HOGEVOR N 93.qxd

Ðá·¨áñ ѳÛñ»ÝÇù, 2012Ã., ÑáõÝí³ñ3îáÝ³Ï³Ý í³í»ñ³·ñáõÃÛáõݲزÜàðÀ вڲêî²ÜÆ ²è²æÆÜ Ð²Üð²äºîàôÂÚàôÜàôزٳÝáñÁ, Üáñ ï³ñÇÝ Ï³ÙγճݹÁ áñå»ë ï³ñ»ëÏǽμÁËáñÑñ¹³ÝßáÕ ïáÝ Ð³Û³ëï³-ÝáõÙ ¨ Ñ³Û Çñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç·ñ»Ã» Ù³ëë³Û³Ï³Ý Ó¨áí ÝßíáõÙ¿ 20-ñ¹ ¹³ñ³ëϽμÇó: 1918-1920Ãí³Ï³ÝÝ»ñÇÝ, г۳ëï³ÝÇå»ï³Ï³ÝáõÃÛ³Ý í»ñ³Ï³Ý·Ýáõ-ÙÇó Ñ»ïá, гÛáó ïáݳóáõÛóáõÙ³é³çÇÝÝ Áݹ·ñÏíáõÙ ¿ ݳ¨ ²Ù³-ÝáñÁ ¨ ÝßíáõÙ å»ï³Ï³Ýáñ»Ý:1918-ÇÝ ¨ 1919-Ç ëϽμÇÝ Ð³-Û³ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛáõÝáõÙëï»ÕÍí³Í ù³Õ³ù³Ï³Ý, ëáóÇ-³É-ïÝï»ë³Ï³Ý μ³ñ¹, ͳÝñ³-·áõÛÝ íÇ׳ÏÁ áõÕÕ³ÏÇáñ»Ý ³Ý¹ñ³¹³ñӻɿ ïáÝÇ Ï³ï³ñÙ³Ýíñ³: 1918Ã. ¹»Ïï»Ùμ»ñÇ 31-ÇÝ,»ñ»ÏáÛ³Ý Å³ÙÁ 12-ÇÝ ÙdzÛݳí³ñïí»ó íñ³ó-ѳÛϳϳÝå³ï»ñ³½ÙÁ, áñ, ·áõÙ³ñí»Éáíμ³½Ù³Ñ³½³ñ ·³ÕóϳÝáõÃÛ³ÝËݹÇñÝ»ñÇÝ, ÙáÉ»·ÝáÕ ëáíÇÝ,ѳٳ׳ñ³ÏÝ»ñÇÝ, ·ñ»Ã» Ùáé³-Ý³É ïí»ó ëÇñí³Í ¨ ÁݹáõÝí³ÍïáÝÁ` ²Ù³ÝáñÁ:²ÛÝáõ³Ù»Ý³ÛÝÇí…ÐÐ ³é³çÇÝ ¹»Ùù»ñÁ,¹ñí³· 1919Ã. ÏÇÝáųå³í»ÝÇó* * *ä»ï³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ÑÇÙù»ñÁÝáñ-Ýáñ ¹ÝáÕ Ð³Û³ëï³ÝáõÙ ïÝï»ë³Ï³ÝɳÛÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝ¿ÇÝ Í³í³ÉáõÙ μ³½Ù³ÃÇí ¨ μ³½-Ù³μÝáõÛà Ïááå»ñ³ïÇí ÁÝÏ»ñáõ-ÃÛáõÝÝ»ñÁ, áñáÝù Ùdzíáñí³Í ¿ÇÝÏááå»ñ³ïÇíÝ»ñÇ ÙÇáõÃÛ³Ý Ù»ç:ØÇáõÃÛáõÝÁ Ññ³ï³ñ³ÏáõÙ ¿ñ«Ð³Û³ëï³ÝÇ Ïááå»ñ³ódz» ß³μ³Ã³Ã»ñûñÁ:1918Ã-Ç ¹»Ïï»Ùμ»ñÇÝ,Üáñ ï³ñí³ ïáÝ»ñÇó³é³ç, ûñÃáõÙ ³ÛëåÇëÇ Éáõñ ¿ïå³·ñí»É.