضمينکيفيت امکانپذير نیست.‏ مسئول آزمايشگاه موظف است با توجه به تعداد مراجعان،‏ تعداد ونوع تجهيزات،‏ روشهای آزمايشگاهی بهکار رفته،‏ تعداد کارکنان و...،‏ با روشهای مختلفازجمله آموزش کارکنان،‏ استفاده از روشهای استاندارد آزمايشگاهی،‏ انتخاب روشهایمناسب کنترل کيفیت و شرکت در برنامههای ارزيابی خارجی کيفيت از درستبودن نتايجاطمينان حاصلنمايد.‏1يکی از آزمايشهای معمول در آزمايشگاههای پزشکی،‏ شمارش سلولهای خون)‏CBC‏(‏است که دربيشتر آزمايشگاههابا دستگاههای خودکار شمارندة سلولی)سل کانتر(‏ 2 انجاممیشود؛بنابراين،‏ اطمينان از صحت و دقت نتايج اين آزمايش،‏ مستلزم آگاهی کامل از عملکرد ايندستگاهها و آشنايی با روشهای کاليبراسيون،‏ کنترل کيفیت و خطاهای مربوط است.‏متن اين كتاب با استفاده از منابع معتبر و راهنماهای منتشرة سازمان جهانی بهداشت)‏WHO‏(‏و مؤسسة استاندارد آزمايشگاه بالينی)‏CLSI‏(‏ 3 و متون و منابع معتبر خونشناسی با هدف ارائةمطالب کاربردی و روشهای کنترل کيفیت قابل اجرا در کشور،‏ براي کارکنان آزمايشگاههایکشور در تمام سطوح تهيهشده و مشتملبر سه فصل است:‏فصل اول شامل كلياتي در ارتباط با دستگاههاي خودكار شمارندة سلولي؛فصل دوم دربارة اساس کار،‏ کاليبراسيون،‏ کنترل کيفيت و انواع خطاهای دستگاههایخودکار شمارندة سلولی؛فصل سوم دربارة روشهای مرجع انجام آزمايشهاي كاربردي براي کاليبراسيون دستگاهها.‏1. Cell Blood Counter2. Cell Counter3. Clinical Laboratory Standard Institute

دستگاههاي خودكار شمارندة سلولي)اساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاها(‏يادآور ميشود،‏ عالوهبر لزوم آشنايی کامل با موارد مزبور،‏ آگاهی از روشهایکاليبراسيون و کنترل کيفيت ابزار پايهاي نظير سمپلر،‏ اسپکتروفتومتر،‏ فتومتر و سانتريفوژميكروهماتوكريت براي تضمين کيفيت نتايج آزمايشهايي كه براي كاليبراسيون ايندستگاهها كاربرد دارد،‏ ضروري است.‏ براي آشنايی با روشهای ارزيابی کيفيت ابزار پايه،‏ميتوان از متنها و منابع معتبر و يا كتاب كنترل کيفيت در آزمايشگاههای پزشکی،‏ كه توسطاساتيد و كارشناسان آزمايشگاه مرجع سالمت گردآوري و تأليف گرديده،‏ بهرهبرد.‏دکتر پريسا داهيم8

فصل اولكليات

اصول اولية کار با دستگاههای خودكار شمارندة سلولیتمام كاربران دستگاههای خودكار شمارندة سلولی بايد اصولي را كه به عملكرد بهتردستگاه منجرشده و در زير به برخي از آنها اشارهميشود،‏ درنظر داشتهباشند:‏1. رعايت مواردی مانند روشن‏ و خاموش‏ کردن دستگاه،‏ بررسی درجاتفشار)برحسب نوع دستگاه(،‏ نحوة نگهداري‏ و شستوشو)روزانه،‏ هفتگي،‏ ماهانه(،‏تعميرات الزم،‏ تعويض محلولها و ساير اقدامها مطابق دستورالعمل‏ شرکت سازنده.‏2. گذراندن دورة آموزشي نحوة كار با دستگاه و اصول نگهداري،‏ زير نظر كارشناسانشركتهاي پشتيبان)در اين رابطه،‏ سوابق مربوطه شامل تاريخ و شرح آموزشيا گواهی دورة آموزشی بايد در پروندة هر کاربر نگهداریشود و درصورتتعويض کاربر نيز آموزشهاي الزم درنظر گرفتهشود(.‏3. نگهداري مدارك دستگاه از قبيل شناسنامه،‏ دستورالعمل فنی و سوابقي مانندسوابق خريد،‏ کاليبراسيون،‏ کنترل و نگهداری،‏ تعويض محلولها،‏ تعميرات وسرويسها،‏ و ساير اقدامها درصورت لزوم.‏4. آشنايی کامل با نحوة کاليبراسيون و کنترل کيفی دستگاه.‏نكتهبهمنظور رعايت اصول ايمنی و جلوگيری از بروز اشکاالت مربوطبه نوسانات برق،‏ وجود سيم اتصال به زمين و تثبيتکنندة نوساناتبرق برای دستگاه ضروری است.‏11

خطاها(‏و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ سلولي)اساس شمارندة خودكار دستگاههاي و...(‏اليز سلولی)ايزوتون،‏ شمارندة خودكار دستگاههای محلولهای با رابطه در نكاتي فقطمشخص،‏ ساخت سری و انقضا تاريخ داشتن با بايد دستگاه محلولهای 1. و درمان بهداشت،‏ وزارت در ثبتشده شرکتهای يا و پشتيبان شرکت از تهيهشوند.‏پزشکی آموزش محلول،‏نام مانند اطالعات حداقل با برچسبی بايد محلول هر حاوی ظرف روی 2. شدهباشد.‏الصاق تعويض تاريخ و انقضا تاريخ اضافهنشود.‏جديد محلول به قبلی محلول تهماندة هيچگاه 3. نكتهايزوتون،‏بهويژه ذکرشده محلولهای در نامحلول و اضافی ذرات وجود خونیسلولهای شمارش در خطا و زمينه شمارش در تداخل باعث میشود.‏پالکتها بهخصوص سلولیشمارندة خودکار دستگاههای شناسنامة شناسنامهایبايد آزمايشگاهی تجهيزات ساير مانند سلولی شمارندة خودکار دستگاههای داشتهباشند:‏اطالعات اين با خريد؛تاريخ 1. راهاندازيرا دستگاه كه پشتيبان شركت كارشناس نام و کاليبراسيون و نصب تاريخ 2. نمودهاست؛دستگاه؛کار شروع تاريخ 3. سازنده؛کشور و کارخانه 4. دستگاه؛سريال شماره و مدل 5. بازسازیشده(؛و مستعمل خريد)نو،‏ هنگام دستگاه شرايط 6. پشتيبان؛شرکت نشاني و تلفن شماره نام،‏ 7. دستگاه؛کاربران يا کاربر نام 8. پشتيبان.‏شرکت توسط دستگاه کاربر آموزش نحوة و مشخصات 9. 12

فصل اولكلياتتوصيهمیشود در اين شناسنامه ميزان عدم دقت و عدم صحت دستگاه هنگام نصبنيز قيدشود.‏نكتهعالوهبر شناسنامه،‏ موارد زير نيز بايد بهصورت مکتوب برای هر دستگاه درآزمايشگاه موجود باشد:‏مشخصات محلولها و مواد مصرفی؛سوابق کاليبراسيون و كنترل كيفي؛سوابق تعمير با ذکر قطعة تعويضشده؛سوابق نگهداری،‏ سرويسهای دورهای و خدمات پشتيبانی.‏نکتههاي مهم در انجام آزمايش CBCتمام كاركنان مرتبط در آزمايشگاهها بايد از روش صحيح انجام آزمايش شمارش سلولهایخونی(‏CBC‏(،‏ بهعنوان يکی از شايعترين آزمايشهای انجامگرفته در آزمايشگاههای پزشکیآگاه‏ باشند.‏ براي اطمينان از نتايج آزمايش ،CBC موارد زير بايد در مراحل مختلفآزمايش رعايتشوند.‏1. مرحلة پيش از آزمايش 1مراجعهکننده بايد پيش از خونگيری حداقل 5 دقيقه آرام بنشيند.‏نام،‏ نام خانوادگی و شمارة پذيرش مندرج روی برچسب ظرف با برگ درخواست يابرگ پذيرش مطابقت دادهشود.‏تورنيکه بيش از يک دقيقه بر دست نمونهدهنده بسته‏ نماند.‏از ضدانعقاد مناسب با رعايت نسبت الزم به مقدار خون استفادهشود)توجه به الزاماتمورد نياز دستگاه در اين خصوص ضروری است(.‏به محض گرفتن خون،‏ نمونه با ضدانعقاد مخلوطشود)‏‎2‎ دقيقه با ميکسر يا 8 تا‎10‎ بارسروتهنمودن ويال(.‏ظرف حاوی نمونة CBC دربسته باشد.‏131. Pre Analytical Phase

خطاها(‏و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ سلولي)اساس شمارندة خودكار دستگاههاي ليپمیيا هموليز و لخته نبود ازنظر اپليکاتور از استفاده با يا دقيق مشاهدة با نمونه بررسیشود.‏باشد.‏ساعت 6 تا 4 حدود آزمايش انجام و نمونهگيري بين زماني فاصلة حداكثر دقيقه5 تا 3 بهمدت ويال قراردادن با خون نمونة آزمايش،‏ انجام از پيش بالفاصله شود.‏يكنواخت و هموژن كامل،‏ سروتهنمودن بار 10 حداقل يا و روتاتور روی 1آزمايش انجام مرحلة 2. امکاندرصورت و انجامشده 2 دستگاه زمينة شمارش آزمايش،‏ شروع از پيش روز هر دردستگاه هر زمينة شمارش به مربوط مقادير معمول،‏ بهطور نگهداریشود.‏ آن سوابق ارائهمعيارهايي رابطه اين در نيز بهداشت جهاني سازمان شدهاست.‏ ارائه‏ آن دستورالعمل اشارهميشود:‏آنها به زير در كه نمودهاست قرمزگلبولهای تعداد > 0/03 x 10 12 / L سفيدگلبولهای تعداد > 0/04 x 10 9 / L هموگلوبين> 0/2g / dL پالکتهاتعداد > 0/5 x 10 9 / L دراست بهتر کاری،‏ سری هر در آزمايش مورد نمونههای تعداد زيادبودن درصورت اجراشود.‏مجدداً‏ زمينه شمارش بررسی و دستگاه شستوشوی دستور آزمايشها فواصل باکار اصول با کاربر کامل آشنايی آزمايش،‏ انجام مرحلة صحت از اطمينان برای است.‏الزامی خطاها رفع و کيفیت کنترل و کاليبراسيون برنامههای اجرای ، دستگاه 3آزمايش از پس مرحلة 3. گرفتهشوند:‏درنظر بايد زير موارد گزارش،‏ ارائة از پيش و نتايج بررسی هنگام ضدانعقادمواد اثر %1 تا را هموگلوبين مقدار نمونه،‏ در رقت ايجاد بهدليل K 3 EDTAمايع ضدانعقاد كاهشميدهد.‏1. Analytical Phase2. Back Ground3. Post Analytical Phase14

اولفصل كليات‏ميزان%2 كاهش و قرمز گلبولهاي چروكيدگي باعث K 3 EDTAضدانعقاد از استفاده ازرا خود استفادة مورد ضدانعقاد آزمايشگاهي كه درصورتي ميشود.‏ هماتوكريت %2 MCV ميانگين که توجهنمايد نکته اين به بايد تغييردهد،‏ K 2EDTA به K 3EDTAكاهشمييابد.‏ميزان همين به MCHC ميانگين و افزايش دستگاهاز ناشي كاذب خطاهاي يا نمونه ماهيت از ناشي خطاهاي 3g/Lميزان به را هموگلوبين مقدار ×30، 10 9 / L از بيش سفيد گلبولهاي تعداد افزايشميدهد.‏ميكروسيتوزS، هموگلوبين زياد مقدار ×700، 10 9 / L از بيش پالكت تعداد مانند مواردی باالميبرند.‏كاذب بهطور را Hb ميزان هايپوكرومي و آمدهاست.‏دوم فصل انتهاي در تفصيل به دستگاه از ناشي كاذب خطاهاي نكتهمطابقتو بيمار بالينی وضعيت بررسی و محيطی خون گسترش مشاهدة است.‏ضروري گزارشدهي از پيش دستگاه نتيجة با آنها 15

فصل دوماساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترلكيفيت و خطاهاي دستگاههايخودكار شمارندة سلولي

1. اساس كار دستگاههاي خودكار شمارندة سلولياساس کار اكثريت دستگاههاي خودكار شمارندة سلولي بر دو مكانيسم زير استوار است:‏1. مقاومت الکتريکي : 1 اين روش اولين بار توسط واالس كولتر 2 در سال 1956 مطرحشدو اساس کار دستگاههايي نظير كولتر ، 3 بكمن ، 4 سيسمكس ، 5 ابوت 6 و...‏ قرارگرفت.‏در اين مكانيسم،‏ خون در يک محلول بافري الکتريکي رقيقشده و از بين دو الکترودحامل جريان الکتريکي مستقيم عبورميکند.‏ با عبور هر سلول خوني از اين مسير،‏مقاومت الکتريکي و يک پالس الکتريکي ايجادميشود.‏ تغيير در پتانسيل بين الکترودها7متناسب با مدت زماني است که گلبول از فضای بين دو الکترود،‏ که اصطالحاً‏ دريچهناميدهمیشود،‏ عبورميكند.‏ ارتفاع هر پالس نشاندهندة حجم سلول و تعداد پالسنشاندهندة تعداد سلول است.‏Oscilloscope40 fL35 fL30 fL25 fL20 fLPowerSupplyPneumaticSupplyClose up of ApertureElectrodesVacuumApertureتصوير شمارة 1: نمايی از فضای بين دو الکترود)‏Aperture‏(‏191. Electrical Impedance2. Wallace Coulter3. Coulter4. Beckman5. Sysmex6. Abbott7. Aperture

خطاها(‏و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ سلولي)اساس شمارندة خودكار دستگاههاي رديفيک بهصورت سلولها رقيقشدة سوسپانسيون روش،‏ اين در : 1 نور پراکندگي 2. پراکندهنور ميشود.‏ نور پراکندگي باعث و عبورميكند نوري منبع مقابل از سلولي هك تبديلميشود الکتريکي پالسهاي به 3 فوتوديود يا 2 نوري فزايندة يک طريق از الکتريکي،‏پالسهاي ارتفاع و سلولها تعداد نمايانگر پالسها تعداد حالت،‏ اين در نوريمنبع است.‏ سلولها حجم نشاندهندة بوده،‏ نور پراکندگي ميزان با متناسب كه عبوريسلولهاي رديف قطر هرچه است.‏ تنگستن يا ليزر دستگاه،‏ نوع حسب بر سلولهاجريان بر بيشتري دقت با نور قرمز(،‏ گلبولهاي قطر اندازة باشد)به کوچکتر حاصلميشود.‏دقيقتري نتايج و تابيده شدهاست:‏طراحي مجرا دو حداقل سلولي شمارندة‏ خودکار دستگاههاي در و قرمز گلبولهاي تعداد و اندازه خون،‏ نمونه به رقيقکننده افزودن با اول،‏ مجراي در زمرق گلبولهای از پالکتها جداسازي بهمنظور كه مشخصميشود،‏ پالکتها شدهاست.‏تعيين پايين و باال جداکنندة آستانة دو دستگاه در آنها شمارش و گلبولهايرقيقکننده،‏ کمک با و نمونه به ليزکننده مادة افزودن با دوم،‏ مجراي در رد شمارشميشوند.‏ ماندهاند،‏ دستنخورده که سفيد گلبولهاي و ليزشده قرمز روشبه نيز هموگلوبين مقدار سفيد،‏ گلبولهای شمارش عالوهبر مجرا،‏ اين اندازهگيريميشود.‏سيانمتهموگلوبين درنظرديگری مجراهاي لکوسيتها افتراقي شمارش براي جديدتر دستگاههاي در شدهاست.‏گرفته يكديگربه كامالً‏ سلول شمارندة خودكار دستگاههاي در 5 وMCV 4 PCV اندازهگيري عبوراز حاصل پالسهاي ارتفاع ميانگين محاسبة با دستگاهها،‏ برخي در وابستهاند.‏ گلبولهايتعداد براساس و مشخصميشود MCV مقدار دريچه،‏ از قرمز گلبولهاي دستگاههایدر محاسبهميشود.‏ دستگاه توسط هماتوكريت ميزان شمارششده،‏ قرمز تعيينشدهPCV ميزان قرمز،‏ گلبولهای عبور از حاصل پالسهای مجموع از ديگر،‏ تمامدر تقريباً‏ محاسبهمیشود.‏ MCV مقدار قرمز،‏ گلبولهای تعداد از استفاده با و 1. Light Scattering2. Photomultiplier3. Photodiod4. Packed Cell Volume5. Mean Corpuscular Volume20

محاسبهازطريق 2 MCHC و 1 MCH مانند قرمز گلبولهای شاخصههای ساير دستگاهها مشخصمیشوند.‏قرمز گلبولهاي تعداد و PCV هموگلوبين،‏ مقادير از استفاده با و ازاستفاده با دستگاهها،‏ در 3 قرمز)‏RDW‏(‏ گلبولهای اندازة پراکندگی ميزان قرمزگلبولهای عبور دنبال به ايجادشده پالسهای ارتفاع تغييرات ميزان محاسبة معيارانحراف ضريب يا فمتوليتر(‏ واحد ‏)با 4 SD معيار انحراف بهصورت و تعيين‏ ارائهمیشود.‏‏)درصد(‏ 5 CV دومفصل سلوليشمارندة خودكار دستگاههاي خطاهاي و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ اساس داخلهموگلوبين پراکندگي ميزان ، 6 بايرتکنيکون نظير دستگاهها بعضي در غلظتپراکندگی)‏CV‏(‏ نشاندهندة واقع در مقدار اين مشخصمیشود.‏ نيز 7 سلول)‏HDW‏(‏ است.‏قرمز گلبولهای 9 دیمورفيک نمای يا 8 آنيزوکروميا يا سلول هر در هموگلوبين مكانيسمهاياز استفاده با مختلف،‏ دستگاههاي در سفيد گلبول افتراقي شمارش تعيينمختلف،‏ تواترهاي با الکتريکي جريانهاي و الكتريكي مقاومت مانند مختلف و...‏گرانولها از ناشي شيميايي واکنشهاي نور،‏ جذب و پراکندگي هسته،‏ اندازة افتراقيشمارش در گزارشميشود.‏ هفتقسمتي و پنج سه،‏ بهصورت و صورتگرفته‏ گرانولوسيتها،‏يا بزرگ سلولهاي شامل اندازه،‏ براساس سلول گروه سه سهقسمتي،‏ بازوفيلها،‏مونوسيتها،‏ شامل متوسط سلولهاي و لنفوسيتها يا كوچك سلولهاي پنجقسمتي،‏افتراقي شمارش در شمارشميشوند.‏ مونونوکلئر سلولهاي و ائوزينوفيلها و شمارششده مونوسيتها و لنفوسيتها بازوفيل،‏ ائوزينوفيل،‏ نوتروفيل،‏ ردههای نابالغبزرگ سلولهاي ذكرشده،‏ ردههاي عالوهبر هفتقسمتي افتراقي شمارش در کوچک(‏آتيپيکال)بالستهاي لنفوسيتهاي و نابالغ(‏ گرانولوسيتهاي و ‏)بالست جايميگيرند.‏نيز 211. Mean Corpuscular Hemoglobin2. Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration3. Red cell Distribution Width4. Standard Deviation5. Coefficient Variation6. Byertechnicon7. Hemoglobin Distribution Width8. Anisochromia9. Dimorphic

خطاها(‏و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ سلولي)اساس شمارندة خودكار دستگاههاي زا برخي برای عددي دادههاي ارائة عالوهبر تمامخودکار دستگاههای بسياری مشاهدةکه رسممینمايند نيز نمودارهايی)هيستوگرام(‏ اندازهگيری،‏ مورد پارامترهای نمايانگرمعموالً‏ هيستوگرامها اين میدهد.‏ کاملتری و بيشتر اطالعات کاربر به‏ آنها بعضیهستند.‏ اندازه براساس پالکتها و قرمز و سفيد گلبولهای اندازة پراکندگی گلبولهایهموگلوبين غلظت پراکندگی ميزان نمودار نمودارها،‏ اين عالوهبر دستگاهها نشانمیدهد.‏آنها اندازة مقابل در را قرمز نمايانگرعمودی محور و سلول اندازة)حجم(‏ نشاندهندة افقی محور نمودارها،‏ اين در است.‏نظر مورد سلول تعداد a62.6 fLVolume(fL)b88 fLVolume(fL)c145 fLVolume(fL)سفيدگلبولهای هيستوگرامهای 2: شمارة تصوير 22

فصل دوماساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاهاي دستگاههاي خودكار شمارندة سلولي100%Classification ofWBC typesbased on sizeWBC27 92 152400 fLWBC(after addinglysing reagent)Relative Number50100 150 200 250 300 (fL)تصوير شمارة 3: هيستوگرامهای نحوة پراکندگی گلبولهای سفيد برحسباندازه در دستگاههاي با توانايی شمارش افتراقی سهقسمتی23

خطاها(‏و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ سلولي)اساس شمارندة خودكار دستگاههاي سلولیشمارندة خودكار دستگاههای كاليبراسيون 2. اندازهگيریشدةمقادير ميان ارتباط که اطالقمیشود فعاليتهايی مجموعه به کاليبراسيون باکه ماده،‏ آن واقعی مقادير با را آزمايشگاهی روش يا دستگاه يک توسط کميت يک هک تسا مادهاي کاليبراتور مشخصمینمايد.‏ ‏شدهاست،‏ اندازهگيری مرجع روشهای درحاليدارد،‏ مشخصي مقدار و ميرود بهکار آزمايشگاهي روش کاليبراسيون براي محدودةاغلب و بهکاررود آزمايشگاهي روش کيفيت کنترل براي بايد کنترلي مواد که کاليبراتورجايگزين بهعنوان نميتوانند هيچگاه کنترلي مواد بنابراين،‏ دارند؛ غلظتي استفادهشوند.‏دقتعدم ميزان و کاليبرشده کار شروع از پيش و نصب از پس بايد دستگاهها تمام نگهداریگردد.‏آزمايشگاه در بايد امر اين اجرايي سوابق بررسیشود.‏ نيز آنها انجامشود:‏زير موارد در نيز و بار دو يا يك سالي كل بهطور بايد کاليبراسيون راهاندازی،‏و نصب هنگام سرويس،‏يا تعمير بار هر از پس خرابنبودناز اطمينان روزانه)درصورت کيفی کنترل نتايج نبودن قبول قابل کنترل(،‏نمونة بيماران(.‏نمونة يا کنترل خون نتايج در مشخص تغيير محلولها)درصورت تعويض توسطاندازهگيريشونده مختلف پارامترهای دقت)‏CV‏(‏ عدم ميزان بررسی برای غيرطبيعیو طبيعی دامنههای در تازه خون يا كنترل نمونههای از میتوان دستگاه،‏ سلولي«‏شمارندة خودكار دستگاههاي کيفيت ‏»کنترل مبحث 3 بند توضيحات مطابق درکه باشد سازنده کارخانة ادعای مطابق بايد آمده بهدست مقادير که استفادهكرد شدهاست.‏درج دستگاه دستورالعمل نظرمورد مقادير که وجوددارد تجاري کاليبراتورهاي دستگاه،‏ کاليبراسيون براي سلولهايسوسپانسيونهای اين شدهاست.‏ اندازهگيری مرجع روشهاي با آنها در رعايتشرط به و الزم تأييديههاي و معتبر انقضاي تاريخ داشتن درصورت خوني،‏ 24

دومفصل سلوليشمارندة خودكار دستگاههاي خطاهاي و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ اساس ميتوانهستند.‏ مناسب دستگاهها کاليبراسيون براي سازنده،‏ کارخانة دستورالعملهاي نتايجبا دستگاه نتايج مقايسة کنترل،‏ نمونة آزمايش بهوسيلة را کاليبراسيون روند موفقيت ميانگينهايدقيق کنترل يا و مرجع روشهاي با خون نمونه چند روي آزمايششده تأييدكرد.‏1 قرمز گلبولهاي شاخصهاي دربارة متحرک بهنسبت ترديد داشتن يا تجاري کاليبراتورهاي به نداشتن دسترسي درصورت کاليبراسيونبراي است.‏ ضروري کاليبراسيون براي کامل خون از استفاده آن،‏ اعتبار نمونةسه حداقل پارامترهاي کار،‏ اين برای استفادهکرد.‏ تازه و طبيعي خون از بايد شمارندةدستگاه با بار دو و دستي مرجع روشهاي با بار دو طبيعی،‏ کامل خون و دستی روش با پارامتر هر نتايج ميانگين محاسبة از پس و اندازهگيريميشود سلولی افزايشبا تعيينميشود.‏ زير فرمول از استفاده با جديد کاليبراسيون ضريب دستگاهی،‏ ميشود.‏بيشتر کاليبراسيون دقت نمونهها،‏ تعداد دستیروش ميانگين دستگاهی روش ميانگين دستگاهيروش ميانگين كاليبراسيونضريب = × 100گلبولهایشمارش و هماتوکريت هموگلوبين،‏ اندازهگيری مرجع روشهای هماسيتومتر)بااز استفاده و ميکروهماتوکريت سيانمتهموگلوبين،‏ بهترتيب سفيد شمارشمرجع روش مرجع،‏ کتابهاي در هستند.‏ اصالحشده(‏ نئوبار درجهبندی تککانالهسلولی شمارندههای پالکتها،‏ و قرمز گلبولهای سفيد،‏ گلبولهای زا همچنان تجهيزات،‏ اين نبودن دردسترس بهعلت ايران،‏ در که عنوانشدهاند سلولیشمارش در زياد خطای وجود احتمال بهعلت استفادهمیشود.‏ هماسيتومتر کاليبراسيونكه توصيهميشود پالکتها،‏ و قرمز گلبولهای در بهويژه روش،‏ اين با صورتگيرد.‏پشتيبان شرکت بهوسيلة‏ پارامترها اين 251. Moving Average

دستگاههاي خودكار شمارندة سلولي)اساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاها(‏مثالمحاسبة ضريب کاليبراسيون:‏ اگر ميانگين اندازهگيری هموگلوبين به روشدستی 140g/L و با دستگاه‏ خودكار شمارندة سلولي 145g/L باشد،‏ عاملتصحيح کاليبراسيون دستگاه با استفاده از فرمول زير محاسبهمیشود:‏140 -145= ضريب كاليبراسيون× 100 = -3/44145طبق محاسبة باال،‏ ضريب کاليبراسيون دستگاه برای هموگلوبين بايد به مقدار 3/44کاهشيابد.‏ بهعنوان مثال،‏ اگر ضريب کاليبراسيون دستگاه پيش از اين 100 بودهاست،بايد%3/44 کاهشيابد و روی 96/56 تنظيمشود.‏در بعضی از انواع دستگاههاي شمارنده مثل گروه سيسمکس،‏ ضريب کاليبراسيونجديد با استفاده از فرمول کاليبراسيون که در دستورالعمل درج گرديدهاست،‏ بهترتيبزير محاسبهمیشود:‏ضريب كاليبراسيون قبلي ×ميانگين روش دستیميانگين روش دستگاهی= ضريب كاليبراسيوننكتهکاليبراسيون دستگاه بايد در موارد خاصی که در باال به آنها اشارهشدو با استفاده از روش ذکرشده،‏ صورتگيرد،‏ درغير اين صورت،‏ تغييرمکرر ضريب كاليبراسيون به دنبال مشاهدة هرگونه اختالل در نتايج،‏بههيچ وجه توصيهنمیشود.‏26

دومفصل سلوليشمارندة خودكار دستگاههاي خطاهاي و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ اساس سلوليشمارندة خودكار دستگاههاي کيفيت کنترل 3. بايدهماتولوژی بخش در سلولی شمارندة دستگاههای کيفيت کنترل برای آزمايشگاه مقتضیبهنحو نيز کيفی کنترل برنامههای انجام سوابق و داشتهباشد مکتوبی دستورالعمل کنترلخون از استفاده امر،‏ اين انجام براي بينالمللی معتبر مراجع توصية نگهداریشود.‏ بهدسترسینداشتن ازجمله مختلف داليل به کشور آزمايشگاههای از بسياری که است استفادهمیكنند.‏شمارنده دستگاه کيفیت کنترل برای ديگري روشهای از نمونه،‏ اين انواعکه بوده کيفی کنترل روشهای از استفاده به ملزم آزمايشگاه هر صورت،‏ درهر مشخصنمايد.‏را تصادفی و سيستماتيک خطاهاي مختلفروشهای دربارة کنترل،‏ خون از استفاده نحوة عالوهبر مبحث،‏ اين ادامة در خواهدشد.‏توضيحداده دارند،‏ کاربرد نيز دستگاه عملکرد بررسی براي که کيفیت کنترل كنترلخون ‎3‎‎1‎ دستگاههایکيفیت کنترل برای خونشناسی،‏ بينالمللی معتبر منابع توصيههای طبق دامنةدر کنترل خون نمونه دو از دستكم کاری،‏ سری هر در بايد سلولی،‏ شمارندة کنترلنمونة کاری،‏ سری هر ابتدای در ترتيب،‏ بهاين استفادهكرد.‏ غيرطبيعی و طبيعی نتايجو آزمايش شمارنده دستگاه با طبيعی نمونة پايان،‏ در و غيرطبيعی و طبيعی تمامبرای مختلف دامنههای در کنترل خون به دسترسی ايران،‏ در ثبتميشود.‏ رد کنترل خون از معمول بهطور دليل،‏ بههمين نیست؛ امکانپذير بهراحتی آزمايشگاهها استفادهمیشود.‏دامنه يک نياز،‏درصورت و بيماران نمونههای آزمايش از پيش صبح روز هر کنترل خون نمونه نمونةنمودار،‏ رسم براي ثبتمیشود.‏ نمودار روي نتايج و آزمايش روز طي در فواصل به برايدستكم تا آزمايششود دستگاه با مختلف زماني فواصل در و دفعات به بايد کنترل ، ±1SDمعيارهاي انحراف و ميانگين محاسبة از پس حاصلشود.‏ خوانده 20 پارامتر هر 27محورروي روزها و عمودي محور روي آنها مقادير پارامتر،‏ هر براي ±3SD و ±2SD ثبتميشود.‏افقي

خطاها(‏و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ سلولي)اساس شمارندة خودكار دستگاههاي بروشوردر ذکرشده دامنة با کنترل خون نتايج منطبقبودن با صرفاً‏ دستگاه کيفیت کنترل برايبروشور در مندرج دامنة و ميانگين از استفاده همچنين و نیست قبول قابل مربوطه باال،‏در ذکرشده روش از استفاده با خود بايد آزمايشگاه هر توصيهنمیشود.‏ نمودار رسم اقدامنمايد.‏نمودار رسم برای دامنه و ميانگين تعيين به نسبت معيارهایانحراف و 144g/L ميانگين با هموگلوبين،‏ کيفیت کنترل نمودار زير در رد ثبتشده نقاط مشاهدهمیشود.‏ 6 و 4 ،2g/L بهترتيب ±3SD و ±2SD ،±1SD نمودارميتوان است.‏ متوالی روزهای در کنترل خون هموگلوبين ميزان نمايانگر نمودار بهداشتجهانی سازمان يا 2 وستگارد ، 1 لویجنينگ قوانين از استفاده با را کيفیت کنترل آزمايشهاینتايج برای که کيفيتی اهداف براساس ميتواند آزمايشگاه هر تفسيركرد.‏ کيفیتکنترل نمودار از استفاده با استفادهكند.‏ قوانين اين از يکی از دارد،‏ درنظر خود مشخصكرد.‏بروز درصورت را سيستماتيك و تصادفي خطاهای میتوان +3s+2s+1s-1s-2s-3sg/L152150148146144142140138136134DayHemoqlobinهموگلوبينکيفی کنترل نمودار 4: شمارة تصوير 1. Levyjening2. Westgard28

فصل دوماساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاهاي دستگاههاي خودكار شمارندة سلوليجدول شمارة 1: تفسير نمودار کنترل کيفیت براساس قوانين سازمان جهانی بهداشتتفسيرنتيجة خون کنترلهشدار،‏ نشاندهندة خطای تصادفی يا سيستماتيکيک کنترل خارج از محدودة ±2SDرد نتايج،‏ نشاندهندة خطاي تصادفی يا سيستماتيکيک کنترل خارج از محدودة ±3SDرد نتايج،‏ نشاندهندة خطاي سيستماتيکدو خواندة متوالي همسو و خارج از محدودة ±2SD چهار خواندة متوالي و همسو و خارج از محدودةرد نتايج،‏ نشاندهندة خطاي سيستماتيک-1SD يا +1SDشش خواندة متوالی در يک طرف ميانگين هشدار،‏ نشاندهندة خطاي سيستماتيکجدول شمارة 2: تفسير نمودار کنترل کيفیت براساس قوانين وستگاردنتايج خون کنترل±2SD 1 يک کنترل خارج از محدودة 2s‏)نمودار الف(‏±3SD 1 يک کنترل خارج از محدودة 3s‏)نمودار ب(‏2 2s دو خواندة متوالي و همسو،‏ خارج از محدودة±2SD‏)نمودار ج(‏R 4s يک خوانده خارج از محدودة +2SD و ديگريخارج از محدودة -2SD‏)نمودار د(‏4 1s چهار خواندة متوالي و همسو،‏ خارج از محدودة-1SD يا +1SD‏)نمودار ه(‏تفسيرهشدار،‏ لزوم بررسي ساير قوانينرد نتايج،‏ نشاندهندة خطاي تصادفی يا سيستماتيکرد نتايج،‏ نشاندهندة خطاي سيستماتيکرد نتايج،‏ نشاندهندة خطاي تصادفیرد نتايج،‏ نشاندهندة خطاي سيستماتيک10 x ده خواندة متوالي در يک طرف ميانگين)بااليا پايين ميانگين و بدون توجه به اندازة انحراف(‏ رد نتايج،‏ نشاندهندة خطاي سيستماتيک‏)نمودار و(‏29

دستگاههاي خودكار شمارندة سلولي)اساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاها(‏نكتهقوانين چندگانة وستگارد بين مجموعههاي کاري مختلف و نيز بين دوغلظت نمونة کنترلی قابل استفاده هستند.‏+3s+2s+1sMean-1s-2s-3s1 3Sruleviolation+3s+2s+1sMean-1s-2s-3s1 2Sruleviolation1 2 3 4 5 6 7 8 9 10‏)الف(‏‏)ب(‏1 2 3 4 5 6 7 8 9 10+3s+2s+1sMean-1s-2s-3s‏)ج(‏‏)د(‏R 4Sruleviolation1 2 3 4 5 6 7 8 9 10+3s+2s+1sMean-1s-2s-3s2 2Sruleviolation1 2 3 4 5 6 7 8 9 10+3s+2s+1sMean-1s-2s-3s10 xruleviolation1 2 3 4 5 6 7 8 9 10+3s+2s+1sMean-1s-2s-3s4 1Sruleviolation1 2 3 4 5 6 7 8 9 10‏)ه(‏‏)و(‏تصوير شمارة 5: نمودارهاي كنترل كيفي با قوانين وستگارد30

فصل دوماساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاهاي دستگاههاي خودكار شمارندة سلولينكتهدرصورت يافتن هرگونه خطا با استفاده از نمودار،‏ ابتدا،‏ بايد از آلوده يا خرابنبودن نمونة کنترل اطمينان حاصلنمود.‏ با مطمئنشدن از اين امر پيش ازبرنامهريزی برای کاليبراسيون دستگاه،‏ بايد اقدامهاي ديگری مانند شستوشویدستگاه،‏ آزمايش مجدد نمونه،‏ آزمايش روی نمونة خون کنترل ديگر با همانسری ساخت،‏ بررسی وضعيت محلولهای دستگاه و...‏ را مدنظر قرارداد.‏1‎3‎‎2‎ آزمون پايداری کاليبراسيونبهمنظور کاملشدن روند کنترل کيفيت دستگاه،‏ عالوه بر استفاده از خون کنترل،‏ ميتواناز نمونههاي خون تازه استفادهكرد.‏ با توجه به پايداري پارامترهايي نظير ،RBC ،WBCHCT ،Hb و اندکسهاي خوني در نمونة خون حاوی ضدانعقاد،‏ بهمدت 24 ساعت دردماي C˚4، ميتوان در روز اول حداقل 5 و ترجيحاً‏ 10 نمونه که داراي مقادير طبيعيهستند را پس از آزمايش در يخچال نگهداريكرد و روز بعد،‏ مجدداً‏ مورد آزمايشقرارداد و وجود اختالف معنيدار بين مقادير نمونههاي جفت را با استفاده از آزمونSD =∑d 2 ( ∑d) 2nn - 1tn = d nSDآماري پايداري كاليبراسيون محاسبهكرد.‏n: تعداد جفتهاي مورد بررسیd: اختالف بين دو خوانده)روزبهروز(‏:SD انحراف معيار اختالفاتd: ميانگين اختالفاتمقدار t بايد برای هر متغير محاسبهشود.‏ اگر مقدار آن برای 5 نمونه از 2/78 و برای 10نمونه از 2/26 بيشتر باشد،‏ با اطمينان %95 میتوان گفت که بين مقادير شمارششده دردو روز،‏ اختالف معنیدار وجوددارد.‏ وجود اختالف معنیدار برای يک متغير،‏ بيانكنندةاشکال احتمالی است که درصورت تداوم،‏ براي رفع آن بايد اقدام مناسب صورتگيرد.‏311. T-Brittin