§Îááå»ñ³ïÇíÝ»ñÇ ÙÇáõÃÛáõ-ÝÁ¦ ï»ëÝ»Éáí, áñ Çñ»Ý ³ñ·»ÉíáõÙ¿ ë»÷³Ï³Ý ÙÇçáóÝ»ñáí ¨³í»ÉÇ Ó»éÝïáõ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáí·ÝáõÙÝ»ñ ³Ý»É, ¹ÇÙ»É ¿ñ å³ñ»-ݳíáñÙ³Ý ÙÇÝÇëïñÇÝ` Ëݹñ»Éáíμ³ó ÃáÕÝ»É Çñ»Ý 500 ÷áõÃμñÇÝÓ` ·³ÉÇù ïáÝ»ñÇó ³é³çëå³éáÕ³Ï³Ý Ë³ÝáõÃÝ»ñÇÝ μ³-ųݻÉáõ ¨ ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³ÝÁμñÇÝÓ ëï³Ý³Éáõ Ñݳñ³íáñáõ-ÃÛáõÝ ï³Éáõ ѳٳñ: ä³ñáÝ ÙÇ-ÝÇëïñÁ μ³ñ»Ñ³×»É ¿ Ù»ñŻɦ:* * *1918 Ãí³Ï³Ý, ¹»Ïï»Ùμ»ñÇ27, ÂÇýÉÇëáõÙ Ññ³ï³ñ³ÏíáÕ§Ø߳Ϧ ûñ³Ã»ñÃÁ ѳÕáñ¹áõÙ ¿.§²é³çÇϳ ïáÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ ͳËíáõÙ»Ý Ù»Í ù³Ý³ÏáõÃÛ³Ùμå³ïñ³ëïÇ Ýáñ ½·»ëïÝ»ñ: ê¨,ϳåáõÛï, ëåÇï³Ï ¨ ³ÛÉ ·áõÛÝ»-ñÇ Ù»ï³ùëÛ³ ½·»ëïÝ»ñÁ` 700éáõμÉáõó ëÏë³Í, ÓÙ»é³ÛÇÝÁ` 280éáõμÉáõó, ÝáõÛÝå»ë ¨ Ù»ï³ùëÛ³Ûáõμϳݻñ` 380 éáõμÉáõó ëÏë³Í ¨ÓÙ»é³ÛÇÝ` 150 éáõμÉáõó, Ù»ï³ùë-Û³ μÉáõ½Ý»ññ` 150 éáõμÉáõó ëÏë³Í:ºÉǽ³í»ïëϳ۳ ÷áÕáó,ѳٳñ 77, μݳϳñ³Ý 3, ÙáõïùÁ`μ³ÏÇó¦:* * *1919à ÑáõÝí³ñÇ 1. §Ø߳Ϧ-ÇËÙμ³·ñ³Ï³ÝÁ.§1918Ã.: ØÇ ï³ñÇ ¨ë ·Éáñí»óå³ïÙáõÃÛ³Ý ³Ý¹áõݹÁ: ØÇ ï³ñÇ,μ³Ûó ǯÝã ï³ñÇ: ºñμ»ù Ïáí-ϳë³Ñ³Û»ñÁ í»ñçÇÝ 100 ï³ñáõÙã»Ý ³åñ»É ³ÛÝåÇëÇ Í³Ýñ Ùá-Ù»ÝïÝ»ñ, ÇÝãå»ë 1918 ï³ñí³ 2-ñ¹ Ï»ëáõÙ: ºí ¹³ ³ÛÝ Å³Ù³Ý³Ï,»ñμ Ïáíϳë³Ñ³Û»ñÁ ÙÛáõë ³½-·áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï ÙdzëÇÝ Çñ³íáõÝùáõÝ»ÇÝ ëå³ë»É, áñ éáõë³óٻͳ·áõÛÝ Ñ»Õ³÷áËáõÃÛáõÝÁ Ïëï»ÕÍÇÝå³ëï³íáñ ¨ ³ÝÑñ³-Å»ßï å³ÛÙ³ÝÝ»ñ Ë³Õ³Õ ½³ñ-·³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ:Ð³Û Çñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñï³é³å³ÝùÇ áõ ͳÝñ Ùï³Ñá-·áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï³ñÇ ¿ »Õ»É ³Ýó³Íï³ñÇÝ… Æñ³¹³ñÓáõÃÛáõÝÝ»ñÁ¹Åݹ³Ï Çñ³íÇ×³Ï ¿ÇÝ ëï»ÕÍ»ÉÑ³Û ·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ¨ ÏáõÉïáõñ³-ÛÇ Ñ³Ù³ñ…»å»ï ï³ñí³ ÁÝóóùáõÙÉáõÛë »Ý ï»ë»É ÙÇ ù³ÝÇ ·ñ³Ï³Ý·áñÍ»ñ, ÇÝãå»ë §»Õ³ñí»ëïÁ¦,²½³ï ìßïáõÝáõ μ³Ý³ëï»ÕÍáõ-ÃÛáõÝÝ»ñÇ åñ³ÏÁ, î¨Ï³ÝóǧÊáñï³Ïí³Í ùݳñÁ¦ ¨ ³ÛÉÝ,μ³Ûó ¹ñ³Ýù ã»Ý ϳñáÕ Ù»ñ ÏáõÉïáõñ³Ï³Ýï³ñ»ÃíÇ å³ïÏ»-ñÁ ϳ½Ù»É:²ÝóÛ³É ï³ñÇÝ Ù»ñ ÏÛ³ÝùÁÉóñ»É ¿ ÙÇÙdzÛÝ ³ñÛáõÝáïå³Ûù³ñáí¦:* * *²Ù³ÝáñÁ å³ïß³× Ó¨áí¹ÇÙ³íáñ»Éáõ ѳٳñ ÂÇýÉÇëÇÎáõÉïáõñ³Ï³Ý ÏñóϳÝÙ³ëݳÅáÕáíÇÝ ÏÇó ëï»ÕÍí»É¿ §îáݳͳé³ÛÇÝ Ñ³ÝÓ-ݳÅáÕáí¦, áñÝ ¿É ïáݳϳÝÙÇçáó³éáõÙÝ»ñÇ Çñ Íñ³·ÇñÝ¿ Ññ³å³ñ³Ï»É 1919 Ãí³Ï³ÝÇÑáõÝí³ñÇ 3-ÇÝ, ÂÇýÉÇëÇ Ñ³Û-Ï³Ï³Ý ¨ íñ³ó³Ï³Ý Ù³ÙáõÉáõÙ:²Ñ³ ³ÛÝ.§äñáý»ëÇáÝ³É ÙÇáõÃÛáõÝÝ»ñÇËáñÑñ¹Ç λÝïñáÝ³Ï³Ý ÎáõÉïáõñ³Ï³ÝÎñÃ³Ï³Ý Ù³ëݳÅá-ÕáíÁ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÙ ¿ 1919 Ã-ÇÑáõÝí³ñÇ 7-ÇÝ ¨ 8-ÇÝ ÓñÇ ïáݳ-ͳé, ÙÇáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³Ý¹³ÙÝ»ñÇ»ñ»Ë³Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ:Ìñ³·ÇñÁ.- ºñ»Ë³Ý»ñÇ Ñ³Ý-¹ÇåáõÙ, ¹»Ïɳñ³ódz, »ñ·, Ï»Ý-¹³ÝÇ å³ïÏ»ñÝ»ñ, å³ñ»ñ, ë»Ý-۳ϳÛÇÝ Ë³Õ»ñ ¨ Ù³ñÙݳٳñ-½áõÃÛáõÝ »ñ³ÅßïáõÃÛ³Ùμ:òáõó³Ï³·ñáõÃÛáõÝÁ ϳï³ñíáõÙ¿ ÑáõÝí³ñÇ 2-Çó ÙÇÝ㨠4-Á,ųÙÁ 7-Çó ÙÇÝ㨠3-Á¦:îáÝÝ ³é³Ýó ϳï³ÏÇ, áõñ³-ËáõÃÛ³Ý ¹Åí³ñ ¿ å³ïÏ»ñ³óÝ»É,¨ §Ø߳Ϧ-Ç ³Ù³ÝáñÛ³ ѳٳñáõÙù³Õ³ù³Ï³Ý »ñ·ÇͳÝù ¿ ïå³·-ñ»É §²ëɳݦ Ï»ÕͳÝáõÝáí Ù»ÏÁ:ø³Õ³ù³Ï³Ý ë³ïÇñ³ÛÇ ¹»åùáõÙ,ѳëϳݳÉÇ ¿, ùã»ñÝ »ÝÇñ»Ýó ³ÝáõÝáí ѳݹ»ë ·³ÉÇë:Üáñ ï³ñÇ… Þáõï ¿ »Ï»É ¿ë ï³ñÇÝ áõÝÙ³Ý ¿ ÙÛáõëÝ»ñÇÝ: ì³½»É, Ãé»É ¿,»Ï»É, 1918Ã-Çó ³é³ç ÁÝÏ»É:¸», ·Çï»ù, Ýáñ ï³ñÇ ¿, ·Ý³ÙÙÇ ³Ûó»É»Ù, μ³ñ»Ï³Ù-³½·³Ï³Ý-Ý»ñÇë ï»ëÝ»Ù, ßÝáñѳíáñ»Ù…·áõó» ãϳñáճݳ٠³Ù»Ý Ù»ÏÇÝÇñ ³ñųÝÇ Ýí»ñÁ ï³É, μ³Ûó ÃáÕáñ Ý»ñáÕ³ÙÇï ÉÇÝ»Ý:²ñ³Ù ÷³ß³ÛÇÝ-ʳã³ïáõñγñ×ÇÏÛ³ÝÇ áõñí³Ï³ÝÁ.²Ñ³ñáÝÛ³Ý ²í»ïÇëÇÝ-§Ùá-ËÇñÝ»ñÇ ï³ÏÇó ѳݳͦ, §ê¨ÃéãáõÝÇ Ã¨Çó ϳñ³Í¦, §²ñóáõÝùÇÑáíÇïÇ íñ³Ûáí¦, ëáõÉóÝÇÙáï ³ñï³ë³Ý³Í ׳éÇ Ï»ëÁ:²Ý¹ñ³ÝÇÏÇÝ-¼³Ý·»½áõñ-Ô³ñ³μ³ÕÇó·³íáñ ÏÑñ³å³ñ³-Ï»Ù, ³ÝÏ³Ë Ð³Û³ëï³ÝÇ Ï³é³í³ñáõûݻÝ:§Ø߳Ϧ-ÇÝ – Ýáñ áõ å³Ûͳéûñ»ñ:§Ø߳Ϧ-Ç ÁÝûñóáÕÝ»ñÇÝßÝáñѳíáñÝáñ ï³ñÇ:ÆÝÓ - Ò»ñ áÕçáõÃÛáõÝÁ:²ëɳÝ* * *лï³ùñùÇñ »Ý §î³ñ³½¦Ñ³Ý¹»ëÇ 1919 Ã-Ç ³Ù³ÝáñÛ³Ññ³å³ñ³ÏáõÙÝ»ñÁ:гݹ»ëÇ 1-ÇÝ Ñ³Ù³ñáõÙ ³Ýëïáñ³·ÇñÝÛáõûñÇ Ñ»ÕÇݳÏÁѳí³Ý³μ³ñ ËÙμ³·Çñ îÇ·ñ³Ýܳ½³ñÛ³ÝÝ ¿.§îñïÙáõÃÛáõÝ »Ï³í íñ³ë, áñ§î³ñ³½¦-Á Çñ í»ñç³ÉáõÛëÝ ¿³åñáõÙ ³ÛÝ ûñ»ñáõÙ, »ñμ Çñ 30ï³ñí³ ÷³Û÷³Û³Í ÑáõÛë»ñÇ ³ñß³ÉáõÛëÝ¿ μ³óíáõÙ, »ñμ ѳÛáõ-ÃÛáõÝÁ í»ñ³Ï»Ý¹³ÝáõÃÛ³Ý ¿ ¹Ç-ÙáõÙ` Çñ ¹³ñ³íáñ Ù»é»ÉáõÃÛ³Ýå³ï³ÝÁ å³ïé»Éáí: 30 ï³ñǧî³ñ³½Á¦ ͳé³Û»É ¿ ѳÛϳϳݹ³ïÇÝ, ѳÛáõÃÛ³Ý í»ñ³Ï»Ý¹³-ÝáõÃÛ³Ý ·áñÍÇݦ:ÜáõÛÝ Ñ³Ù³ñáõÙ §î³ñ³½¦-Á³ñÓ³·³Ýù»É ¿ ݳ¨ г۳ëï³-Ýáõ٠ѳٳÉë³ñ³Ý ÑÇÙÝ»Éáõ ³ñ-¹»Ý ßñç³Ý³éíáÕ ÉáõñÇÝ, áñ ßáõïáíÇñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ ¿ñ ¹³éݳ-Éáõ:§…Ð³Û ³½·Á ϳñáÕ ¿ áõÝ»-Ý³É Çñ ³é³ÝÓÇÝ, ë»÷³Ï³Ý ѳ-Ù³Éë³ñ³ÝÁ, áñáíÑ»ï¨ ³Û¹ ·áñ-ÍÇÝ ÏÝå³ëï»ÇÝ áã ÙdzÛÝ Ïáíϳë³Ñ³ÛáõÃÛáõÝÁ,³Ûɨ ï³×ϳѳ-ÛáõÃÛáõÝÁ, å³ñëϳѳÛáõÃÛáõÝÁ ¨ÙÛáõë ½³Ý³½³Ý »ñÏñÝ»ñáõÙ óñí³ÍѳÛáõÃÛáõÝÁ, áñáÝù Ïó³Ýϳ-Ý³Ý áõëáõÙݳëÇñ»É Çñ»Ýó ݳË-ÐÇÝ ÂÇýÉÇëÝÇÝ»ñÇ Ñ³Ûñ»ÝÇùÁ: гëϳݳÉÇ¿, áñ ѳۻñÁ ϳñáÕ »Ý ɳí áõëáõÙݳëÇñ»ÉÇñ»Ýó ѳÛñ»ÝÇùÁ Çñï»ÕáõÙ, ѳÛÏ³Ï³Ý Ñ³Ù³Éë³ñ³-ÝáõÙ, г۳ëï³ÝáõÙ: àõëïÇ ³Û¹μ³ñÇ ·áñÍÇ Ý³Ë³Ó»éÝáÕÝ»ñÇÝç»ñÙ³·ÇÝ ó³ÝϳÝáõÙ »Ýù Édz-ϳï³ñ ѳçáÕáõÃÛáõݦ:* * *ºñ¨³ÝÛ³Ý Ã»ñûñáõÙ 1918Ã-Çï³ñ»ÙáõïÝ áõ 1919Ã-Ç ²Ù³ÝáñÁ,ѳëϳݳÉÇ å³ï׳éÝ»ñáí, ïá-Ý³Ï³Ý ·áõÛÝ»ñ ãáõÝ»Ý, μ³Ûó ÉÇ »ÝÑáõÛë»ñáí ¨ í×é³Ï³ÝáõÃÛ³Ùμ:²Ñ³ г۳ëï³ÝÇ ³é³ç³ï³ñûñûñÇó Ù»ÏÇ` §Ú³é³ç¦-Ç1919Ã-Ç ÑáõÝí³ñÇ 14-Ç ËÙμ³·-ñ³Ï³ÝÁ, áñ í»ñݳ·ñí³Í ¿ §ÐÇÝáõ Ýáñ ï³ñÇݦ: §Î³ï³ñí»ó ³Ý-Ëáõë³÷»ÉÇÝ. ä³ïÙáõÃÛ³Ý ³ÝÇíÁ˻ɳÏáñáõÛë ³ñ³·áõÃÛ³Ùμϳï³ñ»ó Çñ åïáõÛïÁ ¨ ѳíÇï»ÝáõÃ۳ݷÇñÏÁ Ý»ï»ó ûñ»ñÇ ¨³ÙÇëÝ»ñÇ ÙÇ Ýáñ ß³ñ³Ý: ²Ûëûñ²Ý¹ñÏáíϳëÛ³Ý ¹»ÙáÏñ³ïdzÝÁëï ÑÇÝ ëáíáñáõÃÛ³Ý, å³Ñ ÙÇÙáé³Ý³Éáí Çñ ³ÝͳÛñ ó³í»ñÝ áõï³é³å³ÝùÁ, ßïÏáõÙ ¿ ϳñÇùÇáõ ëáíÇ μ»éÇ ï³Ï Ïáñ³ó³Í ÇñÙ»çùÁ, ¹ÇÙ³íáñ»Éáõ ѳٳñ Üáñî³ñáõÝ: лճ÷áËáõÃÛ³Ý ï»Ý-¹áï ³ß˳ï³ÝùÇ Å³ÙÇÝ, Ýáñ·³Õ³÷³ñÝ»ñÇ áõ ³ß˳ï³íáñáõÃÛ³ÝÝáñ ѳÕóݳÏÝ»ñÇÑáõÛëáí ¹ÇÙ³íáñ»óÇÝù Ù»Ýù³ÝóÛ³É` 1918Ã-Ç Üáñ î³ñÇÝ: ²Ûëûñ,1919 Ãí³Ï³ÝÇ ß»ÙÇÝ, ³ñÅ»,áñ ³ñӳݳ·ñ»Ýù Ù»ñ ³ß˳ï³ÝùÝ»ñǨ Ù»ñ Ýí³×áõÙÝ»ñdzñ¹ÛáõÝùÝ»ñÁ¦:§Ú³é³ç¦-Ç ÝáõÛÝ` ïáݳϳÝѳٳñáõ٠ݳ¨ ³ÛëåÇëÇ Éáõñ ¿ïå³·ñí»É. §îÇýÁ ºñ¨³ÝáõÙ³ÛÝåÇëÇ ã³÷»ñ ¿ ÁݹáõÝ»É, áñμÅÇßÏÝ»ñÇ íϳÛáõÃÛ³Ùμ å³ï-ÙáõÃÛáõÝÁ ïÇýÇ ÝÙ³Ý Ñ³Ù³×³ñ³Ï㿠׳ݳãáõÙ: гë³ñ³Ïáõ-ÃÛ³Ý 15%-Á ÑÇí³Ý¹ ¿¦:* * *â³÷³½³Ýó Ñ»ï³ùñùñ³Ï³Ý¿ Ù³ÙáõÉáõÙ ïå³·ñí³Í å³ßïá-Ý³Ï³Ý ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛáõÝÁ:ºñ¨³Ý, 1919 Ãí³Ï³Ý, 31-Á¹»Ïï»Ùμ»ñÇ.ܳ˳ñ³ñÝ»ñÇ, г۳ëï³-ÝáõÙ ûï³ñ»ñÏñÛ³ ¹Çí³Ý³·»ï-Ý»ñÇ ¨ ѳïáõÏ Ññ³íÇñÛ³ÉÝ»ñÇѳٳñ ²Ù³ÝáñÛ³ ßù»Õ »ñ»ÏáõÛÿñ ϳ½Ù³Ï»ñå»É г۳ëï³ÝÇϳé³í³ñáõÃÛáõÝÁ: ²ñï³ùÇÝ·áñÍáó ݳ˳ñ³ñáõÃÛ³Ý Ý³Ë³-Ó»éÝáõÃÛ³Ùμ Î³Õ³Ý¹Ç »ñ»ÏáÛǹÇÙ³íáñáõÙÁ ëÏëí»ó ºñ¨³ÝÇù³Õ³ù³ÛÇÝ ÇÝùݳí³ñáõÃÛ³Ýß»ÝùÇ ¹³ÑÉÇ×áõÙ, áñ ½³ñ¹³ñí»É¿ñ ïáݳϳÝáñ»Ý:ä³ïÙáõÙ ¿ ³Ï³Ý³ï»ëÁ.§Ð³í³ùí»É ¿ñ μ³í³Ï³Ý μ³½-ÙáõÃÛáõÝ: Ü»ñϳ ¿ñ å³éɳٻÝïÇ÷áËݳ˳·³Ñ ȨáÝ Þ³ÝÃÁ, ϳé³í³ñáõÃÛáõÝÝÇñ ³ÙμáÕç ϳ½-Ùáí ݳ˳ñ³ñ³å»ï ²É»ùë³Ý¹ñʳïÇëÛ³ÝÇ ·É˳íáñáõÃÛ³Ùμ,²Ý·ÉdzÛÇ, ØdzóÛ³É Ü³Ñ³Ý·Ý»-ñÇ, èáõë³ëï³ÝÇ ¨ ²¹ñμ»ç³ÝÇÝ»ñϳ۳óáõóÇãÝ»ñÁ, å³éɳٻÝïdzݹ³ÙÝ»ñ, ³Ù»ñÇϳóÇ ÑÛáõñ»ñ¨ ³ÛÉù: γñ μáõý»ï ¨ ½ÇÝíáñ³Ï³ÝÝí³·³ËáõÙμ: ºñ»ÏáݳÝó³í ËÇëï áõñ³Ë ÙÇÝ㨠ϻë-·Çß»ñ: ºÕ³Ý »íñáå³Ï³Ý ¨ ³½-·³ÛÇÝ å³ñ»ñ: ijÙÁ 12-ÇÝ Ãݹ³-ÝáÃÝ ³í»ï»ó Üáñ ï³ñí³ ·³-ÉáõëïÁ, ¨ ݳ˳ñ³ñ³å»ï ²É»ùë³Ý¹ñʳïÇëÛ³ÝÁ ÙÇ ·»Õ»óÇÏ׳éáí áÕçáõÝ»ó Üáñ ï³ñÇÝ,ÑáõÛë ѳÛïÝ»ó, áñ 1920Ã-ÇÝ ÏÇñ³Ï³Ý³Ý³ÝÇÕÓ»ñÁ: Êáë»óÇÝå³éɳٻÝïÇ ÷áËݳ˳·³ÑȨáÝ Þ³ÝÃÁ, ¹áÏïáñ ÀßÁñÁ ¨ áõñÇßÝ»ñ:Ö³é»ñÁ óñ·Ù³ÝíáõÙ¿ÇÝ ³Ý·É»ñ»Ý: ijÙÁ 12-ÇÝ »Õ³í³åáûá½. ¸³ßݳÏÇó å»ïáõ-ÃÛáõÝÝ»ñÇ ·áõÛÝ»ñáí ѳ·Ýí³Í ¨¹³ßݳÏÇó ¹ñáß³ÏÝ»ñáí ûñÇáñ¹-Ý»ñÇ ÙÇ ËáõÙμ áõ г۳ëï³ÝÇ·áõÛÝ»ñáí å×Ýí³Í ûñÇáñ¹Ý»ñÇÙÇ áõñÇß ËáõÙμ, г۳ëï³ÝǹñáßÁ ÏñáÕ ûñÇáñ¹Ç ³é³çÝáñ-¹áõÃÛ³Ùμ, μ»Ù »É³Ý ¨ μáõéÝ Í³-÷»ñáí áõ óáõÛó»ñáí ÁݹáõÝí»óÇÝ:ØǨÝáõÛÝ Å³Ù³Ý³Ï ¹³ÑÉÇ×Á ÙÃ-Ý»ó ¨ μ»ÙÇ íñ³ ¿É»Ïïñá ×ñ³·Ý»-ñáí í³éí»ó` 1920 Ãí³Ï³Ý:ä³ßïáÝ³Ï³Ý ×³é»ñÇó Ñ»ïáï»ÕÇ áõÝ»ó³í ½í³ñà ųٳÝó.ê»Õ³ÝÝ»ñÇ ßáõñçÁ ËÙμí³Í ÑÛáõñ»ñÁÙÇÝ㨠áõß ·Çß»ñ áõñ³Ë³ó³Ý»ñ·»ñáí, ëñ³ÙÇï ³ñï³ë³-ÝáõÃÛáõÝÝ»ñáí áõ å³ïÙí³ÍùÝ»-ñáí: ºñ»ÏáõÛÃÁ í»ñç³ó³í ³Ýμé-ݳ½μáëÇÏ áõñ³Ë ïñ³Ù³¹ñáõ-ÃÛ³Ý ï³Ï¦:1920 Ãí³Ï³ÝÇ ÑáõÝí³ñÇ 1-ÇÝå³éɳٻÝïÇ ¹³ÑÉÇ×áõÙ ï»ÕÇáõÝ»ó³í é³áõï: àÕçáõÛÝÇ Ëáëù»ñ³ë³óÇÝ È¨áÝ Þ³ÝÃÁ, ²É»ùë³Ý¹ñʳïÇëÛ³ÝÁ: γñ¹³óí»-óÇÝ ½áñ³Ù³ë»ñÇ, ³ñÑ»ëï³Ïó³-Ï³Ý ÙÇáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, ÇÝùݳí³ñáõ-ÃÛáõÝÝ»ñÇ ¨ ³ÛÉ ÑÇÙݳñÏáõÃÛáõÝ-Ý»ñÇ áõ ³ÝÓ³Ýó ³Ù³ÝáñÛ³ ßÝáñ-ѳíáñ³·ñ»ñÝ áõ ѻ鳷ñ»ñÁ:ì³ñã³å»ï ʳïÇëÛ³ÝÇ ³-ÝáõÝáí ßÝáñѳíáñ³Ï³Ý ѻ鳷-ñ»ñ ¿ÇÝ ëï³óí»É ½áñ³í³ñÝ»-ñÇó, μñÇï³Ý³Ï³Ý ÙÇëdzÛÇ ³Ý-¹³Ù ñ»ÛëÇó, ÂÇýÉÇëÇ ýñ³ÝëÇ-³Ï³Ý ½ÇÝíáñ³Ï³ÝÝ»ñÇó, ²Ù»-ݳÛÝ Ð³Ûáó ϳÃáÕÇÏáë ¨áñ·5-ñ¹Çó: ´áÉáñ ßÝáñѳíáñ³ÝùÝ»-ñÇÝ í³ñã³å»ïÁ å³ï³ë˳ÝáõÙ¿ñ ·áÑáõݳÏáõÃÛ³Ùμ:²É»ùë³Ý¹ñ ʳïÇëÛ³Ý* * *г۳ëï³ÝÇ å³éɳٻÝïÇݳ˳·³ÑÇÝ.