321549412516دستگاههاي خودكار شمارندة سلولي)اساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاها(‏مثالدرصورتي که نتايج اندازهگيری هموگلوبين 5 نمونة خون با استفادهاز يک دستگاه شمارندة سلولي در دو روز متوالی مطابق جدول زيرباشد،‏ عملکرد دستگاه با کمک فرمول پايداري كاليبراسيون بهصورتزير بررسیمیشود.‏هموگلوبين روز اول)‏g/L‏(‏ مقدار مقدار هموگلوبين روز دوم)‏g/L‏(‏ d d 25∑d = 15)∑d) 2 = 225∑d 2 = 55∑dd =5=12313517115514215= 31201331701501385522554SD = = 2/53 5tn = = 2/672/5چون عدد t بهدست آمده از ‎2/78‎‏)مقدار t برای 5 نمونه(‏ کمتر است،‏ نتايج هموگلوبيندستگاه قابل قبول است.‏32

فصل دوماساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاهاي دستگاههاي خودكار شمارندة سلولي1‎3‎‎3‎ آزمايش دوتايیدرصورت نبود امکان انجام تمام آزمايشها بهصورت دوتايی،‏ بايد در هر سری کاري،‏حداقل 2 تا 3 نمونه بهصورت دوتايی آزمايششوند تا با بررسي اختالف خواندههاازطريق محاسبات آماري،‏ از وجود خطاهاي تصادفي آگاهشد.‏ افزايش اختالف بين دوخواندة بيش از 2SD محاسبهشده،‏ احتمال وجود خطاي تصادفي را مطرحميكند.‏ فرمولزير طريقة محاسبة SD نمونههای دوتايی را نشانمیدهد:‏SD =∑d 22nمثالمقدار هموگلوبين 5 نمونه در دو بار اندازهگيری به شرح زير است:‏-2-21002مقدار هموگلوبين)‏g/L‏(‏ مقدار هموگلوبين)‏g/L‏(‏d d 21201611101401341221631001401324410004112SD =∑ d 22n112= =103/34SD = 6/7تفاوت بيشتر از 2SD بين دو نتيجة آزمايش در نمونة سوم)‏‎10‎ = d)، نمايانگر بروزخطای تصادفی و لزوم تکرار آزمايش روی همان نمونه است.‏331. Duplicate Test

خطاها(‏و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ سلولي)اساس شمارندة خودكار دستگاههاي 1بازبيني آزمايش ‎3‎‎4‎ نمونههانگهداری درصورت که است بازبيني آزمايش کيفيت،‏ کنترل روشهای از ديگر يکی صبحيا کاری سری ابتدای بايد كار اين براي است.‏ اجراشدني مناسب)يخچال(‏ دمای در سریانتهای در و قرارداد يخچال در بسته در با بالفاصله آزمايش از پس را نمونه سه تا دو آزمايش،‏از پيش قرارداد.‏ آزمايش مورد مجدداً‏ را آنها بعد،‏ روز يا ظهر از بعد يا کاری اب میتوان را آزمايش دو اين نتايج مخلوطشوند.‏ كامالً‏ و رسيده اتاق دماي به بايد نمونهها قبولقابل 2SD محدودة در نتايج اختالف كه مقايسهنمود دوتايي آزمايش فرمول از استفاده ايناز خارج نتايج در تغيير هرگونه مناسب،‏ شرايط در نمونهها نگهداری درصورت است.‏ بررسیبراي آزمايش اين است.‏ معرفها يا دستگاه عملکرد در اشکال نشاندهندة محدوده،‏ سفيدگلبولهاي براي کمتر ميزان به و است مناسب قرمز گلبولهای و هموگلوبين تغييرات 6 آزمايش دو بين زماني فاصلة اگر بهويژه هماتوکريت،‏ براي ولي کاربرددارد؛ پالکتها و ندارد.‏کارايي باشد،‏ بيشتر يا ساعت نكتهدوتاييو بازبيني آزمايش براي که نمونههايي است بهتر باشند.‏يکسان آزمايشميشوند،‏ -12-20-1شمارندهدستگاه توسط نمونه 5 هموگلوبين اندازهگيری نتايج است:‏زير شرح به ظهر از بعد و صبح در صبح)‏g/L‏(‏ هموگلوبين مقدار ظهر)‏g/L‏(‏ از بعد هموگلوبين مقدار d d 21201611101401341211591121401351440110مثال1. Check Test34

فصل دوماساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاهاي دستگاههاي خودكار شمارندة سلوليSD =∑ d 22n10= =101با توجه به آنکه هيچيک از اختالفات نتايج دو بار آزمايش روی يک نمونه،‏ از 2SDبيشتر نیست،‏ عملکرد دستگاه قابل قبول است.‏2SD = 21‎3‎ 5 آزمايش دلتامقايسة مقادير بهدست آمده از يک نمونه با نتايج قبلي نمونة همان فرد بهعنوان روشيبراي کنترل کيفيت بهکار ميرود؛ با درنظر گرفتن اين نکته که فاصلة زمان بين دو آزمايشبيش از دو تا سه هفته نباشد.‏ درصورت استفاده از اين روش،‏ بايد به نکاتي نظير تغييراتفيزيولوژيک طبيعی و روزانة پارامترهای خونی و همچنين،‏ مواردی نظير ابتالي فرد بهبيماری و يا استفاده از دارو به داليل مختلف که باعث تغيير شمارش سلولها ميشوند،‏توجه داشت.‏ با توجه به تغييرات روزانة طبيعي پارامترهای خونی در يک فرد،‏ تنها وجوداختالفات واضح بين مقادير بهدست آمده،‏ نشاندهندة بروز خطا است.‏تفاوت بين دو نتيجه كه ميتواند نمايانگر خطا باشدپارامتر مورد نظرHbPCVMCVMCHWBCPlatelets2g/dL0/05 L/L> 6fL> 5pgاز تعداد طبيعي به غيرطبيعيافزايش يا کاهش تعداد،‏ بيش از %50351. Delta Test

خطاها(‏و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ سلولي)اساس شمارندة خودكار دستگاههاي بيماراننتايج از استفاده ‎3‎‎6‎ فواصلدر )MCHC و MCH گلبولي)‏MCV‏،‏ شاخصهاي ميانگين مقادير ثابتبودن بهدليل شمارندهدستگاه عملکرد کيفيت ارزيابي بهمنظور شاخصها اين از میتوان هفتهها،‏ و روزها بررسیهااستفادهنمود.‏ پذيرشمیکنند،‏ CBC نمونه 100 روزی حداقل که آزمايشگاههايی در ميزانازنظر مختلف روزهای در آزمايش مورد CBC نمونههای که درصورتي نشانميدهند،‏ ميانگينهابر بارز تأثير به که نداشتهباشند يکديگر با مشخصی تفاوت خونی اندکسهای خاصروز يک در تاالسمي يا آهن فقر به مبتال افراد نمونههای پذيرش مانند منجرشود،‏ ميانگيندر مشخص تغيير هرگونه میشوند،‏ گلبولی شاخصهای کاهش باعث که هفته در ازاستفاده برای است.‏ دستگاه عملکرد اختالل يا کاليبراسيون در تغيير نشاندهندة اندکسها تا300 حداقل MCHC و MCH ،MCV اندکسهای ±2SD و ميانگين بايد ابتدا روش،‏ اين رسمنمود.‏را کيفیت کنترل نمودار سپس،‏ و محاسبه را نمونه 500 بهمبتاليان مانند ندارند،‏ طبيعی خونی اندکسهای که بيمارانی مراجعة صورت در لحاظشود.‏ميانگين محاسبة در نبايد آنها گلبولی اندکسهای نتايج ذکرشده،‏ بيماریهای و تقسيمکرده بيستتايی گروههای به روزانه را بيماران نمونههای نمودار،‏ رسم از پس هرگونهنمودار،‏ روی ميانگين اين ثبت و آنها گلبولی شاخصهای ميانگين محاسبة از پس برايدانست.‏ دستگاه نامناسب عملکرد نمايانگر ميتوان را مجاز مقادير از انحراف بهصورتبايد نمونهها،‏ بيستتايی گروههای انتخاب روش،‏ اين درستبودن از اطمينان روشاين نباشند.‏ يکسان باليني شرايط دارای نمونه 7 از بيش نيز دسته هر در و باشد تصادفی شدهاست.‏نصب دستگاهها بعضی روی نرمافزاری برنامههای بهصورت كيفي كنترل دقت)‏CV‏(‏عدم بررسی ‎3‎‎7‎ بامیتوان کنترل،‏ خون از استفاده درصورت است.‏ انجامپذير شكل دو به بررسي اين دقتعدم آزمايششده،‏ دستگاه با متوالی روزهای طی که کنترل نمونة نتايج از استفاده نمونههایاز بايد کنترل،‏ خون به نداشتن دسترسی‏ درصورت و محاسبهكرد را پارامتر هر بار10 حداقل را بيشتر يا نمونه دو ماه هر ترتيب،‏ بهاين استفادهكرد.‏ امر اين برای روزانه پارامترهر دقت عدم آمده،‏ بهدست نتايج از و کرده آزمايش دستگاه با متوالی بهصورت 36

دومفصل سلوليشمارندة خودكار دستگاههاي خطاهاي و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ اساس اب راهاندازی،‏ و نصب هنگام بهويژه دستگاه دقت عدم كه توصيهمیشود محاسبهكرد.‏ را غيرطبيعینمونة تهية برای بررسيشود.‏ غيرطبيعی و طبيعی دامنههای با نمونههايی از استفاده جداكردهرا نمونه پالسماي كه ترتيب بهاين استفادهكرد،‏ رقيقشده نمونة از میتوان پايين،‏ دامنةبا خون نمونة مخلوطكرد.‏ آمده بهدست پالسماي اين با را نمونه از حجمي سپس و ار نمونه ظرف بايد كار اين براي تهيهنمود.‏ نمونه غليظكردن با میتوان نيز را باال غيرطبيعی ايجادشدهپالسمای از نيمی برداشتن با سپس و نگهداريكرد 45 ° زاوية با ساعت 2 بهمدت مطابقتدرصورت استفادهنمود.‏ باال غيرطبيعي نمونة بهعنوان آن از كامل،‏ مخلوطكردن و استضروري شدهاست،‏ درج بروشور در که سازنده ادعاي با پارامتر هر دقت عدم ‏نداشتن گرفتهشود.‏تماس پشتيبان شرکت با مثالروشبه سفيد گلبولهاي شمارش برای دستگاه دقت عدم ميزان محاسبهمیشود:‏زير WBCشمارش 7/67/57/87/67/57/97/57/67/57/8∑x = 76/3x - = 7/63x-x --0/03-0/130/17-0/03-0/130/27-0/13-0/03-0/130/17(x-x - ) 20/00090/0170/0290/00090/0170/0730/0170/00090/0170/029∑(x-x - ) 2 = 0/201SD =∑ (x - x) 2n -1CV% =SD × 100x37SD =0/2019= 0/148CV% =0/148 × 1007/63CV% = %1/9

خطاها(‏و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ سلولي)اساس شمارندة خودكار دستگاههاي صحتبررسی 8 ‎3‎ بررسیبهمنظور و هستند کيفيت داخلی کنترل برنامههای از جزئی ذکرشده روشهای نشاندهندةهمواره مناسب تکرارپذيری ولی انجاممیشوند،‏ آزمايشها مناسب تکرارپذيری ازبايد آزمايش،‏ روشهای و تجهيزات عملکرد صحت ارزيابی براي نیست.‏ نتايج صحت کنترلبرنامههای در شرکت يا و کاليبراتور استاندارد،‏ از استفاده نظير ديگری روشهای نتايجبين هماهنگی ايجاد کيفيت،‏ خارجی کنترل برنامة هدف استفادهكرد.‏ کيفيت خارجی است.‏آزمايشگاهها شرکتکنندهآزمايشگاههای به برنامه اجرای مرکز از مجهول نمونههای برنامه،‏ اين در تهج را نتايج نمونهها،‏ روی الزم آزمايشهای انجام از پس آزمايشگاهها فرستادهمیشود.‏ روشهایبه ذكرشده مركز در نتايج ارسالمینمايند.‏ برنامه اجرای مرکز به پردازش کلنتايج ميانگين با آزمايشگاه هر نتايج مقايسة آنها از يكي كه بررسيميشود مختلف رساندهمیشود.‏آزمايشگاه اطالع به 1 بهصورت)‏DI‏(‏ آن نتيجة كه است آزمايشگاهها DI = x xSDگروهميانگين x: آزمايشگاههر نتيجة x: پارامترهر مجاز معيار انحراف :SD تفسير:‏نحوة مناسبنتيجة = DI > 1 بينابينياما قبول قابل = DI 1-2 کاليبراسيونيا و آزمايش روش بررسی به نياز = DI 2-3 فورياقدام به نياز = DI > 3 بالينیيا ميکروسکوپی يافتههای با دستگاه نتايج تطابق ‎9‎ ‎3‎ مقايسهو دستگاه از حاصل آزمايشهای نتايج بررسی بهداشت،‏ جهاني سازمان توصية به بالينیيافتههای و مربوطه خونی گسترشهای ميکروسکوپی مشاهدة با آنها مطابقت و نتيجةهرگونه ترتيب،‏ بهاين باشد.‏ آزمايشگاه کيفیت کنترل دائمي برنامههای از بايد بيمار،‏ 1. Deviation Index38

نكتهاگر چه مقايسة روش دستی)مرجع(‏ و دستگاهی در مراجع معتبر روش روزمره برایکنترل کيفیت عنوان نشدهاست،‏ ولی در بسياری از آزمايشگاههای کشور از اين روشبهعنوان يکی از راههای کنترل کيفيت استفادهمیشود.‏ درصورت استفاده از اين روش،‏توجه به نکتههاي زير الزامی است:‏1. آزمايش دستكم روي 3 نمونه)بديهی است آزمايش روی تعداد نمونههای بيشترامکان دستيابی به نتايج صحيحتر را فراهم می نمايد(؛2. انجام آزمايش دوتايي به روش دستی و دستگاهی روی هر نمونه و محاسبةميانگين نتايج برای هر پارامتر با هر دو روش؛3. استفاده از آزمون آماری Paired t test براي مقايسة همخوانی نتايج.‏فرمولهای محاسبة t با استفاده از آزمون آماری Paired t test به روش زير است:‏فصل دوماساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاهاي دستگاههاي خودكار شمارندة سلوليغيرقابل انتظار حاصل از دستگاه نظير لکوسيتوز،‏ لکوپنی،‏ ترومبوسيتوپنی،‏ هموگلوبينخيلی پايين يا باال و اندکسهای غيرطبيعی بايد پيش از گزارش با مشاهدة گسترش خونمحيطی يا بررسی وضعيت بالينی و يا سابقة بيمار تأييدشود.‏Variance(SD 2 ) =Standard error of difference in mean (SEdiff) =t =dSEdiff∑(d - d) 2n-1SD 2nn: تعداد نمونههااختالف نتايج روش دستی و دستگاهی برای هر نمونهd: ميانگين اختالف نتايجd: :SD 2 واريانس 1 اختالف بين نتايج:SE diff تفاوت استاندارد ميانگين دو گروه داده‏مقادير مجاز t با توجه به ضرايب اطمينان مختلف در جدول t test درجشدهاست.‏ با استفاده از اين جدول براساس تعداد نمونهها)‏n‏(‏ و درجة آزادی(‏n-1‎‏(‏و درنظر داشتن ضريب اطمينان %95، میتوان عدد t مجاز را مشخصکرد.‏391. Variance

فلتخم نانيمطا بيارض ساسارب t ريداقم لودج :3 ةرامش لودجنانيمطا دصرد حطس151020304050df63/65712/7066/3143/0781/9631/376119/9254/3032/9201/8861/3861/0610/81625/8413/1822/3531/6381/2500/9780/76534/6042/7762/1321/5331/1900/9410/74144/0322/5712/0151/4761/1560/9200/72753/7072/4471/9431/4401/1340/9060/71863/4992/3651/8951/4151/1190/8960/71173/3552/3061/8601/3971/1080/8890/70683/2502/2621/8331/3831/1000/8830/70393/1692/2281/8121/3721/0930/8790/7103/1062/2011/7961/3631/0880/8760/697113/0552/1791/7821/3561/0830/8730/695123/0122/1601/7711/3501/0790/8700/694132/9772/1451/7611/3451/0760/8680/692142/9472/1311/7531/3411/0740/8660/691152/9212/1201/7461/3371/0710/8650/690162/9892/1101/7401/3331/0690/8630/689172/8782/1011/7341/3301/0670/8620/688182/8612/0931/7291/3281/0660/8610/688192/8452/0861/7251/3251/0640/8600/687202/8312/0801/7211/3231/0630/8590/686212/8192/0741/7171/3211/0610/8580/686222/8192/0741/7171/3211/0610/8580/685232/7972/0641/7111/3181/0590/8570/685242/7872/0601/7081/3161/0580/8560/684252/7792/0561/7061/3151/0580/8560/684262/7712/0521/7031/3141/0570/8550/684272/7632/0481/7011/3131/0560/8550/683282/7562/0451/6991/3111/0550/8540/683292/7502/0421/6971/3101/0550/8540/683302/7042/0211/6841/3031/0500/8510/681402/6782/0081/6761/2991/0480/8490/680502/66021/6711/2961/0460/8480/679602/6171/9801/6581/2891/0410/8450/6771202/5761/9601/6451/2821/0360/8420/674∞)اهاطخ و تيفيك لرتنك ،نويساربيلاك ،راك ساسا(يلولس ةدنرامش راكدوخ ياه‌هاگتسد40

فصل دوماساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاهاي دستگاههاي خودكار شمارندة سلوليميانگين هماتوکريتميانگين هماتوکريت به روش دستیبه روش دستگاهی )d-d( 2%45/539%41/7%45%38/3%41= ) 2 (SD واريانس∑(d-d) 2=0/99= 0/5n-1 2SE difftSD 2 5n 3= = =0/4d= =0/063=0/15SE diff 0/4d0/50/70/7d = 0/063d-d0/4370/6370/637مثال0/190/40/4∑(d-d) 2 = 0/99براساس جدول t با توجه به تعداد نمونههای مورد آزمايش)‏‎3‎ نمونه(‏ و درجة آزادیt مورد قبول با ضريب اطمينان %95 برابر 4/3 است.‏ کمتربودن مقدار t مقدار 2)1-n(،محاسبهشده در اين آزمايش)‏‎0/15‎‏(‏ از مقدار t مجاز)‏‎4/3‎‏(‏ نشاندهندة همخوانی و قابل قبولبودن نتايج است.‏41

دستگاههاي خودكار شمارندة سلولي)اساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاها(‏4. خطاهای دستگاههای خودكار شمارندة سلولیاگرچه استفاده از دستگاههای شمارندة سلولی در آزمايشگاهها در مقايسه با روشهای دستی،‏تکرارپذيری يا دقت نتايج حاصل را به ميزان قابل توجهی بهبود بخشيده است،‏ ولی صحت نتايجحاصل ممکناست به داليل گوناگون همواره قابل اطمينان نباشد.‏ بنابراين،‏ کاربر دستگاه عالوهبرآشنايی با نحوة کار،‏ نگهداری،‏ كاليبراسيون و كنترل كيفي دستگاه،‏ بايد از تمام عللی که منجر بهخطا در شمارش يا اندازهگيری پارامترهای خونی توسط دستگاه شمارنده میشود،‏ نيز آگاه باشد.‏گروهی از اين خطاها ناشي از نحوة طراحي دستگاهها براي شمارش سلولها است،‏ مثالً‏عبور همزمان دو سلول از بين دو الکترود که به ايجاد يک پالس و در نتيجه،‏ شمارش يک سلولبه جای دو سلول منجرمیشود يا سلولهايي که پس از عبور از بين دو الکترود و شمارش،‏دوباره به گردش بين الکترودها وارد و مجدداً‏ شمارش میشوند.‏ در شرايطی نيز که بنا به داليلمختلف آگلوتيناسيون گلبولهاي قرمز رخمیدهد،‏ گلبولهای بههم چسبيده در دستگاه بهعنوانيک سلول بزرگ شمارش میشوند.‏ شمارش حبابهاي هوا،‏ قطرات چربي،‏ ميكروارگانيسمهايا ذرات خارجي بهعنوان يک سلول نيز از موارد ديگر خطا در دستگاهها هستند.‏در زير به موارد ديگری که ممكناست بالقوه موجب اختالل در شمارش دستگاهشوند،‏ اشارهمیشود:‏1. افزايش شمارش گلبولهاي سفيد بيش از L/ 9 × 10 30 معموالً‏ بهدليل ايجاد کدورتباعث افزايش کاذب،‏ ولي جزئي در هموگلوبين و همچنين،‏ افزايش کاذب هماتوکريتو MCV میشود.‏2. افزايش غلظت گلوکز)بيش از )400mg/dL و افزايش اسموالليتة خون ناشي از سايرعلل ممکناست سبب افزايش کاذب MCV و هماتوکريت و کاهش MCHC شود.‏براي رفع اين خطا خون بايد پيش از انجام آزمايش ده دقيقه با ايزوتون انکوبهشود.‏3. آگلوتينينهاي سردبا تيترهايباال،بهطور کاذبباعث کاهش شمارش گلبولهاي قرمز وافزايشMCV و MCHC ميشوند که با گرمکردن خون يا محلول رقيقکننده اين مشکل حلميشود.‏4. در بعضی از انواع لوسميها که گلبولهاي سفيد شکننده هستند،‏ شمارش آنها بهطورکاذب کاهش نشانميدهد كه در اين موارد،‏ شمارش با هماسيتومتر کمککننده است.‏5. سطوح بسيار باالي چربي باعث کدرشدن پالسما و درنتيجه افزايش کاذب مقدار42 هموگلوبين،‏ MCH و MCHC ميشود.‏ براي حل اين مشکل،‏ اندازهگيري هموگلوبين بايد

دومفصل سلوليشمارندة خودكار دستگاههاي خطاهاي و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ اساس صفرکردنو بالنک به بيمار پالسمای از مناسبي حجم افزودن با و دستي روش به انجامشود.‏آن با اسپکتروفتومتر دستگاه هب ممکناست که اشارهميشود بيشتري موارد به 10، تا 4 شمارة جدولهاي در عالوهبردستگاه کاربر منجرشوند.‏ خودکار سلولی شمارندة دستگاههای نتايج نادرستبودن باشد.‏آگاه نيز خطاها اين رفع نحوة از بايد جدولها اين در مندرج موارد با آشنايی 43سلولیشمارندة خودکار دستگاههای سلولی شمارشهای در خطا داليل از برخی 4: شمارة جدول نمونهذخيرة يا جمعآوری در خطا دستگاهتوسط نمونه برداشت در خطا کاليبراسيوندر خطا دراختالل دستگاه،‏ نامناسب نگهداری ومختلف داليل به دستگاه عملکرد معرفهادر اشکال بهدليلدستگاهها اندازهگيری صحت عدم کهاندازهگيری روشهای برخی ماهيت طراحیشدهدستگاه برای دنبالبه دستگاه عملکرد صحت عدم نمونهدر خاص ويژگیهاي وجود ديگربيمار از نمونهگيری 1. ديگربيمار درخواست برگة با خون نمونة 2. نمونهرقيقبودن 3. غليظبسيار EDTA از استفاده 4. تورنيکهاز طوالنیمدت استفادة بهعلت نمونه غليظبودن 5. نمونهاز قسمتی لختهشدن 6. نمونههموليز 7. نمونهمنجمدکردن يا گرم‏ حد از بيش 8. کهنهخون نمونة 9. جلدزير چربی به آلوده نمونة 10. دستگاهآمادهسازی و شستوشو در خطا 1. نمونهناکافی مخلوطکردن 2. کهلخته توسط مثال،‏ دستگاه)بهطور پروب مسير انسداد 3. ماندهاست(‏بهجای قبلی نمونة از فعلی)ايننمونة با قبلی غيرطبيعی بسيار نمونة تداخل 4. رسيدهاست(‏حداقل به جديد دستگاههای در مورد تعييندر خطا يا کاليبراتور بهعنوان کنترل مواد از استفاده کاليبراسيونروش برای پارامترها مقادير دقيق وجوددرصورت واقعی مقدار از کمتر ميزانMCV تعيين 1. امپدانسدستگاههای در هيپوکروم قرمز گلبولهای پراکسيدازآنزيم کمبود درصورت سلولها شناسايی ناتواني 2. گلبولیاندکسهای و هموگلوبين ميزان تعيين در خطا 1. خونچربی افزايش يا سرد آگلوتينينهای وجود بهدليل پراکسيدازآنزيم کمبود درصورت کاذب نوتروپنی 2.