ºë ¨ ³ÙμáÕç μ³Ý³ÏÁ ßÝáñѳíáñáõÙ»Ýù Ò»ñ ¨ ѳÝÓÇÝ Ò»½å³éɳٻÝïÇ μáÉáñ ³Ý¹³ÙÝ»ñÇÜáñ ï³ñÇÝ: ÂáÕ Ñ³í»ï ß³ñáõ-ݳÏíÇÝ ³ÝÏ³Ë Ð³Û³ëï³ÝÇ Ï³éáõóÙ³ÝÒ»ñ μ³ñ»ñ³ñ ³ß˳ï³ÝùÝ»ñÁ:àõñ³Ë »Ù ѳÛïÝ»ÉÒ»½, áñ ³ÙμáÕç μ³Ý³ÏÁ å³ïñ³ëï¿ ÙÇÝ㨠Çñ í»ñçÇÝ ßáõÝãÁÏéí»Éáõ Ýñ³Ýó ¹»Ù, áñáÝù Ïѳ-Ù³ñÓ³ÏíÇÝ áïݳÏáË ³Ý»É ³ÛÝù³ÝóÝÏ ·Ýáí Ó»éù μ»ñí³Í Ù»ñëáõñμ ³½³ïáõÃÛáõÝÁ:¼áñ³Ï³Ý ݳ˳ñ³ñ`»Ý»ñ³É-Ù³Ûáñ ²ñ³ñ³ïÛ³Ý1-Á ÑáõÝí³ñÇ, 1920 Ãí³Ï³Ý* * *²É»ùë³Ý¹ñ³åáÉÇó, ݳ˳ñ³ñ³å»ïÇݨ å³éɳٻÝïÇ Ý³-˳·³ÑÇÝ.ÞÝáñѳíáñáõÙ »Ù Ò»ñ ¨ ϳé³í³ñáõÃÛ³ÝÜáñ ï³ñÇÝ ÇÙëå³Ý»ñÇ ¨ ½ÇÝíáñÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó,áñáÝù å³ïñ³ëï »Ý å³ßïå³-Ý»É Ñ³Ûñ»ÝÇùÁ ¨ Çñ³Ï³Ý³óÝ»ÉÙ»ñ ÁݹѳÝáõñ ǹ»³ÉÁ: ò³Ýϳ-ÝáõÙ »Ýù Ýáñ ï³ñÇÝ ïáÝ»É μáÉáñáíÇݳ½³ï³·ñí³Í ¨ ÙdzóÛ³ÉѳÛñ»ÝÇùáõÙ:ê»åáõÑ1-Á ÑáõÝí³ñÇ, 1920Ã.* * *ä³éɳٻÝïÇ Ý³Ë³·³ÑÇÝê³ñÇÕ³ÙÇß. 1-Á ÑáõÝí³ñÇ1920à .4-ñ¹ ·áõݹÁ ê³ñÇÕ³ÙÇßÇóßÝáñѳíáñáõÙ ¿ Ò»½ ¨ å³éɳ-Ù»ÝïÇ μáÉáñ ³Ý¹³ÙÝ»ñÇ Ýáñï³ñÇÝ, ó³ÝϳݳÉáí áõÅ áõ»é³Ý¹ áõ ëï»Õͳ·áñÍ³Ï³Ý ³ß-˳ï³Ýù Ù»ñ óÝϳ·ÇÝ ¨ Ýáñ³μáÕμáçѳÝñ³å»ïáõÃÛ³Ý Ñ³-Ù³ñ:4-ñ¹ ·Ý¹Ç Ññ³Ù³Ý³ï³ñ,ݹ³å»ï ØÇñÇÙ³ÝÛ³Ý* * *²ßï³ñ³ÏÇ ù³Õ³ù³·ÉáõËÁ1919 Ãí³Ï³ÝÇ ¹»Ïï»Ùμ»ñÇ 30-ÇÝ ßÝáñѳíáñ³Ï³Ý ѻ鳷Çñ ¿áõÕ³ñÏ»É ÐРϳé³í³ñáõÃÛ³Ýݳ˳ñ³ñ³å»ïÇÝ ¨ ÝáõÛÝ Ñ»-é³·ñÇ å³ï×»ÝÁ` Ý»ñùÇÝ ·áñÍáóݳ˳ñ³ñÇÝ, å³éɳٻÝïÇ Ý³-˳·³ÑÇÝ.Üáñ ï³ñí³ ³éÃÇí ²ßï³ñ³-ÏÇ ù³Õ³ù³ÛÇÝ ÇÝùݳí³ñáõÃÛ³Ýí³ñãáõÃÛáõÝÁ ßÝáñѳíáñáõÙ ¿Ò»½ Ç ¹»Ùë г۳ëï³ÝÇ Ï³é³í³ñáõÃÛ³ÝÁ,ó³ÝϳݳÉáí ·áÝ»³Ûë Ýáñ ï³ñÇÝ μ»ñÇ ï³Ýçí³ÍѳÛñ»ÝÇùÇÝ Ýáñ μ³ñÇù ¨ ßÇݳñ³ñÏÛ³Ýù ³Ûë ÃíÇÝ: àÕç ÉÇÝ»Ýù¨ áõñ³Ë, ÇÝãå»ë ³ëáõÙ ¿` ÅáÕáíáõñ¹Á:²ßï³ñ³ÏÇ ù³Õ³ù³·ÉáõË`ܳѳå»ïÛ³Ý:7