دستگاههاي خودكار شمارندة سلولي)اساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاها(‏جدول شمارة‏‎5‎‏:برخی از داليل افزايش کاذب هموگلوبينتعداد زياد گلبولهای سفيدافزايش چربی خون اندوژن يا بهدليل تغذيه از راه وريدکرايوگلوبولينمیپاراپروتئين يا هيپرگاماگلوبولينمیافزايش کاذب MCHجدول شمارة 6: برخی از داليل ايجاد خطا در تعيين مقادير MCH و MCHCافزايش کاذب MCHC يا مشخصنشدنکاهش واقعی MCHC1. افزايش کاذب هموگلوبين2. کاهش کاذب تعداد گلبولهای قرمز3. هموليز داخل عروقی با هموگلوبين آزاد در پالسما1. افزايش کاذب هموگلوبين2. هموليز داخل عروقی با هموگلوبين آزاد در پالسما يا ليزگلبولهای قرمز خارج بدن3. کاهش کاذب هماتوکريت،‏4. شرايط هيپواسموالرMCV يا گلبولهای قرمزکاهش کاذب MCHC1. افزايش کاذبMCV‏)غير از مواردی که علت آن آگلوتينينهایسرد باشد(‏2. افزايش کاذب تعداد گلبولهای قرمز بهدليل وجود تعدادزياد پالکتهای ژانت3. شرايط هيپراسموالر44

فصل دوماساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاهاي دستگاههاي خودكار شمارندة سلوليجدول شمارة 7: برخی از داليل ايجاد خطا در شمارش گلبولهای قرمز،‏ ميزان هماتوکريت و MCV1. وجود پالکتهای درشت به تعداد زياد2. افزايش چربی خون)ناپايدار(‏افزايش کاذب تعداد3. کرايوگلوبولينمیگلبولهای قرمز4. کرايوفيبرينوژنمی1. پانآگلوتيناسيون ناشی از ايجاد آگلوتينينهای سرد وابسته بهکاهش کاذب تعداد 2. ليز گلبولهای قرمز خارج از بدن به دنبال نگهداری نامناسب نمونه يا وجودگلبولهای قرمز گلبولهای قرمز غيرطبيعی3. ميکروسيتوز بسيار شديد يا تکهتکهشدن گلبولهای قرمز در بعضی بيماریهاافزايش کاذبEDTAMCVكاهش کاذبMCVافزايش کاذبهماتوکريتکاهش کاذبهماتوکريت1. نگهداری خون در دمای اتاق2. آگلوتينينهای سرد و آگلوتيناسيون گلبولهای قرمز وابسته به EDTA3. تعداد زياد گلبولهای سفيد4. شرايط هيپراسموالرK 2 اضافیEDTA .51. گلبولهای قرمز هيپوکروميک2. افزايش دمای اتاق3. شرايط هيپواسموالر4. مخلوطکردن مکرر نمونه که باعث افزايش اکسيژناسيون گلبولهایقرمز میشود1. افزايش کاذب MCV‏)غير از مواقعی که به دنبال آگلوتينينهای سرد رخمیدهد(‏2. کاهش کاذب تعداد گلبولهای قرمز1. کاهش کاذب ميزان MCV2. کاهش کاذب گلبولهای قرمز بهدليل ميکروسيتوز بسيار شديد يا ليز گلبولهایقرمز خارج بدن3. آگلوتينين سرد4. مخلوطکردن مکرر نمونه که باعث افزايش اکسيژناسيون گلبولهای قرمز میشود45

دستگاههاي خودكار شمارندة سلولي)اساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاها(‏جدول شمارة 8: برخی از داليل ايجاد خطا در شمارش پالکت1. لختهشدن نسبی نمونه2. فعالشدن پالکتها در حين خونگيری و تجمع آنها3. تجمع پالکتی ايجادشده توسط EDTAپايينبودن کاذب شمارش پالکتهاPlatelet Satellitism .45. پالکتهای ژانت که اندازة آنها از آستانة تعيينشده برایپالکتها بيشتر باشدباالبودن کاذب شمارش پالکتها1. گلبولهای قرمز ميکروسيت يا تکهتکهشده2. گلبولهای سفيد خردشده3. بيماری هموگلوبين H4. کرايوگلوبولين5. هيپرتریگليسريدمی يا هيپرليپيدمی6. وجود ميکروارگانيسمها در نمونة خون7. گرمکردن ناخواستة خونجدول شمارة 9: برخی از داليل کاهش کاذب تعداد گلبولهای سفيدليز سلولها بهدليل ماندن خون بيش از 3 روزنگهداری نمونه در دمای اتاق به مدت 24 ساعتتجمع گلبولهای سفيد يا گلبولهای سفيد و پالکتها به دنبال وجود آنتیبادی يا تغيير در غشاء سلولیيا وجود سلولهای نئوپالستيک با ويژگیهای غيرطبيعی)نظير تجمع نوتوفيلی با واسطة آنتیبادی،‏ تجمعسلولهای لنفومی و يا سلولهای نئوپالستيک پالسماسلی(‏آگلوتينينهای سرد قوی46

فصل دوماساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاهاي دستگاههاي خودكار شمارندة سلوليجدول شمارة‏‎10‎‏:‏ برخی از داليل افزايش کاذب تعداد گلبولهای سفيدوجود گلبول قرمز هستهدارپالکتهای ژانت به تعداد زيادليزنشدن گلبولهای قرمزاورمینمونه از جنين يا نوزادهموگلوبينهای غيرطبيعی)مثل )AS, SS, AC, AE, AD, AO-Arabبيماریهای کبدیآگلوتينينهای سردسندرمهای ميلوديسپالستيکآنمی مگالوبالستيکبعد از برداشتن طحالتجمع پالکتیکرايوگلوبولينمی و کرايوفيبرينوژنمیپاراپروتئينمیوجود رشتههای فيبرينافزايش چربی خونآلودهشدن نمونه به چربی زيرجلدیوجود انگل ماالرياهموگلوبينهای ناپايدار47

فصل سومروشهاي مرجع انجام آزمايشها

51سيانمتهموگلوبينروش به خون هموگلوبين اندازهگيري 1. دستيروش سيانمتهموگلوبين،‏ روش با خون در هموگلوبين اندازهگيري شيميايی روش کاربرددارد.‏نيز شمارنده دستگاههاي کاليبراسيون برای که است هموگلوبين مرجع اندازهگيری ‏بايدصحيح نتايج به دستيابي براي آزمايش اين انجام هنگام که مهمی نكتههاي گرفتهشوند:‏نظر در زا و A( استاندارد)كالس حد در صحت ازنظر كه استفادهشود شيشهاي ظرفهاي از باشند.‏تميز شيميايي لحاظ برنامههاياز استفاده با فتومتر يا و اسپكتروفتومتر سمپلرها،‏ عملكرد صحت و دقت از ثبتشود(.‏کيفیت کنترل مستندات حاصلشود)تمام اطمينان كيفيت كنترل آزمايشگاهاستاندارد CLSI‏)مؤسسة توصيهشدة تركيب با درابكين از امكان،‏ درصورت استفادهشود.‏آمدهاست،‏ زير در آن تهية برای الزم مقادير که بالينی(،‏ KCNK 3Fe(CN) 6KH 2PO 4(Anhydrous)Nonionic DetergentClinical laboratory Reagent water(type I)بهسولفوهموگلوبين از غير را هموگلوبينها تمام دقيقه 5 مدت در معرف اين افزايشمیيابد،‏سيگاری افراد در که هموگلوبين کربوکسی تبديلميكند.‏ سيانمتهموگلوبين نيازدارد.‏زمان دقيقه 30 به اکسيدشدن برای نگهدارينمودبوروسيليكات جنس از دربسته تيرة ظرفهاي در بايد را درابكين محلول ريخت.‏دور كدري مشاهدة درصورت و بايدالزم احتياطهاي سميبودن،‏ بهعلت آنها،‏ دفع و محلولها اين از استفاده هنگام رود.‏بهكار ايمنی ازنظر 0/05g0/2g0/140g0/5-1mL1000mL

خطاها(‏و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ سلولي)اساس شمارندة خودكار دستگاههاي زمانولي استفادهنمود،‏ ميتوان نيز باال(‏ فرمول از ديگر)غير تركيبهاي با درابكين از است.‏بيشتر كدري ايجاد احتمال و طوالنيتر واكنش كاملشدن ولیاستفادهنمود،‏ وريدي يا مويرگی خون نمونة از میتوان آزمايش انجام براي دارد.‏برتري وريدی خون از استفاده مقداربه که هستند ديپتاسيك(‏ يا EDTA‏)ديسديک نمكهاي مناسب،‏ ضدانعقاد استفادهشوند.‏بايد ميلیليترخون هر بهازای 1/5 - 2/2mg/mL مخلوطنمود.‏ضدانعقاد با بالفاصله را نمونه بايد خونگيري،‏ از پس %1تا هموگلوبين ميزان نمونه،‏ در رقت ايجاد بهدليل K، 3 EDTAاز استفاده درصورت نشانميدهد.‏كاهش آزمايشروش 5mLبا خون 0/02mL دستي،‏ روش به هموگلوبين اندازهگيري معمول روش در باآن نوری جذب واکنش،‏ کاملشدن براي الزم مدت طی از پس و مخلوط درابكين خواندهمیشود.‏فتومتر 1زيادرقت روش از شمارنده،‏ دستگاه كاليبراسيون بهمنظور آزمايش انجام برای كار،‏اين اجرای برای کاهشيابد.‏ رقيقسازی از ناشی خطای احتمال تا استفادهمیشود استفادهكرد:‏زير رقيقسازي روشهای از ميتوان يادرابكين 10mL با خون 0/04mL يادرابكين 100mL با خون 0/5mL يا 0/4mL درابكين.‏25mL با خون 0/1mL نكتهشمارنده،‏دستگاه کاليبراسيون بررسی بهمنظور بهويژه آزمايش،‏ انجام برای است.‏ضروری کاليبره تجهيزات و ابزار و A کالس شيشهای وسايل از استفاده آهستهسرعت با سمپلر يا پيپت توسط خون نمونة ابتدا زياد،‏ رقت با و معمولی روش دو هر در هک پرز،‏ بدون پارچة با سرسمپلر يا پيپت خارجي سطح پاککردن از پس و كشيدهمیشود ثابت و 1. Macro Dilution52

با آب مقطر يا نرمال سالين مرطوبشده،‏ داخل لولة آزمايش تخليهمیشود.‏ نمونة باقیماندهدر پيپت يا سرسمپلر،‏ بايد با 8 تا 10 بار برداشت و تخليه،‏ با محتويات لوله کامالً‏ شستهشود.‏ برايمخلوطشدن کامل خون و درابکين،‏ پس از 5 تا 6 بار سروتهنمودن لوله،‏ بايد محلول را برايكاملشدن واكنش پيش از خواندن جذب نوری،‏ 5 دقيقه در دماي اتاق نگهدارينمود.‏بهمنظور خواندن جذب نوري از فتومتر يا اسپكتروفتومتر با طول موج‎540nm استفادهمیشود.‏درصورت استفاده از استاندارد هموگلوبين،‏ جذب نوري اين محلول نيز در طول موج ذكرشدهخواندهشده و مقدار هموگلوبين برحسبگرم در ليتر از فرمول زير محاسبهميشود:‏جذب نوری نمونه× غلظت هموگلوبين استاندارد = (g/L) غلظت هموگلوبين نمونهجذب نوری نمونة استانداردبراي رسم منحني استاندارد هموگلوبين،‏ ابتدا از محلول استاندارد،‏ رقتهاي مختلف 1/2،1/3 و 1/4 تهيه و جذب نوري آنها در طول موج 540nm مقابل بالنك)درابکين(‏ خواندهميشود.‏پس از تعيين مقدار هموگلوبين هر رقت،‏ روي كاغذ نمودار خطی مقادير جذب نوري هر رقتروي محور عرضی)‏Y‏(‏ و مقدار غلظت هموگلوبين هر رقت روي محور طولی)‏X‏(‏ ثبتميشود.‏خطي كه از مبدأ و نقاط تالقي مقدار هموگلوبين و جذب نوري مربوط ميگذرد،‏ منحنياستاندارد نام دارد که ميتوان با استفاده از آن غلظت هموگلوبين نمونهها را محاسبهكرد.‏فصل سومروشهای مرجع انجام آزمايشها53منابع خطاتكنيك نامناسب خونگيري وريدي که با تغليظ نمونه سبب افزايش کاذب مقدارهموگلوبين و شمارش سلولي ميشود؛استفاده از تجهيزات بدون سوابق کنترل کيفیت و کاليبراسيون؛آگاهی ناكافي كاركنان از نحوة صحيح انجام آزمايش و منابع خطا؛مخلوطنمودن ناکافی نمونه پيش از آزمايش؛وجود لخته در نمونه؛نگهداری درابکين در مقابل نور يا يخزدن؛استفاده از استاندارد خراب يا تاريخ مصرف گذشته)بهويژه اگر پس از بازشدن مدتطوالنی در دمای اتاق بماند(؛کاليبراسيون نادرست اسپکتروفتومتر؛

خطاها(‏و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ سلولي)اساس شمارندة خودكار دستگاههاي بيشيا دستگاه گرمشدن زمان کافینبودن از ناشی اسپکتروفتومتر نامناسب عملكرد خطینبودنولتاژ،‏ فتوسل،‏ نوری،‏ منبع به مربوط اختالالت دستگاه،‏ گرمشدن حد از خشدار.‏يا کثيف کووت از استفاده يا و کووت قرارنگرفتن صحيح دستگاه،‏ ميکروهماتوكريتروش به متراکمشده سلولهای حجم اندازهگيري روش 2. ازپس نسبت اين است.‏ كامل خون حجم به متراکمشده قرمز گلبولهاي حجم نسبت PCV گزارشميشوداعشاري بهصورت ترجيحاً‏ و آمده بهدست خون نمونة مناسب سانتريفوژ شور متراكمشده،‏ سلولهاي حجم اندازهگيری مرجع روش %42(. بهجاي 0/42 ‏)مانند استفادهمیشود.‏نيز شمارنده دستگاههاي کاليبراسيون براي که است ميکروهماتوکريت متراكمشدهقرمز گلبولهاي حجم‏ اندازهگيري آزمايش در مهم نكتههاي است.‏امكانپذير وريدی و شريانی مويرگی،‏ خون از استفاده با آزمايش انجام واحد7 حداکثر حاوی هپارينه لولههای از مويرگی،‏ طريق به نمونه جمعآوری در استفادهميشود.‏مويينه لولة هر بهازای هپارين 6 مدت در حداکثر و نگهداري اتاق دماي در جمعآوري از پس را نمونه ميتوان آزمايشنمود.‏نمونهگيری از پس ساعت نبايددوتايي نمونههاي هماتوكريت مقدار آزمايششوند.‏ دوتايي روش به بايد نمونهها داشتهباشند.‏اختالف يکديگر با 0/005)%0/5( از بيش ضدانعقاداز بايد فقط شمارنده دستگاه كاليبراسيون بهمنظور آزمايش،‏ اين انجام درصورت زا استفاده جلوگيریشود.‏ قرمز گلبولهاي چروكيدگي از تا استفادهشود K 2 EDTA%2 را MCV ميزان قرمز گلبولهاي در چروكيدگي ايجاد بهعلت K 3 EDTAضدانعقاد محاسبهشود.‏بايد رقت ضريب مايع،‏ ضدانعقاد از استفاده درصورت كاهشميدهد.‏ اب مويينه لولههاي از شمارنده دستگاه کاليبراسيون آزمايش انجام براي توصيهمیشود استفادهشود.‏ضدانعقاد(‏ آبي)بدون حلقة گرفتهنشود.‏درنظر بافيكوت مقدار مخصوص،‏ خطکش با نتيجه خواندن هنگام ميکروهماتوکريتروش به متراكمشده سلولهاي حجم اندازهگيری قبول قابل خطای است.‏±%1 54

فصل سومروشهای مرجع انجام آزمايشهاروش آزمايش2/3 تا 3/4 طول لولة ميکروهماتوکريت بايد از خون كامل،‏ كه پيش از آن حداقل 8 بارسروته شدهاست،‏ پر و با خمير مخصوص مسدودشود.‏ طول خمير نبايد از 4mm کمتر و سطحآن نيز بايد كامالً‏ صاف باشد.‏ از هر نمونة خون بايد دو لوله به اين روش پرشده و روبهروي همدر دستگاه ميكروهماتوكريت قرارگيرد.‏ با تنظيم زمانسنج دستگاه سانتريفوژ نمونهها انجامشدهو پس از طي مدت تعيينشده نتيجة آزمايش حداكثر 10 دقيقه پس از توقف دستگاه و بااستفاده از خطكش هماتوكريت خواندهميشود.‏ با گذشت زمان و باقيماندن لولهها بهصورتافقي،‏ حد فاصل پالسما و سلول بهتدريج شيبدار و خواندن نتيجه با مشكل مواجهميشود.‏100%PlasmaWBC42%RBCSealingcompound0%تصوير شمارة 6: نمای شماتيک از نمونة هماتوکريت پس از سانتريفوژمنابع خطاتوقف جريان خون 1 بهعلت بستن طوالني تورنيكه که باعث افزايش غلظت خون ميشود؛خونگيريهای سخت و طوالنی بهدليل ورود مايع بينبافتي به فضای داخل عروقیكه باعث رقيق‏ يا لختهشدن خونميشود؛هموليز در اثر استفاده از سرسوزن نازك؛مخلوطنشدن نمونه با ضدانعقاد؛پر يا مسدودكردن نادرست انتهای لولة هماتوكريت؛مسدودكردن انتهاي لوله با حرارت؛خطاي ديد هنگام خواندن نتيجة آزمايش؛551. Stasis

دستگاههاي خودكار شمارندة سلولي)اساس كار،‏ كاليبراسيون،‏ كنترل كيفيت و خطاها(‏محاسبة بافيكوت بهعنوان جزيی از ستون گلبولهای قرمز هنگام خواندننتيجة آزمايش؛خطاي بهدام افتادن پالسما 1 كه اين مورد در آنمیهای ماکروسيتيك كم و در اسفروسيتوز،‏تاالسمي و آنمي سيكل سل زياد است.‏ در حالت طبيعي،‏ ميزان پالسماي بهدام افتاده%1 تا %3 است كه هنگام كاليبراسيون دستگاه شمارنده بايد %2 درنظر گرفتهشود.‏جدول شمارة 11: علل کاهش و افزايش کاذب هماتوکريتعلل كاهش کاذب ميزان هماتوکريت علل افزايش کاذب ميزان هماتوکريتEDTA اضافیهموليزهيپرناترمیهيپوناترمیبهدام افتادن پالسماويژگيهاي دستگاه ميكروهماتوكريت استانداردشعاع چرخش بيشتر از 8cm ؛توانايی رسيدن به حداکثر سرعت در 30 ثانيه؛توانايي ايجاد RCF حدود 10000g تا 12000g در محيط،‏ حداقل بهمدت 5 دقيقهبدون افزايش دما از ‎45‎؛ ° Cداشتن زمانسنج خودكار)با قابليت تنظيم حداقل 30 ثانيه(.‏RCF = 1/118 × 10 -5 × r × RPM 2: 2 RCF ميدان نسبی سانتريفوژ: 3 RPM دور در دقيقه1. Plasma Trapping2. Relative Centrifugal Field3. Revolution Per Minute56

سومفصل آزمايشهاانجام مرجع روشهای ميکروهماتوکريتدستگاه کاليبراسيون بررسی و کيفیت کنترل 5 بهمدت 10000g با برابر نيرويي حداقل ايجاد توانايي بايد ميكروهماتوكريت دستگاه باشد.‏دارا را دقيقه مواردبررسی كار اين انجام براي انجامشود.‏ ماه سه هر بايد دستگاه كيفيت كنترل است:‏ضروري زير سانتريفوژ،‏سرعت زمانسنج،‏. 1سلولها تجمع در توان حداکثر تاکومتربا بهترتيب دستگاه زمانسنج عملکرد و دقيقه(‏ در سانتريفوژ)دور سرعت ارزيابيميشوند.‏کرونومتر و کاليبره‏ استفادهميشود.‏تازه خون از سلولها تجمع در دستگاه توان حداکثر بررسی براي بهخوبیکه دیپتاسيک EDTA ضدانعقاد حاوی تازه خون نمونه دو امر اين انجام براي آنهاPCV مقادير و سانتريفوژكرده دقيقه دو مدت به دوتايی بهصورت را مخلوطشدهاند دوميزان که زمانی تا افزوده ثانيه 30 به ثانيه 30 را سانتريفوژ زمان سپس،‏ ثبتمیشود.‏ زمانحداقل بهعنوان زمان اين تغييربماند.‏ بدون پیدرپی اندازهگيریشدة هماتوکريت تسا بهتر آزمايش اين گرفتهمیشود.‏ درنظر قرمز گلبولهای متراکمنمودن براي الزم انجامشود.‏نيز بيشتر يا 0/5)%50( هماتوکريت دارای نمونه يک با حداقل ميكروهماتوكريتدستگاه يك توان حداكثر ارزيابي از است مثالي 12 شمارة جدول سلولها.‏تجمع در 57 انجامشود.‏ بايد يكبار ماه 6 هر حداقل و دستگاه با كار به شروع از پيش و خريد از پس مورد اين 1.

خطاها(‏و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ سلولي)اساس شمارندة خودكار دستگاههاي سلولیتجمع توان حداکثر نظر از دستگاه بررسی 12: شمارة جدول زمان)دقيقه(‏22/533/544/51نمونة 0/490/390/38PCV2نمونة 0/590/580/570/560/550/55سلولها(‏تجمع براي زمان ‏)حداقل 0/38سلولها(‏تجمع براي زمان ‏)حداقل دستگاهدر قرمز گلبولهای متراکمنمودن زمان كه نشانميدهد باال جدول دادههای هماتوکريتميزان با نمونهای آزمايش براي دقيقه 3/5 آزمايش،‏ مورد ميکروهماتوکريت است.‏0/5 از بيشتر هماتوكريت با نمونهاي براي دقيقه 4/5 و 0/5 از کمتر بهداشتجهاني سازمان توصيهشدة روش به ميکروهماتوکريت دستگاه عملکرد ارزيابی انجامميشود:‏زير بهصورت دیپتاسيکEDTA ضدانعقاد حاوی و 0/5 از کمتر هماتوکريت با خون نمونه چند نمونه،‏ظرف سروتهنمودن بار بيست از پس را خون(‏ ميلیليتر هر برای 1/5mg( آنهانتايج سپس و كرده سانتريفوژ دقيقه 11 و 9 7، 5، 3، بهمدت دوتايی بهصورت 5 دقيقة از بايد نتايج g(، دستگاه)برحسب توان مناسببودن درصورت ثبتميشود.‏ بماند.‏تغيير بدون بعد به سلولستون طول که هماتوکريتی لولة ميتوان هماتوکريت خواندن ابزار بررسي براي خطکشروي و انتخابكرد را بوده 0/5 آن وPCV 5cm حدود مجموعاً‏ آن پالسمای و سلولستون انتهاي و صفر نقطه روي قرمز گلبول ستون ابتداي که قرارداد طوري معمولي 2/5cmروي قرمز گلبولهای ستون بااليی انتهاي قرارگرفتن باشد.‏ 5cm روي پالسما و است.‏استفاده مورد هماتوکريت خواندن ابزار توسط خواندن صحت نشاندهندة 58

دستیروش به خونی سلولهای شمارش 3. دستگاههایبرای قبولی قابل جايگزين دستي،‏ روش به پالکتها و سفيد گلبولهای شمارش درزيرا ندارد؛ زيادی کاربرد قرمز گلبولهای شمارش برای ولی است،‏ سلولی شمارندة شمارشقرمز گلبول 400 حدود دستی،‏ شمارشهای برای معمول شرايط در آزمايشگاهها میشود.‏سلولها اين شمارش در زياد دقت عدم موجب که شده اصالحشده(‏هماسيتومتر)نئوبار از دستی روش به خونی سلولهای شمارش برای تعبيه1 mm × 1 mm مساحت با خطکشیشده فضای 9 آن روی بر که استفادهمیشود حجمبا فضايی آن روی صيقلی(‏ سطح سنگين)دارای المل قرارگرفتن از پس شدهاست.‏ ايجادمیشود.‏0/1 4 mmسومفصل آزمايشهاانجام مرجع روشهای وشستهشده گرم آب با بالفاصله بايد استفاده هربار از پس سنگين المل و هماسيتومتر زبرپارچة يا گاز با نبايد الم اين سطح خشکشود.‏ هوا در و پاک پرز بدون تميز پارچة با پسآزمايش مورد نمونة میشوند.‏ الم روی خطوط خراشيدگی باعث زيرا دادهشود؛ تماس سنگينالمل زير هماسيتومتر فضای در پیپت بهوسيلة‏ و مخلوطشده کامالً‏ رقيقشدن،‏ از 40× شيئی عدسی با سپس،‏ و بررسیشده ×10 عدسی با بايد سلولها پراکندگی واردمیشود.‏ برای×10 شيئی عدسی از معمول،‏ انجامشود)بهطور شمارش ×6 يا ×10 چشمی عدسی و استفادهمیشود(.‏پالکتها شمارش برای ×40 شيئی عدسی از و سفيد گلبولهای شمارش سفيدگلبولهای شمارش مادةحاوی محلول با EDTA ضدانعقاد حاوی خون سفيد،‏ گلبولهای شمارش برای زين را سفيد گلبولهای هستة قرمز،‏ گلبولهای ليز عالوهبر که مخلوطميشود رنگی هپارينضدانعقاد از استفاده آزمايش اين انجام برای درمیآورد.‏ سياه بنفش رنگ به اب که تهيهميشود )20mL %2)L/ استيک اسيد از استفاده با رنگی محلول توصيهنمیشود.‏ درآمدهاست.‏بنفش رنگ به دوژانسيان ويولة قطره چند اضافهنمودن نكته59باالغيرطبيعی و طبيعی نمونة در سفيد گلبولهای شمارش دقت)‏CV‏(‏ عدم است.‏%15 پايين غيرطبيعی نمونة در و %6/5

خطاها(‏و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ سلولي)اساس شمارندة خودكار دستگاههاي آزمايشروش بهخوبیکه خونی از 0/1mL شيشهای،‏ يا پالستيکی آزمايش لولة در آزمايش،‏ انجام برای ايجادشود)مخلوطکردن1/20 رقت تا اضافهمیشود رقيقکننده محلول 1/9mL به مخلوطشده ازپس میشود(.‏ آزمايش نتيجة در زياد خطای موجب رقت،‏ تهية از پيش خون ناکافی زاويةبا دست با آن سروتهنمودن يا مکانيکی مخلوطکنندههای از استفاده با لوله،‏ دهانة بستن کار،‏اين با مخلوطمیشود.‏ کامالً‏ لوله محتويات دقيقه،‏ 2 بهمدت همزمان چرخاندن و 120° لولةيا پیپت از استفاده با بالفاصله سپس،‏ مخلوطمیشوند.‏ محلول با نيز هوا حبابهای پرمیشود.‏مخلوط اين از مرحله يک در هماسيتومتر در ضخيم المل زير فضای مويينه،‏ ،فاص سطحی روی دقيقه 2 بهمدت بايد هماسيتومتر سلولها،‏ تهنشينشدن بهمنظور سلولهاشمارش سپس،‏ و نگهداری حرارت و خورشيد نور از دور و لرزش بدون شمارشمحفظه طرف دو در و کناری مربع چهار در بايد سفيد گلبولهای انجامشود.‏ یور که گلبولهايی فضا،‏ اين داخل گلبولهای شمارش عالوهبر مربعها،‏ اين در شوند.‏ اضالعروی گلبولهاي ولی میشوند؛ شمارش نيز هستند چپ سمت و بااليی اضالع نمیآيند.‏بهحساب شمارش در مربع پايينی و راست سمت COUNTEDNOT COUNTED0.0025 mm 21 mm0.4 mm 21 mm 2 0.1 mm deepسفيدگلبولهای شمارش برای رفته بهكار هماسيتومتر فضاهای از نمايی 7: شمارة تصوير 60

فصل سومروشهای مرجع انجام آزمايشهادرصورت ايجاد هريک از مشکالت زير هنگام پرکردن هماسيتومتر،‏ شمارش بايد بااستفاده از الم خشک و تميز ديگری انجامگيرد:‏پرکردن بيش از حد اساليد و سرريزشدن آن؛پرنشدن کامل محفظهها از محلول؛ايجاد حباب هوا در هر قسمت محفظه؛هرگونه ذرة اضافی در محفظهها.‏طبق توصية سازمان جهانی بهداشت،‏ حداقل 100 گلبول سفيد بايد شمارش شود،‏ولی برای دستيابی به عدم دقت)‏CV‏(‏ %5، شمارش 400 سلول الزامی است.‏ برای بهحداقلرساندن خطای ناشی از پراکندگی نامناسب سلولها،‏ توصيهميشود كه شمارش گلبولهایسفيد در کل فضای خطکشیشده هماسيتومتر)‏‎9‎ فضای )0/1μl انجامگيرد.‏برای محاسبة تعداد گلبولهای سفيد میتوان از فرمول زير استفادهنمود:‏WBC/L =× 10 6 × 10 ضريب رقت × تعداد سلولهاي شمارششدهتعداد مربعهای بزرگ شمارششدهبرای مثال،‏ اگر در 9(0/9μl فضای خطکشیشده(‏ 420 گلبول سفيد شمارش شود،‏تعداد کل گلبولهای سفيد به طريق زير محاسبهمیشود:‏420 × 20 × 10 6 × 109= 9/3 × 10 9 /Lشمارش پالکتشمارش پالکتها روی خون وريدی حاوی ضدانعقاد EDTA انجامپذير است.‏ شمارشبا استفاده از خون مويرگی نيز انجاممیشود،‏ ولی تعداد پالکتها نسبت به خون وريدیکمتر و شمارش آن نيز ناپايدارتر است؛ زيرا تعداد متفاوتی از پالکتها در محلسوراخکردن پوست باقیمیمانند.‏61

خطاها(‏و كيفيت كنترل كاليبراسيون،‏ كار،‏ سلولي)اساس شمارندة خودكار دستگاههاي آزمايشروش نكتهگلبولهایليز موجب که است )10g/L(%1 آبی آمونيوم اکساالت حاوی رقيقکننده محلول درصورتحاصلكرد.‏ اطمينان نمونه در لخته نبود از بايد رقت تهية از پيش میشود.‏ قرمز کامالً‏خون 0/1mL 1/20، رقت تهية برای انجامشود.‏ نمونهگيری دوباره بايد لخته،‏ وجود ات 10 بهمدت بايد مخلوط اين مخلوطمیشود،‏ رقيقکننده محلول 1/9mL با مخلوطشده برایذکرشده روش با هماسيتومتر سپس،‏ قرارگيرد.‏ مکانيکی مخلوطکنندة روی دقيقه 15 20 حداقل پالکتها،‏ تهنشينشدن برای و پر مخلوط اين از سفيد گلبولهای شمارش ازپس نگهداریمیشود.‏ قراردارد،‏ مرطوب صافی کاغذ آن کف که پتری ظرف در دقيقه پايينبردندرصورت میشوند.‏ شمارش ميکروسکوپ با پالکتها ذکرشده،‏ مدت گذشت هستند.‏رؤيت قابل درخشانی کوچک ذرات بهصورت پالکتها ميکروسکوپ،‏ کندانسور شمارشولی میشوند،‏ شمارش محفظه هر مرکزی مربع در پالکتها معمول،‏ بهطور دستيابیبرای انجامشود.‏ )0/1μl ‎1mm‏)حجم 2 فضاهای از بيشتر يا يک در بايد پالکتها است.‏الزامی پالکت 200 حداقل شمارش %10، تا %8 دقت‏ عدم به شمارششدهسلولهاي تعداد × رقت ضريب × 10 6 × 10 PLT/L =شمارششدهبزرگ مربعهای تعداد تهيهبرای و باشد بيشتر 500mL از نبايد بار هر در رقيقکننده محلول ساخت ميزان امکان،‏درصورت استفادهشود.‏ ديونيزه يا مقطر آب و تميز شيشهای ظرفهاي از ايندرغير نگهداریشود.‏ يخچال در و صاف‏ 22μl فيلتر از استفاده با رقيقکننده سانتريفوژباال دور با آن از مشخصی حجم آزمايش انجام از پيش روز هر صورت،‏ استفادهشود.‏رقيقکردن برای رويی محلول از و شده خطامنابع تقسيممیشوند:‏ذاتی و آزمايش(‏ روش به تکنيکی)مربوط گروه دو به خطاها اين تکنيکیخطاهای 1. نمونه؛جمعآوری خطاهای نمونه؛کامل مخلوطنکردن 62

سومفصل آزمايشهاانجام مرجع روشهای غيراستاندارد(؛و غيرکاليبره هماسيتومتر و پيپت از نادرست)استفاده پیپتکردن ضخيم)سنگين(؛بهجای عادی المل از استفاده رقيقکننده؛با نمونه کافی مخلوطنکردن اساليد؛نادرست پرکردن سلولها.‏نادرست شمارش ذاتیخطاهای 2. کهاست مربوط اساليد مختلف نواحی در سلولها غيريکنواخت پراکندگی به خطاها اين نمیشود.‏برطرف‏ نيز اساليد محفظههای پرکردن از پيش محلول کافی مخلوطنمودن با کاهشدهد.‏را خطا اين میتواند زياد تعداد به سلولها شمارش فقط تعدادبا مقايسه در را سفيد گلبولهای دستی شمارش نتايج پراکندگی ميزان زير جدول نازيم شمارششده،‏ سلولهای تعداد افزايش با نشانمیدهد.‏ شمارششده سلولهای کاهشمیيابد.‏نتايج پراکندگی شمارششدهسلولهاي كل تعداد با مقايسه در دستي شمارش پراكندگي ميزان 16: شمارة‏ جدول شمارششدهمربعهاي تعداد هموسيتومتردر سلولهایتعداد شمارششدهتعدادقطعيتنداشتن شمارششدهسلولهای شمارشقطعيتنداشتن ميکروليتردر سلولها 12/8 - 2/7 64 - 36 50 112 - 8 120 - 80 100 211/4 - 8/6 228 - 172 200 411/1 - 8/9 334 - 266 300 611 - 9 440 - 360 400 810/8 - 9/2 544 - 456 500 1010/6 - 9/4 856 - 744 800 1610/6 - 9/4 1064 - 936 1000 2010/6 - 9/4 1578 - 1422 1500 3010/2 - 9/8 10200 - 9800 10000 20063

منابع1. Clinical Laboratory Diagnosis and Management by Laboratory Method;Henry, M.D.; 21th edition; 2006.2. Practical Hematology; Dacie & Lewis; 10th edition; Churchill-Livingston;2006.3. Clinical Hematology Theory and Procedures; Mary Louise Turgeon;4th edition; Lippincott Williams & Wilkins; 2004.4. Blood Cells a Practical Guide; Barbara, J. Bain; 3th edition; Black WellScience; 2002.5. Procedure for Determining Packed Cell Volume by MicrohematocritMethod; Approved Standard; (CSLI) H7-A3-2006.6. Guidelines on Standard Operating Procedures for Hematology-HTMLDocument ; Available from www.WHO.net; Chapter 6, 7 & 8.7. Reference and Selected Procedures for Quantitative Determination ofHemoglobin in blood, (CLSI) H15-A3-2006.8. Calibration and Quality Control of Automated Hematology Analyzers;Proposed Standard; (CLSI) H38-P-2006.9. Quality Assurance in Hematology; WHO; 1998.10. WHO/LAB/92.8.11. WHO/LAB/98.3.